Flauii Quaerengi Poiaghi Comitis, & Canonici Patauini. Institutionum moralium Epitome. De sapientiae & eloquentiae diuortio. De consiliario. De honore. De numero virtutum moralium. Introductio in Philosophiam Moralem

461쪽

manitatis auersantis mala bonorum, & bona malorum. Iustitia non est virtus moralis ; nam virtus moralis est habitus, qui gugnitur in nobis gratia honestatis, sed iustiatia non est gratia honestatis sed iuris gratia, & reliquis virtutibus moralibus supponitur, tanquam fundamentum. Misericordia non est virtus, sed humanitatis affectus , & motus laude dignissimus. Haec cum in aduersis alteri opem ferre non possit, letus miseriae saltem fit particeps Magnanimitas non est virtus particul ris , sed excessiis quidam in praestantioribus virilitibus . nam ut gladius magnus est, ct paruus, & mediocris, ita& animus. Per 1euerantia, & Constantia non sunt virtutes distinctis ab aliis, sed firmitudines vir

tutum. Prudentia non est virtus moralis

nam virtus moralis est habitiis in appetitu, Mos enim dicit actum appetitus consuetudine inductum). sed est habitus intellectualis , qui dirigit virtutes morales, ad quas referri potest ratione suae directionis.

Sobrietas autem est eadem cum Temperantia , aut eiuS pars, cum solius potus abstinentiam respicere videatur. Verecundia non est virtus, sed passio & timor iustae reprehensionis. sunt igitur duae virtutum classes: una e rum, quarum auxilio homo -

462쪽

Vi R et vi vM MOR A Li V M alterum non laedit, dc sic fit innocens. Autera earum, quarum auxilio homo alterum iuuat, & sic sit beneficus: Et quia homo non haedit, aut iuuat, nisi tot modis, quot enumerauimus , sequitur quod fons humanitatis , qui scinditur in rivulos viri tum, quibus impeditur laesio, aut excit tur iuvamen, ab his rivulis totus penitus exhauriatur. Et sic diuisionis sus cientia est sufficienter explicata.

463쪽

FLAVI I

& Canonici Patauini

In Philosophiam Moralem

464쪽

INTRODUCTIO

IN PHILOSOPHIAM MORALEM

Ostulat ab industria mea instituti

ordinis ratio, ut qua ab Aristotele in x. Ethicorum libris tradita superioribus annii fusus sum expli- eando persecutus , nunc breuem in Epitomeis collecta, quemadmodum pollicitus sum, mobis sub oculus ponam. Eud ita faciam , ut neque Hermolai Barbari nimis artium compendium, neque Raphaelis Volaterrani verbosiorem im ter prolixitatem.

bris Ciuilis disiciplina, quam Politicam Graeco vocabulo dicimus, uniuersalia Principia ce r imum est. Horum vero principiorum caput supremum ad quod omnia tanquam specjes ad genus unicum referuntur , est vera humanae FG licitatis desiuitio ; ex cuius persecta cognitione, non secus ac probi atque improbi auri discrimen ex lapide odio deprehenditur ; quidquid vel laude dignum , vel vituperatione in hominis vita censendum sit, rectis me iudicatur. In huius itaque desinitionis indagatione, quis iac ωteris maxime prodesse Petilpraeferrim diem Ff

465쪽

Iofari debet artesq; eius singulas accurate expo.

de re, O ciuilibus acitionibus tanquam regulam certam proponere. Sed antequam hanc desinitionis venationem aliquis aggrediatur , praenoscenda illi qua dam necesiario existimat Ar 'teles , ct hac inter alia. Cuiussit facultatis,

Oscientia ea consideratio: tum cuius ingenio discentis accommodata. Quibus tertio rationibus in hac materia veritas sit diiudicanda.

Et ad primam quidem quastionem respon- Eendum dicit, dubium non esse quin de summa .

agere felicitate adeam facultatem pertineat, quae omnium artium extremum em, ad quem cateri omnes referuntur , considerat, O declarat. Eiusmodi vero facultatem esse eam, qua proprie Politica nuncupatur. Eius est enim -- , dere imperare quaesint artes in Ciuitate a

mittendae , ct quis gularum ones, O qκ

. ordine, ac ratione ab ultimo is dependeant. Ad secundam quaestionem respondet, non omnes idoneos esse ciuilis disciplina auditores, sed eostium,qui vel natura, vel institutione apii ead iudicanda,cteligenda, vel reiicienda quaea Politico proponuntur. Ad tertiam quaestionem respondet, 'uas esse unicuique arti accommodatas docendi rationes: duo vero e se Fumma g nera explicandae in quolibet argumento verit ris , alterum exabium, O demonstrativasubt Iitate diligenter expensim, quo Mathematici

466쪽

ra ratione materi alii a se prastitum putat,

si demonstrationis loco probabilem ac topicam adhibeat considerationem. Eoque , docendi genere contentum esse debere Politicum , argu menti in quo versatur , ratio satis ostendit. quandoquidem humana actiones , earumque principia videntur lege potitus, quam rei natura constare. Et hanc tertiam quastionem diarimit Aristoteles vulgata illa distinctione,

qua multis in locis auditorem admonet , qua dam esse notiora nobis , quaedam natura , nonis nulla etiam reperiri quae utramque notitiam pariter complectantur. Ubi vero alterum altero

magis Gaium sit intelligentia, sempera n rioribus nobis ad minus nota progrediendum ι

quod in ciuili disciplina feri deberepotissmum

censet ; idque obseruat ipse accurati me. μο- positis enim aliorum de felicitate celebrioritas

ciententiis, ii sique reiectis, ita ad veriorem imueniendam incedit, utprimum in medium aia latis certis coiaitionibus Osapientium , ct imsipientium communi consensu ad felicitatis constitutionem necessariis, ex iis deinde ianis quam ex notis desinitionem , quam veriorem exstimat , mpliatur oe eximat.

467쪽

nis etiam actio, & electio, quae proprie humana sit, tendit ira bonum aliquod ; siue Verum ' bonum sit , siue Apparens. Bonum tanquam causa , cuius gratia Operamur , operationis cst terminus , dcconuertitur cum fine. Fines autem multi multarum artium sunt ita inter se ordinati, ut quidam ad finem alterius artis, quae Architectonica dicitur, referantur , dc ipsae Architectonicae ad unam denique omnes caeterarum Omnium principem, tanquam ad ultimum finem, dirigantur. Hic bonorum extremum, & summum Bonum , & felicitas, in cuius adeptione omne desiderium conquiescit, existimatur, dc dicitur ; eiusque cognitio sagittinxij exemplo ad beate vivendum summopere hominibus utilis est credenda. Eam verb cognitionem praesertim pollicetur facultas omnium maxime Architectonica, quae Politica dicitur. Eius est enim

468쪽

bliarum fines dirigere, earumque ulum vel probare, vel reprobare. Et quidem sufficienter disputari in ea censendum est, si pro subiectae materiae ratione non subtiliter, & demonstrative , sed paulo crassius , & probabiliter differatur. Agitur enim de eiusmodi rebus, quae lege

Potius, quam natura, constare vi entur. Nec tamen omnes pariter idonei sunt ad

eam disciplinam percipiendam, sed ij tantum, quos vel natura, vel bona educatio

rationi potius , quam perturbationibus, facile obedientes finxit. Initium vero ducendum a summi boni definitione- Nec ea quae Nominis dicitur, vllam habet difficultatem ; cum omnes consentiant benε vivere, & bonis omniabus asiluere , ere quam quaerimus felicitatem : sed quae Rei dicitur, magnas habet dissensiones. Qui enim bonum aliquod modo caeteris praeferebant, paulo post in aliam opinionem rapiuntur ; de quorum controuersiis ut recte iudicemus, optima ingrediemur via, si a notioribus nobis ad

minus nota procedamus.

Tria igitur sunt maxime cognita vitae genera , Contemplatiuum ; Politicum liue Ambitiosum Voluptarium, quod vulugus praesertim imitatione potentiorum amplectitur.

469쪽

Tertium nullλ quidem laudo dignui

omittatur.

Medium clim honorem sectetur, qui tanquam signum virtutis suspicitur, inde s quitur, quod ipsa virtus multo pluris f cienda sit ; & propterea maxime videatuu felicitatis essentiam attingere, nisi Virtus etiam ad operationem tanquam ad perfe- :ctius aliquid dirigeretur. . Contemplativum vitae genus , quod a Platone potissimum commendatur, in boni quadam uniuersali idea, eiusque cognitione situm esse dicitur. Sed neque eiusmodi idea est aliquid itirerum natura, neque eius cognitio, si alia quid sit, ad humanam vitam conferre vi

detur.

Dicendum itaque primo resiimpto disci-Ilinae principio; Cum felicitas extremum 'onorum communi consensu sit, quaecum- .

que bona appetuntur, eius extremi gratia appeti 1 nobis , & hoc unum per se suffciens esse : quae intima & perpetua felicitatis conditio est. Sed quia nondum definitionem nominis egressi videmur : addendum, ex consideratione operis, ac muneris, quod cuius

que rei proprium est , rectissime bonum etiam ipsius rei diiudicari. Hominis vςro proprium opus est , quod

470쪽

illi quatenus homo est, essentialiter competit.

Itaque si quidem homo proprie homo

est pex rationem ; ad summam perfectionem perducta humana ratio, erit summum hominis bonum. Summa vero perfectio non solum in habitu, sed multo magis in operatione per spicitur. Vnde concludi optime potest,

hominis operationem secundum virtutem, . eius esse summam felicitatem, . Sed quoniam veritati omnia consonant. ac disciplinae huius methodus in materia probabili, & communem ciuilium homi num sensum non excedente versatur, vexum esse quod diximus ostendunt condi tiones omnes felicitati communiter attria

butae.

Sunt autem ex variorum sententia praecipuae felicitatis conditiones, A quasi typi, qui sequuntur. Primus ; quod in optimo bonorum genere sit collocata. Secumdus ; quod humanas operationes perficiat. Tertius; quod vitam suauissimam reddat. Quartus ; quod bonis externis non careat.

Quintus ; quod firmo & valenti corpore felix sit praeditus. Sextus; quod non sibi sol lum, sed agnatis, dc amicis, & patriae prodesse possit. Septimus is quod permanens Prospera cum Iortuna usque ad vitae exi-