Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

461쪽

ubi etiam p. so7. not. auctores huc spectantes collegimus, quibus iam addimus Io. IENS IvΜ, qui Drculo litter. p Ir ita scribit rutilia lingua ab usio extraneo puri me usurpatur, nisi ab homine unice se su dis cultuique

linguae alicuius extraneae tradente; Ita nec ab

eo quidem purissme, ubi in rebus suae patriae,siae nationi, Dis sacris ac religioni propriis peregrina lingua enarrandis versatum quis exempli gratia Batauus gallice res singulas Batauia

eas ita serat, ut numquam cogatur Batauice

in lingua Gallica loqui; cuique linguae suus genius , o in qualibet natione sint multa, qua

apud alias nationes vel prorsu non, vel aliter comperiuntur. tum quia vocabula dejunt, ubi es desunt scilicet vocabula sum inuenta rebus exprimendis ; ergo ubi res aliqua ignoratur, vel in usu non es, etiam nulla ibi vox isti rei emprimendae apta repra itur, nec desideratur) n cessum es, ut ad res alienas ab ea lingua, quaviaris, exprimendaS, vel 'gas noua vocabula, vel nonnihil sitis linguae vocabula detorqueas θaccommodes , atque ita qualicunque modo id, quod velis, declares. sed tamen decet , haud maiori, quam par est, uti licentia, contra quod grauiter peccarunt sophistae. nam vo eum auctoritas pendet ab usu, qui non unius, sed saltem plurium eorumque politorum es se debet. auctoritate autem nititur significatio quae haud firma ac perspicua esse potest, nisi per definitum usum confirmata, ut adeo nouae voces, quibus aliquis pro fua volunta te utitur, omnem sermonis finem, quo aliis cogitationes declarare debemus, perturbent

atque euertant.

g. XXV. Haec de priori momento, quod veteres sophistae atque Oratores magna studia in

462쪽

in eo potuerunt, Vt partim per subitam deClamandi rationem ; partim lingularem orationum earumque inuentionis atque elocutionis formam auditores deducerent in admirationem. quae ut spectabant ad intellectum;

ita voluntatem quoque ac mentem vi sua Occupare eamque cum delactare, tum vehementiori motu adficere elaborabant, de qua re magnam curam ac diligentiam non solum in inuentione ac sententiis, sed & elocutione ac verbis adhibebant. ' dixerunt enim de rebus, quae auditoribus pro ipsorum indole placebant, ac eiusmodi orationem, cui magnam inesse suauitatem existimabant, nepius adtulerunt. multi profecto nihil habebant antiquius, quam floridum dicendi genus sequi, ac silauia eligere verba, quamuis haud ubique

decus obieruarent, Unde re ipsa omnem gratiam amittebant Orationes. quo nomine L V-c I A N v s y adpellat has voces sestinia πανυἐτήρικα, verba per quam meretricia, eX quibus existeret oratio fracta quidem , Cuius tamen suauitas titillaret sensus atque ad animos adflueret; & alibi talem oratorem dicit

μυρων αποπνέοντα, unguenta spirantem. Q U I N-cΥILIANus 3 autem: quapropter eloquentiam licet hane fricam enim visentio) libidianosiam resupina voluptate auditoria probent, nudam esse existimabo, quae ne minimum quidem in se iudicium masculini incorrupti, ne dicam grauis e lancti viri ostendet. ' namque pro sua tantum libidine colligebant veneres,ac fingebant sibi saepe venustatem,quae Veri

463쪽

ac recti cultoribus non sua uis ac iucunda; sed ingrata & molesta erat; nec rebus hisceretinebant modum adeoque per nimium aures atque animos audientium Offendebant. sic utebantur poeticis dictionibus. Ut per suavem earum tinnitum emcerent delectationem, ad cuiusmodi dicendi formam inprimis se conuertit

, ο ν η Γοργίου, qui etiam i exempla adfert

γματα & alia, Cuiusmodi & so CRAΥEs Commemorat. quumve cultores Vocum poeticarum multis essent grati, Ut t*statur ARI-sTOTELES, F quod 1ua aetate tales homines sint existimati διαλέγεσλιι καλλι- , & alii exemplum GORGIAE sunt secuti, ex quibus praecipue Clarus est ANTIPHON, Cuius orationes plenae fuerunt dictionum poeticarum. si quo stilo perperam sane utebantur in oratione soluta, inprimis durioribus translationibus, quae poetarum ingenia interdum maxime delectant; orationi autem nullum adferunt de cus. hinc recte dicit ARisTOTELEs: 7 λόγου ποι,1 πως λεξις Gὶ, alia orationis , alia poesis elocutio es.' est praestantissima ornati sermonis virtus Σα- eis σώος, quae adpellatio deprehenditur apud DIONYs IvΜ Halicarnasseum in Isaeo p. III.

464쪽

ηδε D IATRIBE DE ENTH VsI AS M o& Isocrate p. 99. ac HERMOGENEM ἰή γω, seu de formis oratoriis lib. II. cap. s. significat eam orationis rationem, qua est elegans, venusta, nitida, mollis, delicata. haec

apud graecos etiam significat quidquid in oratione vel quacunque re leporis, elegantiae ac venustatis est. quamuis haec forma Communis sit tribus dicendi generibus, sublimi, mcdio atque humili; maxime tamen in duobus posterioribus est conspicua. Ob

ex oratoribus Iso CRATEM commendant CICERO, QUlNCTILIANVS , DIONYSI US; nec non celebres sunt de hoc sermonis ornatu ex historiarem auctoribus ac quidem graecis, HERODOTUS & YENOPHON; la

RENT Ius, ac lyrici prae aliis suauitatem . hane libi vindicant. quod enim in epicis grauitas, in bucolicis simplicitas, in elegiis mollities, comicis loci, tragicis adfectus, satiricis acerbitas, epigrammatibus acumen, id in lyricis suauitas, cuius magnam laudem habent f APPHO & ANACREON. sed sophistae quamuis Veneres eloquentiae fuerint 1ectati , ut delectarent audientium animo S; Vim tamen verae venustatis orationibus suis haud adtulerunt; ac magis libidinem animi, quam ingenii suavitatem prodiderunt.

g. XXVI. Sic porro sophistae orationes, ut multum haberent delectationis, figuris ornabant rhetoricis, quas sermonem reddere posse

465쪽

elegantem atque ornatum, magnamque saepe habere vim mouendi,haud negamus, ' si mo do istas non solum modice ad bibeamus, 1ed&earum Vsum temperemus cum iudicio , id quod sophistae non semper Obseruarunt. etenim quum voluptati inseruirent, atqUe Ostentationem propositam sibi haberent, id unice cogitarunt, quomodo sita S sonos eXcitare, . auresue adficere delectatione possent, &vbique haec Ornamenta eXprimete instituerunt. primus illis Vsus est GORGIAS, ante cuius, tempora plerique dicebant proprie & plane, vid. mo DORVM Siculum & DIONYs1-vM Halicarnasseum : λ quem alii shquebantur, atque inprimis studebant orationi concinnae ac Varia schemata Vsurpabant, quae ipsi , pondus & gratiam conciliant. formae enim quaedam sunt, quae ad sermonem festiuum &ConcinnUm magnum Vim adserunt, Vt ipse ci-' CERo testatur: f rmae vero quaeaeam sunt orationis, in quibus ea concinnitas ines, ut sequatur Πumerus necessario. nam quum aut par pari refertur, aut contrarium contrario' opponitur , aut quae s militer cadunt verba, verbis comparantur: quidquid ita concluditar, plerumque sit, ut numerose cadat. scilicet obseruant artis oratoriae doctores, tribus for mis praecipue niti sermonis concinnitatem.' prima est A N T I Θ Ε ΣΙΣ, quum contrariis op-' ponuntur contraria, quam adpellat QVINCTILIANVs contrapositum eiusque tres constituit species : contrapositum autem, ine quit, vel ut quidam vocant, contentio nou

. I lib. XII. ρ. 333. I de Thucydidu idiom. p. 33s. sqq. t 3 de orator. c. sis. 4 institui. orator. Ab. IX. cap. 3.

466쪽

vno sit modo. nam re sit, si singula singulis

opponuntur, ut in eo, quod modo dixi: vicit pudorem libido, timorem audacia ; hina binis: non nostri ingenii, vestri auxilii est; cs siententiae sententiis , dominetur in concionibus, iaceat in iudiciis. cui commodi me

subiungitum s ea species, quam distinctionem

secunda forma dicitur Π ΑΡ ΙΣΩΣΙΣ, Perquam verba verbis quasi demensa & paria respondent, quod fit vel quum sngula verba nullo vinculo coniuncta suis distinguuntur interuallis, e. g. inimicos inuidia, iniuriis, potentia , perfidia fusulsi : vel quum verbis coniunctis sententiae proponuntur, id quod hoc pacto fieri oportet: perditi sima ratio est,

amorem petere, pudorem fugere, diligere sormam, negligere famam. neque vero syllabarum numerus plane par & strictus requiritur, quod puerile est; sed tantum adfert usus &exercitatio facultatis, ut animi quodam sensu par membrum superiori referre possimus. ARIsTOTELEs 3 dicit: πα. σωσις, ἐαν ἴσατα κωλα, compar, se aequalia sint cola, unde

etiam Vocatur ἰσοκωλον, Vide GER H. Io. VOS-- s IvM. ' tertia forma est GApo Mo ΙΩΣΙΣ, siue ilitudo litterarum & vocum, cuiuS ARI-sTOTELEs F quinque indicat genera, similitudinem vocum ab initiis, quo pertinet paronomasia & praecipue anaphora, quae est repetitio eiusdem vocis in principiis; similiter cadentia atque desinentia, id est ομοιοπιάα &

467쪽

όμοιοτελευτα, Porro Verba eadem, sed diuersia flexione in line repetita ; eiusdem verbi in clausulis repetitionem, sue epistrophen ac tandem similitudinem in pluribus syllabis. quod igitur ad sophistas adtinet, amarunt singulari

voluptate αντι Θετα, ἰσοκ-λα , ομοι πτωτα, o ut οιοτελευτα, iisque Orationes suas mire illustrare summa adnisi sunt opera, quod probari

μεΘα, antitheta, parisa re iscola sophi is

proiicienΠιs ; & APOLLONI vs PIanensis confirmat apud PHILOsTRATVM, 1blemne esse sophistis, ad orationes adhibere παρασα κώάντΘετα. quarum figurarum amore singulari captus erat GORGIAs Leontinus, qui etiam a quibusdam auctor earum traditur, Ut CICERO putat, quando scribit: nam paria paribus adiuncta militer definita, itemque contrariis relata contraria, quae sua sponte cadunt plerumque numerose, Gorgias primus inuenit. nec ipsius concinnitati , quam consectatus est, defuit vis, cuius ope auditores tenere, animos illorum capere, sibique non mediocrem efficere poterat dignitatem. quare exquisitis honoribus & laudibus ubique adfectus est, nec solum dies, quibus perorauit, sacros coluerunt, eiusdemque orationes dixerunt λαμπάδας, sed & schemata adpellarunt

γοπεια & Thessalis γοεγιαων idem fuit ac λ

468쪽

ιον Λεοντιπον, ne Thessali quidemsapientiae sudia negligebant, sed paratae magnaeque Thusaliae ciuitates Gorgissabant, Gorgiam fuscipientes Leontinum; dc alibi confirmat, quod apud gramos, qui fuerint in Thessalia, γοργιάζειν

bata in impugnare sibi sumserit κvHNIus, '

usus est GORGi As intemperantius, quam Obrem CICERO: 7 Gorgias autem auidior est

go veris eius re his si siuitatibus , sic enimo se censet) ius lentius abutitur: quas Mocra

tes, qutam tamen audiuisset in Thrasatia ado-Dyceus senem iam Gorgiam in moderatius temperauit. cuiusmodi 1 ophistam PEDIVM e iam perstringi t P E Rs i v s :ῖ fur es, ait Pedio. Pedius quid Τ crimina

rasti libras in antithetis. doctas pinuisse figu

ras laudatur. doctrina de figuris rhetoricis ieiune ac confuse adhuc tradita eli a magistiis artis oratoriar, sive ipsarum genuinam indolem, siue Verum usum, qui ab earum natura pendet, respicias. figurae propriae sitiat oratoribus, quae quUm conceptuS mentis principalcs ac minus principales cleganter coniungant, quamdam ser-

monis

469쪽

vETER V M s PNIS TAR. AT UUE ORAT. 639monis pulcritudinem esiiciunt. Vis autem illarum spectat modo intellectum, modo voluntatem. quae respiciunt intePectum, illae conrinunt voces illarumque compositiones aliis grauiores, & menti auditoris iniiciunt artentionem quo pertinent episeuxis, avari plo sis, an bora, omploce, quibus in argu mento leuiori, nulla attentione digno haud locus relinqui potest. quae pertinent ad voluntatem, illae aut adferunt delectationem, uti

, che sis, quae adeo in re seria & tristiori haud adhiberi dcbent; aut mouent ad adfectus, ut exclamatio, aposiopesis,prosopopopoeia. schema. ta igitur. quae tantum inscruiunt amplificandae orationi, relinqui possiunt philosophis.

g. XXVII. Summum studium sophistoc in

hiice ornamentis, quibus orationibus 1 uis maius decus, maiorem voluptatem adiicere volebant, posuerunt; nullam autem rationem habentes nec temporis, nec personarum. Vbi que, siue fuerint casus secundi siue aduersi, eandem ostentabant artem. sic HEGEsIAS

Magnesius, ' quum laudare institueret Ale

xandrum, Occatione Utebatur praesenti, incen

dio templi Dianae Ephesiae, quumve Thebas

euersas lugere vellet, adhibebat sententias magis deliciarum, quam luctus plenaS, Vid. GER H. IO. VOS SIVM. δ atqui haec est caussa, cur de hoc dicendi genere multi, qui Veram ac grauiorem amabant eloquentiam , senserint sini- .stre, & ab isto omni abhorruerint animo. nam es s grauitas oratoria minuitur his exor

470쪽

nationibus frequenter colyocatis: non m

do tollitur aueforitas dicendi, sed ofenditur quoque in eius nodi oratione auditor; propterea quod es in his lepos'fesiuitas, non dignitas neque pulcritudo. quare quae sunt ampla s pulcra, diu placere possinit: quae lepidas concinna, cito satietate inciunt aurium

sensum fasidies um. quo modo igitur, fl

exebro bis generibus utemur, puerili videbi-mtis elocutione delectari, ut recte iudicat Α v-CTOR rhetoricorum ad Herennium. A. GELLI vs autem adpellat haec sophistarum ornamenta rancida, insubida, inertia, puerilia , etiam versus profert e quinto satirarum LUCILII, quibus tales oratores perstringit

UM. 3 ex formis, quae multum adiiciunt ad concinnitatem, suauis oritur sonus, si cum iudicio ac modice adhibeantur. contra quod quum pecearunt sophistae, nouo vitio sermones suos polluerunt, quamuis aurium sensus iterum titillare vellent. etenim ipsis nihil erat Prius, quam numerum oratorium anxie consectari, & cuiusmodi instituere coniunctionem verborum, ut fieret in oratione Versus, id quod omnino verae germanaeque eloquentiae repugnat. orator quippe sic illigat sententiam Verbis. Vt eam numero quodam complectatur &adstricto&soluto, id est, numerus oratorius debet esse exquisitus; sed ita dissimulatus & latens, ut tamen sentiatur &orationem iucundo sono incipiat, prouehat&eoncludat. '