장음표시 사용
51쪽
Iurisconsultorum disertissimum vocat des. 2. A fuit elae
Stacto post hos fuit Q Mntius Publi filius Scevola dictυs,qui
pri inusius ciuile confusum , dissipatum inordinem redegit d. l. 2. .post hos,de quom l. Scquola.tTad S.C. Trebell. Septimo huius Q Muti Scquot auditores fuerunt, Gallus Aquilius de quo extat celeberrimum illud respontum l. Gallus.lΕde liber ω sth. item Balbus Lucilius,sextus Papyrius,ST. Iuuenuus,quorum nomina essent quidem in-ςognita,nisi a Seruo Sulpitio Gallo eorumdiscipulo nominarentur d. g. politios. Octauo su cessit Servius Sulpitius, qui cum incaufis omnindis primum locum,aut certe post M. Tullium obtineret, de Q. Muti uin Scquolam de iure relpondentem parum Intellexisset, ab eoque ob id obiurgatum fuisset, dicente, turpetae causas oranti ius m quo versatur ignorare, ea veluti co tumelia tactus adeo iuri ciuili Operam dedit, ut breuianiuris scientia palmam alijs ereptam ipse gloriose retulerit, ut Cicero de Claris Orator. scribit,&liabetur iud.l. a. . Ser uius autem Et certe,estres reprellensione non indigna is, latos linguae operarios tribunalia fatigare, quam minime norunt, iustitiae legem iudici velle persuadere, sic olim P blius Consa, qui se Iurisconsultum iactitabat, cum laquam testis interrogaretur, & se nihil scire diceret: Cicero in eius imperitiam iocatus, Disce quaeso, ait, sorsan de iure te i
Nono ab hoc Seruo Sulpitio plurimi processerunt qui sere
omnes etiam libros conscripserunt, ut Alfenus Varu, Iurisconsultus sua artate celebris, rerumque antiquarum sicuti Gellius lib. 6. cap. .ait, non incuriosus Caius,qui libros institutionum scripsit Aulus Osfilius, qui primus edictum pritoris composuit d. l. 2.I. ex his. Titus sius,Aufidius Tuca, Aufidius Namula, cunis in iure nostro passim laudatur autoritas l. a. . apud Namusam, ff. de Aqua pluuia arcenda Flauius Priscus, Caius Atreius Pacuvius Labeo Antistius Labeonis Antim patetiqui fuit sapietulae nomine illustris,
viscribit Appian. lib. . MA.cuiu Gn Cinna qui fuit Unus
52쪽
exioniuratis in Caesarem,&qui primus, cum praetor esset,& Caesari cognatione deuinctus, Caesarem tyrannumccein intacclamare Appian .heli. civit. lib. 2. Item&Publius Ce ei lius de quo meminit Macrobius lib. 2. de his omnibus habetur in d. l. a. . ab hoc et . exit,. Fuit eodem tempore, Trebatius, Aulus Castellius, MLMutius d. l. a. fuit.
Trebatius plures scripsit libros, qui tamen parum frequenta-hantur ut inquit Pompon. in d fuit,4 ex multis Pande- estarum locis colligitur in quibus Trebati dicta passi in convelluntur Aulius amellius L C.& doctes,4 eloquens fuit, quod & Flaccus significat in arte poetica, ibi. Nescit quantum assellius Aulus. Mutius Volusis auditoriuit,& m eius honorem PubliuMutium nepotem eius testamento reliquit haeredem, mira certe Discipuli gratitudo, qui cum Q utio praeceptori a forte mortuo dignam gratiam referre non posset eius p neros remunerare voluit Pub. Mutium illius nepotem haeredemtaciendo. Sed dicet aliquis, quomodo cum esset lusi nepos,nome habuit testatoris Dici potest, testatorern voluisse, ut eius nomine nepos Volusi censeretur argum. I. fasto, . quod si conditio, T. ad S.C.Trebell. nisi sorte intelligas vice versa Publ. Mutium, nepotem Muttia Volusio in honorem Mutu esse institutum:quod natus voluit, vel
nisi concorasio legas Q Uuti Volusij, quod, scilicet,A Ius Castellius fuerit Q uti, lusit auditor,& in eius:
norem Publ. Mutium nepotem eius testamento reliquerit
haeredem; quod mihi magis placet, neque enim de alijs Iureconsultis agit Pompon. ijd.I. fuit quam de Trebatio,&Cassellio.
Decimo, post hos fuit Tubero, qui Omlio operam dedit,
transit a causis agendis ad ius Ciuile, maxime postquam Quintum Ligarium accusauit apud Cesarem,nec obtinuit, d. l. 2.s posthin eum enim Cicero defendat tanta eloquentiae vi, ut Caesar, qui iam damnare Ligarium proposuerat, condemnatoriosque in manu tenebat libellos audito Cice tone, mutato Vultu exiluerat,4 libellos damnationis abi F cerit,
53쪽
cerit, a tandem reum contra propositum absoluerit, ut
Plestarchus refert in Cicerone. Voslacimo maximaraucitata tis fuerunt, etiam Atteius capiat qui offitium sequutus est,& Antistius Labeo, filius illius Antistii Labeonis cuius supra diximus ciuilibus studijs rente celebrior, & a Trebatio poti si mum institutus C l. a. s. post hunc Atteius Consul fuit, Labeo noluit sed pluriis inum stud ijs operam dedit,& totumannum divisis,ut R sex menses constudiosiis esset, ut interim ipse fruereritur aliqua requie,& sex mensibus secederetiri conscribae dis libris operam daret d. . post hunc continuo enim lab re, & vires corporis obteri, &animi acumen hebetari constat. Unde& ab Iurisconsultis dies festos institutos dicit S. neca: ut ad hilaritatem homines publicE veluti cogeremur, libro de Tranquullatam vitae atque hinc prouerbialis ille
Versus Nec durare potere, qui semper tenditur arcus.c quemamodum bertiles agros exhaurit non intermissae iscunditas: ita corpuscu an muriamduus, immodi cuique
labor stangit quod & Ouidius admonet.ibi.
uua nunquam amo, solitaeri estire novali , Fructibus assiduis, lassata escit humus . Occidet ad Circi, si quiscertamina semper s. Non intermissis cursibus , ibit aequus.
Muod caret alterna reqvie, durabile non ere. Hae reparas ires, fessaque membra leuat. Hi duo Atreius capito,di Antistius Labeo diuertas sectas, de factiones secerunt, cuiusquidemmulta adhuc etiam in iure nostro vestigia extant; veluti an fine numis consistat venditio . item pretium Instit. de empl.& vendida uxor furtum committati. I TRer.amota dominium rei ex aliena materia conbecte ad quem pertineatq; adeos cum quis, S de Acquir. r. domin.& .cumex aliena Instit de Rer.dLuision Λ alia innumerabilia, ut in l. illud quoque, fi de Pe tui ha reditan l.ex facto, aede Haered.IM.4 alius sexcentis
54쪽
Atteio Capitoni Massurius Sabinus successit Laheoni P erua, qui adhuc eas dissentiones auxerunt, Nerua familiarissimus Caesari fuit; Massii rius Sabinus m equestri ordine, primus quia Tyberio Caesare publice de iure respondendi
auctoritatem habuit, cum antea multi quidem et pondiisent,sed non publica principisauctoritate, &quiae etiam non amplae facultates erant, a sui, auditoribus plurunum sustentatus fuit d. l. a. . ut obiter. Equidem hominibus eruditis,&virtute aliqua praecellentibus peculiare est, ut inquit D. Hieron. in Ecclesiast. vi nisi vetuitae simia maioribus diuitiae egestate praemantur,s hoc quia nollunt mithoneste sibi diuitias parare. Huic Sabino successit Caius Cassius Longinus Neruae vero
successit Proculus,atque hinc partim Cassianorum, partim Proculianorum factio facta fuit, quae iam alite initium coeperata Capitone, Labeone l. l. 2. . huic successit. Cassio iterum successit Celius Sabinus, qui an fuerit filius vel nepos Masurii Sabini incurtum est, utcumque sit, magnae fuit auctoritatis tempore Ucspesiani ut inquit Pompon. ind. l. a. I. Cassio, luculenterque scripsit deseruis fugitivis, uti l .quis sit fugitiuus,s de edilict .edici. Proculo successit Pegasus, qui tempore Vespesiani Praefectus urbi fuit d. s. Cassio. Caelio Sabino successit Priscus I auolenus, qui Iuliani praeceptor fuit ut in l. an manumittere,a. de Manumiss. Vindici.
Pegaso successit Celsus pater, patri Celso, Celsus filiit scultor aequitatis adeo, Vt& patrem ipsum nescio quid alienum ab aequitate latuentem reprehenderit,et in Lys. siquis, ff. de
condict.causdat. Item & Priscus Neratius qui tantae fidei,&auctoritatis fuit. apud Traianum,ut ei aliquando dixerit. Commendo tibi prouincias meas, siquid mihi fatale contingat Dion. in Traiano. Poscita uoleno successit Aburnus Valens&Tuscianus, item& Saluius Iulianus, quem Iustin. ina. inter antiquam, C. devsu fruc'. summum iuris scientiae auctorem nuncupat. Et hi unt quia Pomponio enumerantur ind. l. a. Sed praeter istos suerunt etiam&multi alij, ter quos Ter
55쪽
tyllianus de quo in Tit. ad S.CTertyllian. Metianu, Se quoi in l. Diui fratres, is de iur patronat Marcellu, de quo ini. Marcellus, s de Re vindicat Serbidius Scaeuola quo iurisperito praecipue usus est Marcus Imperator de quo nil. scaevola, si de verb. significat. Papinianus de quo in l. Papianianus fi de Minorib quem Caracalla pessimus Imperator intersici iustit, quod vir iustus fratris necem apud Senatu imo cusare nollet. Modest inus eius discipulus de quo in l. munerum, L de Muner. honoribus Caius de quoi ni quid ergo,i f. de usu fruct Ulpianus de quo in l. I. V. de centi b. Ρaulus Patauinus de quos ni PauluS,ff. de solution Mauritianus de quo in .ha reS,ff. de legat. 3. Pomponius auctor legis nostrae Terentius Paternus Aemilius Macer, Martianus de quo in .ssiduo, T. de Dolo. Terentius Clemens lauripulus Papiniani de quom l. sit mihi, ff. de Lega 2. Menander, Arcadius Charisius de quo in l. I. f.de Tei lib. Liciniit, Rulinus de quo Q. quod leguur,ff. deludic. PapVi ius Fronto, siue Iustus de quom l nauis is adi Rhod de lais tu, Furius Antia ianus de quo in l. iin .ff. de Dolo Maximus de quo in LKereditatum cod.Tit Hermogenianus de quo in . minor, is de Minon b. Aphricanus de quo in l. alcindasti eod. it. cuius responsa adeo obscura sunt ut in proueibium terit lex Aphricani, id est,difficilis Floretinus de quolial. coram, is de verb. lignincat. Triphonius de quo in l. auXllium, st. de Minota b. c. laudius Saturninus de quo in aut facta, is de Poen. Calistratus de quo in .etiam,ff.de morib Ucnulenas Saturninus de quo in . Diuus,ff. de Poen. Iulius Aquida, MAelius Gallus qui latissime scripsit de verb. lignificat. Et ut omnes turiconsulti, ariOS,ac propemodum inlinitosi spontbrum libros scripserunt, adeo quod tempore Iustiniani, immema, ac insinita erant legum volumina, ex legibus 12. tab. Populi, Plebi sicltis, Senatusconsultis Praetorum edictis, Principum placitis, Mesponsis prudentum, ut vix
percurrere, ne dicam coginoscere,soli nomini datum esset.
suerunt enim Duo pene mi illa librorum, cuilus quam tricies centena millia versuum, hoc est, para graphorum, ut dicitur in t unica . . scd cuinoia C.de Ucter Iur. Enuclea l.
56쪽
Ideo animaduertens, Iustinianus iuri operam dare. Opus quo dammodo desperatum est ciensque Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam,sed etiam legibus oportere esse armatam,ut utroque tempore, belli, pacis recte gubernare siet, ut dicitur in principio institutionum proinde cum dissicillima bella, res maximas acinis gessit 'set, caepit etiam de togata administratione cogitare, ut Res P. legibus regeretur. Et isicut Narsetis, mellisaci j fortillimoru Ducum auspicijs hostium vires, copias debilitauit,ac fregit. Ita immensa legum volumina, caelesti fauore consistis, opera Triboniani DOrothei, Theophili,ac aliorum, in unum congestit, ut studium Iuris tot anfractibus inuitam, tot meandri perplexum peruium homini faceret id qucidante ipsum Pompeius magnus, Iulius Coarnisi bellis inpediti fuissent, facere In animum sumplerant. Mandauit igitum n primis, ut Principum placita, maxime eOrum qui ab Hadriano in suam usque aetatem gubernarunt, nam retro principia sanctiones a Iuli Caesaris temporibus usque ad Hadrianum nullae ferme nobis supersunt nisi vel ab Historicis, vela Iureconsultis in Pandectarum libris ex parte reserantur tribus codicibus, Hermogeniano, Gr
goriano, & Theodosiano, comprehensa, in unam cosonantiam redigerent, unum ex omnibus componerent, Ipsum livi plus au toritati, haberet, lustria laneum Codicem appellarent, l. I. C. de Nouo Codi faciem. l. I. C. deis Iustin. Codi confir Ediditque regni sui anno 2.
Deinde anno imperi sui .7 reliquas constitutiones, ac leges, quas iam ab anno sui imperij. . componenda madauerat, pastim sparsas&co fulasex infinitis Populi, plebib, senatus,
Uraetorum, nec non veterum Iurisconsultoruscriptis,&4
'sponsis, huc illuc tanquam Sybillina essent solla dissipatis
in o libro, pari cura enucleatos redigi&in lucem cxire eurauit. Qui& Pandectar& Digesta vulgo dicuntur.
Post haec ne statim ab initio rudis adhuc infirmus studiosi
animus multitudine,& varietate rerum oneratus, tuorurn alterum, aut studia desereret, aut cum magno labore, laepe
etiam cina disti dentia,qui iuuenalca an Os no semel con
57쪽
cutit,serius ad id perduceretur,ad quod leuiore via ductus, o sine magno labore,& sine ulla dirridentia maturius perduci in tuisset, Compendium iuris partim ex so. Padectarum libris,& Codice,partim ex Cai commentariis ingratiam
Iuuetutis collectum, in qua talor mlutionum libri, Ponendum cura ut ii idque intra undecim mentes pol l compilatio.
nem Digestorum fierib edi voluit, o sint j. Calend. Decembris anni septimi sui imperij. Denuo proximo anno Imperi fuit ad prioris Codicis emendationem, & ad secundam eius editionem animum applicuit,ipsumque renouatum&emendatum, interiis nonnulis
lis nouellis ipsiusmet Iustiniani constitutionibus num. so. o quae post primam editionem interim factae erant eu quibusdam detractis in lucem edidit, repetitam Codicis editionem appellans, & is est codex que nunc habemus a li-hris comprehelus, ut quidam putant ad imitatione Ia tab. Postremo cum nouae iudies controuersiae,ut fit, ex negoci rum varietate emergerent, noui, legibus, ut nouis morbis Medici solent, Occurrere oportuit. Ideo nouas conititutiones seu nouellas, quem vulgo Authenticorum libruta nucupant in nouem collatione, distinctum, in quibus Iod. xi constitutiones continentur,protulit,et in lucem efferri lusi sit, in quo etiam multae leges tam Pandectarum quam Codicis corriguntur cU Authenticus liberiit dicitur pro re certe fidei eo quod ab origmali graeco ipsius inet Iustiniani processerit, ut scribit Alciatu lib. a. Parerg. cap.*6. Et hoc est totu ius ciuile auctore sustiniano nostro ex tot antia quorum voluminibus collectum& Oinpositu quod summo studio Graeca colere caepit, magna contentioneis profiteri. Verum ut sunt rerum vices quadraginta post annis ius illud sanctissimum sensim collabi permisit Phocas imprudens Imperator, tam in conservandis legibus ignauus,quam repelludis hostium insultibus vecors, nec multo post regnantibus Longobardis in Italia,Romanae leges per multos an
a nos iacuerunt, Viceque earum, Hunorum, vandalorum,
Longobardorum,&Gothorum barbarileges grassabatur. Unde
58쪽
Vnde Feudorum consuetudines ,rude conteruandι fami-bj leges profluxerunt ex quibus tandem Duo Feudorum libri constituti sunt. Euerso postea Longobardorum cum eorum Iegibus imperio, quod ducentis tribus annis floruerat, nulla amplius restis tuendi iuris Romani ratio inueniri poterat,sed trecentis viginti sex annis post sub Lothario saxone Imerius magnae Gaula Regina Mechiildis, auctoritatis,longo situ, suluere propemodum eonsumpto lagum Romanarum libroseuersa Melfinita ciuitate Apuliae inrubliothecis a Pisanis ripertos uim mareligione asseruatos euulgat, eo,que in Scholis tractata &in iudiciis locum habere voluit Lotharius Imperator Optimus,atque ita ius Ciuile iterum in magno honore haberi cu publice edoceri caepit additis su-Pradictis duobus Feudorum libris compositis partim ex
consuetudinibus de quibus diximus supra,partim ex constitutionibus imperialibus quales sunt Conradi Lothari , . radetrici primi&secundi, collectae per obertum de Orto,eu Geraesum Capigisti, quibus omnibus extra uagantes quaedamadiecta sunt,quas commentauit Bart. ita clis ditur totam Iuris Ciuil.Scorpus, quo hodie utimur. Tertium caput est de iuris partibus cuspeciebus in Titulo.
De Legibus senatusconsultisvidonea
uuid veniat appellatione is 6 Qua sit vis auctoritat ges constietudinis. Qiadsit lex. 7 coηtradictum indisium quid Quoesint virtute legis sit
4 Sud sit Senar consuisum. 8 ualiter sit facienda inter Quid sitionga consuerno pretatio letum. Legis
59쪽
L Egis appellatione non populi tantum, sed etiam Plebisscita significantur, quae ecl. Ortensia non minorem a ctoritatem habent, quam totius populi iussa, dicitur in .Plebistitum Institidetur.nat.Gent.&Ciud.
Lex definitur in l. I ut sit commune praeceptum virorum prudentium consultum,& delictorum, quae sponte, vel ignorantia contrahuntur coercio. Qu9d quidem verum est, lia ignorantia sit iuris,quae neminem exculati. I 2. Q detur.&facb ignorant vel facti, sed con culpa l. s. 6 34 ff. ad i. Aquil ubi punitur qui proiecit lapidem, praetereuntem casu percussit, secus si sit sine culpa i in l. 9. gain .s .ad LPomp.de parricid. ubi excusatur furiosus qui interfecit polsem,quia ignorat quid agit,&ibi Bart in eo qui dormiendo percussit alium,distinguit,dicens, aut sciebat hoc euenire sibi,quod,scilicet,dormiendo lecto surgere,ensem euaginam&similia facere soleat, tunc sibi debet prouidere, ut iaceat solus, vel ut nemo sit in camera saa,4 si non fecit est in culpa, & propter culpam inuetur, sicut putator arboris,qui non admonuit transeuntes . si puta tor,fllada Aquil si vero hoc ignorabat parcitu rei, quia dormiens aequiparatur furioso l. 9 I aede Acquir. polsellion.
Legis virtutes recensentur in l.7 quae sunt, imperare, vetare, permittere,&punire. Primo imperat lex ea quae iusta sunt. Secundo vetat,quae sunt iniusta Tertiopcrmittitquςdam, quae nec iusta, nec iniusta Omnino sunt, veluti propter ne cessitatem famis furtum p. si quis de Furi filiivenditi ne in L 2. C. de Patrib. qui filios distraxer permittit patri filiam in rebus venereis repertam occideret. 23. Ladi. Iul. de adultcr. V Ararito uxorem in adulterio deprehensam l. Gracchus,4 1bi not. C. ad i. Iul. de adulter. Quarto punit lex cos qui legibus non parent, ideo dicitur quod non Iu-
60쪽
dexeondemnat hominem, sed lex cap. de oecidendis 18. q. I. Addit Accursaliam virtutem legis, consulendi, quae non obligati lad liberam tan .um voluntatem excitat cap. quod
Senatusconsultum est quod Senatus iubet atque constituit. nam non ambigitur Senatum rus iacere posse l. v. h. t. sic Velleianum,quod mulieribus pro alio intercedentibus,Maccedonianum, quod filii familias mutuam pecuniam accipientibus, Tri bellianum,quod haeredibus vltra dodrantem grauati succurrit, pluraque alia senatusconsulta iacta fuerunt de quibus ruis locis videbimus.
Longa ctinsuetudo est usus diuturna tale temporis approbatu tantae auctori tatis, ut ubi deficit lex pro lege seruetur l. 4. 33. D. Q 36. ubi dubia est, eam interpretur l. 3 ubi contraria est, eam tolla d. l. 3 a. in fine. Et quidem cum longo tempore inoleverit conluetudo contraria legi, euentu docet, eam legem moribus populi non conuenientemiatque ideo non seruandam eise, quia ut D. Augustinus dixit in cap. iniustis . Distinct tunc leges firmantur, cum moribus utentiuin approbantur. Atque hinc Solon interrogatus quas leges optimas condidistet Atheniensibus, re spondit eas se iudicare optimas, quibus populus Vteretur. Hinc orati
Quid leges sine moribus vana proferami. Et Plautus in Trinumo ludens in leges ia Tab quae in amincisae pendebant in fore, cum interim praui mores Ombnarentur in Ciuitat inquit. Hamistra etiam ad parietem sunt fixa clauis ferreis Vbi malos mores adfigi nimio fuerati ius. Neque obitati. a. C. Quae fit long.coniuet. 'bi dicitur,consumtudinis non vilem esse auctoritatem, sed non usque adeo ve