Thadaei Pisonis Soacij ... In primam pandectarum partem commentaria. Ad Andream Maurocenum senatorem illustrissimum, ..

81쪽

ν Pandectarum Liber Piimus.

sulatum tenderen nec transcendendo uaedia, inti inissum ima continuarent iuxta l. Ut gradatun ff. de Muner o hinoribus quemadmodum M. Fulvius, M. Curtius Tribum Plebis contra T. Quintium Flaminium ex Quaestura Conlulatum petentem, praecla reditseruerut Liuius lib. 39. Neq; officit,quod supra diximus in Tit.de Origin Iur ado .lescentes ROinae pruna comendatione Aedilitatem consequi solitos sutile, id quodvi Cicer. tradit lib. 3.de legibus,duscribit, Aedilitatem primum este ad dignitate, ascensum , nam Resp. verum esse Aedilitatem primum fuisse magistratum Caeterum ante Aeduitatem Quaestura geri sol hac, quae noΓ erat ex ordine niagistratuum: Nec Vlpianus noster hoc loco scribit, Quaesturam pinum fuisse magistratum , aut primum honorem, ted introitum, ac veluti primordium gerendorum honorum; sic Cicer. 8 in e

rem scribit, aesturam est e primum gradum notis.

Quot sint Quaestorum genera. Porro, Quaestorurn varia fuerunt genera; Quidam enim publicae pecuniae curam gerebant vi in prouincia, mitti stile bant, ut vectigalia exigerent, deque pecuniam exactam fideliter asseruarent,& in necessarios vlus distribuerent d.l. unica, .ex quaestoribus hoc Titi Λlij candidati principis dicebantur, qui epistolis eius in senatu legendis vacabant d.l.unica S .ex'inussoribus. Fuerunt praeterea,eu Quaestores parricidij, qui capitalibus rebus praeerant de quibus diximus supra in Tit. de OriniuriSexto loco recensentur Praetores,de quibus in Titulo.

De Offcio Praetorum.

QUOT

82쪽

De kio prae torum. t. XIV i QUOT OLIM FUERIM .PRAETORE s.

DVo olim Romae Praetores suerunt, qui in ciuilibuseau sis ius reddebant. Unus qui ius dicebat inter Cives, . Urbanus appellabatur. Alter , qui inter persegrinos, Vel inter ciues, peregrinos, Peregrinus dioec batur l. a.I.cumque Consules supra de Origln. Iur. Quae fuerit 'raetorum auctoritas Penes Praetores fuit, omnis publici, ac priurii iuris potestas

sic ut causas, aut ipsi cognoscerent omnes, aut ijs cogno stendis iudices darenti. I.C.eod. l. I. infra de iurisdic. omn.

iudic. Hinc matha vecta do, r,ico de Addieta Dabani quidem iudices, iudicia Ducebant ius nonn quam per se iudicalido:Addicebant denique inopes debitores qui lon

uendo non erant ecl. Ix ah in temporariam seruitutem

creditoribus, uncti Milphio seruus apud Plaut in Penulo. Neque id unde efficiat, habet ubi in ius vexerit dicet Praetor familiani totam tibi inaniaque olim suem Praetorum iuris stio, ipsorum edict demoustrant,quitam amplam materiam interpretandi,ac de iure respondendi iurisconsultis praebuerum 'eaque quae voluntariae erant iuris ictionis ac mixti imperiretiam pem aeque atque Consulas exequebantur L .62 2.hoc Titil. 2. Inis fra de iurisiiict.omn. iudicia Dixi quod Fraetores in ciuilibus causis ius reddebant, nam de criminibus eorum cognitio non erata specialiter tame perim a tusconsultum Syllinianum uno casu data fuit cognitio Praetori, nempe si cominus a familia occisus esset,l. I. l. si seruus, Se ldese Cornelia,ff.ads.C. Syllan.ut ob id miretur

Fulgos quomodo risiorhabueritius gladij cum Pnfectus Vrbi, omnia sibi crimina in Urbe vendicareti L supra us3 mc. P fect Vrb.Sed mirandum non est,quia Ut dixi,s - cialiter hoc ei per S.C. Syllan tributues fuit. Et sic pro ni- timetemporum Praetores etiam ius gladiimbui e costat.

83쪽

Pandectarum Liber Primus.

rimosaest sub hoc Tit. I. Barbarius Philippus, qui eum esset

seruus,praeruram petijt,4 obtinuit, eamque gessiti vi quia dubium esse poterat, ingesta pereum valerenti Respondie Vlpianus quod sic Ex quo colligunt D D. N praeserLim AccursT communis error facit iuria uod etiam dine tentii l.in lineasde suppete egat.eu tacit i. I. .de Testar Septimo recensetur Praefectus Vigilum dequo in Titulo.

Quod sit ossicium Peaesem Vigilum. OFficium Praesecti Vigilum erat, per totam noctem vi Mure,ac cura adhibere,ne per negligentiam ut saepe eumnire solet,incendii casus ori tur l. 2. ω3. Ob idq; de incediariis su nibu, effractoribus,& similibus cognoscebat, poterari in eos animaduertere,usq; ad fustem, flagella... l. . Quod si grauius atq; atrocius delictu esset quam ut eiusmodi poena vindicari deberet, ut puta quia dolo malo incedium commissum esset, ad Praesectum urbis res remitte da erat da. Quandoque tamen seuera interlocutionecomminatus etiam fustium castigationem remittebatd.l.3.A. cognoscit. Ida tem verbis tantum, aliquem corripi, non iniuste constitutum esse videtur nana satis sustinuisse videtur poenae ex leui offensione,qui verbis duntaxat pauluasperioribus emenda tus sit, homo praesertim ingenue, di I beraliter educatus, cui pro supplicio verecundita, eu pudor esse debent. N in Iontifex Inmoentius Agathensem Episcopu qui non nihil

84쪽

nihil deliquerat propter pudorem laboresque quos pertu-clerat, quosque suppliciiloco sibi esse iubet, absolui imperat in c. cum dilecti extra de Accusat undeoc. interprete ibi notant, pudorem, Verecundiam poenae loco subrogari, culpamque si leuis sit extinguere. Sic apud Plaut in Mo- stellaria, Teuropides senex a Callida te roga tus ut filio suo ignoscat,qui patris ora verebatur, neque in conspectu suum prae pudore,& verecundia prodire audebat,quod substantia suam pene omnem prodegisset, ignoscit illi,dicens,se satis a filio supplicij sumpsisse, modo adolescentem pudeat tantum fecisse sumptum Plaut. Callid. omnium primum sodalem me esse scis gnato tuo. Is me adiri nam illum prodire pudet in conspectum tu mTropterea qηod fecit, quae tescirescit nunc te obsecro. Stultitia atq; adolescentiae eius ignoscas,tuus R. Teurop. Non potuit venire Orato magis ad me impetrabilis. βιιam tu.neq; illisum iratus nec quicquamsuccenseo. Si hoe pudetfecisse,sumptum supplici habeo alis. Et sic ex ijs constat,Ueteres leuia delicta admonitione ratum, Se verboru calligatione corripuisse; scribit Liui. 2 bell.punic.lib.7.cum Lucanio Volscentes qui ad Annibalem detecerat traditis Annibalis praesidijs quae in urbibus erant Romanis se dedussient. Clementer an Fulvio Consule conse borum tantum castigatione os errorem praeteritum rece pios fuisse;&apud Dionem Liuia eos qui propter adolescetiam,aut imprudentiam,aut ignorantiam, aliove casu volentes deliquerint,aut in uitia bitratur esse tantum admonendos propositi Sque minis continendos. Cuius oratione permotus Augustus plurimos verbis solum admonitos dimisit Dion.in August.& haec quo ad magistratus qui in γ

Quo autem ad magistratus qui extra Vrbem proficisci debebant mittebanturetales magistratus,vel in prouincias Coninsulares senatus populique nomine con generali summoque imperio,Vt Proconsules,oli eorum Legati de quibus in Ti

85쪽

Pandectarum Uber Primus. De Ossicio Proconsulis, de Legati. Tit. XVI.

Quidsit ProconsuL edisserent ast inter man- Quod sit eius officium dare iurisdictionem, da 3 Praeauditae cuHodia quae re iudicem. uitids Legatus. eius of 6 Anapud legatum Proconsu, tum . lis mancimitti possit.

PRoconsul est, qui conpotestate Consulis in Prouincias

mittebatur,d.ctus quasi Consul procul minus Mideo sta- timetia atq urbe egressus erat ubiq; proconsularia insi- gna habebat. l. I. sic&Legatus Papae ubique insignibus utitur non id marchiepiscopus Abb.in c.ex tuarum de Auctorit. Ulu pal. iurisdictionem etiam exercebat,voluntariam tamen non contentiolam l. r.eam enim blum in Prouincia sibi decreta exercere poterat. d. l. I. Σ. in qua summum imperium,atque maius omnibus post principem habebatil.T.&8.

'd sit Proconsulis ossietum

Proconsul postquam ingressus prouinciam erat, mandarei risdictionem legato suo debebat,neq; tamen hoc ante fac re poterat, quam fuerit prouincia ingressus . . . post haec. et Aliquando tamen, S ante poterat, veluti si necenariam. moram in itinere patiatur, maturissime legatus in prouinciam peruenturus sit,d .l. I aliquado Adiutere autem postquam mandauerit iurisdictionem legato Proconsul liacet. Summo iure posset, attamen hoc facere non debebat inconsulto principe l. s. . sicut. Et Ratio est,'quia,Vt inquit. Cura obseruat. lib., cap. at non optat ipse sibi legatum,

86쪽

De Ossicio Proconsulis. iLXVI. 1

sed ei datur quasi adiutor ex senatusconsulio. Solabat etiam

Proconsul custodiarum, hoc est reorum in vinculis dete torum . sic enim custodias accipit Vlpianus pro reis det iis,qui in vinculis,4 carceribus detinentur ob eam rem sic appellati, quia custodiuntur cognitionem legato manda re,vide crimine cognoscens,si reos condemnatione dignos animaduerterit,non ipse iudicet, sed ad se procosulem pra, auditas custodias remittat, praeauditae custodiae tum di- cuntur cum rei tanta cura, diligentiaque auditi sunt cla examinati, ut nihil praeter sententiam distinitivam supe sit inin vero innocentes eos,&ita absolutionem merentes compererit,ipse legatus liberet l. 6.in principio; Quod ma- dati genus extraordinarium dicitur cum regulariteris comdemnare possit, qui abistueret.3 ff. de Re iudic sed innocentiae fauor id suadet sustineri, neque nouum ea de causa videri debet,si is abistuere possit qui non condemnat, i. fin. s.adeo, C. ubi Senat vel Claris . Clem. I.4 ibi Gloss. extra de Haeretici Circa aduocatos autem Pr consulem patiemtem esse oportere item petentibus aduocatos indulgere debere praesertim sceminis, pupillis, vel alias debilibus,4 ijs,

ut perpG tentiam aduertari se aduocatos non inueni

dixerint idem Vlpianus tradit in I O s.circa aduocatos. Reversus postea Proconsul, eo ipso quod portam Romae ingrediebatur, imperium deponebat Luttoic& Episcopi, atque Archiepiscopi, urbem Romam ingressi omnem auth Utatem deponunt, adeo ut, nec Archiepiscopus insignia Crucis ante se deferre, neque Episcopus sacerdotia conferre possit, quod a Fulgosio, roscio, Corasio, Rebuifriari

alijs adnotatum estis d.l vlt.

Quid sit Proconsulis Legatus, Meius Osficium. Legatus Proconsulis est, qui in minoribus & ciuilibus locum

Proconsulis tenet,e eius vice fungitur, propriamque habet hirisdictionem, vi suo iurea . infra de Ossic eius, licet non antequam ei a Proconsule mandatast l. 3. gladi tamen

87쪽

ν Pandectarum Liber Primus

singularitavore extraordinem donatus sit, ut olim Legatus Gordiani Proconsulis Africae, quem gladi potestate succinctu insuisse Capitolinus in Gordiano scribit sed solum accusatione coram Proconsule proposita, processum instruere poterat,condemnatoria sententia ipsi Proconsuli reseruata l. l.6 in principio,&l. unica, C de ossi c. Proconsul. suspecti autem tutoris, cognitionein, & si nonnihil criminis admixtum habeat, pupillorum tamen utilitas sua det. legato daria. I. . damus, Isside suspect. Tutor. l. cognitio infra de orti c. eius. Item& iudicis dandi ius legatus habebat L i 2. Neque ossicit, quod a iudice Iudex datus, iudicis dandi non habeat potestatemn a iudice, C. de iudic. nam legatus iudex datus non est, sed mandatam habet iurisdictione, Unde aliud est mandare iurisdictionem, aliud mmcem da- re, nam iudex datus, cum ei salus tantum causae cognitio committatur utina. 1 epe in fine con l. seq. fra dei illic. Praesid. iurisdictionem non habet, sed est veluti nudus quidam minister eius,qui eum dedit, c. Iin. g. fin extra de Ostic. delegat ideo mirum non est si iudicem dare non pollit Atqui mandatam habet iurisdictionem, quia iurisdictione fungitur, licet alieno beneficio l. c. . I infra deorsic eius pote statem dandi iudicem habet, l .cum praetor, . is quoque s. de iudic. Manumitti aute, vel adoptari apud legatum Proconsulis non poterat, quia nec apud eum legis actio erat, hoc est liberum,& absolutum utriusque iurisdietionis MCOntentiosae,& voluntariae exercitium l. r. in fine, &plura quid si clegis actionem habere dixi supra in Tit de Adoption . Sed obstare videtur tex. n l.apud roconsulem, T de Manumis . vindict. ubi si apud legatum proconsulis

manumittere possumus. Cuia c. obseruat. lib. I. cap. I. Vt tollat contrarietatem, sic emendat d. l.apud proconsulem, ut

negatrue legatur, in haec verba sed &apud eius legatum manumittere non possumus quae lectio negatiua abest a Pandectis florentinis. Ideo mihi magis placet lectio assim maliva, quae est communis,4 in pandectis florentinis habetur Et pro resolutione contrarietatis considero , quod Proconsules statim ubi Romam egressi erat,iuriidictionem habe

88쪽

De Ossicio Proconsulis. Titi XVI. 7

habebant,voluntariam tantum non contentiosam, & ideo apud eos manumitti, emancipari poterant, tam liberi, quam serui,ut inquit I. C.i d. l. a.apud legatum vero nemo manumittere poterat, quia talem iurisdictionem non hahebat, id est, voluntariam, Additi. 3. nec adoptare posse legatum, quia apud eum legis actio non est,quod intelligem dum est secundum l. a. nempe statim ubi Roma egressus est, Proconsul, se consequens antequam in prouinciam inisgressus sit, Ratio est, quia legati nullam habent iurisdiculonem,nisi a Ρα consule ei mandata iit, i. I 3. Proconsul autem non debet mandare iurisdictionem legatis nisi posta quam fuerit prouinciam ingressus,l. 4. .fin Ideo mirum noest, si non possit manumittere nisi postquam fuerit proco sui prouinciam ingressus,in eis iurisdictionem mandau rit;&sic cessat contrarietas Iurisdictio,vi Accurseliali hic inl.2. notant dicitur, quae redditur in invitos voluntaria quae in volentes. Vel mittebantur magistratus in Caesareas prouincias con Imperio non aeque libero, sed ad principis diploma restricto , ut Praefectus Augustalis, de quo in Titulo.

De Ossicio Praesecti Augustalis. Ti. XVII.

QMd sit Praefectus Augustalis, inde dictus. P Raesectus Augustalis est cui Aegypto praeficiebatur ideo

sic dictus quia ab Augusto primum authoritate accepit. Marco Antonio enim, & Cleopatra Aegypti Reginad uictis Praesectum illuc mittendum esse Augustus censuit,&1.Augustalem appellari voluiut.ιdca.C.de OG.Presect.August.

89쪽

ν indectarum Liber Primus.

gust. isque non prius imperium deponebat, quam Alexan driam ingressus esset successor eius,licet in prouinciam v nerita .unica. Quod in alijs praefectis iraesidibus secus est, quippe qui deponunt praefecturam&imperium, cum succetares prouinciam ingrediutur. . . I. antequa& l. IO. atq; adeo biduu ante g. in Auth. de Administrat. collat.7. Aegyptus regio est sertillissima in qua citissime fruges omnes maturescunt,adeo ut tertio die illic legumina nasci Plia nius scribat lib. 8. c. 7. alibi omni mente sationem fieri libr. I .cap. 18. ut non immerito publicum Oibis horreum veteres aegyptum dixerint, quε maxima terra: foecunditas, mirabilis est,cum aquς celestes eam non adiuuent, sed hoc Nilus efficit om Aium riuulorum maximus coloni vice fungens quemadmodum scribit Plin. libr. 18. cap. i 8.&Pop. Mela lib. I de situ orbis, Nam ut inquit Seneca, sterilis,aut serulis annus est,prout ille magnus influxit,aut paristior,unde Tibulus ad Nilum,hb I. Te propter nullos elus tua possunt imbres Arida nec pluuio supplicat herba Ioui. Et Claudianus de Raptu Proserpinae. Aegyptus sine nube ferax, imbresque serenos. Sola tenetsecuras oli,non indiga venti Gaudet aquis quas ipse vehit;Niloque redundat. Item mittebantur similiter in Caesareas prouincias con imperio non aeque libero, etiam Praelides de quibus in Titi

De Ossicio Praesidis Tit. XVIII.

Quid sit Trasis. tare.

An Praeses post depor ad Od sit Praesidis vicium

PRaesidis nomen generale est, & ad omnes in uniuersum erouinciarum rectores porrigi potest ut dicitur in I. I. Proconsulis vero appellatio specialis est, nam Proconsul eligebatur ex Consulibus,& consulis loco in decretam sibi

- ια

90쪽

i prouinciam mittebatur ut ibi Consulis vices ageret, hamquo anno quis consul fuisset, sequenti Proconitri remanebat,et prouinciam con imperio Ortiebatur Proprie tamen Praesidis nomen eos signi tuat,qui post Principem non quide ut Principes,quemadmodum Proconsulesymaius imperium in decreta sibi prouincia habent. . . ius erum gladi habebant,&in metallum damnandi potestas eis per missa erat l. 6 β.qui uniuerias, ut ob id mirum videri debeat. cureis etiam in insulam deportandi potestas non esset 1. 24s. I.is delenis, nam si ius gladij ita potestatem reos morte multandi habebant multo magis in deportandi spondeo Praesiidem prouinciae pronunciare quidem posse quem de oortandum l. diui, is de poenis caeterum assignare insulam damnato, quae non sit in prouincia, cui praesidet, non posse ne suae iurisdictionis terminos excedere videatur l.sian. supra de ossic. prefect .Urbi, ideo imperatori rescribere debet, ut assignet insulam l. interfici.& a. ff. de interdict. relegat quam si sub se Praeses haberet posse eum quoque assignare crederem con Corasio ind. s. qui mucrias per I relegatorum s. de interdict.&Relegat.

Quod sit Praesidis officium.

De omnibus causis de quibus vel Prefectus urbi vel Praefectus praetorio itemque Consules, inetores caeterique Romae Magistratus cognoscebant Praesidum prouinciarum in sua prouincia cognitio erat l. o. Omnia enim prouincialia de usideria,quae Romε varios iudices habebant ad officium pre; fidum pertinebant,l. LI. Verum licet is qui prouinciae pra erat Omnium Romae magistratuum vice, ossicio fungeretur non tamen ei spectandum erat tam quid Romae iactum esset,quam quid fieri debereti. 12.nec enim ut inquit Cicer.Philip. 9.maiorum exempla querenda sunt,sed conselium eorum,a quo exempla nata sunt inquirendum,&Iustinianus nona iudicibus exempla, sed veritatem, legum-rue M iustitiae vestigia sequenda esst decreuit, i. nemo, taesententi