장음표시 사용
401쪽
II 2. Primum'. Aqua igitur pluvia ad inferiora ter Tae strata deseendit , quin imposita strata penetret , aut per illorum massam imbibatur , insinuetur , Cc permeet, nisi illa sipt valde subtilia, aut ex mate-xia admodum bibula conflentur e potius igitur per fissuras, rimas, hiatus , interruptiones ad Inferiora
Secundum : Atque hinc est, quod in montium, O collium declivitatibus, atque radicibus fontes potu simum exiliant: propterea quod experientia ipla do ceamur , illic potissimum strata interrumpI, diiundi, satiscere , plurimisque rimis atque hiatibus dehiscere, quibus aqua per inferiora strata a superioribus montium partibus defluens, exilit aut profluit . dii biligitur mirum est, quod omnia fere flumina , atque fontes a montibus originem ducant. γTertium: Ex dictis etiam deduco, numina ditelce re perennibus, & copiosis aquarum effluxibus , qua ex inferioribus 1 ratis in eorum alveum ex ludant . atque influunt e fluminum enim alveo strata aliqum telluris interrumpi manifestum est: aqua igitur per hujusmodi strata fluens in fluminis tandem alveum sese exonerat. ' . Iuartum: Fieri poterit ut in aridissima regione , ubi nunquam , aut fere nunquam pluat , perennis scaturiat sons; si enim inferius stratum in longinqua regione aquam pluviam imbibens, ct copiose recΙyi ens , aridissima in provincia ita sit diffissum , ut a quam exilire permittat , eiusmodi stratum longissimi aquaeductus subterranei, & naturalis munus aget . Quintum e Siqui fontes supra elatiorum montium culmina exiliunt , ii ab altioribus adhuc montibus , propinquis, aut longinquis originem ducunt. mi ve ro sontes singulari aliqua proprietate praediti sunt ,
virtutem v. gr. medicinalem, aut noxiam continent
ea omnia ab iis stratis, & regionibus asserunt, Per
t Sextum . Res tandem est intellectu saei II ima , quo pacto terraemotibus aliqui exseeentur , novi Inter dum exiliant , pluraque alia fiant iis omnino timi
lia . Violentissimis enim Terrae successionibus , sub
402쪽
erranei illi aquaeductus perturbantur , rumpunt cir , antiqui canales, atque hiatus obturantur . novique aperiuntur .
Ira. Loneum ego argumentum mihi tractandum assumerem , si singulares omnes , re mirabiles fontium 'ο-prieιater , baenomena peculiaria referre, or e ιι care vellem num,'rari atιerum exponere contentus, massam hanc provinciam histor/ae nasuratis scriptoribus utitendam relinquo. Inter sontes igitur non paucr reperiuntur , qui inflate suuns, Heme exsccantur; qualem juxta Estremoκ , nobile Lusitaniae oppidum , ex ere, author est Fari a a): hujusmodi fontes per canales subtexraneos e terris longinquis derιvantur , ubi inverjo rationum ordine mems os, cum ad fontis caput aestas, re vice versar mel a nimium solutione aestate jacta rutonginquis avis vicinis montibus , e quibus originem du-
t . Fontes etiam funt intermittentes , qui statis Aiebus , aut horas fluunt, quibus elaos , fluere Intermistunt , quoad periodo absoluta uerum fluanιr CT talemper certa semporis periodo fluunt , ct intermissunt. Rus naturae fontem prope Chambery , principem Sabaudiis civitatem saepe observavit P. De-chales b) . Fretur etiam, quemdam esse in Insula Elbe prope A. Dicam fontem , qui interdiu fuiι , noctu autem exsiccatur , re curreνe intermisiit, e . Authores junt Rab bini, esse in America i locum non recordor fontem , aut fuυium , qui peter 6. Hebdomadae dι es semper fuit, toto autem Sabbato quiescit , legis Moyaicae observant h
403쪽
me constam, Ommμm tamen , qui a viatoribus de H Ice sontibus narrantur , author esse nolim . I I. In emittentis fontis narura , Ieti proprietas earconcisae , seu receptaculi aquarum dijρostione pendeι et Stant tit/que -- , quae licet aperta 1emper rent; quam taru aqua 1 lenιur , ne guttam quidem emittunt: cum portus Iuerint plena , ne guttam quidem retinent, totaque aqua sponte sua esuis. HujWmodi es vas Α ΒΙ--tsem aperium , in quo ita di ponia sur Abon B C D , uι brevioris cruris C B extremo BInterIorem vos fundum pertingas , crus autem longius C D extra mas cadat, ct infra fundum extendatur . equa non decidet, quamdiu ad jummitatem , vinyla, a V Λ non pertruat: semel tamen ac ad labia , σcumaturam C Mcendat , per Iorarorem canalem CD UbiI ς μέμ- - bufulce re1 camam rn Aerome ὰ ς --, cum de aeris pondere agimus.
soler, Maerophiiactum , seu naturalem concham smili modo in rupe Intra montem esse excavatam , atque aei se 1 rus interius A ra quaedam C Bantra lapidem a fundo B ad Iummitatem usque C , π
CD ad fontem terminetur ; a montis autem
., te re in P e Ivisum babent , ex fodinis .
404쪽
non quia aqua marina in illos derivetur , Ied quia aqua puιealis in mare exoneratur ; marina enIm aqua elevata, magis impeditur putealis , ne in mare regre diatur e elevari igitur in puteo opus es, dum in ritum aqua e terris desuat, aut exsudet, neque ιnterror ae fuat . Ex fodinis etiam subterraneis o parιicutis mι-neralibus canalium , tractuum , s regionum , per quas intra tellurem pranseunt fomes , pecuiIares proprietases contrabunt. Ea de causa celebris es in Peruano regno prope promontorium Sanctae Elenae scaiungo , ex qMabitumen potitis , quam aqua emanat ; illud enim ad 1 linienda naυigia adhiberi tradatur . Simitis etiam alius
enascitur fons in infula de Lobos prope Peruana listo
G 8. Secundo, est etiam in d cta modo δή-a perennis fons, cujus liquor est perfectum bitumen riti nenvis navibus proprium , aιque ad id muneris adbibitum tb Te lio, Prope Cascum , cisitatem Peruani regni olim principem , perennis fons emanat, cujus aquae in salem album concrescunt , flatim ac sub apertum aerem ess Mus . 4. Duplex etiam in noυa Hispania est scatu o ,
quarum alia aquas semper cxruleas, alla semper rubeas emittit sc . s. Singularem prorsus , UT notabilem fontem habet Guan-Cavallica , Peruor regnr GuItas, mercurii fodinis celebris , cujus aqua statIm ac In a rem egreditur , in lapidem concrejiciιr eaque propter ri ius viam saepe mutant, alioque derivanι ,σ cursum dirigunt ἰ cum in lapidem concreta ulterioris aquae βω-
xui impedimento M. Ex eo fonte , seu lapide ad acentis civitatis aedisicia sunt constructa d): Mua vero animalia illo ex fonte bibant intra breve tempus m riuntur e cum iija in eorum ventriciato Iaprdescat. II9. 6. Plures numerantur fontes πιι lapiducenda , seu corpora in lapidem vertendi virtute praediti . cor
pora friticet eorum aquis immersa, diuque servata Iasidescunt . Huiusmodi virtutem inesse aquis fuminrs per Ba an , regni Aυae in civitatem, pro entrs
405쪽
Iro. Septimo. Celebris es in Lusitania fons. sonte. V. data vulgo dictus , eo in angulo Pro unciae B irae: Izr ι Z Zere inter utriamque aura mus in medio Quae de S. Bhrbara , curus aqua
briumrnosa accreIrat, ut oculatus ισυ os : rvavi. octavo : Ferrum curo obducunt, eoque pacto in cu-prum vertere vrdentur quaedam aquae ex Casalbis a scendentes e smiles etiam reperiri fontes in Poloma
406쪽
pus canescunt. Neque flensio praetereuudum , quod apud Arsdkin , ct alios scriptores passim legiιur quam is men haec mereantur fidem , ipse videris gularem prouus mirabilem in Imbernia inmeniri lacum , intra quem si baculum fundo infigas , o per aliquot mensesrn um relinquas ; pars baculi terram, seu fundi ta-
tum ingressa in ferrum s parta in aqua extans in lapiadem versitur; pars supra aquae superficiem eminens , tignum , ut antea , ese perseverat: sit Mes penes Auctorem . Prope Neapolim duabus ab urbe leucis Delunca quaedam visitur, ex qua pestilentes adeo basitus ierauυia emanant, ut animal in speluncam introductum brevi mora interjecta moriatur : Canis minuto primo secum amittit ; eum tamen recuperaι, s in lacum circa exsentem illico immittatur a . Qui ex fonte quodam in oppido Soulisses prope Chev reuis in Gallia mobibunt, dentes citra ullam fluxionem , auι doloris 1ensum amittunt , si actis Academiae Regiae Parisinae es adhibeatur ib). I . Varenio etiam referente c), celebris in Thracia fuit Daturi ο , cuius aqua mortem afferebat non tantum iis , qur bibebant , sed oe iis , qui Ioe hujusmodi aqua lavabant . Aulbore denique Seneca l), eratis Thessalia circa Tempe aqua, seu fons adeo noxius , ias eum o ferae, b pecus omne de υitaret et ferrum, aes edit: tanta vis illi inest etiam dura molliendi; neque arbusa , neque herbas ullas alit, imo potius ene
. I 23. II. Tandem est omni prorsus admiratione d anus fons ille Sibinensis in Germania, o alius prope
Gratianopolim in Delpbi tu , quorum aquae magna a eo julphuris copia abundant , ut persaepe accendantur praecipue s ignem ad aquam in distantia snius pedis admoveas: tum enim aqua insammatur. π flammam ad trium pedum alsitudinem projicit. Si tamen aquam inde haustam alio transferas , neutiquam in translata phaenomenon observabis se . Alia e monte quodam να-
e) Lib. I. Geogr. cap. 274 d Lib. 3. qq. naturai. c. LI. 23.
407쪽
Iati ratus crae oviae in Poloniae regno scaturigo aquae misitur , qui sidem omnem superare videtur e si flam mam aqui admoveas, flamma illico ad aquam , quasi ad aquam vitae , seu Diritum vini advolas , eam μ'
perne lambit , quas depascitur: fuitque iam , ut
flamma eo pacto aquam lambens , per aquam sese intra terram diffunderet, in arborum radIces ageret , eas In flammaret , a radicibus ad truncos , ramos, εν folia sese communicaret , re incendium creaverit; quod ali- qtiot annos duravit sa): madem tamen ego me non inserponam , ut hisce omnibus . quae de fontibus enarravisdem habeo ; sicles At penes authores , ex qu/bus ea omnia deprompsi: ncque enim oculasus testis phaenomena observavi'. saDe Thermis, ct aquis mineralibus.
I24. Thermarum nomine eos sontes intelligimus iqui e terra exiliunt calidi. Innumerae fere hujusmodi scaturigines per diversas orbis terrae partes , regna , ct proVincias numerantur . Plures in parvo Lusitaniae nostrae regno , easque multiplici de capite celebres habemus : praecipue vero quas dicimus caldas da Rainba , de S. Pedro do Sut, do Gerex, de S.IOmil, ct alias. Plures in egeteris Hispaniae regnis , plures item in Gallia . In sola item Germania ad mille sere , teste Du Hamet , numerantur b).
Non eumdem caloris gradum omnes It fontes con tinent: sed alii remissius, alii vehementius servent. Sunt qui intenso adeo calore aestuant , dc fervent . ut vix ad minutum secundum intra aquam manum teneamus , ova immissa illico indurescant , gallinae pulli gallinacei , nefrendes, in alia hujusmodi intra breve tempus decoquantur. Alii tamen ita servent , ut tamen linguam non adurant : quin imo aliquae sunt aquae thermarum , quae licet calidae fcaturiant, ad eumdem ignem , atque aqua communis frigida ,
408쪽
in v sibus appo tuae non prius ebulliunt, quam aqua frigi d a. Ias. Aquarum in thermis calor . aut perpetuus servor plurimas , & divertas havet causas . Primo : Ignes subterranei . qui intra terram Prope aliquos aquarum , di sontium canales perpetuo ardeant, non parvum ad ejus moui aquarum calorem creandum adjuvant. Neque scrupui ole Opponas, Ignes , ct calores subterraneos ad tempus sesum accendi , & ardere ; thermarum tamen calorem esse perennem. Dabo enim, alia quos subterraneos ignes alicubi extingui; unde tam n habes , quod nullus ignis subterraneus sit perennis contraria Omnia demonstrant tot ignivomi montes peren a igne sem p r ardentes, quorum caussam , di perennitatem jam superius exposuimus . 116. 2. Thermarum aquae incalescunt , aut ebul-llunt ob fermentationem eorum spiti tuum , & subtilium particularum , quas e canalium parietibus , &circumpositis terris, per quas transeunt , abradunt , di secum adferunt . Plurimae enim sunt minerales particulae heterogeneae , quae tecum permixtae Ita fer mentantur , ut aqua , in qua permiscentur , incal
scat, ferveat : hiijusmodi sunt sequentia : an timonium in pulverem redactum , & cum sublimato permixtum en sese incalescit . Limatura chalybis cum flore sulphuris permixta , ct aqua super affusa nota bilem in aqua ea lorem essicit. Si limaturam ferri , sulphurem, & aqnam permisceas, tota haec matri incalescit. Quaedam est cretae , seu caleis albae sp cies , quae in aquam injecta eum in illa servorem creat, ut ovis decoquendis sum eiat: ejusmodi ealcem e terra erumpere circa thermas civitatis Balbin provincia Somerses , Angliae regione, ab aliquibus observatoribus notatum est a . Me etiam aliquando legisse reeordor, elle in finglia fluenta duo, quae seorsim separata , frigida sunt , eum postea in unum confluant , ct coeunt, inealeseunt b . Chymicis
tandem operationibus compertum est , ex quorum dam liquorum mixtione fluida mixta componi, qua
sua sponte efferveseunt, & inflammantur . Cum igitur
409쪽
eur intra telluris viscera innumerae passim inveniantur hujusce mineralium sodinae, & fluida ad fermentationem aptissima pro regionum varietate varia ; nil mirum est , quod subterraneae aquae per oce ultos canales defluentes , eorum mineralium particulas sensim radentes , dc sinu vel uti accipientes hic sermententur, illi e incalescant, alibi ferveant &c. x 27. Hinc facile intelligitur, quare prope peren-riem frigidissimae aquae scaturiginem, alia frequenter effluat calidissima, ut videre est in insula s. Μichaelis, una ex Intulis dos Amres sa) . Duas alias scaturigines praedictis prorsus similes quod ad frigus .ec calorem attinet j in Peruano regno, in Incarum
balneis stas esse , author est Acosta ib). Id se ilicet
ex eo est, quod praedicti duo canales per distantes inter se tractus infra tellurem dirigantur , e quibus diversas omnino qualitates contrahant. Ad idem etiam caput referri debent Variae , &multiplices medicinales virtutes , quibus thermarum aquae sunt praeditae : de quibus tamen nihil prude ter pronuntiabis , quin prius multiplici experimento facto , quae aquarum sit virtus , quibus aegritudinibus remedium afferant, edocearis. Hanc vero provinciam Ac medicis , Ac naturalis historiae seriptoribus relinquimus. Obiter tamen notandum quod, ut saluti procurandae salutiferi inveniuntur sontes, & therismarum aquae, ita etiam ess e alias , quae laluti sunt maxime noxiae, & mortem certam afferunt. I 18. Ad postremum hoc genus spectat fons quidam prope Nonacrin in Arcadia e rupe saxea profluens , ct tota antiquitate celebris r Hujusmodi fontis aqua adeo erat corrodendi virtute praedita , ut neque serrea , neque argentea , neque aerea val a illam continere possent, quin per mediam vasis substantiam , &poros facilem sibi ad elabendum aperiret viam e mu- una solum ungula eam aquam continebat: & ejusce naturae poculo , Aristotelis consilio , Iolla Antipatri filius , praedictam aquam Alexandro potum tradidisse dicitur, eaque hausta , e vivis fuisse sublatum Ο .LE
410쪽
De aestibus Marinis , seu' de Fluxu, O Resuxu maris.
Iast.. us marini sunt alternans ille aquarum ocea ni motus , quo bis quotidie ab aequatore ad polos fluunt , & a polis vicissim ad aequatorem refluunt risu a medio mari ad littora , dc mediterranea loca, ct a littoribus ad medium mare refluunt. Aquarum motus & elevatio versus littora dieitur fluxus ; a littoribus ad mare appellatur refluxus. Aquarum ascensum, atque descensum vulso nuncupamus Mares. Ut aliquid Orea obscurissimam celeberrimi hujusce motus eaussam statuamus , phaenomenon ipsum primo exponere opus est .
I 3o. Mare intra singulas 24 horas cum xribus horae quadrantibus , seu 38 min. bis intumescit , ct bis deis sumescit: habita semper ad Lunam , lunae motum , em motus durationem relatione; parι enim tempore luna revolutionem suam perag t . Mare in ascensu s horas impendit, o totidem in recessu a littoribus . Post resu-xum. cum scilieet ad resuendi terminum pertingrx, per duodecim circiter minuta prima temporis sistit , ante, quam iterum fuere incipiat: aequale etiam est tempus inter finem fluius , ct initium refluxus . suo magis aqua intumescit , eo etiam magis quotidie detumesciι a .
I gr. In 'uxibus , o resuxibus magna observatur imae qualitas , re vicissitudo : triplex potissimum in iis periosis denrehenditur , diurna , menstrua, annua . DIu ua y riodus es, quam sis eriori observatione retulimus rin illa tamen ulterius obfermatur , fluxum ad littora incipere tribus circiter , aut quatuor horis antequam lu