Petri Velleii Gueuarae ad legem primam Digestorum libri VI ; eiusdem Ad titulum de officio Praesidis commentarij, De diffinitione Doli mali, liber singularis

151쪽

AD LEGEM PRINAM D.

limus , boni de aequi notitiam profitemur. Oguibus docemur, iuris ac legumprofessoribus inprimis necesse esse ut virtutes,seam artes re-mnorint,cu mi illa principia, fontes, unde aquis iniqui, liciti s illiciti haurienda natura sit. Unde non indocte Lucas de Tenna H. it. C. de metropol. lib. II. tradit, virtutum materia cribere, adsimbrium iurisiarum eruditionem, ut, lius esse, quam repetere. l. cyasius. έρου eret,no illud certe euenirre, quod videmussapefacere interpretes, unius incerta ne dicam falsa) conclusioni occasione,innumera annectere, quaenulti,uel mediscriter erudito, probaripossunt. Vbi enim principium notumponitur,finis autem,smedia ex ignoto tractainuicem conuectuntur, inde coli ctam assertionem quonam pacto scientiam nom, nabimust

De resione praemij, er poetis.

LIBER M

, D Onos no solum metu poenarum, Verum praemiorum quoque exhortatione efficere cupientes. Tuopraecipue siunt, qua ex his merbis solent deduci. Trimum est, ex eo iurastrudentiam reliquis omnibus facultatibus longe or cellere,

152쪽

LIBER V. μ

cellere,quod eo tendat, O bc ni omnes eoiciamur. Uuanto igitur iustitia reliquis tartutibu sit nobi'hor,tantos - teris artibus praestare. ua de re Fortuni' in tractatu de stim ne, oratio, nihil praetere ut is eorum,qua pro hac causa dic ossunt, me moues,ne diutius de ipsa dissute. Havero δε- Σridenda contentio est, qua plerosis seguleiorum augis,atffatim sintne is periti Medici raferendi. Ac sane Medicina professorvi legum doctoribus essepra ferendos,probariposse idebatur hoc pacto . Res omnes qua fiunt,qua futur quassa, ctassunt, vel natum, vel fortuna, Ῥel arte fieri, imter philosophos conserit. Maxima vero quaese ais

pulcherrima anatum, fortuna sunt. Ars aute, accepta a natura magnorum, primorumque oporumgenenatione, fugit, effritque minora omnia, qua artificiosa ab omnibus appetiantur. Si quem , vero natura s fortuna nominaperturbant,sciat naturam, visupra in definitione lassicia docuimus, esse summi Dei zoluntatem, qua omnia principia , ac Ampsices qualitates, quaque ex eo sunt, creata esse, omnes credimis, se fatemur. Fortuuam vero obscuram esse causam, δε-cent Plato, Seneca, atque Diuus Mugusimus lib. Io

153쪽

AD LEGEM PRIMAM D.

lib. I. re mi cap. I. di' mero in Topicis ad Trebaitium. Cum nihil, inqui sine causa fiat, hoc ipsium fortuna, euentus, obscura causa, qua latenter licitur suam etiam sententiam lib. I. c. ademicarum qua tion cofirmauit. Quodsisices, eas artias excellere, prahabendasque cateris esse, qua pol ius naturam imitantur, magisque vim

sesam cum rura communicant, negari novotest. Sedciuilis aesciplina, parua quadam parte

cum natura, magna vero cum arte concurrit, er

go iurisprudenti mel agricultura, nonsolum m dicinae raserenda.Verum non est cur de re tam aperta, plura verba faciamus. Ex ijs quasilia tradidimus satis couat, in titiam, temperatiam, aequitatem,bonitate reliquasique virtutes, homini multo magis secundis natura esse, quam vires, diuitias, Phritudine sanitate reliqua qua vulgo putantur bona Suod quismoresin v rris ciuitatis es singuloru actus componere, moderari cupiditatibus, ubere appetitus, multo emcellentioris negarer esse facultatis,quam decorruptishumorib satra bile agere,is labi s m dicis dest tm,ad natos trientilis esset dedu

154쪽

LIBER P. si

esse, bonos e cere ciues, media autem , e instrumenta,quibus e citur,pramia esse et e naue t dicituris. ει virtutem. C. deflat.s imaginibus,et in Clem. cupieteri depoenis,et optime docet orist. lib. I. Ethic. c. I. et T. G author est Cicer. lib. unico

epistolarum adBrutu. Solo,qui et sapientissimus fuit ex septem,S legum scriptor olus ex septem, Rempub. duabus rebus contineri dixi praemio,spo inde quibuae nobis Ma diceda suntri illud Se- rosciendum, potissimam harupartium esse,pramist a cere bonos, quoniam his artem tu titia perse intendit. Purit autem malos ad me Hu- modo praemiationu bonorum incilicet, ut boni tutius posui viuersitimore malo seublato, G Flato M.' .de lego docet, dicens, legumlatori nemessem cum id rationesias, ciues bonos, beatosis

licerepunireautem malos,necessitate otruse se, quam voluntatem. Apte etiam, hoc idem nos docet Danu.aa.iuextra gam. titul depoenis,durit, Dierum crescente malitia videmus mundum in deteriora iugiter prolabi: 1ic hominum mentes assueta deprauate nequitia, malis passim cu mulum superaddi,ut & boni qui

alias odirent delinquere virtutiS amore, interdum

155쪽

AD LEGEM PRIMAM. D.

terdum cum peruersis admixti, concUrrere

cum illis in illicitis habeant, & in aperta malitiam prosilire . Est enim compescenda malorum audacia,ut saltem poenς formidine retrahantur a noxijs: sicq; boni sectando virtutem meliores essecti , non cogantur cum illiss perire. Iuae quidem uniuersapaulo nos concidamus minutius. Sunt qua a nobis fieri possunt of cia duplici consideranda modo: aut enim μα

ra virtutis opera, aut ex eo egregia nominantur,

quodin Re v. oelalicuius commodumfac Iasue 6 rint. Vuod ad primum attinu, qui ut sue a principio summi boni conceperit imaginem, quam sequatur, ultrosa petat, eforte intelligensse

in deligendo genere vita errasse, accensus repente amore meliori ropositi faciendam morum,in titutionum i mutationem censeat, virtute propter seipsam amplexatur: non vi praemio, militate, aut emolumento ductus, quod ab hominibus dari possit. Expectaus nams reris fructuosas, empiterna' contentus degit rebus sevis, nulla re eges,

nihil sibi deessesentiens, nihil requirens ad beate viae m. uod tamemnon,ita accipiendum est, quasi nullum bonis, etiam inhac vitapropositum

156쪽

LIBER v.

pramium sit, virtutis atque iactitia. Illud potius sciendum , Oendicare quoque sibi hanc currim

Deum,msacra mandata custodientibus, cadum demittat tempestiuas pluuias, terraque fundat prouentus frugum omnis generis ut in Deuter. c. s. s Leuit. c. a promittitur ne mentis cogitationes, s manuum conatus impediatur, quom,

rea bonos Viros interioribus iustitiae praemiys, quibus cogitari luetita nihil fila milius, aut hone inus: ea sunt exceptas animiprimum, qua qui qui umanum, corruptibiles est contemnunt: in corporeas,intestistiteris res, semotissensibus, ut

ministris bruta partis anima, mente etero s ratione in conmium adhibitis, considerant in De inde gaudiu replens tranquillitate,ac pace tota animam, laetam innocentibus actionibus cum Ortute coniunctis,etiamsinulta voluptas accedat. Postremo Dei contemplatio : ubi enim purgatus quis qua assectibus,tota anima, tota mente, totis virisbus Deu quaerit, miseratu ne dubio misericors pate es negat sui conte andi copia, quantu mana natura capax est diuiniuste , videlice ut uoscatera omnibusDeu etem, Amundi,

157쪽

AD LEGEM PRIMAM. D.

opificem,rerum omnium conditorem, homi parentembenignissimum quem misit Iesum Christum diligendum, Verendum, obseruandum esse. siuem optimum, ac sancti umstitum, ubi semelanimus ent consecutin,quasigubernator in puppi ad clauum sedeat,cursum rerum humanarum modest rudenters moderaturri impense cu7 piens dissolui tandem, Us esse cu Christor Exquibus illudiamapparet, non esse cur de hac re ΦL-tonem s Arist. Dare inuicem seu licemur Duenim Arint.in Astaph.s in Ethic. at posse nos ad feliciantes culativam in hac vita peruenire,

licet in. 3.de anima, Lam de hac re firmarissententiam, intelligendum ent Arist. in hac Bionenusium de cita aterna, fruitioneque Dei, vembum fecisse Sed dum vitam Jeculativam ineliciatatem V elias, reliqua omnia,qua in vita sunt, quasseripossunt, considero. qua omnias vitas eculati comparentur , talesunt omnino, nec Asfacienda sunt. Plato ver)inlib.de Repu.s lib.D. de legib.s in Philebosummum bonum esse profitetur,primam rerum omnium causa puris smum bonitatis pulchritudinis fontem contemplari. Iuod in Phadone fieri non posse ait,in bactata,

158쪽

LIBER V. s

vita,ex eo quod Vera gaudia immortales sitientias boniantis diuitia nobis sint in caelo recondita. sibus Ut idem ait in Symposise morte,inte lectus contemplatione,'ruitiones voluntatis suauissime utemur, suam rem dum Plato confiderat,mrimatur, nihil mirumsi Soluptatvi omnes

etiam sapientia est yeculationis,qua in haccita homini spum cottingere, ternat prorsus, scili-

pendat., temnostrarum operatio Nars,qua 8 ex eo ossi ν nomen sortita eis, qviod Celm rei Lce teιeruns non tam sua vi,quam emolumeu-to captans aliquo,nos trahit adsese. de necesse in diuersaproponi praemia, quibus inescati tuu nes,quibellicamlaudessequuntur, trenue guent fortiteri hostem,nullo metu adorianturriqui vero togati rempub seunt gubernaturia sapientia stiterarum ludis,nullo tempore aut otio ab rahantur,voluptate avocetur, auisomno retardentur.

Lua in repersona facientis, beneficiyriseramqquidossit sigi tribuendum, ostendunt. De quibus

nulla potin tradi regula certa, cum euentu occasione, perpetuo oriunetvicenturi quodve H ro

159쪽

AD LEGEM PRIMAM. D.

res patitur optime a iurisconsultis digestu est. Nec desunt apud eos iunumena praeminum geu

ra bonis N in pace, es in belli etiris propositar,

non etna aut altera lege, ρ innumeris fere titulis complectuntur M. Io. albi destatuis imaginib. de captiuis Hsimi reuers.de re militari. Secastrensi pecul. de priuileg. veteranorum, de decurionibu , de muneribus f honoribus, de iure immunitatis,qua omnia tempore s circunstantlysmetienda seunt,de quibus Cicero M. et de inuens tione,iubancfermesententiamscripsit. Rati ramis' distribuitur in beneficia,hominem ,praemi= ge'nus,s facultates. Tenefictaautem quaruntur ex

sua vi,magnas in an parua actis,an difficilia, Anguiaria,anvulgaria. Ex tepore, si cum indigeremus, cum cateri noρ ent: cumstes deseruis et, contasunt. Ex animo non sui commodi causa sedo opitularetur, fecit. Ex causa no fortuna sed industria beneficium coliatum est, vel si industria fortuna obstiterit.In homineυero cosedentur quibin rationibus vixeris,quid umptus aut laboris insium erit quid aliquando tale fecerit,uualieni laboris,aut diuina bonitatis praemium Ab postulet, m aliquando ipse talem ob causam praemium

160쪽

praemium alicui negauerit, alis nepro eo quod fecerit honos habitus sit, an necesseefuerit ei facere quod fecit,ausit Ufactum, uo infecisse anam

mereretur,non quia fecit praemissi : num ante tem

pus ramiam petat,uum quo seu pisciu vitetera' mium Bulit. Inpramygenere attenditur quid, quantum, is quamobrem postuletur,quo s quam quas res praemio digna sit, quibus hominibus,re quibus de rebus talis honossolitussit habe ri, ne is

honos umis pervagetur. Facultatesρ remo, Cum aliquo ramium pecuniarium postulatur,riqui'renda ,videndum os copia ne sit agri,vectigalium, pecunia, an penuria. uuam eandem rationem facili nos ad distributionem panaru transferre posi' semus.Quanuis enim fere omnibus, qua comitti possunt criminibus, legibus statum sit certapana, sunt tamen quam plurima causa , quibus aut differri,aut minui, aut etia tollipsit omnino. uapropter rectes tum estim hodie. f.depanis anas hodie esse arbitrarias, non quod ad libitu possit iudex nocentes hominas impunitos relinquere, sed quod ex causis qua incidum,minuere, augere vensiit a legepanam impositam, mprobatur iui. seuerion de his qui not.infam. U. l. quid H a er is