장음표시 사용
61쪽
rae leuis.Aθr in terra,& aqua leuis,in igne grauis Praeterea tum aqua,tum a r Ein proprijs naturalibusque locis alio quodammodo sunt & graues & leties: magis tamen uterque grauis, quina leuis:quod quamuis utrique conueniat. magis tamen conuenit aqua: quam aeri: sunt inquam graues S leues in locis proprijs alia quadam ratione quam extra locos proprios. Na extra propri os .
Iocos tum aqua tum aer constituti violenter quiescunt,& ab eis recedere nituntur, ad naturalesque locos tendere. At in locis proprijs eorum utrunque corporum secundum naturam quiescit,indeque moueri non appetit.Verom
si impellantur tam aqua quim aer in proprijs constituti locis, suo nixu mouetur quoquo uersiis; in latus scilicet, sersumque S deorsiam: facilius tamen lepronius deorsiam seruntur, quam sursum. Ideo hac ratione in locis proprijs s de graues sent & leues, magis tamen graues vim leues. Quod si etiam par
tem aquae seu terrae sim moueris contingentem corpus aereum; aer facile in
eum locum descendit: facilius adhuc & pronius descendit aqua, si terra subat sta fuerit.Contra,si aer sit perior aquam pertingens recesserit,sublatusque fuerit; dissicile magnaque vi aqua sursum euehitur. Parem rationem credi bile est si ignis aere superior ipsumque tangen, remoueretur, fit turam in aearis ascensu; licet minore soletasse vi aer in locum ignis succederet,quam aqua in locum aeris. Sicuti econtra aqua procliuior est ad descendendum quinet
aer. Huiusce rei errois praeclarissimus auctor duas causas adfert. Cum mixta omnia gerrerentur in mundi imo; ex elementis ueris mixta constituantur; recte ὀ natura factum esse in elementis, quae non sunt omnino leuia, sed Galiquam grauitatem habent, ut proniora sint ad descendendum ad locum medium, quam ad recedendum ab eodem loco medio. Haec ratio sumitur deausa ea, quae finis est. Aliam pra terea addit, inquitque:humiditatem magis affinem esse grauitati quam leuitati. Res nanque omnes factas litimidiores, pariter fieri grauiores. Cum ergo tum aer, tum aqua humidissima sint corpora; hinc esse quod proniora sunt ad gratuitatis nixum, quina ad eum;
qui est leuitatis. Praeter hanc quam attulimus,rationem, qudd elemEla quatuor sint, ignis scilicet, aer, aqua, & terra, Arist.in primo Meteororum aliam adducit sumptam ab analogia, &proportione, quae inter elementa esse debet quo ad materiam. Nam elementa contraria sint: quamobrem, si eorum quoὸpiam fuerit maius iusto, nimirum actione Sc vi sta corrumpet &de- Hstiuet elementa ipsi contraria: ideo eam oportet esse inter ea corpora analogiam, ut ar tua sit in omnibus materiae portio; quamuis rarioribus densioribus e dimensionibus vel compacta in unum,uel expansa Sc re luta, prout cuiusque eoriam natura exigit. Quo fieri ut praeter aquam M terram sensibus manifesta, id quod reliquum est spatium infra coelum uno tantum corpore plenum esse non possit; sed duo sint oportet. Planius ac dissusus quisque haec legere poterit apud Arist. in Meteor. Quamobrem nobis satis sit hanc postremam innuisse rationem. Quae uero de singulis elementis diu cenda sunt, in sequens volumen disserantur.
62쪽
I V M ita natura comparatiam sit, ac certissima ratio nobis persuadeat, unumquodque, quod ab aliqua causa in lucem prodit, quantum fieri potest pro naturae suae captu, referre imaginem ac speciem illius cauis, ὰ qua essectum
fuerit: mundusque hic uniuersiis esse &naturam quam habet, acceperit, semperque accipiat i primo rerum principio ; quod maxime omnium unum esse est demonstratum in prima phil sephia: iccirco maximὰ quoque unus est mundus. Quamuisque multa Minnumera serὰ intra se contineat, ea tamen ita inuicem coniuncta fiant, ac B stiperioribus ea,quae deinceps simi adeo cohaerent; ut quiuis,qui aciem mentis paulum intenderit, perspiciat, facileque deprehen)at auctoris unitatem mira hac partium coniunctione luculentissime uniuersum pro sui natura referre ac mirificὰ aemulari. Ideo cum post corpus aethereum diuinum, & immortale primo loco collocatus sit ignis ut in priori libro ostendimus 'maximὰ elementoru omnium, quantu mortalis natura imitari potuit immortalem, propinquus est ignis coelesti Sc aethereo corpori. Nam & naturali motu ignis ad coelum tendit tanquam ad proprium lociim,naturaq; sibi debitum; a quo praecipue foueatur de conseruetur. obtinet etiam qualitatem & virtutem degenerantem quidem ab aetheris qualitate, de diuino eo tepore aethereo; et tamen propinquam, caliditatem. summam, quam etiam calor ille C aethereus ac lumen coeleste generat, si fiterit paulo intensius. Caliditas haec ignea qualitatum omnium primarum maxime activa est:hac item mater rerum omnium natura utitur, ut praecipuo instrumento in generatione Se conseruatione mixtorum omnium;eorum praecipue,quae animata si int,aliisque persectiora: de qua infri plurima dicenda supersunt;quae hoc in loco omittimus. Ignis item purus hic δcelementaris maximam inter res mortales omnes obtinet raritatem; de propterea minimum materiei habet; utpote qui praecipue accedat ad naturam sermae; ac uelliti absolutus sit i crassitie materiae: sit apte etia natura non aliunde lucet, lumenq; naturale habet non aliunde mutuatum: quavis non adeo magnum, ut aliis quoq; rebus,corporibush; propinquis ualeat lumen impartiri; si in propria naturalique raritate perstiterit.
63쪽
terit. Verum cum primum fuerit adscitus ad materiam densorem, quartata Emen non si omnino opaca,sed lumini perula,consestim lumen emittit. Ca lore igitur de lumine ac raritate sabstantiae, proindoque paucitate materiae,sor est e praestantia, actionis quoque vi, ad generationem mixtorum ona nium proculdubIo ignis summopere aemulatur praestantiam coelestis corporis. Ideoque, quemadmodum uniuersa haec elementorum sphaera se habet vehiti quaedam materiei massa & moles, quam corpus coeleste effingit & sormat: ita caetera tri elementa, si igni comparentiir, hal en sc tanquam male
Ha : ignis vero sorma eorum est & figulus, qui ex illis mixta omnia essiciat. Verum haec a nobis inserius aptiori loco diffusus differentur; cum de mixtatione elementorum uerba faciemus. Praeterea ignis magnitudine sua qua in Fimmensum diffunditur,imitatur corpora cCelestia.Nam cum clementa proportionem hanc inter se habeant,ut aequa si materia omnium,eamque proportionem habeat elementum uniuersum ignis ad terrae elementum, quam
habet ad certam quandam glebam terrae ignis ille, qui ex ea generari potest; nimirum omnibus perspicuum est,uel ex nimia ligni parte,qiuod terra longὰ est ratius', tam magnam ignis copiam generari, ut, si perdurare tota ea vis
ignis posset, similique conspici, incredibilis quaedam moles dissusa esse uide retur; quae ex pusillo ligni stipite prodijsset.Hac ergo ratione perspicuum esse
reor, sphaericam ignis eximiae magnitudinis esse. Praeterea ex astrologorum rationibus,qui metiuntur quantum luna a nobis distet quae infima omnium jderum est, facile cuiuis compertum erit sphaeram ignis maximam esse o- Gportere . Amplius ex coeli motu deuertigine idem proculdubio persuaderi potest. Nam motus disgregatione calorem facit, ac nimium calefaciendo, ignem: ut sensus testatur. Cum igitur coeli vertigo sere pertingat etiam ad uniuersum aerem, qui est supra altissimos montes constitutus ; nulli utique dubium esse debet, quin maxima pars illius totius corporis circumacti mo tu rapidissimo disgregata accendatur S: ignis fiat, seu in natura ignis consernetur.Elementum ergo ignis longὸ superat magnitudine alia elementa omnia ideo, hac quoque ratione naturam coelestis corporis imitatur. Ad haec ignis elementum particeps quodammodo est motus circularis,qui proprius coelorum est. De quo paulo latius est a nobis disserendum. Sphaera ignis
uniuersa circumagitur, motuque in circulum semper uertitur: huius motus istamen causa non est i natura, sormave huius elementi: neque hic motus uere circularis est Se simplex, ut at iquibus uideri potest. Nam unius corporis simplicis unus tantum motus simplex naturalis est: ignis corpus esse simplex constat,naturaque ferri a medio sursiim versis: non ergo potest morii circu- Iari moueri secundum naturam: neque etiam motu circulari simplici potest
uiolenter moueri. Nam motus uiolentiis est naria rati contrarius, motui autem circulari nullus motus simplex contrarius esse potest. Uni etenim Unum tantum contrarium cst: at motui naturali, qui est i medio struimuersus, quem diximus natura conuenire igni, contrarius est motus simplex
rectus, qui est ad medium. Motus igitur circularis simplex neque secundurn
64쪽
A r. am neque contra naturam igni, alterive corpori simplici attribui potest. praeterquam corpori coelesti: cuius naturalis est motus.Igitiir motus,quo circumagitur elementum ignis,non est motus simplex,neque proprio notnine atque appellatione circularis appellari potest: sed uertiginis motus est qui dam de circularis seu circumactionis, compostus ex pulsit & tractur quo fit ut eo motu tota ignis spl ra non moueatur uniformi, eademque uelocitate & passu; sed quaedam ignei elementi partes uelocius, nonullae lentius uertiginem illam consequanti ir; aliae inuicem impingantur & conglobentur; eontra aliae dissoluantur. Qtiamuis autem minime concedamus motum hunc non smplicem, quo ignis circumagitur, esse naturalem igni; quia
B corpus simplex natura motu simplici mouetur, non autem motu composito: non tamen motus is uiolentus est. Nihil etenim uiolentum potest perpetuo perseuerare: perpetua tamen uertigine elementum ignis circumagitur: erit igitur motus hic igni neque contra naturam eius, neque s eundum naturam; sed, ut ita dicam, est praeter naturam, necnon etiam pri tertii olentiam . Causa uero efficiens huiusce motus, nulli dubium quin sit corpus coeleste circulariter motum. Quo pacto autem coelum mouere queat ignis sphaeram, cum simplicissimo circulari motu moveatur, neque unquam magis vergat in quampiam partem, quina in aliam: item lite habeat sit perficiem concauam laeuissmam, in qua nulla est ruga; nihil effquod emineat, aut intro recedat; dubitare aliquis merito posset. Verdiri, C si recte attendamuq ea, quae loco naturali conueniunt, non difficile ericnobis hanc quaestionem distatuere. Locus naturalis cum contineat lo-scatum, se habet ad corpus contentum, ut forma ad materiam, seu ulto
tiim ad partem. Mirum emo nulli esse debet, si nulla vi, ex connexione in men, qdae est inter ignem & coeli concauum, locum inquam naturalem ignis, civium in gyrum moueat ignem, corpus sibi proximum. Ab extrinseco igitur principio est hic motus, a coelo inquam: quod secum duia, cit ignom coniun tiam. Possen us huic non aegre addere aliam causam, qualitatem stilicet coelestem illam , qua omnia elementa fouentur, M.
mixta corpora generantur: quae cum e coelo fluat continenter, ab eo
que conseriretur; ut in lumine conspicimus: nimirum incredibile ne-D quaquam est, si, circumacto coelo, ac propterea circumacta qualitate hac, ab ea ignis moueatur in gyrum. Nam in motu quoque . aquei elementi lematis oceani, ut insta docebimus; nulla alia causa asserri potest, praetem huiusmodi qualitatem: cuius vi omnia elementa imitantur motum coeli
circularcm, praeter naturam tamen cuiusque eorum, nec minus praeter uici lentiam ullam: terram excipio, Bd eum elementorii in portionem,qua continetur intra terrae recessus. Nam terra, tum quoniam gerit vicem centri.
quod in motu sphaerae est immobile; tum etiam suo pondere te constipa tione, motui cuiuis inedia est, si in proprio naturalique loco constiterit: sola ergo non afficitur terra coelorum motu; eum illis quae intra eius reces Ius continentur. & intercipiuntur, ab eius partibus eminentissimis, stanniis scilicet montibus. Motu hoc circulari dissormi le
65쪽
inaequali siphaera ignis circumacta necesse est interdum partes eius conglo- Ehari & constipari: quod cum accidit, confestim splendorem emittunt, &illustres fiunt quod prius pro summa ignei corporis raritate facere non poterant; sicque imitantur speciem flammae. Verum cum corpus igneum natura tendat in suam raritatem, calorque constipatus re luat & rarefaciat; riirsiis distatuuntur paties illae, & flammae species evanescit. Quinetiam motus Severtigo coeli, cuius vi constipatae sinat, eas demum eadem vi ditatuit te rarefacit: accidit interdum tamen ut exhalatio sicca a terra reselut cum ad regionem ignis ascenderit,sphaerae motu inflammetur; ignisque ab eius extremo ad finem usque breui percurrat hocque modo fiunt stellae currentes.Exprimitur etiam quandoque ex constipatione silperioris aeris, seu vaporis ni Fgidi exhalatio ea arida terram versus, quae motu accensa speciem stellae cadentis nobis resere. Verum cum in sphaera ignis facta suerit ea constipatio partium, ut oratio redeat unde digressa est quae tam magna multaque si, ut non facile dissoluatur: exaltatioque item a terra resiluta sementum illi praestet:tunc fit cometa, caeteraque illius generis. Cometae duae sunt species.Altera eorum, quae consistunt in parte huius elementi ignei, de quo agimus,ln- seriori. hi cometae per se apparent nulli errantium fixarumve stellarum coniuncti,ac quamuis circulari motu moveantur deficiunt tamen a motu coeli, semperque retrocedere uidentur. Immd obseruaui ego proximis annis huius generis cometam, qui quouis ve*eri uidebatur magis accessisse ad po- Ium septentrionem versiis.Cuius rei causa in promptu est ut reor ego Nam Guerisimile est cum ignis sphaera circumagatur i coeli vertigine, difformi tamen motu, inferiorem eius partem tardius moueri quilin seperiorem. Neque etiam mirum est, si i vertigine maxima aequinoctialis circuli, coelique medij propellantur eius partes septentrionem versus, ubi uertigo est minor. Altera autem cometarum species fit, s constipatio partium gnis illa, quam diximus,facta sueritin sepe idri parte elementi ignei,coeloque propinquio ri, ibi commode lumen cuiuspiam stelliae fixae, errantisve in ea ueluti in speculo, quod figuram quidem non reserat, sed selum lumen, reflectariar: qua flexione luminis radius in seipsum redeat ac uisibilis fiat. tunc etenim itidetur stellae erranti seri mobili addita cauda, siue crinis adiuriinus: quomodo fiunt cometae alterius ordinis; consequiturque cometa motum stellae, aut Hadeo parum deficit, ut sensit, nisi post certum temporis spatium, deprehendi non queat. Huiusce rei ratio illa est, quoniam constipata ea pars igneasta est in suprema regione ignei Hementi, quae coelo propinqua omnes alias cognatas partes celeritate superat. Potest attamen interdum accidere, ut priori destituta & resbluta, alia pars stellam uersus constipetur, sicque no
bis eandem speciem reserat: quamuis alia, non. autem eadem uere existat.
Eiusdem modi existimauit Aristot. esse uiam lacteam: sed, qtioniam eius uiae species perpetua est, & immutabilis. posteriores Peripatetici complures eo in loco ptaeceptorem minimὸ sequuti sunt. Mirum namque& incredibile uisum est eis consistentiam corporis ignei in uia illa sena Pςr eodem modo perseuerare, neque in parte ulla unquam immutari.
66쪽
A Ideo hi omnes in eam sententiam dedi ita sunt, ut putarent viam Iacteam ac cidens quoddam esse corporis aetherei ob multitudinem innumeram stellarum ibidem existentium; quae adeo sint minutae, ut eamna corpora a nobis sigillatim perspici nequeant: simul tamen conjiciantur confiisa omnia ea- .nim lumina, quae nosis reserunt candorem illum. sortasse etiam densiores ibi partes stini coeli, in quibus lumen earum stellarum refractiam fulgeat, ut in lunam a sele deduchim lumen. Praeterea ipis quoque coeli partes densiores,suapte natura splendidiores simi, ideoque non tantum sulgent alieno lu- .mine. verum etiam per se splendent. Sed de his satis, ne egrediamur institu- . tum a nobis opus de elementis. His quae hactenus diximus de ignis elemen- iB. to si hoc unum additum si ierit, satis hoc loco dichim fuisse de igne, ut elementum est uniuersum constituens, videri poterit. Simplex scilicet Ze purum huius elementi corpus inueniri tantum iuxta orbes aethereos Nam qua parte aerem attingit, in dubium uerti non debet, quin ignis impurus sit. sicuti etiam caetera omnia elementa apud nos impura sint, ut infit dicemus: nisi fortasse ea pars terrae sit pura, quae iuxta centrum sita in se compacta vim actionemque aliorum elementorum non admittit. Essicaci ratione cuiuis facile hoc persuaderi potest. Nam cum elementa vicissim aduersa &contraria sint, naturaque contrarium omne agat in rem contrariam, quae
non magis ab eo distit, qu3m ut eo vis cius possi pertingere : utique aer, qui maxime humidus est, proculdubio sui humiditate assiciet proximum C ignem 1, qui propterea grauior facilis ad frigidiorem locum descendens magis ac magis grauescens cum grauioribus aeris partibus cum vapore mixtis in centrum hoc delatus mixtarum rerum generationem facit. Is namque, qui apud nos est ignis, omnis impurus existit, alienaeque materiae immixtus, siue fumus accensiis flammam effecerit, aut carbo huius nodique
alia incensa suerint. Sed inserius longὸ plura de his. Hoc ergo elementum igneum purum est qui pertinet ad aerem: contra vero qui corpus coeIeste attingit, verisimile est puriura, simplexqtie esse. Nam i si nihil contrarium est igni, quod ipsi im assicere queat: immis in loco riaria rati est situs, Sceo,qui maxime aptus sit fouere igneum corpus,tum lumine de qualitate a se dimicsa, tepore inquam aethereo, tum motu celerrimo & vertigine rapidissima.
D Quod si quaeris, an partes illae ignis purae perpetuo immortales perseuerent:
aut si mortales sint, quonam pacto corrumpantur, cum nullum ibi contrarium existat, ὰ quo corriimpi queant: Respondemus, quod vertigo illa,qua circunducitur ignis, difformis est: ac propterea partes ignis flucta ant, ex quo fiat ut deorsum pellantur partes ignis illae etiam, quae corpus aethereum contingunt, quae tandem truduntur aerem versiis: a quo asse descendant, deorsumque ad terram serantur: sicque corrumpantur & intereant . Haec de ignis elemento, prout uniuersum constituit, satis snt dicta. Post corpus igneum aeris elementum nobis occurrit: quod sit pia diximus non omnino leue esse, sed secundum quid grave. Nam aer in
unis sphaera descendit: in proprio etiam naturalique loco si impellatur. ι C pronius
67쪽
pronius deorsum sertur, quam sirsiim. Elementum hoc aeris positum Estumque est inter ignem, aquam, & terram,nulla sui parte ut reor ego simplex & purum, sed vel aliena qualitate affectrum, vel alienis corporibus immixtum . Regio namque ea aeris, quae igni proxima est, ab igne semper an scitur, vicissimque ignem asscit, ut supra diximus; quamobrem siccior est iusto. itemque a coeli vertigine dis egata, etiam fortasse iusto est rarior. At pars ea aeris, quae terram&aquam contingit, ὀ frigidissimis elementis praeter naturam assicitur eximia frigiditate, adeo ut stigidissima esse sentiatur: ubi radij solis incipiunt in immensem distiindi, nee sic in unum
coguntur, ut calorem essciant. Praeterea cum 'derum omnium solisque radii cogantur & coeant in centro, reflectanturque i terrae spissitudine, mi- F rifice assiciunt aerem. Item cum 'vi radiorum & tcporis coelestis, tum ex terra perpetuo resilitatur exhalatio quaedam arida, tum ex aqua & terrae locis uliginosis de palustribus aqueus uapor, qui seia est aqua, uicissimque mixta haec in aerem diffundantur; proculdubio continenter & ex omni parte alteria haec corpora immixta sunt aeri. Quamobrem reor ego his rationibus satis esscaciter ostensum esse uniuersum, impurum esse, ac sortasse nullam eius partem superesse, quae non sit alienis corporibus immixta , aut aliena qualitate affecta. Idem sensus testatur: nam & ea quae in aere apparent, ut iris, area, uirgae; & ea, quae descendunt in terras, grandines inquam, pruinae, pluviae, rores, uentoriam quoque impetus, nubes, tonitrua, flumina, currentes stellae sereno coelo, certissima argumenta sunt ma-G'grue alienorum corporum copiae aeri immixtorum . simplicem ueia aerem
si ratione 3c mente dispiciamus, quandoquidem sensbus simplex offerri non pote' corpus quoddam calidum erit, praecipueque humidum, igne desinis, sed longe ratius aqua & etiam uapore aqueo: quod neque ita ess eo est in agendo, sicut ignis . humiditate etenim calor obtunditur: neque ita obuium passioni, ut ignis; utpote quod magis contumax de materia, dc crassus sit γὰm ignis. Hoc E duobus mediis elementis prius est; quo
ignis aquae dc terrae coniungitur. Nam calidum est, ae propterea igni cognatum: item humidum est, ac ideo cum aqua conuenit: nec non cum terra etiam quandam habet affinitatem, quamuis terra arida sit,& aer
humidus; quoniam humiditas magis est affinis frigiditati, quam calori, Frquem hebetat: qua de re ob humiditatem aer quodammodo conuenit cum . terra , quae est frigida. Huiusce corporis accidentia, quae quotidie ferὶ sese nobis offerunt, paucis perstringemus. Horum quaedam visitntur tan tum de apparent, nulli bi uerὁ in aere constant. Nonnulla autem verὰ in aere consistunt, ac ineo efficiuntur. Prioris generis sunt Iris, area, seles gemini, ac terni interdum, Virgaeque. Omnium horum una qiuaedam genere est causa, reflexio inquam radiorum selis ac interdum lunae, item que aliorum syderiim insigniorum , rarius tamen. Nam cum circa lumen ac nonnunquam circa selem; qitan viis id raro de sole contingat; constiterit caliginosus aer exhalationi aporique immixtus, adeoque ex mi- nutis
68쪽
δε nutis corporibus compactiis, ut eorum singula efficiantur veluti specula; quae colorem tantum 6 deris reserant, circa 'ii sunt; figuram uero nequeant reserre ob exiguitatem: tunc circa id sydus area conspicitur: cuius figurae ratio in Meteoris ab Aristotele ex propositionibus mathematicis est explicata. Quod si qtiando ita fuerit compactias aer exhalatiove, ut interius ualde opaca sit, exterius itero diaphana Sc laeuis, adeoque sanaui coaeta . Di,non plura specula efficiantur, sed unum tantum: nimirum speculum illud & colorem Sc figuram syderis refert. ea propter inspiciuntur quandoque plures seles, gemini inquam, ternive: quod iapenumero habitum sitisse in prodigijs historici reseriint. Nubes uero B plena rore post imbrem plerunque seli obiecta irim facit in semicircu ii speciem: figurae ratio ex geometricis positionibus sese ostenditur, ut
ab Aristotele in Meteoris. Virgae sunt velliti impersectar Irides. Haec, atque huius generis , si qua alia sunt, speciem tantum quandam oculis obij iunt: nullibi tamen constant. Ea uero, qua praeterquam quod nobis apparent, constant etiam in superiori quidem aeris parte, sunt stellae currentes: quae tunc fiunt, cum exhalatio sicca ustioni aptata peruenit, Se a vertigine incenditur. interdum quoque hae currentes stelialae sunt in parte aeris inferiore; cum exhalatio arida inclusi vapori Diasido in inferiorem locum exprimitur, ob id quod vapor in superiori sui
parte constringitur, Qqtie infra se exprimit exhalationem, quam conti-C net. expressa haec, si vehementiori motu feratur, ignem concipit, stellaeque cadentis speciem refert. At nubes densa valdeque opaca posita secus lucidiorem nubem lumini perniam, imaginem quandam nobis resert hiatus & specus. Nam ut ostendunt perspectivi, quanto quaeque res longius sta est, tanto magis nigricat & ad opacitatem tendit. Etenim. cum vises deficere incipit, cuiusque rei color videtur vergere ad opacitatem & tenebras. Quo fit ut vicissim contrὰ rem commeare vises ac imaginatio iudicet: ut scilicet res, quarum species nigrior sit, Iongius sitae sint, interiusque recedant. Quod pictores imitati ludificant oculcis spe- chantium, hoc inpimiris artificio utentes, a perspectivis mutuato. Hiatus ergo ac foueae, quamuis non sunt in aere, ut Visus esse putat: esse ta- D men uidentur, propter eam quam diximus causam. constat tamen in aere nubes illa opaca, quae speciem hiatus refert. Itaque stellae currentes 5e hiatus hi, quamuis consistant in aere; attamen maxime cognata sunt his, quae supia diximus apparere tantum, & non consstere: quoniam non secundum eam speciem consistunt, quam reserunt. Ea uero quae uere conia sistunt in aere, neque oculos deludunt, sunt nubes, pluviae, grandines. rores, nix, pruina, sulmina, Ventrorum impetus, nonnullaque alia huiusce generis . horum omnium causa est exhalatio duplex : altera sicca. altera humida. prior ῆ terra, posterior ab aqua, aqueisque locis re l-Ditur vi selis & erum . quae quamuis semper mixtae inuicem sint; nihilominus absolute trahuntur ad genus illud, quod in eis magis suerat
69쪽
abundans. vapor cum in sit periorem aeris partem pertienerit,interdum de- Estitutus ab eo calore, a quo stirsum tractius,& vi filerat rareficitis,iterim sen sm concrescit descenditque minutissimis guttulis coaetiis in rorem. Inte dum uero ab aeris frigiditate cogitur primo in nubem, deinde in aquam; coactisque inuicem minimis guttulis iam maiores factae deseruntur in ter ram, pluviamque essiciunt. Quod si merit adeo magna frigiditas in unum coacta ex calore aeris circunsistente; ut antectuam aqua deorsiim cadat,in glaciem concrescat; grandines fiunt. Sin uero ex nimia aeris frigiditate non in unum coacta locum tantum, sed ubique per aerem sparsa,siccitateque frigori adiuncti vapor antequam cogatur in aquam, inspissetur & concrescat; sunt niues & pruinae r quae inter se eam habent proportionem, quam ro- Fres ad pluuias: ut scilicet pruina rori, nix plinii aerespondeat. In aere haec
seleni essici a vapore,qui semper vi solis Se syderum d terra aquaque resoluitur: mrsisque immutatus in ea, quae dicta simi, desertur in terram 8c aquam. Quam vaporis circuitionem Homerus si Aristoteli credimus expressitsuuio illo Oceano, quem positit terram circuit fluere. Exhalatio uero sccae terra reseluta cum occurrerit vaporibus exhalationibusque frigefactis, quae deorsim ad terram sensi in semper seruntur; eis immixta, cum neque ab illis deprimi queat deorsiim, neque attollere silrsum versus eas possit, Vipercita ex insto sibi contrario nixu in transitersiam fertur. Inde euenit,Vt maximus fiat ventorum smpetus: cum magna extiterit in aere exhalationis vaporumque, quos diximus, copia. At lenes aurae excitantur, cum minor hu- Giusce generis rerum vis copiaque in aere suerit. Item si nubibus vaporibusque inclusa erit exhalatio haec arida, &vi coactis superne nubibus detrusa sterit terram versiis, Ecnephiae fiunt, venti inquam fantes e nubibus, Mprocellae. Sin autem non satis in unum coacta, sed dispersa per nubes eruperit; accenditur, atque essicit silgura & tonitrua. At in unum constipata, uaporique frigido implicita, magnaque vi explosa fit silmen: cuius non unum tantum genus est, ut in Meteoris ostensum est. Nobis haec recensitisse sensciat in enumeratione accidentium aeris; quatenus elementum quoddam est uniuersiam constituens. infra uer3,cum de mixtione elementorum disseremus longὸ sibtilius inuestigabimus causas accidentium horum omnium. Soquitur aerem aqua:de qua paucis ea quoque dicenda sent a nobis, quae sa- Heiunt ad hanc tractationem. Aquae elementum infra aerem postlim centrum Versus licet nonnullam habeat leuitatem quia terrae seperstat: absoluid tamen est grauis; ea propὰ ratione, qua supra diximus aerem absolute leuem esse: sed, ut reor ego, etiam magis aqua grauis est, quam aer leuis : quoniam aer in propria sphaera grauitatem illam habet, de qua supra meminimus ; ex qua nonnihil demitur de eius leuitate. Aquaueris maiorem habet in propria sphaera eam grauitatem, quim aer Iquae, sicuti oscit leuitati aeris . ita Di detur addere ad grauitatem aquae. Quamobrem iure unusquisque promi iactare potest, aquam esse magis grauem, quam aer sit leuis. Item aqua natura frigidissma est, de
70쪽
A maximὸ hiimida.Versi ratio citiuis facile persiadet ni illibi inueniri aqua piliara;sciiti neque aerem purii. Na ab aere semper aqua asscitum, magisq; & ad huc magis ὀ terra cui implicata est, de ueluti in globum c5pacta. Exhalatio nes ite vi syderu ὰ terra reselutae, aquae immiscentum adhaec pluuiae,uenti, roiares, huiusmodiq; generis caetera quae ab aere in mare decidunt, proculdiibio aqua inficiunt,ac ut ita dica impurant.His ego ducor ut rear aqua pura nullit,i locorum esse: rationi sensi is consenat.Etenim aqua omnem sapore quod, affectam esse gustii deprchendimus; at sapor omnis admixtione quada terrestris partis cum humido aqueo essicitur,ut inseὰ docebimus. Maria omnia salsa esse quis ambigatξLacus quidem,itemque fontes Se salsi Sc amari Θ terra B scatent.Nonnulli saporem aluminis, alij bituminis reserimi. Ices quoque aquae, quamuis intensiorem sapore non habent ullum occi illum tamen ipse
quoque proculdubio sapore gratumque habent. Ex his facilὰ sibi quisq; pe
suadere potest, aquam omnem impuram esse; ac nusqtiam locorum fortasse aquam puram inueniri. nisi sorte quispiam uelit minimas quasdam aquae purae particulas, ac per se insensibiles immixtas esse mari, lacubus, ac flumini hiis:citi neque pertinaciter repugnare uolumus, neque leuiter assentiri. Sint aut esse possint: dummodo minimae sint & insensibiles existini. Aquae elementum uerum, eiusque locum proprium Plato uoluit tartarum esse intra viscera terrae situm; a quo ueluti aquarum omnium fonte & maria, & Iacus.
sontesque ueluti per similas quasdam erumpant.Aegyptij Chaldaeique sors-
C tan idem sensere, adeo ut nonnulli Mosi etiam hanc sententiam adscribant; cum in Genesi diluuium famam temporibus NOE describens,mentionem facit de magna abyssb. Contri, Aristoteles sensit maria esse aqueum et ementum ibidemque existere aquae locum natura debitum. fontiumque origines&fluminum in aliam causam reserti cui ratio Se sensi is magis adstipulantur
Nam si locus aquae naturalis esset tartarus intra viscera terrae locus, seu potiris iuxta centrum sitiis: nimirum sectandum naturam aqua esset grauior terra; quoniam locus aquae naturalis est infra terram iuxta centrum situs Non tamen dissilendum est intra terram hanc, quam colimus, esse maximas specus aqua &aere plenas:cuius rei certissimum argumentu sunt terrae motus, qui quandoque totas prouincias simul cum altissimis montibus qna- D tiunt: de Se terras si ibsidere ac mergi insulas,alias emergere Sc nasciὰmari uisiim sit. Quemadmodum igitur negamus tartarum illum Platonis; seconcedimus intra terram esse aquarum copiam magnam in speculis ingentibus contentam: siil, quibus deinde terra in se stipata ad centrum usque: in
quo natura terra quiescit. Praeterea terrae, quam incolimus, magna aquae copia est immixta: ex qua fit ut terra plantis omnibus de animalibus quibuscunque pabulum, nutrimentumque praebeat. Si etiam terram soderis, nisi solum admodum sit aridum ac sterile; continuo in foveam, quam seceris,confluent aquae, quae prius terrae immixtae quiescebant, deinde in in-ntiorem locum dessiiunt. Quini md nonnullis in locis quantardcunque aquae copiam e puteo, quem sederis, exhaurias, confestim tantumdem