장음표시 사용
421쪽
tuum theoriam in bene multis esse unIvetulis attractionis legibus contrariam. 13s. Tertiam partem sequentes observationes de monstrant. Si ea causa est m rinorum aestuum et maiores proculdubio ii essent intra Zonam torridam , quam in temperatis , aut frigidis: in prima squidem directe . in aliis oblique , Ac minus efficaciter agit luna, Ac aquas attrahit: illud tamen est falsum , ueex quotidianis observationibus constat e In Brasilia scilicet non maior . quam in Lusitaniae littoribus o servatur fluxus, tropieum se ilieet australem pereurrat luna , dc athlant leo immineat ; Brasiliae maria maxime attrahuntur, aqua vero ad Seotiae, &Nor- uesiae latitudinem existens, de per quadrantem serea Luna distans, de admodum oblique, de laeundum ipsam theoriam longe debilius trahitur. I. Univer lamaria fluxum , & refluxum haberent , quod tamen
est falsumi nam mediterraneum v. gr. in paucis tantum Ioeis aestus habet sensibiles e id tamen mare &est maxime vastum , dc aquarum reciprocationis ea pacissimum. Qua enim ratione luna Tropi eum Canincri percurrente, de supra Μassiliae v. gr. aut Venetiarum meridianum existente. aestus in mediterraneo
non fieret ρ Ponamus lunam sub Candiae meridiano eaqua maris Atlantiet a luna attracta, & gravior effecta, quam aqua maris mediterranei , in hoe ultimum secundum leges aequilibrii per angustissint umGaditanum fretum violentissime influeret, ες move retur I postea vero Iana versus novam Hispaniam
delata, contrarium observare deberemus, ut ex theoria manifeste deduciture nihil tamen simile in praedicto mari , de sinu deprehendimus. 3. Si luna in meridiano posita aquam ad sese attrahit, eiusque attractionis beneficio aquae oceani abi horisonte orti vo ad Meldentem profluunt; eadem de casa aqua etiam oecidentalis ad lunam fluere ; ae proinde in
mari motus aliquis ab oeeidente in orientem animadverteretur e id tamen est falsum: neque alius in medio mari observatur motus, nisi ab ortu in oeca sum. A. Luna multoties in quadraturis est quam maxime telluri vicina , eum scilicet quadratura in orbitae Iunaria periteum ineidit tum igitur ex at tractionis systemate deberent aestus esse omnium maximi et id quod observationibus repugnat. s. Dum t D d a na
422쪽
na Tropicum, aut parallelos Tropico vicinos pereuriniit, fluxuum , ct refluxuum ordo , dc phaenomena inverterentur. Pone enim lunam Λ fig. 3. puncto Tropici B in meridiano respondentem : erunt in B ,re C aquarum cumuli , & maximi fluxus; in F , de
G , punctis scille et horizontis relatu ad punctum B, erit aqua maxime depresta: in puncto isitur , di vasto oceani tractu L ad alium tropicum iacente, & in tota fascia a troyico L ad tropicum N ducta , cicnon paucos gradus lata fluxus , ct refluxus diverso
plane ordine evenient , atque meridianorum diversitas juxta observata , & recepta phaenomena exigit is 6. Peculiaria tandem omnium fluxuum , ct refluxuum phaenomena , quae plurima sunt , nullam quocum lunae motibus, aut suppositis attractionis legibus constantem habent relationem, aliis caussis tria
7. Luna in . puncto quocumque Μ existente figis 4.), aqua E & B in oppositis meridiani punctis existens opposita fluxuum phaenomena subiret: aqua Rin facie Lunae adversa , dc a terra , & a Luna per eamdem directionem versus centrum T traheretur pcontra vero in aqua E Lunam resticiente attractiones Lunae , & terrae sese elidunt . Cum igitur tam
aqua B quam E ab aquis lateralibus Η , & I aeque
adjuventur ἰ aqua B trahitur eum summa virium lunae , & terrae ; aqua E cum sola earum differentia versus centrum T urgetur e aqua etiam B maris , quam. H & l eodem tempore ad centrum trahitur et in E igitur erit fluxus , in B autem refluin xus ἐν rursusque in B, H . & l erit similis refluxus .major tamen semper in B , quam H, & I; aelius igitur contraria plane ratione fierent , atque fieri ob
8. Sit Luna in N soli L opposita e aqua B lunam respiciens fluere , seu ascendere non potest : sol Lmagis trahit aquam B versus centrum T , quam illa a luna retrabatur: solis enim, & lunae massis a Neutono assertis , per reciproca distantiarum qua drata multiplicatis, longe major est solaris , quam lunaris attractionis summa . Rei calculum in Asit nomiae physicae lectione 17. exponimus . Atque pauca haee, ut plura alia similia omittam , cum attractionis systemate aestus marinos non cohaerere de
423쪽
monstrant . Tandem infinita fere sunt aestuum in diversis maribus phaenomena partim quidem periodica, pactim etiam nulla Certa periodo returrentia, quae millam cum luna relationem habent, suasque proinde in terra habent caussas , ut statim exponemus . pauca etiam illa generalia phaenomena superius re lata , dc secundum attractioms legem explicata, tuis nae motibus exacte non respondent . Res adeo vera
est, ut primum etiam quaestionis eas ut , a luna scilicet gestus m rinos agi, a plurimis iam negetur. I 16. Cum praeter allatam superius fluxuum eum lunaris attractionis lege relationem,& ipsammet at
tractionis existentiam , de qua suis alibi disputavimus , nihil pro hac opinione suadenda adducatur ;ab ulteriori ipsius examina supersedeo. Quid tamen de voraginibus y ab iis ne mirabile hoc phaenomenum derivabitur λ Μeus senius est , neque
Iecundum raιionem , neque secundum obser ationes reis ιatam sententiam probari. Enim vero si periodi eus a quarum fluxus, , refluxus per immensum fere oceanum ab aquarum sorbitione δε eructatione nasceretur ι innumerae prope esse deberent immensae voragines per omnem oceanum ubique locorum , in qui laus regularia aestuum phaenomena quotidie observamus r ut immensa aquarum moles , quae in fluxu quotidie in littora ascendit , e maris fundo , & ter rae visceribus exiliret , Ac iterum sorberetur. Animo enim parumper concipe immensam aquarum vim , quae in littoribus tantum, AT mari Lusitani eo interutramque maris superficiem , hoc est , inter maximam elevationem, & maximam depressionem plenilunii tempore comprehenditurr inde vero facile con cipies , quantae in eodem mari deberent esse voragine , per quas immensa illa aquarum moles 6. horis eructaretur , ut pari etiam tempore absorberetur.
At nullum in nostro mari est hujusmodi voraginum vestigium . Adde vero eas voragines, sicubi existerent, patentes illico fore, dc navigatoribus, qui mare quotidie sulcant , notissimas,' cum refluxus teminpore maximus ad eas fieret aquarum lapsus , & ase luxus , quibus naves ipsae abriperentur , nisi praesenti malo, dc certae ruinae a longe caverent nau
3Π7. Si universum etiam oeeanum percurr1s, ya
424쪽
cas tantummodo , neque admodum notabiles hujΩΩmodi voragines offendes, ad tantum effectum producendum omnino impares. Μe sane non latet, qHas Geographi scriptores, vel etiam nautae in suis relationibus comminis eantur, praecipue in mari septemtrionali, in Nordiandia , in sinu Perseo , Magallanico, Botnico , ad ostia Gangis &e. Quid tamen haee
ad immeniam aquarum vim eructandam, & sorbendam λ Relatis hilae voraginibus aliquot voraginum millia adjunge, & vix canales ad tantam aquarum molem eructandam pares habebis. Oceani landus, dices, quasi cribrum innumeris , di magnis foramini bus , atque hiatibus ubique perforatus est. Resp. Id non tantum proponi, sed probari debet . Non pau- eas esse in maris sundo scaturigines , cavernas , fontes , sumina, & aliquas etiam voragines scio ἐν cum autem insignes voragines, sicubi existant, faeile sese
prodant et de paucis vero tantum Observationes habemus ; arbitrario prorsus asseritur, aut supponitur, maris fundum iis esse ubique perforatum . . II 8. Licet in oceano , pergis , rarae observentur voragines; plures tamen re enormes in mari arcticov. gr. prope Nor vegiam existunt e quin imo polus ipse telluris arcticus, nonagesimus scilicet gradus, immensa forsan existit vorago r quidni igitur ab immensa hac voragine, de aliis circumpositis immensa aquarum vis eructasitur , ct sese per ei reum posita maria diffundet; postea vero fluxu 6. horarum cerusante , in eumdem locum refluet , ut per eamdem voraginem totidem horis sorbeatur λ Res p. arbitrario prorsus , ct contra omnium nautarum fidem, im signis aliqua vorago ad nonagesimum. Equidem per mare amicum quotannis traiiciunt navigia Anglica.
Batavica . Danica &c. ad latitudinem go. 82. α amplius graduum plurimi jam nautae Batavi, Dani , di Angli pervenerer fuitque jam , qui ad ipsum etiam polum arRi eum aceessisse sese jactaret: dum se ilicet septemtrionales populi, mare glaciale rectae in Indiam navigationi patere rati, breviorem ad Iappo niam.& Sinarum Imperium per mare arcticum , quam per Atlanticum viam quaerebant r praeterea etiam piseationis caussa , quod quotannis fit, ea maria prope polum suleant r at in eiusmodi navigationum relationibus altum omnino est silentium de i sint.
425쪽
signibus, it frenuentibus voraginibus, quas tantop re praedicant adversarii. Etsi tamen eam insignem voraginem sub polo arctico patentem , re alias quamplurimas per id mare disseminatas admitterem; aestus inde derivari neque-Dntitum enim mare a polo ad aequatorem flueret, di ab aequatore ad polum reflueret, priusque in regionibus ab aequatore remotioribus , quam in vici nioribus fierent aestus et utrumque tamen est falsum. Deinde paucasne horas, aut dies impenderent aquae, ut a mari arctico ad aequatorem usque decurrerent,
vel aliam aquam impellerent asst. insignem in mari Siculo voraginem Sollam , ct Caribdim nuneupatam agnoscimus; nullus tamen, aut parum notabiles aestus illic observantur. Si igitur ubi voragines indubie existunt, nullus est aqua. rum fluxus , & refluxus p cur hujusmodi effectus .& phaenomena ab voraginibus deduces, ubi vel nullae existunt voragines , vel existere non probantur P.
36o. Si ea est fluxuum , & refluxuum origo, &natura; omnes aestus semper erunt aequales in uno, eodemque loco: eaedem enim semper patent cavernae , & voragines. eademque aquarum moles. Sositur eadem semper manet re aqua, & vorago ἱ cur modo plus, minus modo aquarum per easdem voragines ingreditur λ cur modo lentius, modo celerius in voraginem, aut e voragine fluunt, & refluunt rmodo altius, modo humilius aquae jaciuntur quae eausa oscillationes a quadraturis, in quibus debiles sunt , ad novilunium, & plenilunium sensim , & qu tidie auget, & intendit st quae manus altius pendulum , seu aquam oceani ex una parte adducit, ut sibi deinde relicta ad parem altitudinem alia ex parte ascendat sta6r. Uno verbor si neque voragines, neque Oceani aquae ullam habent ad lunae motum diurnum, ad menstruum , ad annuum relationem ἰ quare ad Omnes huiusce motus lunae ita attemperantur fluxus. &refluxus, ut fere ad concordem sonum sint temperata Darem tamen , periodum diurnam lunari motui respondere ob certam oscillationum durationem,
quae, cum primitus lunae cohaererent, in eadem post-mosum relatione perseverarunt e quid tamen in aquam oceani ad novilunia, plenilunia, quadratur s ,
426쪽
aequinoctia, soliticia agit, ut oscillationes modo intendantur , modo minuantur λx61. Allatae hactenus rationes non parvi momenti mihi esse videntur: non is tamen es sum , qui phy seis argumentis demonstrationis nomen facile imp nam e speciosiores rationes nos aliquando fallunt . Ignem subterraneum existere , & perenniter agere ἔfaeile admittor ab huiusce autem ardentis perpetuo ignis aut fermentationum actionibus per medias voragines marinas aestus provenire posse, non negabor ita reapse accidere, non facile credam, quamdiu rationes , & experimenta rem bona in luce non collocent. Circa hanc igitur sententiam hoc unum di- eo , gravissimis argumentis illam Opponi , rationes, ct experimenta ad illam confirmandam necessaria hactenus desiderari. Forsitan etiam lunaris actio in mare verior non est , quam ejusdem planetae in os reas, conchylia , ct caetera terrestria corpora imi luxus . Duo scilicet haec ab hujus sententiae auctoribus ponuntur. I. nihil lunae cum maris fluxu commanct esse: χ. rem totam a Voraginum dispositione ,
dc actione derivari. Circa primum cum plurimis etiam aliis conveniunt: secundum peculiaris est eorum sententia. Utrumque sequentibus arsumentis confir
I 63. Innumera sunt , inquiunt, marinorum su-xuum , & refluxuum phaenomena , quae ad lunam referre noti possumus e cum igitur haec omnia peculiaribus ea ullis in terra ipsa existentibus tribuamus ;cur paribus etiam caussis generalia aestuum phaeninmena non referemus ὸ Res p. Ex argumento duo haec concluduntur , fluxuum , ct refluxuum phaenomena caussam habere in terra , peculiaria quidem indubiam , generalia vero probabilem r ejusmodi caussas esse voragines , ex argumento non consequitur. Id enim vero aliunde habemus , pergunt et enormes in maris fundo voragines exissere, in fietari non possumus, cum patentes eae sint in mari septentrionali rnullum igitur est argumentum ex Hydrostatica , vel ex aliis naturae legibus petitum , ex quo merito ne gemus , quod ejusmodi voragines a mundi exordio conditae ad hanc usque diem , & deinceps perseverent, aquasque eructent , & sorbeant e qualiter in Nor vesica voragine fieri obtervatur: quis enim tem
427쪽
observatione notam inficiabitur , lieee modum, reprincipium ignoremus , unde ista. fiunt i Resp. Lx
supradictis patet, praesens hoc a me .systema ex triabus hisce capitibus non admitti quod eaussa illanoM existat, vel saltem existere non constet, effectui non sussiciat , eum effectus legibus non cohaereat iaNullum ex his tribus argumento convellitur, aut oppotitum adstruitur .a64. Attamen, subjungunt, Innumerae quidem v ragines in maris fundo existere facile post unt , perieasque maria certa periodo eructari , & sorberi, quintillum in maris superficie de huiusmodi voraginibus vestigium deprehendatur: si enim vel mare sit nimis profundum , vel vorago a pluribus formetur ramis in maris fundo hiantibus, qui sensim , dum intra terram producuntur, dilatentur, uniantur , & in m gnum aliquam. & notabilem truncum degenerent , absorbebitur , & eructabitur aqua , quin tamen id sensu dignoscamus. -
Resp. Id quidem est mera hypothesis nullo land
mento, aut observatione subnixa r deinde ipsam etiam hypothesim phaenomena evertunt: ea enim posita, id unum aliquaudo fieret , aquam in vorticem non circumagi in superiori maris superficie: ex notabili tamen aquarum circumquaque positarum cursaversus eas voragines , dum ab iis sorbentur , & ex earumdem aquarum ab iis locis refluxu, voraginum locus, & exissentia dignosceretur . Adde, Nor vegicam voraginem ex pluribus a se paululum dissitis componi : deinde eo in loco existere , ubi mare est valde profundum: magnus tamen , atque sensibilis admodum circumpositi mar. s in voraginem fluxus , &refluxus , & violenta aquarum ejectio voraginem
a 6 s. oppon. 4. Aliqua sunt maria, v. gr. mediterraneum , in quibus aut nullus , aut insensibilis
tantum aestus observatur, licet ea cum Oceano com municent , in quo magni aquarum fluxus atque re
fluxus semper fiunt; hujusce autem rei nulla in systemate lunari reddi potest ratio : cum tamen in no vo systemate uno verbo solvatur di me ultas, si dicas plurimas esse voragines in oceano , nullas vero in mari mediterraneo : paucas tandem in mari, ubi
insensibiles sunt fluxus, ct refluxus. Respo
428쪽
' Resp. Hoe, de similia alia argumenta potius prΟ-bant , veram fluxuum ellulam assignare , rem esse prorsus desperatam , quam voraginum sententiam veritati esse conformem . Demus enim expositas hactenus sententias esse falsas: perperam hinc voraginum veritatem deducemus. Deinde plurium fortasse voraginum , di staturiginum vestigia deprehenduntur in mediterraneo, quam in amplissimo mari at antico ex oriente ab Europa , & Africa ad Americam usque diffuso e plures saltem in primo , quam in se cundo agnoscuntur: difficultatem igitur novum et in iam non solvit systema.
166. Quid igitur de eeleberrimo hoc oceant phae.
nomeno , atque phaenomeni legibus dicendum λ quaenam totius rei caussa, quinam modus , quid peculiares fluxus , & peculiaria fluxuum accidentia a generalibus legibus discrepantia effieit ' longe faei I ius tertium hoc caput quam priora duo expedies . Di eo igitur , Peculiares quorumdam marium fluxus .er fluxuum accidentia a voraginibus, a multiplici occultorum torrentiism motu , a varia fundi sio ιione. a liιsorum angustiis , re fltu pendent. 67. Haec propositio ab omnibus admittenda est ,
quod cumque teneant systema e certum quippe est, fluxum, dc refluxum pro locorum , marium , dc re
xionum diversitate diversis omnino affectionibus , deaeeidentibus esse subjectos , ut ex historia naturali lueuienter probatur: plurimis enim in littoribus nullus est aestus i in aliis fere est insensibilis ; paululum alibi ascendunt, & descendunt aquae , insigniter aliis in Ioeis fere semper elevantur , & deprimuntur. Sunt etiam maria, & loea, in quibus aquae non bis damtaxat quotidie, sed septies intumescunt , dc detumescunt e alia in quibus Ac lente , dc paululum in terras ingrediuntur; alia vero in quibus magno impetu per plures leueas sese diffundunt , dc vastiss-mum terrae tractum repente quasi operiunt. Haec utique ab alio praeter assertas in propositione caussas provenire non possunt.
dum conti ni , quid non tenendum , facile, quid
429쪽
vero tenendum, dissicillimum statuere. Quid alii demirabilis hujusce phaenomeni caussa existiment , &cum plausu aliquo teneatur , aut supponatur , Exposui: si citra partium studia , aut systematum praejudicia rem perpenda se quaesto non est soluta, quae sita caussa adhue desideratur a utrum aliquid tandem in haec influat inna , an tota potius rei caussa in nostro existat globo, definire non possumus: quod si systemati alicui addictus tuas ubique ideas, aut praeiudicatam sententiam quaeras ; eam tibi ex relativo pinionibus satu es , in quam tua te partium studia flectent. Si caussam, ut puram hypothesim conside-Tare velis, quin rei veritatem asseras ; Cartesii, aut Nevioni explicationem suppone: ex utraque scilicet illa hypothesi non pauca nitide exponuntur fluxuum accidentia : quod vero plura vorticibus , & attractioni opponantur rei phaenomena : id te, ut parum etiam iis hypothesibus fidas , monebit . I 69. Nihil ego impraesentiarum de novissimo illo aliquorum recentiorum tentamine ad nodi hujusce difficultatem ope electricitatis a sole excitatae solvendam superaddo . Qui electricae materiae indolem, vires , proprietates , agendique leges calleat , & eum fluxuum , ct refluxuum phaenomenis diligenter eonferat ; non satis ille haec eum materiae illius indole cohaerere animadvertet. Alioquin enim in universalem electricismum satis me pronum esse , ex Astr
Domi a physica edisces: res tamen eo tantum extemdenda est , quo & analogia rerum , causae & esse tuum consensus , aliaque similia argumenta philos
430쪽
IN TRES PARTES DIVISA . ASTRONOMICAΜ , HISTORICAM , PHYSICΑΜ .
PRAEFATIO AD GE RAPHIAM. ib. GE RAPHIAE PARS PRIΜA. II
De globo Telluris mathematice accepto , illius figura , ,&
DEFIN. Terrae in multiplici sensu acceptae. i, PROP. L Terra, quam incolimus , est globus ad sensum , seu physice sphaericus; geometrice tamen seu vere, & r apse figuram hahet irregularem. Is PROP. 1I. PROBL. Quaenam sit vera , ct realis figura Te rae , etsi in illa valles , & montes non essent, definire.
PROP. III. Terrae figura versus aequatorem eIatior , versus polos complanata esse videtur et ita tamen rem esse , aut figuram telluris esse regularem , demonstratum hactenus noea Mistimo. Σεβ. De Telluris dimensione, atque magnitudine. DPROP. IV. PROBL. Lineam Meridianam invenire. Is PROP. V. PBOBL. inridiani Terrae gradum metiri. 3 7 PROP. VI. PROBL. Paralleli cujuscumque in superficie Telluris dati circumferentiam, graduum magnitudinem , &Planum invenire. εσ
De Geographiea Telluris Latitudine, Proprietatibus , atque Phaenomenis ad eam spectantibus, seu ex Telluris rotundi tate ab AEquatore versus polos pendentibus. η πDEFIN. Latitudinis, duplex ejus specias. 4sCO