Anecdota litteraria ex mss. codicibus eruta. Vol. 1. 4. 1

231쪽

ciles , diurnos, & nocturnos, montanos, &campestres, Ertes, & pavidos, castos, & adulteros , subterraneos, & supra terram permanentes . Et ut Tertullianus testatur in suo Apologetico, cum loquitur adversus Romanam religionem novos, & veteres , servos , aut barbaros, Graecos , aut Romanos, mascinios,& seminas, cives, & urbanos, nautas, &milites. Exempla referre nolui, ne manifesta

nimis prolixe scriberem. Nam si quis Deos supra memoratos perpenderit, facillime iis divisionibus eos adscribere poterit, cum in rebus per se sat claris versari absurdum sit,& admodum puerile, postquam pueri tantum rebus minimis, &per se claris obstupescunt. Romani praeterea, varios Deos variarum artium , & disciplinarum inventores fuisse, sibi persuaserunt. Iovi enim artem con dendi vasa adscripserunt. Neptunum m dum naves condendi reperisse asseverarunt. Vulcanum fabrae artis esse inventorem . Minervam textilia , Musas canendi modum ,

Mercurium musicam , & litteras, Dianam

232쪽

ah a I Ivenationem , & Iunonem indumentum in ventasse ferunt. Cererem itidem agriculturam instituisse crediderunt. Aratrum Osiridi, Baccho vineas , oleas Palladi, bella Marti adscripserunt, aliosque multarum artium pra ceptores , primosque fuisse inventores crediderunt . Nec minor fuit numerus Deorum, humanae vitae qui praeerant, quoniam Ortui nostro non tantum prospexere, verum totam vitam humanam mira certe superstitione, certis patronis, custodibusque credidere. Cum enim mas, & semina matrimonio iungebantur, copulae matrimoniali Deum Iugalinum praeesse dixerunt. In ducendo sponsam D miducus I cum uxor domi manebat, Domitius ; coniuges ut diutius simul degerent, Dea Manturna praeerat. Sponsa viri domum ingressa Priapo insidebat. Cum sponsa virginitatem amittebat, huic Uirginensem Deam deputarunt. In eam subiiciendo Subigus, in premendo Prema mater, uxoris expugnationi Pertunda praesuit. Lasciviae in cO-gnoscendo uxorem Priapus , & Venus,

233쪽

menstruis fluxibus Mena Dea . Post copiniam carnalem , cum mas a femina seiungebatur, ad viri favorem Deum Liberum dic runt . Hoc idem dicunt in feminis agere Liberam . Vitumnus embryoni vitam largiri credebatur. Partui Sentinus senser praestabat. Praegnanti mulieri tres Deos custodes dixere Intercidonem, Pilumnum , Devertimum, ut Silvano Deo parturientibus

molesto ingredi domum prohiberent . In Parturiendo , & partus doloribus Lucinam adhibebant, quae & opis ab opem ferendo dicitur. Ne filii Agrippae nascerentur , id est ne pedibus primi exirent, Perversam , &Prosam Deas colebant. Infantium vagitibus Vagitinus praeerat . Ut partus in lucem ederet, Diespitrem adhibebant. Levania Praeerat pueris de terra levandis, Mammis mulierum Rumina, sive Auma, Lactantibus pueris Potina, eorumdem alimentis Edu-lica; ut infantium cunae naviter se moverent , Cunina , ut pueris facundiam praest ret , Mercurius; ut puer artes omnes addiscere

234쪽

sceret, Minerva ; ut timores averterentur ,

Paventia ; ut infans bonae esset indolis, Venilia , voluptatibus eorumdem Volupta praesidebat. Nostris actionibus Ageronia, compunctionibus , & animi stimulis Stimula , magnanimis , & strenuis rebus Strenua , lassitudinibus Fessonia , victoriis Bellona, & Victoria, supputationibus Numeria ; ut secreta custodirentur, Angerona. In canendo Caneriam , in bella gerendo Martem adhibebant. Honoribus Honorinus praeerat. Ut divitiis abundarent, Pecuniam venerabantur. Aureis , argenteisque nummis Esculanus, & Argentinus praesidebant, ignavis hominibus Murcea , vel, ut Festuvmavult, Murcidus. Ut bene pubescerent, Fortunam barbatam, & ne inhonesta cupiamus, Themin colebant. Defunctorum sociam Naeniam esse dixere. Ut caute degamus, Sa turnus adhibebatur. Ut dominarentur , IO vem invocabant, ut cuncta exactissime prospicerent, Solem ; Luna nocturnis actionibus praeerat. Sationi Seia praesidebat, virtuti

o a teris

235쪽

terrae. quae satum semen complectitur, is vel , & alit, Dea Bona . Ut laetas segetes faceret, Segetia venerabatur. Tritici conse

vationi Tutelina , pullulantibus segetibus Proserpina , nodis , qui in frumenti culmis insunt, Nodatus , frondibus, quae ambiunt culmum, Volutina, dehiscentibus spicis Pa- telona praeerant ; ut segetes , & spicae aequarentur , ostilina , frumenti floribus Flora . Ut acinus in spicis instar laetis aporiretur, Lattureum colebant. Ut maturaretur , Matutam adhibebant , messem vero cum facerent, Rancinam. Silvis Diana, incultis agris Rufina , verticibus, & montium culminibus Iugatinus , collibus Collatia , vallibus Vallona . Ad runcandas spinas Spinetem, ut segetes noxiis expurgarent, Rub, ginem adhibebant . Frugibus Fruttesta , agrorum terminibus Terminus , vitibus, vineis , & uvis Bacchus , olivis Pallas, p mis Pomona , fluminibus, lacubus, stagnis, paludibus , rivis , & rivulis Naiades , n moribus Hamadryades , Fauni, Panes, Sa-

236쪽

a Is

tyri , & Silvani , montibus oreades , Entibus Napaeae, ventis Aeolus, mari, aestuariis, sive falsis lacubus Neptunus, Amphitrites, suaeque Nymphae, undis littora percutientibus Venilia, recedentibus vero undis Salacia , domorum ostiis Forcula , cardinibus Carda , liminibus Limentinus, do morum ingressibus , & vestibulis Vesta, hortis Priapus , & Clorides , horreis Ceres, cellariis Bacchus. Focus sacer erat Laribus, quibus etiam totae familiae cust dia tradita erat. Quadriviis Hecates praedirat . Ut animos volveret, Vertumnum , ut

supplicationes Deis panderet, Ianum col bant , eumdemque invocabant , ut selix principium anno praeberet ; & idem pacem , & bellum indicabat. Ut pristinam re cuperarent valetudinem,Apollinem, & Aesculapium ; ut carmina recte , persectequα componerent, Musas, & Phoebum petebant. Aeris mutationibus , divitiisque Iuno praesidebat. Telluris custodiam Magnam Matrem tenere sibi persuaserunt, quae etiam & BO

237쪽

recynthia, Cybeles , Vesta , opis , & Pr

serpina nuncupabatur . Amoribus Cupido , venustis operibus, & caris Gratiae prae rant , nauticis Castor, & Pollux . Ob humanarum rerum providentiam teste Plutarcho Hora colebatur . Impiorum ad te

rendas animas Cerberum praefecerunt. Charontem ad inseros mortuorum animas trans portare dixere . Furias impiorum animas

apud inferos cruciari credidere. Inserni principem Plutonem, seu Ditem , aut Proserpinam dixere . Illi , qui spiritus insernales constringere valent, Hecates , HerebuS , Chaos , Cocitus, Styx , Acheron , Phlegeton , Tartarus , orcus . Monstra insernalia sunt Centauri, Scyllae, Briaraeus, Leinna , Chimaera , Gorgones , Harpyae . Ac cidentia insernalia Umbra , Tenebrae , Somnus, Nox. Iudices inservi Minos , CD cus , & Rhadamantus. Hucusque Deos recensuimus partim Romanos, partim a Graecis, & Barbaris sumptos, quin omnes Romana religio plurimi secit;

238쪽

fecit ; nunc aliquod est dicendum de sacris Templis. Diximus suisse populos, qui Templorum usum recipere noluerunt, existimam

tes Deum infinitum , & ex consequenti indignum , qui locum haberet finitum, & te minatum . Verum Graeci Templum voluere , non ut in iis infinita Dei magnitudo comprehenderetur , sed ut in iis conservarentur imagines divinae, & res sacrae, & ut homines possent facile ad sacrificia , & ad solemnitates in Dei honorem congregari, ipsaque non solum recepere , sed etiam e rum usum maxime tutati sunt, ornantes,& replentes multis muneribus , votis , statuis , aliisque similibus , quem morem ab Hebraeis primum receptum retinuere . Legimus itaque in Commentariis Iosephi scriptoris Hebraicarum memoriarum diligentisissimi , magnum , excelsumque Salomonis Τemplum id fuisse eximia magnitudine , &, magnificentia, quod cuivis mundi miraculo conserri posset. Nam praeter admirandam amplitudinem , praeter artificiosissimam for-

- mam ,

239쪽

- a I 8mam , summaque architecturae ratione fabricatam , erat admodum insignibus petris , & marmoribus mire ornatum, totque vasis, mensis, & aureis, argenteisque candelabris,& ornamentis , divitiisque ornatum , & ditatum , ut si Iosepho fides sit adhibenda , dicere ausim omnes illius populi divitias in

consecratione , & ornamento illius Templistisse repositas. Quod ut credam , facit M. Crassi exemplum , qui in transitu urbis Hierusillem , cum ad bellum Parthicum proficisceretur, hoc Templum maxima ex parte spoliavit, Lacunar aureum integrum , quod in ipso erat, auferens ob maximam auri , & divitiarum illius Τempli sitim . A Graecis itaque , & Hebraeis sumpsere Romani pari aemulatione Templorum usum, inter quae pulcherrimum ,& ex aliis omni bus ditissimum habitum fuit Templum I vis Capitolini in Capitolio positum ; maximaeque amplitudinis , famosumque Templum Pacis , de quo mira traduntur, ali que , quae multa Romae fuerunt, quorum sere

240쪽

sere integrum videmus Pantheon; ut sileam multorum ruinas tam intra civitatem, quam extra civitatem , ex quorum reliquiis, tamquam ex ungue ursum, facile videmus,

quo studio , quaque diligentia usi fuerint

Romani in Templorum fabricatione. Omitato marmora excellentia , quae a longinquis locis incredibili sumptu ferebant, ad eorum Ornamentum . Nil dico de saxis praestantibus , & mirae magnitudinis, ex quibus faciebant gradus , columnas, columnarum Ornamenta , pavimenta, incrustationes, ali que ipsorum Templorum membra . Quid dicam de laquearibus, tectis miro artificio sculptis, auroque, & coloribus affabre pictis, aureisque tegulis aureatis coopertis, de stutuis innumeris non minus Ob materiam n

bilibus , quam maximi fretii ob serinam ξRelinquo quoque spolia , vasa, & alia ornamenta , tum ob summorum hominum in maximis ne tiis oblata vota, tum ad usum

sacrificiorum facientia. Illud tantum dicam Romanos, quantumvis religiosissimi fuerint, Vel