Francisci Zavae Cremonen. Orationes 4. Epistolarum lib. 8. Carminum lib. 3

42쪽

FRANCISCUS Z A V AACADEMICIS CREMONEN:

V o D maxima quaeque ciuitas a Diis immortalibus optare ac diu precari solet, nec longis tamen precibus assequi interdum potest, id maiores nostri ab νrbis ferὰ primordio facile assequuti sunt. Omnia

nanque iuste, ae prudenter agentes Diis iuuantibas urbem hanc quam colimus florentissimam nobis reliquerunt, quae non auro , non ciuium numero, non lapidum mole , sed diuina, humana que iustitia, atque optimo patrum nostrorum consilio usque eo creuit, atque aucta est, vi caeterarum homines ciuitatum amplitudinem huius admirantes rustraq; ad eam quae:urbis nostra propria est, laudem, gloriam aspirantes,illios suos hue mittant, qui si cremonensium viristem imitatione assequi minita possint , voluntate certὸ proximὰ accedant . Nec νero minore studio id agunt, quam Romanus olim Senseras egerit, cum sex illas Principum filios singulis Hetruriae populis indisciplinam tradendos decreuit. Praeclard n q; secum agi posse ex

stimant, si ad Cremonensium normam aliqua Ialtem ex parte in patria fua eum liberis, ac reliqua familia vitam degerint, quando ad eorum similitudinem totam fingere, atque accomodare non possnt. Primum νσῖ, quod hi inter Caetera, qui ad nos confluunt, iuuenes alienigena ad suos redeuntes parentibus referre solent, hoc esse audio ; Plurimos esse in hac ciuitate tam literarum, quam morum magictros, quorum opera Cremonenses optimi ciues euadant, suaquesingulos habere Gymnasia in quibus vicissim de publica νtilitate concertantes,cu ad Iescetes ad humanitatem informent, tum maximὰ ad modestiam, O instituta maiorum erudiant. Nec parui profectὐ inter est ad decus, ad laudem ciuitatis, non νnum,sed multos bomines in ea esse, qui do A a cendo

43쪽

eredo id egregiὸ prenare possint. Atque idcircὸ eorum ego oratio . nes ferre non potui, qui ut optimam hac praeceptorum gubernationem tollunt, quae Cremoueactum maxima laus est , Gymnasiarebiam confli- tui volunt, omniaq; ad νnum deferri contendunt. Horum ego con tus omnes bac mea oratione compres, in qua cum agatur de ciuitatis noniae dignitate, eam vobis ACADEMICI CREMONEN-s a s , qui totius urbis existimationem, ornamentumque fustinetis , censui consecrandam, ut vestri uomiais autoritate, tanquam Palladisci eo tecta vulnerari nullo modo post. In aciem nanq; prodeundum est, atque aduersus obtrectatores meos valida manu dimicadum, qui Osigraue mihi bellum indixerunt, eorum tamen impetus, atque incursiones omnes praesidio vestro confirmatus non reformido . Gratias Diis ago quotidie, quas maximas possum CremonNs natus sum, quod Cremonae educatus, quodud hoc tempore vitam ago, quo Nos nobili mi viri Academiam banc vestram tanti nominis instituistis , ad quam boni viris quandograuius as lictarentur, tanquam ad aram vis tutis confugere posui. Hanc vos Orationem meam libenti animo aecipite, quam nonsolam nomini vestro consecraui,sed me ipsum quoqmeaq; omnia Diis immortalibus pro vectra felicitate deuoui. Vae te, me in fidem vestram recipite. Nam quicquid ego sum, σκιero,id vestrum esse, ac semper fore, profiteor . Ex adibus meis pridie cuti Martias. N DLXII.

. . I

44쪽

CONDA

FRANCISCI ZAVAE

CREMONENSIS

AD DEcV MI O RE S . X editis, cursimq; lectis illorum, amplis simi Decuriones,orationibus, qui ad Gymnasiarchum suum maxime honestandum, ingenium ac studium omne contulerunt, me non pauci huius maximar, optimaeque ciuitatis literatissimi viri conuenerunt. Qui cum aegre, per molesteq; ferrent, id enim ex eorum verbis, ac vultu facile apparebat orationes illas a nostra longe diauersas, quam paucis mensibus ante edideramus, in aliam sententiam, atq; omnes arbitrabantur scriptas esse, a me efflagitabant, ut quod susceperam rei literariae, iam inde a principio huius urbis in hunc usq; diem defensis,& pr pagatae patrocinium non abijcerem, neue horum verbis quasi perterritus, tantae rei causam deponerem, quando id res exigeret, mihi conueniret, ad patriae nostrae antiquum decorum ., dignitatem, Ornamentum, grauitatem, existimationem, commodum, omniumq; utilitatem spectaret, atque id ingenui complurca adolescentes, vari

45쪽

rumq; disciplinarum appetentes, qualis fuit semper iuuetus Cremonensis, cxpeterent. Nam ut hi doctissimi, prudentissimique viri dicebant, uno ludi magistro, cui summa rei literariae, in tanta piae sertim ciuitate committeretur , minime contenti etant. Quippe qui a parentibus suis doctissimis, grauissimi scii viris saepe audissent, eodem tempore quamplurimos disertissimos homines in hac ciuitate natos, educatos, artibus, ingenuisque doctrinis apprime excultos, hasce, quas humaniores literas appellamus, quae ad altiores scientias aditum patefaciut, professos fuisse. Atque hi ipsi adolescentes, cum veterum exemplo nunquam antiquando mouerentur, tum vero suum sibi quisque praeceptorem appetebat, cuius facilitatem, mores, doctrinam probaret. Id namque euenire solet, ut alius alium magis appetat, quem imitando effingat, atque exprimat, cuius sic in amorem influat, ut ab

co nullo modo diuelli possit. Ijdemque dicebant multos es te, qui potius illiterati,& haberi,& esse vellentiqua ab illo doceri, qui illorum animis haud respondere posset. Haec & multa huiusmodi alia eruditissit ni viri illi

mecum ex temporis ratione, probatissima adolescetium sententia, urbis dignitate, prisco instituto, curiose, amiace, studiose agebant. Ego qui hanc patriam spectatistumi Cremoneses tanti semper feci, ut illam fortunis meis, quae quantulaecunq; sunt, Vobis acceptae referuntur, pristulerim , vitael; hac chariorem habuerim, quid agerem diu mecum consideraui. Sciebam enim vos eos esse, qui cum hanc ciuitatem eo consilio ac sapientia regatis, ut administrationem vestram omnes suspiciant, admireturi, aliorum consilijs minime indigeretis, imo vero alijs summa cu laude nominis vestri consuleretis. Nec me pridi

ribat eos qui post nos scripserunt, nostri per quam studi sos esse, & quicquid aduersus sententia meam dixissent,

46쪽

eogitabam eos non ii in contendendi studio, quam exercendi ingenij sui, quodadmodum acutum ante haud ignorabam causa id fecisse, atque ut exemplo suo caeteros ad eloquentiae studia excitarent, in quibus mirifice ipsi profecissent. Sciebant cnim nos olim condiscipulos fuisse,

magnis contentionibus ad acuenda ingenia utrinq; con- eertatum.& interdum disiputationes nostras ad iram, minas, oculorum perturbationes, vultus commutationes,&fere ad pugnos, ut inter concertatores usu euenire solet,

quando causa nullus cadere vult, deductas fuisse, mox reuocatis in sedem suam sensibus,& compresso, sedatoq;

animorum impetu, multa internos per iocum, atque Omnia modeste acta esse, ut decet viros bonos, quos iuuat io

cosarum rerum a laborum intermissione discipulos suos, di auditores,& spectatores esse. Quippe qui nec turpe essie noueramus, aliquando viros grauissimos a Reipub. vacatione iocis oblectari.' Norant quoque hi ipsi, quibuscum mihi contentio est, me non aliam ob causam priorem illam orationem edidisse, quam ut ciues meos mihi charissimos, liberos vestros consolarer, qui perennibus lachrimis, ingentique luctu a Tartesij, Musonijque morte admodum contabescentes, non ignari quantam utriusquς doctissimi viri obitu iacturam fecissent, quamve gradem plagam accepissent ζ Cum medicinam, qua ratione inuenire possent, si non ad sanandum tam graue vulnus, at aliquo modo ferendum, dies, noctesque secum peruolutarent, assiit his ego pene dolore consectis. Nec putaui quorundam ex ea re mihi inuidiam pertimescendam, qui cum nihil benε agant, plurima autem quotidie ab his improbe facta audiantur, bonis inuident, eos in tenebris r dunt, vellicant, carpunt, hil aliud cogitantes, quam pulcherrima bonorum virorum incepta retardare, vel potius

reuocare. Qui cum sperent se aliquid facere nihi l agut.

47쪽

Improborum enim, & invidorum alienae Iaudis c qum rum ingens seminarium ubique est θ maledictis magis &conuitiis ad gloriam boni viri accenduntur, quam de temrentur . Sed, unde digressi sumus reuertamur, parui vel nihili facientes eorum conuitia, qui nihil nobis obesse possunt. Illos igitur nobilissimos viros, ut a me dimitterem omnia tentaui, sed diu recusans nihil profeci, illorum enim longis efflagitationibus, crebris ue probatissimorum virorum contentionibus victus, iteru apud vos amantissimi Decuriones verba facere cogor. Idque eis potius gratificandi causa facio quam quod diffidam vos ex rei honestate,& accepta consuetudine, id quod hon

ri, utilitati ii, vestrae conducat determinaturos. Nos vero opinione vestra fortasse longiores vobis videbimur Clarissimi Cives, at si orationis longitudo cum utilitatis

vestrorum liberorum magnitudine comparetur,cum amriplitudine famae vestrae conseratur, breuiores certe erimus, quam attentae aures vestrae, animiq; ad audiendum

parati essent. Cumque in latis imo campo ex ingenti rei

materia, vestrarumque laudum sylva exultare posset oratio, eam in magnas angustias temporis breuitate, ut compellam necesse est . Inter vero Respublicas bene constitutas, nemini dubium est, illam longe excellere, quae ab optimis maiorum institutis nunquam declinauit, quae ijs artibus viguit, quibus maximae, locupletissimaeque ciuitates totum id quod habent acceptum referunt, quq viros gignit, qui decus patrium recidere non patiantur, qui diagnitatem antiquam, veram, non adumbratam, syncera, non fucata, parentum charitatem in ciues suos retineant,

neque ullis laboribus victi rerum susceptarum oneribus succumbant. Quod si ulla ciuitas est non in Europa tantum , sed in omni terrarum orbe, quae ornamenta ab inncunabulis , murorumque fuadamentis habuerit, acce- ptaue

48쪽

ptaue a parentibus seruauerit, auxerit, haec potissimum urbs nostra; praeterea nulla. A SPARTANIS inci istas, ab Atheniensibus exordiare, A Romanis inchoesicet. Aliorum euersas cum sortunis urbes , aliorum ci

uitates disiectas, & funditus sublatas, aliorum regna occupata, imperia dissipata inuenies. Nec ut ij optimc norunt, qui rerum domesticarum, externarumque maxime

periti sunt, tantarum alia calamitatum causa fuit ulla , quam legum dissolutio, morum obliuio, institutorum omissa obseruatio . Possem hic & multas in Italia ciuitates dudum bello attritas, & armorum quasi tempestates quod virum Deorum ira, an maiorum legum abrogatione euenerit, non est nostrum inquirere 9 quassatas nominare , sed ne dum antiquissimae patriae nostrae auita, &paterna instituta diligentissime seruanti gratulari cupio , iam obductas multorum cicatrices refricare videar, id Praetereo. At quod virtutis genus est, fortunatissimi Cremonenses in quo haec ciuitas non semper se exercuerit ξArtem quidem quam semel accepit modo illam probet, a se nunquam dimittit; posteris hanc quasi per manus tradit. Arma ab Hercule, huius sanctissimi aedificij comditore, vel c ut quidam putant quasi habitatore, & i

cola acceperunt maiores nostri, quanta eadem exercit

tione, quoue usu excoluerint, pro dignitate illius Dei, mlicitate huius soli, pro tutandis laribus, penatibus conservandis excubantes, omnibus notum est. Quae enim periculosa pugna Cremonensis iuuentutis robora, senum

in re militari prudentissima consilia non sensit Qui populus , quaeue natio quamuis in Oceano extremo sita sit, Cremonensium fortitudinem, famis, aestus, frigoris, rorum omnium inopiae in castris, dum vexilla tuerentur, hostes oppugnarent, patriam hanc defenderent, patietiam, tolerantiamq; non audiuit, intelleΣit, cognouit, vidit Θ

49쪽

Quis fidem in tuendis oppidis, curae, diligentiae, fidei

Cremonensiuim pressectorum traditis non admiratus est e Vnde in prouerbium venit, FIDELIS CREMON A. Quod tanquam sacrosanctum maximi, nobilissimique Veneti in vetustissimo vexillo omnibus legendum

exposuerunt, postcris cognoscenduna in Annalibus reposuerunt. Neque solum id nouerunt acerrimi iudicii Veneti, fidei Creinonensis optimi buccinatores, rerum pi u- dentissimi extimatores, verum & Reges, summi bie Imperatores. CAROLUS QUINTVS qui omni

virtutum genere proxime ad Deos accessit, ut totius vitae eius rationem quae nunquam satis digne describi, ne dum laudari posset, in angustum redigam, quando temporis breuitate, dignitatis ue vestrae ratione latius excurrere ,& spatiari mihi non datur, inter caeteros fidos, Cremonenses fidissimos nouit, & expertus est. Nunquam enim hic maximus, & optimus Imperator Cremonensium fide concidisse cognouit, a qua nulla vis auri, propinquitatis, amicitiae, potentiae, ciues meos omnibus cum virtutibus natos abducere potuit . Hanc optimam & spectatissimam eorum animis innatam, & insitam naturae legem non aD sumptam, & aduentitiam, qui Cremonensium mansuet dinem, constantiam, cum his versantes animis inhiberiunt ό admirantur , addiscunt, accipiunt, arripiunt, alio transportant, ubiq; praedicant. Hoc quanti ponderis sit, examinent hi, qui fidei aras violant, eiusdem templa contaminant, ne Platonis, reliquorumq; mortalibus studio, & industria consissentium conuictu semper audiant. Nec fidem vestram, de qua loquor optimi Decurionei probarunt tantum inuictilsimi Imperatores, quando eo rum fortuna attentabatur, virium periculum fiebat, aer rium longis, maximisque bellis, novo, nec expectato

hoste exhaustum reperiebatur, de Imperio vehementer

50쪽

6 laborabatur, verum hane eandem fidem vestram, & m. tentissimi Reges experti sunt, quorum in rectione fuit haec ciuitas fidelissima. Hoc in primis PHILI PPUS REGUM optimus, maximus, CAROLI filius no

cognouit tantum, sed reipsa approbauit. Cuius rei optimum ipse praeconium est. Hic enim multis audientibus grauissimis viris, quorum consilio,& autholitate, totius Reipub. summa nitebatur, hique Cremonenses fere Omnes erant, cum multae ciuitates sub alpibus, Gallis tunc hostibus, nunc amicissimis, & sanctissimo affinitatis vinculo copulatis, occuparentur, vcl a societate desi-cerent, hanc solicitam vocem misit c pectore. Cremona

in quo statu his tristissimis nunciis allatis est Tunc BRO CARDVS Regis magister equitum, huius ciuitatis nobilissimus ciuis, ornamentum insirne, Comes dignitatis gradu, comis aspectu, re liberalissimus, qui ob eius singulares virtutes quotidie a Rege, apud quem assiduus est, nouis muneribus, hon0ribusq; cumulatur, di

in CREMONA optime Rex bene audit. Vrbis m

ros sine militum conductorum copijs, & subsidio Cremo nen. tuentur, fines defendunt, hoc imperium adamant, pro quo tuendo, atque etiam propagando promptissimis animis armati semper excubabunt. Hoc audito, incoli' ini CREMONA omnia breui recuperabo, respondit

Rex ille inclytus,& magnanimus. Tantum Cremonensibus confidebat. Tantiq; virtutem illorum aestimabat.

Quod hac diuina voce plenius testimonium habere poterant Cremonenses fidei a se semper seruatae e Quid hoc praeconio maius Quid ad illorum animi magnitudinsitestandam vehementius Θ Ο Regis fiduciam. o Ciuitatis lauius immortalitatem . O sententiam aeternitati omni genere monumentorum consecrandam. Quis dubitat tanti principis iudicio, tam religioso restimonio cia