장음표시 사용
391쪽
tent, herbarum , atque plantarum copia . Ab his e nim omnibus calculus, dc aquarum ratio . atque distributio dependet. Sunt regiones, in quibus maxima pluviarum aquarum copia flumina ingreditur ;quia ob declivitatem, & sterilitatem soli, atque climatis rigiditatem parum humoris in vapores, aut vegetantium succos abit, paumque temporis supi a
telluris superficiem det anetur aqua, antequam in flumina confluat. Sunt etiam, in quibus tota fere pluvia in vapores , & vegetantium nutritionem abit; cujusmodi sunt regiones planae, calidae, herbis atque arboribus luxuriantes . Λtque hoc modo in infinitum sere variari possunt praedictarum circumstantiarum ratio, & proportio, ut consideranti fiet per-1picuum: Regula igitur generalis omnia flumina, ct . regiones comprehendens assignari omnino non potes ald unum nobis sussicit, in quacumque nimirum regione pluviarum aquarum massam fluminum ejusdem xegionis quantitate majorem semper existere. 97. Tertio opponituri Ut aquae pluviae essent omni tam fontium atque fluminum origo, &causa, opus esset, ut illae ad magnam profunditatem intra telluris superficiem descenderent, sese per terram ipsam intinuando, imbibendo, ut ad fontium scaturigines. pervenirent, quae ab intimis montium visceribus e κ agna profunditate plerumque scaturiunt . Si enim in tenui solum, & evtima telluris crusta imbiberen4tur ; minime lassicerent ad tot copiosissimos , atquererennes sontes semper alendos: at ex observationius de la Hire per II annos continuatis habemus . aquam pluviam supra cultam terram decidentem adas tantum profunditatis pollices penetrare a z98. Hoc argumentum eo nos deducit, ut alteram
praesentis dissicultatis partem , seu problema superius indicatum solvamus, quo scilicet modo ad sontium, re fluminum capita devenire possit aqua pluvia r quod si etiam expediemus, ex hoc etiam eapite dea
monstrata erit nostra de fontium , &.fluminum otio gine sententia. Ut rem autem expediamus, breviter adnotare iussiciat, quod in Geographia Phusica
392쪽
syho a natura ipsa const=uA , . . 'ς 's tamquam
393쪽
perficie, & strato ad inferiora prosl nitr In stratum
aliquod inferius recepta per illad , tamquam per na turalem aquaeductum deducitur , modo per planitiem decurrens , modo supra montes a cend ns, modo per declivia prolabens , quoad tandem eo loci deveniat, quo superioris strati fissuram aliquam offendat, per et Ana iterum supra telluris supelficiem exit re possit , & ex liendo sontem efformare. Ut tamen aqua .sursiim per datam fissuram exili at , opus omnino est rimam illam priori alia esse inferiorem , qua pluvia in inferius stratum descendit , ut alterum siphonis crus sit alio longius; aliter nihil aquae efflueret, ut est in Hydrostat te a demonstratum. 99. Rationem igitur in hae sententia assignamus , obviam, sensibilem , & mechanicam , atque i piis metexperimentis, & observationibus innixam, qua aquae pluviae altius intra tellurem descendant, oc ad fontium, atque fluminum scaturigines deducantur. Fatemur igitur aquam pluviam per media strata ultra I 6 pollices seu potius unum aut alterum pedem plerumque non descendere iuxta observationes de la Hire: Cum tamen aquam itinere longe alio in inferiora strata, experientia , & natura ducibus , dedacamus; nihil inde contra nos afferri potest di me ultatis . Quam plurimae inveniuntur ea vernae ad magnam intra montes profunditatem sitat , e quarum fornicibus aquae pluviae non solum guttatim, sed perenni ter fluunt. In earum numero recenseri potest ipsummet Parisiensis speculae subterraneum , ubi rem rita se habere, nemini jam est ignotumr eas vero aquas esse pluvias eκ eo patet, quia sitientibus annis exsiccantur e per indicatas igitur modo vias ad illam prosunditatem pluviae descendunt. Velis nolis, pr
banda haec tibi sunt: plures enim sunt sontes , de
sumina , quae cum perennia semper haberentur , extraordinariis aliquot temporum feeitatibus exsiccata fuerunte eoque pacto a pluviis esse innotuit; p rennia igitur flumina ab aquis praedicto modo ad inseriora strata descendentibus aluntur: ab uno vero
Atque a physica hae sontium origine, dc mechanica explhcatione omnia sontium phaenomena , dc mirabiles alioquin effectus sponte profluunt, ut mo κ
394쪽
I . Opponuntur etiam sequentia r Licet ex supradictis calculis habeamus, aquam pluviam ad aquam Omnibus fluminibus suppeditandam utcumque sussic re ς cum tamen calculi exactissimi in hac materia, haberi non possint, neque aliunde probetur impossibilis aquarum ope percolationis purificatio, nequae subterraneorum canalium existentia; admittendum videtur, aliquam saltem aquarum fluvialium partem a mari per subterraneos canales provenire. Secundo: E superioribus calculis subduci omnino debet' immensa fere aquarum vis, quae in Vapores iterum abit , ct illa potissimum , quae in vegetantium nutritionen
insumitur . Et quidem notissimum est , duo ficus folia , Philippo de Ia Hire observante , intra horas quin que cum dimidia duas aquae drachmas absumpsisse . Quod si iis addamus, quae Hales circa plantaru N nu tritionem observavit, vix aquam pluviam ad om nia hujusmodi paria esse eone ludendum est. Tertio :Post observationes a quamplurimis Physicis insiit eas ratum jam est apud omnes, summam evapora tionum ab aqua in vase contenta esse ad summam aquae pluvian ut 3 ad 3: aquae igitur pluviae ne ad evaporationem quidem sufficiunt. Quarior Si de IaHire audiamus, fons ille de Ravis prope Lutetiam
perenniter effluens, a pluviis solum provenire non potest: terrae enim tractus, unde aquae ad eum fontem confluere possent, satis omnino non est ad tintam aquarum massam perenniter ab eo exilientium sumetendam. E montibus etiam D. PeIlegrini Mutinae circumpositis integram aquarum molem , quae e Mutinensis agri sontibus, aut puteis effluit, derivaxi omnino non posse, asserit Gualtieri. Idem tandem
de quam plurimis Vallelinae fontibus affirmat Guglie mini, milleque alia ejusdem omnino naturae passim
ior. Ad omnia haec facilia est responsio r Ad primum ; De possibilitate alicuius fontis ex mari per
canales subterraneos provenientis disputare nolim runum hoc mihi suificiat ad omnes generatim sontes aquis pluviis asserendos , quod scilicet haec una semientia est, qua & omnia fontium phaenomena explicantur , & duo illa potissimum , quae sunt totius rei caput , aquarum nimirum a sale marino purifieatio, de ad montes, atque fontium capita adductio; quas
395쪽
duo sunt in alia sententia hypothesear eum igitur juxta regulam philosophandi , admittendae tantum scatasae, quae verae snt , re ad effierium s.cientes ; si . aquaeὲ pluviae di vere existunt, & sunt ad effectum prinducendum suffieientes, modusvie patet, quo ipsae ct Ialem deponunt , & a mari deseruntur, & infra prima. telluris strata descendunt: nihil est , cur adhuc haerere possimus. Quamdiu igitur non constet, aquas marinas sola percolatione reapse purificari, atque subterraneorum canalium , aquae ductuum, fornaculi mm , atque alembicorum apparatum existere, con
traria opinio erit pura hypothesis in possibilium provinciam amandanda. xox. Ad secundum : Quidquid aquarum in vegetantium nutritionem insumitur, in atmosphaeram tandem, seu vapores abit. Ex una enim parte vegetantia aquam sugentia illam minime destruunt , aut in aliud corpus convertunt.; sed aqua , quae, sanon essent Vegetantia, in vaporea resoluta inat mos phaeram ascenderet, virentibus vegetantibus , per il- .lorum corpora , ramos , folia , flores, quibus succos distribuit in in atmosphaeram tandem ascendit; unis iterum in forma roris, pruinae, grandinis , nivis , sut aquae delabitur . Da enim arborem quamcumque, Dicumque proceram , capacem, annosam: pone et tiam, quantum aquarum velis, ad illius nutritionem a prima arboris germinatione ad recisonem useque fuisse insumptum: recisa arbore, exsiccata, igne consumpta , & in cineres redacta , ubinam est tota illa aquarum massa δ minime enimvero fuit destro Ra , aut in aliam materiam conversa: in atmosiphaeram igitur abiit. Consideremus modo nostrarum provinciarum aliquam, primo vere exeunte , cum scilicet magna est in atmosphaera nubium , & vaporum copia, omnesque plantae virescunt, frondescunt, luxuriant, folia , flores, dc fructus edunt. Si tota illa aquarum massa in telluris superficie, vegetanti- hos, & atmosphaera tu in temporis existens eadem semper permaneret, atque ab aere ad terram , a ter ra ad aerem perenniter ei reularetur , quin illa tamen in pluviarum summam ingrediatur; ea sane ad nniversas nutritionis expensas sussiceret: si igitur pluviarum ab eo tempore subsequentium summam quaeramus, illamqus sontium, di fiuinio uiri massae in
396쪽
tegrae parem esse comperiamus ; tum vero aquam habebimus & ad flumina, & ad vegetantiam nutritionem necessariam , ut patet. Quare crediderim ego plurimam aquam pluviam in strata telluris inseri xa modo supra explicato descendentem, ici mare sese exonerare, plurimoi ue in maris tando perennes fontes emeere, quns aliunde agnoscimus et eo prorsus
modo, quo aqua supra continentis superficiem in montium praecipue , & collium declivitate , atque radicibus exilit. Maris quippe sandus, perinde ut continens tellus , montibus , collibus , vallibus , planitiebus inaequalis existit : aeque igitur utrobique stratorum fissurae sunt aquarum fluxui aptissimae .
Quare, quae de fieus foliis adduntur , nihil di me ultatis adversus nostram sententiam continent . In aquarum ad nutritionem expensarum calculo ineundo haec diligenter notanda sunt: ab expensarum numero subducere oportet tempus nocturnum per i tum annum ; 2. tempus diurnam hybernum , immo
dc dimidium autumni, atque veris , hoe est , anni dimidium; 3. eos etiam alterius dimidii anni dies . eosque non paucos, qui frigidi potius , quam calidi
existante ex accepti vero parte ponenda sunt x. to ta roris v re vaporum malia per totum annum supra universam tellurem decidentium e 1. major Uaporum
copia hyberno tempore nocta, diuque saepe descendit. quam ascendat ἐμ 3. plurimis etiam aestatis noctibus plus vaporum ab aere in terram descendit, quam a terra in aerem ascendae. Ios Ad tertium duo repono et Primum , Μagnam evaporationum partem in tellurem iterum sub roris forma destendere . Secundum Aquas pluvias intra
terras imbibi . ad inferiora strata descendere , & colligi ; longissime autem minor illic est evaporatio , quam supra telluris superficiem , ut ex se patet ;eum & imposita strata evaporationem impediant ,
ct tenuissimus calor parum promoveat ἐν contraria
omnia supra telluris superficiem existunt sed in hac etiam alia longe fit eκ pura aqua , quam ex terra humida evaporatio: nihil igitur probat adducta in argumento ratio, quae in praesenti rerum stata noa existit.
O . Ad quartum : Quae a de ia Hire, de Gualis mini de relatis montibus, ct collibus asseruntur, nis
397쪽
hil eerti, atque praecisi calculi continent, sed vagam
tantummodo exilii Raationem oculorum judicio nixam. Quis praeterea auctor erit , aliquam earum aqua rum L & sontium partem ex remotioribus montibus non Provenire, ut supra expjicavimus
Ios. inuid tamen de i is mediterraneis lacubus, &sontibus dicemus, e quibus eadem semper aquarum quantitas effluit quid etiam de iis , in quibus fluxus , & refluxus , aliique motus marinis analogi animadvertuntur ὸ Sunt sootes, qui eadem semper quantitate fluuoe , licet maxime prae siccitate arescat tellus , aut maximis imbribus irrigetur. Sunt etiam plurimi sontes, qui eamdem, atque mare , aestuum , seu fluxus , ct refluxns vicissitudinem patiuntur, ut de pluribus apud Sirias oculatus restis refert te compte ta; et similes apud Burdigalam, prope Asricae littora , & in India orientali reperi r fontes, qui praeter dictam proprietatem marinae a quae salsugioem habent , auctor est Du Isames ): at haec stare non possunt, nisii ii fontes ex mari deri-
ventur .ao6. Resp. Facillime haec omnia ex supradictis explicari . Ad primum r vel ii fontes , qui nulla siccitate minuuntur, aliunde, ex alia nimirum provincia originem trahunt; vel ii sunt, quibus satis aquarum suppeditat tellus, & inferiora itrat , iis etiam temporibus, quibus superiora , & atmosphaera ipla aquarum sterilitatem patiuntur a quandiu igitur non demonstretur , relatos sontes neque aliunde derivari , neque nisi temporibus maxime pluviis subiistere posse , nulla esse potest disiicultas . Ad secundum rbos lacus siqui sunt qui di marinam salsuginem
habeant. & fluxu, restaxuque oceani agitentur , eum m ri ipso communicari , neque inficior, neque etiam affirmare ausim . Cum enim aestuum causa non
.st varienus nota, salsugo autem haberi postit vel a salium fodinis, vel ab eo, quod huiusmodi lacus cum
Oceano o)im communicaverit , licet communicatio uerit possinodum obstructa ; ex utroque illo phaenomeno non bene intertur subterranea communicatio
398쪽
Inter mare , & lacus mediterraneos . Verum etsi in ter praedictorum lac mim aliquos, ct mare communi
catio statuatur I nihil inde contra nos inferri potes; cum ad praesentem quaestionem non spectent . Agimus enim de suminibus , & sontibus aquae dulcis , atque de aquis fluentibus. io 7. Q into opponitur. In summis montibus sola, tes plurimi perennes , & copiosi emanant , ut nostra in Lusitania videre est; supra montem enim a Stelisl a , Serra da Myrella vulgo dictum , inter omnes Lu-staniae montes altissimum , ct celeberrimum copio smmi scaturiunt sontes , ex quibus tria in hoc regno notissima flumina , metere , Monda, Ac ista dein rivantur: qu.rum primum Tago sese immiscet , timmenque amittit . tertium secundo & aquas , & nomen quatuor ante Con imbricam leucis tradit : Secundum postquam alia in decursu alveo suo flumina reeipit , Con imbricam , & fertilissimum tractum alluit,
in mare septem infra Con imbricam leucis sese exonerat . Similem originem habent plurima America flumina . Tres praecipui insulae Mascarenbas , de Bousebon modo dictae , fluvii ab editi montis summitate descendunt, pluribusque in praecipiti decursu ad main re usque cataractis efformatis in mare deperduntur a . At pluvia supra montium summitates decidens suminibus perennibus , & copiosis efformandis impar Ionge est , ut per se patet. 1o8. Huic argumento facillime respondetur, ad eis iusmodi montium summitatem , di fluminum ea pueaquam per subterraneos aquaeductus , strata , ct i tortos canales derivari ex altioribus montibus eirea illum , e quo scaturiunt fontes, existentibus, vel ab eo per plurimas leucas , gradus , aut clim Ete rem iis . Haec responsio, & ratio derivandi sontes ab aliis ad alios montes, provincias, climata , Zonas phymea est , mechanica , hydrostatica , & in quam plurismis sontibus verissima . Strata enim plurima subtus terrae superficiem longissime propagata ab uno monte oblique ad horizontem descendentia per intermediam a saὶ Cartas ediscanitie curissas I 8. Colleως p. Ii.
399쪽
. allem incurvantur, aut per latis limas planities inter alium, & alium montem jacentes distenduntur , quoad per alterius montis acclivitatem iterum curvata alcendant: eo etiam modo dispositi sunt plurimi in terra canales infinita pene directionum varie late diversi: haec autem omnia sunt totidem siphones multiplici obliquitate distincti, extremis tamen brachiis sursum erecti, atque hiantibus aperturis, & ore aquam in montium summitatibus accipientes: Secundum igitur Hydrostaticae leges aqua supra altiorem montem defluens, atque per os longioris siphonis ingressa , per brachium , dc os in alio humiliori monte apertum exiliet. En , inquam , Originem ,cau lam , rationem plurimorum perennium sentium in diversissimis omnino regionibus, atque etiam a momte , ubi aqua pluit, aliquando remotissimis scaturi.
Io'. Sexto: Si vera esset nostra sententia , quo major esset pluuiarum vis , & copia , major etiam fontium, & fluminum, seu aquae in mare aecurrentis esset massa, ac p inde per totam Flobi continentem superficiem sontes , & flumina secundum pluviarum proportionem invenirentur : hoc tamen est
falsissimum . Falsum sane est in sola America Μeri d. onali , quae Λffrica , aut Λsia seorsim acceptis minor est , longe amplius pluere , quam in Asia, Africa , Europa , & America Septemtrionali simul sum- ptis, licet Americam Meridionalem quater, aut quinquies amplitudine superent : at ii omnes Americae Neridionalis fluvios , Μ agnum Para , cuius ostium 8o. leucas habet in latitudinem , sa) orinoquum , flumen D vi Francisci , fluvium da Prata, & sexcenta alia flumina , si haec , inquam , cum omnibus
Aliarum terrae partium fluminibus conseramus , calculo subducto, multo majorem aquae molem per Α- mericae Meridionalis , quam per caeteros omnes Orbis,luvios decurrere comperimus.
Do. Riccistas, carculo subducto , statuit Americae Meridionalis flumina continere 22 o. Pados ; Ameri cam Septentrionalem sIm Europam 88. Asiam 4oo.
400쪽
Juxta praedictum calculum sunt Μeridionalis Anaeo vicae flumina ad reliquos orbis fluvios, ut et ΣΑΟ. ad I 29 . licet multo majorem pluviarum , & nivium copiam in hisce , quam in illa decidere tertum sit . Hie Ricinisi tale uiua a claro Illo viro in Europa extudibus se limationibu , & observati ibux in Amerita faRis subductus , a vero non parum distat: ab americae meridionalis summa plurimum est detrahendum : eoriectione tamen facta , tenet adhuc argu
tir. Respondeo : adductum ratiocinium, nostram potius fententiam confirmat, quam opposuam probet. Etenim in America Merid Ionali ea est pluviarum , imbrium, ec procellarum vis, ut aegre toncipi possit ab iis, qui in illis regionibus nunquam sunt romo rati ; vix enim in maxima earum provinciarum par te aliquis effluit dies , quin ea e nubibus aquarum moles statis horis) non decidat , qua inundentur eampi , & aliqua diluvii idea advenarum in menti hus non ingeneretur . Unum pro omnibus audire sus ficiat inloa , illue ab Hispaniae Rege , meriὸiani gra, dum metiendi causa , missum , & per deeem annos in Amellea Meridionali commoratum . '
Las etpessas arbosedas , que visten aquellos cer ros, cortan es passo a Ios rvos det Sol , impedindoleel que con is calor siegue a Iecar la tierra , que occul tan fus copas ; ν vis est an sempre exhalando vapores pelsos, que forman gruessas nubes , ' estas ouemen adesbaxerte conmertendose en .guaceros copiolas ς 3 Iue go , que cessan, se deflubre et Sol ι pero apenas con laactimidad de jus raros ha secado en creto siempo la su per e de aquet terreno , que tis arboles no occupan
mado 'a otro pavenon , et uelis a esconderse con et ς νen esta forma permanere sodo ei dia , 3 noche liomiendo successiva , ' repentinamente , I aclarando con la misema prem'iituae que en uno , ο oiro se reperimente moderacion en et ' calor. Fusos aguaceros , que tan repen tina , ' frequentemente quieren parecer tin principio deditu Dio , son ac myagados de rruenos , relampagos , νra os ra' formidables. , que sobresaltan , 3 a1emorizanet animo mas tranquilla , ' fuerte.