Francisci Zavae Cremonen. Orationes 4. Epistolarum lib. 8. Carminum lib. 3

201쪽

IOANNES FRANCISCVS AHALA, QUI E PUERITIAE LUDO, CVM SIGNIS, ET IMPERIO IN BELGAsCAESAREM SEQUUTUS, IN METIS OPPUGNATIONE FORTITER MORTEM OPPETIIT. NON MODO A SUIS MILITIBUS, SED ETIAM AB EXERCITU UNI UERSO MULTUM, DIUQUE DEFLETUS, CUM EO ADOLESCENTE VEL PRAETER TANTAE VIRTVTIS INDOLEM N lHIL ESSETAM ANTI V S, NIHIL AMABILIVS, PLURIMIS IN UN VM CONGESTIS ORNAMENTIS, QUAE SINGULA S ΤIS FORENT, AD UNUM QUEM QUE PRAEST ANTISSIM VM VIRUM HONESTANDUM. ID VOLEBAM, ABINVNC IN REM TUAM, SI POTES

SINE LACRIMIS. Hoc testimonio , Quid potest esse fidelius Quid sanctius e Quid plenius

Non multo ante Pauli obitu Benedictus frater, c Io nes enim, Franciscus multo ante perierat. 9 e vivis excessit. Quantus hic poeta esset, quantusue Orator, qua Oium scientiaru expertus f penumero H YERON IM V S VI D A. quo cum hic familiarissime viuebat cognouit. Nam quicquid cum illo secretioris,

interiorisque cognitionis communicabat, plenissime quo animus Vidae intendcbat, ex huius omnium doctrinarum refertissimo pectore exhauriebat. Nihil in suprema antiquitate ita abstrusum,& recoditum erat, quod protinus huic non pateret. Si quis architectur ,

periectae, & absolutae formas, & simplices modos in aliquo

202쪽

ta aliquo nobilissimo, illustrissimo lue aedificio referre,& oculis subijcere anxie desiderasset, hunc adibat. Totius aedificij extruendi archedypum ab hoc accipiebat. Nec in eam omnibus magni iudicij viris Caroli Asaytati magni cognomine admirandam formam, vel

potius rei compositae maiestatem domus, quam Pallacium dignitatis causa, merito omnes appellant, ascet disset, nec tam late, apte, Concinne, Usquequaq; composita, apparuisset, nisi illius formosissimi aedificii princeps Franciscus Piga focus datarus, quem nouum vitruvium peritissimi architecturae vocant , formam a Benedicto, ut taceam reliqua aedificia, quae plurima affabre extructa Cremonae magna cum admiratione visuntur, ab hoc descripta accepisset. Humanus erat nulli aditum . qua affabilitate erat, ad se negabat, ab hoc statim summus, & maximus Architectus disced

bat, qui artis huius elegantissimae studiosius fuisset , apertitisima, clari Imaq; voce pdicans, quicunq; hunc adisset, se plura ab hoc, uno praecepto assequutum fuisse, quam ex totius vitruvij eleganti isma, probatissima. que architectura. Cuius non nullis obscurissimis locis, nec ante intellectis, Architectis nostris. id quoque fatentibus, mavi mam lucem attulit, & illustratos P trus Antonius Tollentinus iuuenis prςstantissimis moribus, & eo acumine ingenij, quo nisi aduersa valetudo desiderijs nostris obstitisset, futurum erat, ut non ciues nostri tantum laetarentur, verum & qui ingenia Cremonensia maximopere admirati sunt, nobis gratularentur . Tollentinus inquam Vitruvim multis in locis in apertissimam lucem ab Ahala ex obscurissimis tenebris reuocatum Danieli Barbaro viro doctissimo recognoscendum misit. Hic idem omnibus ingenuis

203쪽

stud ijs illustris, leges Duelli tanra facilitate, & industria compraehenderat, ut qui de honore, & nominis dignitate contenderent, omissis iurisconsultorum libellis, ad hoc scriptis, & aliorum scriptorum praeceptis, huc pertinentibus reli tis, ad hunc tanquam morum summum Censorem, honoris litium disceptandarum acutissimum alimatorem ,.controuersiarum, &contentionum cuiusque generis, quod huius nobilis.ssimae familiae semper luit maximum patrocinium, tollendarum, arbitrum confugiebant. Disserentem qua

de re illum conuenerant, non minuS attente audiebant, quam si non dissimulantem, & cauillantem Gomgiam, sed ut Scevolam iurisconsultum, in cuius oratione nihil falsi, nihil simulati audirent. Ad cogitandum enim peracutus fuit, non tantum quid in summo iure, qu reretur, verum & quid in aequo ponendum ecset. Quid verum , quid falsium quoque esset facile, qua ingenij pr stantia valebat, animaduertebat, tum quod mente comprethenderat admirabili verborubreuitate referebat, cuius perdocto, Meleganti sermone fiebat, ut qui mente hostili, odioque mutuo inexplicabili illum ad ijssent. expectantes , quo iure, quo vemodo iniurias illius dicto ulciscerentur, & veteres inimicitias persequerentur, Oibus arbitris amotis, seorsum illis euocatis, qui animis discordabant, & nimio odio secum dissidebant, donatis illi iniurijs omnibus,

deposita omni simultate, ad mutuos complexus auocabat, & alterum. alteri suauissima, prudentissimaque Oratione recociliabat. Quo virtutis genere nunc Ioannes Baptista, Daniel, & Ioannes Petrus, tanquam h ius sumnis laudis haeredes, illius fiatres maxime eX-culliit. Quod enim inimicitiarum genus, quas dissem .sione S

204쪽

siones non leniunt, mitigant, leuant, modo qui contendunt ratione agendum putent, tollunt λ Sed de his alias . Quando hac sola virtute Benedictus illustris fuisset, non ne satis eius dignitatis factum putaremus eQuid enim in qualibet ciuitate melius illis viris esse

potest q2Quid salubrius Θ Quid sanctius Quid ad

conseruandas familias Quid ad dignitatem Reipub. tuendae e ina id denique ad religionem, & cultum Dei Optimi Maximi excolendum, illustrandum, ad saluteoliam propagandum dignius excogitari, req; ipsa tra-sigi potest, quam illos Ciues esse, per quos quiete uniuersa Ciuitas vivat, religioni inseruiat, inter se amet,

posteris maximae concordiae unanimes Ciues exemplum relinquat Non ne in hoc tota Platonis est Re Dpub. Non ne eius discipulus Aristotele dico , Cives sitos ijs praeceptis erudit Expolit Et instituit λ Mihi contexendus magnus liber esset, si de hac familia abunde loqui vellem. Ad Benedictum redeo. Al- sensius Vastius bellica virtute illustris. multis victorijs

immortalitati consecratus hunc adamavit, & praecipuo, singularique amore hunc amplexus est, non propter tantum humanitatis, leporis, salis praeter modum elegantiam, qua mirifica excellentia omnibus admirabilis erat, sed propter egregias virtutes summi

boni ornamenta, quae in hoc apud omnes non medi cres, sed summos Principes elucebant. Ferandus Vasti j filius, qui nunc in Scicilia personam, & Vicem Restis nostri lustinet, propter easdem virtutes quibus pater Ahalam amauerat, hunc dilexit, & unice amauit. Hic suessae rectori, & Principi, Regulo nulla hominum memoria morituro , rebus scelicissime, prudentissime, sortissimeque gestis, cuiq; fortissimo, & prudentissimo

205쪽

tissimo Maiorum bellatorum comparando , gratistamus fuit, & hic Mediolanensibus praefuit. Quis hunc,& propter vitae sanctitatem, & singulares virtutes non amasset ξ Quis propter sermonis dulcedinem, & dictorum concinnam grauitatem non adijsset e Et non attente audisset e Huius virtutes impulerunt Carolum Quintum, Turcarum, Germanorum . reliquorumque qui a fide christiana deseri uerunt, maximum terrorem,& fortissimum expugnatorem, Dei cultus optimu defensorem. &constantissimum propugnatorem, ut Mandrucius Tridentinus Cardinalis, qui tunc Caesaris Imperio, & consilio Populum Mediolanensem, eiusque socios quam plurimos regebat, in singulos menses Duo millia, HS huic Psol taeda curaret, quod statim effecit. Id &praemij gratia Ahala.& virtutis ergo assequutus fuit. Quo genere largitionis Solon dicebat Respublicas potissimum contineri. Nam ubi virtus praemia sua agnoscit, illic ponit vestigia, illic vires suas diffundit, illic pulcherrimos ingenij istus emittit, ad eosdem partus, & gloris fiuimas alios inuitat. Ex quo fit, ut Resipub. quae huiusmodi Seminaria habet, nunquam praestantissimis viris careat. Caesar emgo cui maxime notum erat, quantum cuiusq; Reipub. interesset habere illos viros, quorum virtute, dignitas sua, si non augeretur, quid enim illa maius esse poterat, at in varijs rebus sibi commodis uteretur cognouerat, hunc in aedificijs. & publicis, & priuatis describe- dis peritissimum in quem & huiusmodi viros cum C

sar beneficia aliqua conferebat non dare, sed accipere Videbatur, hunc inquam ad oppidorum, & Castrorumunitiones construendas illum acceperat, quo nemo antiquorum nec firmius , nec elegantius, nec ad tor

mentorum

206쪽

mentorum ictus arcendos, repellendosue quicquam constantius uspiam construxissct, nec ad obsidendos hostes quicquam facilius & commodius excogitasset. Haec fama ex vera virtute persecta, & omnium testimonio comprobata effecit, ut Caesar, Caesaris 4; filius hunc praefectum fabrum totius Mediolanensis Dictionis deligerent, qui Caesaris, Philippique vicem in diuersis Italiae locis pugnantes sustinerent, hunc fidelissimum, & prudentissimum consiliarium haberent. EDfecit inquam huius multis rebus testata virtus, ut Caesar bene mereretur de illo, quem ad optime de Imperio suo merendum quoties se se occasio obtulerit, paratissimum habuit. Quem quoque Caesaris filius praefectum fabrum totius Mediolanensis dictionis esse voluit . Ut taceam eius honorificas legationes,& ad potentissimum, liberalissimum, munificentissimumque,& omnium ingenuarum artium, & natura,& maiorum suorum imitatione maximum patronum Regulum Florentiae , & ad Ferariensium Maximum Principem, ad quos missis fuit, a Rectoribus totius Reipub. diuersis temporibus Mediolanensis, qua in omnes liberalitate fuit Quam ossiciosius Quam procul ab omni ambitione ζ Quam bonarum artium appetens Quam cupidus procul ab hominum frequentia, quo possct h nestissimis scientijs animum suum explere, & rerum

arcanarum, diuinarumque cognitione, quo totuS trahebatur exsaturare vivendi e Et cum hoc ea causa appetebat , ut in solitudine reliquum vitae spatium duceret, tu ut agriculturae, qua nihil, ut inquit ille, melius, nihil dulcius, nihil uberius, nil homine libero dignius, suauissimos, uberrimosqἰ fructus degustaret, qua & summos Imperatores delectatos, non ignor

basi

207쪽

bat, aratrum, manibus, quibus hosti spolia detraxissent

triumphantes Turmas rexerant, cohortes distribuerat.

attrectasse. Id praeterea sciebat, qui maxime ab antiquis laudaretur, bonum Agricolam, bonum Colonum appellatum fuisse, & ex agricolis viros sertissimos , milites robustissimos gigni, quam sanctissimam prole , sed qua ab illo antiquo seculo huius seculi Agricolae degenerauerut O Antiquitas admirata est. Hac animi tranquillitatem desiderabat, ut egressus ab Umbe tanquam ex alto, & turbulento mari, Rus veluti inportum ab omni tumultu liber u se reciperet, ubi post animi varias cogitationes se oblectaret, & agros lustrando Laertem homericum ad leniedum ex filio suo

desiderium, agrum colente animo cerneret. Curium, qui de Pyrrho triumphauerat extremum aetatis tempus ruri degetem imitaretur. Cincinnatum cui magister equitum Ahala erat, Dictatorem, ab aratro ad fasces Imperij Romani vocatum admiraretur, & muIta alia oblectamenta caperet, quae ruri innumerabilia sunt, cu optime sciret te ibi fore, ubi inter reliqua beneficia, quibus multos cumularet, se illis quoque non parum profuturu siperaret, qui illum de colendis agris, deque illorum sterilitate in summam foecunditatem,&copiam vertenda, terrae enim, & arboribus imperare ,& illas ad voluntatem suam, propter illarum maxime cognitam naturam subigere videbatur, consuluisset. Qua in re mirificam ingenij virtutem, ut praeteream agrorum irrigationes maxima industria, & admiranda facilitate per hunc inuentas ostendit. H c sunt bona, quibus animu suum Benedictus illustrauit. Haec quiabus meruit a Principibus, &summis viris amari, &de eo bene mereri. Quam vero eleganti, heroicaque' corporis

208쪽

eorporis Brma, & facie esset, qua totu huc c5pactu esse, declarat tabella quae a nostris,& alienis domi Tollentini visitur, quam qui vident, & propius intuemur Benedicti viventis egregia forma agnoscunt, & mirii prope , diui

num artificis ingenium dem hendunt. Haec .n. pictura, illa omni uiudicio comendatior, qui aves mutuo laudis certamine cu aequali colendes fallebat. Nullii hic fallit,

nisi quod admodu pauci sciunt illud opus esse Luciae An gusiolae, sororis Sophonisbar, qua Regina Hispaniae Philippi Regis optimi uxor, dum vixit, nihil prudelius, nihil

castius, nil charius cognouit, Rhabuit. Cui quoqi Eufo pa soror, illa, illa quae multis Pontifi. mortali hac copage' se lutis, pingendi lium mo artificio vitam restituit,&Piu Rcuius prudentia, & moderatione uniuersa Resp. omnium rerii Creatoris, & Maximi, Optimiq; Rectoris, nunc temperatur & ad olum beneuolentia, cociliationeq; bonora regitur Oibus apertissima fronte, facie, & vitae sanctitate videndu retulit. Et haec dudum Carolo Schinchinello nuptijs cu matrimonij dignitate, tum utriusque singulari amore iuncta fuit, has Brocardo Persico Comite componente . Eae Ocs, ut nunc mitta Minertiam, M inertiae omni

arte instructam;& polita Annaq; Mariam filiae sunt Amit caris Angustolae, & Plancar Pontionae ex antiquissima,&nobilissima familia, qui comites cognomento, ex veteri dignitate dicuntur,oibus muneribus,&imunitate a Regullis nostris, de quibus haec domus optime meruerat, antiquitus decorata. Quaerendu censere hanc ne ta perfecte

pingendi arte copr hensam, ut si cu quolibetvel Zeuxide, Parrhasioue, ne dica cu Seuero Imp. Socrate, & Platone philosophis, Euripide l. poeta, quos mirifice hac arte delectatos costat peritiore cotenderet, victoria referrentia, sumo aliquo artifice,an a loco ubi ortae,altae li; sunt acce

perint, nisi paretes ita ingeniosos,& solertes haberemus,

209쪽

ut ijs nihil ingeniosius, nihilue solertius esse posset. Na de

illarum domi istarum educatus omnium monstrosorum monstrosissimus,seruus,cetero qui aliarum rerum omnino

expers, & ipse expressa, elegantiq; figura quodlibet ei oblatu elfingit. Ad Benedicti contemplationem redeo. Huius imago affabre picta e si apud ipsum Petrum Ant

nium. Cuius tabulam, qui videt magnanimum, & anti quis heroem intuetur , homine grauitatis antiquae spec latur. Tollentinum crebro adeo cum eu: visendi causa,

tum ut Benedicto Ahala, qui illic omnibus lineamentis persecte expressus est quoad fieri potest fruar. Habet idet

Tollentinus in codem cubiculo eorum Romanoru Imperatorum, quorum potentia, &klicitatem,varios , mores Ouinis terrarum orbis admiratus est simulacra, habet &suna inoruin, illustris limotumq; , & veterum,& recentium

Philosophorum effigies ad veram imaginem expressas, quo studio in primis delectatur, tum quia grauidinosus, quodclitescente, & adhuc incognito morbo assidue as. sietus in optimis studijs igniculos, quos a natura ad ma

Xima quaeq; & optima consequenda acceperat, ponere non potuit,nec illos a pueritia mirabiliter incitatos exercere quiuit, tum quia non ignorat, & hoc studio summos Viros,quos breuitatis causa prstereo, oblectatos fuisse.

Neqi id ab hoc sine maximo iudicio factu quispiam inibi

negarit. Nam quid homine libero, ingenuo . & ad res arduas cognitionesq; diuinas nato dignius, quam cu non possis te in eo studio exercere, quod tuu videbatur,& quo maiores tui floruissent ad illud te reserre in quo percurras egregia, & faeta, & dieta eoru quos rebus gestis, aut aio pertraetatis, & coceptis hominum opinione inter c lites antiquitas collocauit, &vt maximis Dijs sacra fecit

Num hic Talis, tesserisq; capitur λ Num alveolis delectatur ξ Num alea quaerit,& tractat e quo honesto viro nihil indignius φ Num maioribus poculis conuiuia freque

210쪽

tat 'Id certe nunquam egit. Num igitur Veneris pi

ram hic intuetur Num vinolenti Bacchi somnia quaerit cuius bacchanalia, ut antiquorum annalium non imperitus olim a prudentissimis Romanis ex tota Italia exterminata fuisse haud ignorat Θ Num hic Sardanapali simulacrum admiratur Num corinthia vasa suspicit Num tecta pulcherrime celata , & laqueata eum admirantem detinent non profecto. Morbus enim qui hunc olim quinquennium, & multo amplius in lectum relenarat, lenior factus domu nunc relegat,& contractiori utura, ut limen non egrediatur ni fortunae temeritate,quod ut prudens non faciet, periclitari velit, interdicit. Magnam capit delectationem, quando Benedicti sui tabulam inter Philosophos quorum adyta aperuerat , inter Poetas, Oratoresq; elegantissimos, quorum magnu usum habebat inter magnanimos, inuictosq; Imperatores , quorum hic magnanimitatu referebat cernit. Equide si huic corporis vires firmiores natura clargita fuisset, non Petro Baldino

Iuri sic. qui Tolletino olim profectus nomen huic familiae dedit, & hac in urbe domicilium sibi elegit, posterisd; varijs affinitatibus illustratam tradidit, non inferiorem se praestitisset. Quem cum sciret a Francisco Sfortia quo

tempore Tollentinii oppidu in agro Piceno cuius incolae Tollentinates Scuntur politum imperio possidebat,compluribus magistratibus decoratu fuisse, maluisset imitati,& ad maiorum suorum illustrem gloriam currere, quam intra domestica tecta veluti relegatus,& tanquam ad extremum suppliciu amandatus vita hanc sibi aerumnosam, amicis minime iucundam propagare. Legerat quoque.

Collam P. Baldini fratre Cataphractoru Equitii priefcctu ellectum fuisse ab eodem Mortia, qui non de uno tantum promereri volebat siummis in bello dignitatibus, verum

M de duobus,& de pluribus si Lancionij hoc .n. familiaeri a prius