Francisci Zavae Cremonen. Orationes 4. Epistolarum lib. 8. Carminum lib. 3

181쪽

tas, integumentissi me obscuris muolata , incertos, du- .hiosque causaru euentus timentes omiserant, ad hunc, ut ad legum, iurisque summi maximum interpretem,s erissimum iudicem, aequitatis Optimum moderatorem, litium,& c0ntrouersarum aequissimum aestimatorem, earundem arbitrum, & non formidolosum extinctorem confugiebant, hic ad se delatas causas cognoscebat. ea diligetia adhibita, quam huiuscemodi causae desiderabant. Cuius vero causam defendendam susceperat summa ingenij ope, quo plurimum valebat, corporis auxilio , animique copstantia defendo bat. Hic tanquam Mesrimus Bellator contra omnium petus ad causas ex aequo, &bono dicendas se armabat . Consilio enim ad rem cognoscenda maxime v Iebat . Consilio vero neq; lingua, neque manus deergi . Quorum fluctuantes causas susceperat ,. Multi lenim fortunas, fama me Jesuam, sed Nue 'sti ius fidei commitWhant λ. tanta facilit tei ix nugebat

Ut prius causam e plicat M audirent, quam ab illo vi sana crederent. Quam clientibus fidelis extiterit, no-. .causa sua ani-runt illi; qui huius intepridum animu inniaduςrte iant, contra aduexsarium suum prepote0tem,

nemo. cum illo causam ictare, subireci; audebat Ncq

illo litigate causas vcl iusta' pro huimaduersalsis quis quam tuta tur, nedum suscipiebat i h ic ρ sulcupit solum, sed defendit, protexit, diligentia patrocinio cauit, ne fidei suae traditi, & commissi, quicquam: duus, auando iura, gos, iustici' pro h s hest pantetentur, trapsegit, ηςgoctu; dcyis te totum expedriuit, pςxsecit . . Causas 4ς quibus multo annos discenptatum apud gNuissimos vii Osi apte fuerat, breuiis a R

182쪽

decidit, idqueadmirante grauissimo Senatu, Populoq; Mediolanensi obstupescente, &gratulante. Quam hic causam intelligam sciunt Patres vestri, & vos fortasse ab illis audivistis, sciunt& Mediolanenses omnes nouli Senatus, interfuit Ferdi nandus Gos aga, qui

tum prudentia , quae illius Illustrissimae domus praecipua, & singularis est , consilioque suo Caesaris Im irio populum Mediolanensem, Cremonensemque, &reliquos Mediolanentium Heios moderabatur. Tanta erat huius Senatoris perspicacitas, tanta animi ma-ognitudo, tanta nominis Cremonensis grauitast, tanta in causis sesceptis constantia, ut in qualibet causa eum pulcherrime stare omnes intuerentur . Haec cum to

gatus Ioannes Baptista Schicius de se edidi siet, incrudibili animi magnitudine laudata, ingenij acumine

probato, iudicio eius perspecto , tantum virtutis suae ardorem, tantum sui desiderium Caesari Imperatorum optimo, maximoque, & eius filio Regum potentissimo iniecit, ut hunc consiliorum suorum participem auctorem in eadem Castra ad se accerfierint. Sciebat enim quantum splendoris hoc assidente, poenesse Imperio tuo accerserent. Qui tametsi perspicacia vigeant, consilio caueant, prouidentia prospiciant, egent: tamen Schicijs. Nam in tanto rerum cardine, & P n dere, in tanta ve Repub., his praesertim usque quaquei temporibus turbatis, in diesque bello ingraue cente, hoste nova belligerrandi libidine flagrante, Europa, Asia, Africa ad arma vocatis, quis per se tantum P dus sustinuisset Non solum enim uno tempore neces.sitate quadam fatali cum hoste, a quo bello Jacessitus Imperator, & Rex noster maximus,& optimus fuerat, sed etiam cum fortuna dimicandum fuit. Vnde enim tumul-

183쪽

tumultus, suspiciones fore minime verebantur, nostKImperatores. inde grauissima bella orta, ciuitates plurimas ad bellum solicitatas literis, legationibusq; cladestinis , cum periculo dignitatis suae, communi foesalutis & omnium nostrum libertatis audiebat. & quadam coniectura non difficili assequebantur, eodemque tempore Municipia, Colonias urbes Prouincias, Regna in officio continenda, vel ad sanitatem reuocanda, si quando ab Imperio suo honestissimo , aliquo furore homines minime cauti, impulsi clandestino consilio, illoque temeritatis potius, quam rationis pleno desecissent, animaduertebant. Haec armis consiliove transigenda erant. Nam arma nisi cosilium sit parum valere reru utero; expertus cognouerat. Quare

sibi tam opportune oblatum in rebus ita fluctuantibus Schicium asciscunt, & inter alia huic curanda Rectionem ditionis Mediolanensis. eiusque Dioecesium consilio , auctoritate huius moderandam tradiderunt, id enim huius assiduitatis esse putabant. Quod munustam exacte , tamq: diligenter curauit, ut in utramque

aurem Caesar & eius filius obdormierint. Is Hanc Prouinciam ea diligentia, atque cura administrauit, ut Cum Regis nostri Imperio consuleret, existimati nem suam maxime sustineret. Namque se tanquam nominis Cremonensis aliquem vadem illic esse non ignorabat. Hocque susceperat accensus honore, non in beneficii, sed in laboris loco. Amicos Charos, Propinquos Chariores, Patriam charissimam secum cogitauerat habendam, sed honorem famamq; suam, quam cum Patria coniunctam semper habuerat, his praeponendam iudicauerat. Quando per magni viri, naturaque ipsa moderati, necnon doitrina, Optimarumq;

184쪽

-rumque artium studijs, eruditi esse legerat, & didicerat , sic in tanta potestate se adhibere, ut ab his , quibus praesit, alterius industria,& beneuolentia, fides hnon desideraretur. Cumque in hanc aetatem ve luti Drmosissimam pellicem, antiquae virtutis corruptrice, vel potius inexplicabilibus maculis notatam , turpiusimis, sordidissimisque flagitijs inquinatam, multiplicibus flue viiijs infectam incidissset , Cyrum a Xeno Dnte ad eifigiem iusti Imperij relictum, no minori cura attrectabat, studioque excolebat, quam Scipio AD

fricanus, tum ante, tum post multas victorias, qui nunquam de inanibus illum ponere solebat. Illud enim Platonis doctrinae, ingenijque Principis, imprimis seruandum his, qui ad aliquam Imperij rectionem accederent, meminerat, beatas Respub. tum fore, quando ad illas regendas sapientes homines aduocarentur,

vel qui illas regerent, omne suum studium, in doctrina, ac sapientia collocassent. Nec solum qui in Imperijs suis floruissent, sibi imitados proposuerat, ante quam munus fidei suae comissiam subiret, sed eoru etiapraecepta exquirenda, qui de Rebuspub. seruandis,augendisque aliquidscriptum reliquiuent. Vt illum Patrem familias imitaretur diligentissimum, qui optime

inouit, domum sibi comissam, notam esse debere, ne quid illius negligentia, naufragij patiatur, sic quae ad Decus Prouinciae suae pertinerent, animo praeuidebat, dehinc rem mandatam fidenti animo, curaque, & diligentia gratissima exequebatur. Et ita se ad extremum vitae actum seruauit, ut nullae querimoniae, nullae lamentationes, nullae questiones, ad Caesarem, Phidippum ue, poenes quos summa totius Imperij resedit, de aliqua ossicij parte ab hoc omissa, deferrentur.

185쪽

Apud omnes ubique bene audivit. Illud Cremonem ies disertissimi, Schicio admiratione dignissim una a

cidisse iudicarem , omnes cius vitae praeci ros exitus optimis principijs fortuito resipodisse, nisi scirem eum infinitarum actionum peritum, institutisque varijs er ditum , primos, & extremos actus Poeatarum A riimq; ad unguem seruasse, quos , si in aliquo actud fecistent. explodi sciebat, si vero ad extremum non interrupto bene incepti operis filo,deducto, illos bonos Poetas, industrios iue Actores, summo totius theatri plausia accipi meminerat, ab horum curriculo non sibi diuertendum esse, qua prudentia erat persiussum habebat , ut in extrema vitae parte , munerisque conciu- .sione, sui negotij diligentissimus memoriam suae pridentiae , laudataeque continentiae posteris consulto relinqueret. Quod negotium aliquanto magis consilii esse putabat, quam fortunae . Sciebat enim, nullius,

vel parui negotij esse, illos in bene vivendi proeceptis continere. quibus p esset, si ipse in rationis ossicio se

continuissiet. Cuius natura, talis erat,vi&sine doctrina, moderatus esse potuisset, sed illa adiutus fecit, ut qui cum illo versabantur, illum intuerentur, ut quendam ex memoria veterum Annalium, aut, e Coelo diauinum hominem in communem utilitatem delapsum putarent. Sic cum pecuniae, & voluptati ., tum omniufucatarum rerum .cupiditati resistebat. Nam ut acutus erat, animi moderationem, morumque temperantia, non in tenebris latere, neque abditam esse, sed in luce totius Italiae, in oculis charissimae suae Patriae, in auribbus omnium gentium, & nationum positam esse vid bat . Cum hac tam insigni continentia uteretur, non

tame liberalitatem Patriam amittebat . Nullus enim

erat,

186쪽

erat, qui huius hospicio noliberalissime uteretur, qua-do nulli liberalitate sua Schicius interdicebat, quem

comercio suo dignum existimauerat, locorum mutauerat Regionem, non tamen Patrios mores, naturaeq; insitam bonitatem. Id cum ad dignitatem suam amplificandam aptum censebat, tum ad Cremonensium

existimationem sustinenda mimaxime pertinere cernebat . Cum hic familiam honestissimam, quam Cremonam, praeclara indole fratris filiorum fertilem, ad Philippum Rege accitus, Mediolano remiserat, m neribus decorare potuisset, in alios erogare malebat, quam domum suam ijs , quae sua erant cohonestare . Cumque domesticam rem in castris exhausisset, nulla tamen re indigebat, satagentibus etiam succurrebat. Huius non maior animi liberalitas, quam verborum . Nam praeterquaquod re omnibus prodesse opera dabat, Consilio etiam, si quando fortuna aspicti ad eum tofugissent, illos subleuabat. Talis erat Schicij actionum ordo, ut non minus in vita, quam in oratione omnia conuenirent. In huius viri Togatorum maximi, iuris consultorum optimi prudentia , constantia, grauitate, reliquisq; animi nuquam satis dotibus laudatis diutius consisterem , nisi omnibus has perspectas compertum haberem, in primis illam ad Regem Galliae, de pacis conditionibus audiendis, cognoscendis iue notissimam legationem, quas cum non probaret, infecta re maxima cum dignitate nostri Regis ad cum, cuius nomine legatio susceperat, reuertit. Quod cum diuulgatum esset, in Schicium summum virum Omniuora conuertebantur. Quod is esset, qui verboru captiones quamuis occultas praenosceret, quique consultum esse honori suo cum vellet, tum vero Caesari, &T a eius

187쪽

eius filio,qui huius negotij summam illi in primis mi

aderant. Amplissimis, & omnibus cognitis honoribus Schicius periunctus, hac; sordium, &faecisi plenissimam terram auersatus, quo boni extremam, & no fallacem quietem animo intendunt, ascendit. In huius vero demortui locum, ad tantae prouincile gube nacula sustinenda, duos substituendos communi consilio Pater & Filius curauerunt. Huic bene merito de Patria publice celebrata parentalia, omnibus illius

mortem immaturam moerentibus, calamitatem, vicemq; communem dolentibus, publicum dolorem testantia, quae quam Ciuibus suis charus, ac iucundus fuisset, argumento fuerat; Hunc publicum moerorem Io. Baptista Mainoldus Iurisconsultus gregie doctus, ct fidelis oratione disertissima prosequutus, &praeci rissiam laudatione testatus est. Nos illum amisisse facile cognoscimus, in quo nostrae spes, & cositationes sitae crant, & illius morte ita animo cecidisse,ut Deos

tantae fortunae Crcmonensium inuidentes, vix alio tinpore speremus tantam iacturam, tantum Ve Reipub. nostrae nauseagium emendaturos. Sed ne eius summet Delicitati, ac quieti laborum, & miseriarum, quae no in dies inopinantes aggrediuntur, inuidere videamur, Vela, cursumque incitatae orationis, quo properat, re mittamus i ne lachrimis ex morte Schicij recenti im pediti, reliqua perficere nequeamus, ad quae nuc Omni animi impetu deferimur, vix tamen lachrimaS c Primentes, idque consolationis causa agamus, & virtutis cum plurium Cremonensium, ergo cognoscen dae, tractemus. Ne uno, pluribus ve nobis ereptis, a fortuna, quae morte tot praeclarorum virorum nobis

cum toties conflixit, & nos f pe ludificata est , supe-

188쪽

rari videamur. Quid igitur Ahalarum clarissima on1-nium virtutum quasi spectatissimum, & maxime nobis litatum Theatrum, domus diuini potius ingenij, quani humani fiscundissima parens, nunquam ad prolem mira indole producendam e Geta, &exhausta, quo euOlauit λ Quibus quadrigis totum terrarum orbem obisuit quos viros praetexta, togaq; virili indutos prodi

xit λ quos legia interpretes peperit ξ quos sagatos edi dit ' Quos Philosephos educauit Quos munitionu, castrorum, & urbiuin artifices, & Magistros protulit Quos deniq; Poetas, Oratoresue eduxit Illos nempe, qui in omni genere officij enituerunt, in quoq; doctrinarum splendore versati claruerunt. Illos dico, qui nulli obfuerunt, quibus liberaliter, officiose potuerunt, omnibus ardenti iuuandi studio profuerunt. Quod facit, ut fortunam mortalium conditionem ludificantem minus extimescamus , huius iracundiam minus serinidemus. Quos enim igniculos,& ardores animis nostris Paulus Ahala iniectis Quanta nos spe subleuauit ζ Hic omnes dicebant. ille est, cuius maioribus parentes nostri plurimum debent, hic qui suoru oblitus commodorum nos iacentes extollet, in cuius consilio, & prudentia, dulci, doctoq; sermone, & singulari liberalitate, munificentiaque tota Ciuitas c'nquiescet. Ergo ut inquit ille, maius opus moueo; Hunc igitur iustitiae selectum Patronum, sanctissimi ordinis Senatorij patres in Schicij locum substituunt, in

quem amplissimum locum antequam cooptaretur i

lius Ciuitatis nostrae nomine legatus Mediolanii mi sus, audito, & pcepto nescio quo murmere, excitato a Papiesibus ex veteri more suo agetibus, de veteris dignitatis loco Cremonensibus disturbandis, & eijciem

189쪽

dis. Cum illo iuerunt multi urbis nostr primarii vis,

ut et ipsi tantae rei sermonis , et colloquij testes essent. De qua re tam docte, iamve prudenter disputauit, ut Papienses, qui illuc venerant,rationes veteris Crem nelium dignitatis cognituri, tunc eloquentissimum IurisconsuItum audientes summopere admirarentur, facundiam iuris cosultissimi viri in coelum laudibus totulerent . Quanta Dij boni verboru copia e quanta dic di grauitate quanta exemplorum affluentia rem hanc egit apud grauissimum Senatum ἰ quanta omnium, qui

aderant attentione, omnia quae ad veram dignitatem,S nobilitate spectant. tractauit Tum credo Papiuses unde sub aduentum Cremonesium, exierat oblitos dixisse, Satius erat, res nostras domi agere, quam hac dein contentione cu Cremonesibus, qui in omni re se inuictos attestatur, venisse. Non hic medius fidius, tunc de agrorum ubertate, Non de fungis', &larumcllinae,

asparagis, & moris disseruit, sed de populi utriusque

solida, vera, & germana excellentia, & nobilitate, de tollenda huius rei confitione, de societate inter utru que populum seruanda, de loci dignitate, vel tuenda, vel recuperanda, quo modo, quo ve iure, quis dignitatem suam recipiat, & qua arrogantia, quis aliquando aliena usurpet.& multa huiusmodi differendo explicas tanta mehercle facilitate, & doctrina, ut nullus esset, qui non diceret a nullo veterum, vel de ortu maiorum suorum, vel de imperio transferendo, vel de agroru finibus ponendis,uel de veteri ex maiori copia homni-nu, ex loci antiquitate, ex rerum multiplicium abundantia,ex armorum, aliarumque nobilissimarum artiu,& scientiarum cognitione,exercitatione, frequentia,

tractatione, dignitate tutanda silutius disceptatum fuisse .

190쪽

siisse . Quo munere ad OIum qui aderant sensus dignissime&absolutissime expleso, ad senatus siumma gratia plenissiti te persecta, domum redijt, rerum, & verboruordinem a sede controuersia communi tractataru admirada breuitatis cocinnitudine, ciuibus suis narrauit& omnibus probauit. Hoc quo tempore Ferdinandus Gonsagae surninae rerii Mediolanesium, totiusque eius rectionis status preterat, gestum fuit. Hic idem quo tepore vastius maximus bellator Rempub.Medio. regebat, sedauit, & sustulit controuersiam, quae ex Casalis maioris incolis,& Socinni habitatoribus cu ciuibus nostris, no parua de re orta erat. Omnes in huius sent tia, & auctoritate acquieverunt, & penitus illius rei quaecunq; erat έ contentio huius decreto, & iudicato sublata est. Hic quoque cum ad censum ex querelis omnium, excepto Mediolano, ciuitatu, quae ea tempestate Ferdinandi moderatissimo imperio obtemperabant ventum esset, &res ad dimentionem, ex Ge metriae calculis siubducta ratione, omnium populorum peruenisset, omnis census aestimationis potestas, pones unum Paulum, qui tantae, tamque implicit cointrouersie causae, aestimator, moderatorqi esset, resedit. Rem coplexus, ex sentetia totius communitatis, & δε- cietatis cessem clausit, Senatus probauit, rei coprobat tabulas in aerariu retulit. Hoc quanti negotij, quantae industris,& curae, quanti iudicij, quantae ve existimatiaonis, quantae laudis, & dignitatis esset existimauit S natus, qui quavis non ignoraret plurimos in illo ampli ssimo ordine esse, per quos res illa transigi posset, an ullo tamen maluit causam illam extricari, quam ab Ahala, huc omnium Senatorum non obscura voluntate accedente. Quod tanquam ex Pithij oraculo editu