Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

451쪽

ta peruersitate hominum necessarium. Posteriori autem ratione, quum ipsa oratoria vis debeat eXerceri erga mortalium animos, Oh- seruandum est discrimen auditorum, quorum ratione ingeniorum & adsectuum magna est diuersitas, ut quo magis oratio ad ipsorum indolem est composita, eo maior ipsius vis 1ele prodat. quam ob rem interdum postulat prudentia oratoris, si eloquentiam suam ad usum transferre velit ciuilem, etiam rationes ad Cupiditates hominum adcommodatas adhibere, vi facilius se in ipsorum adfectus insinuare, at que ad optatum peruenire possit finem. Τ Ι- Tvs C As TRICIus dicit apud GELLIvM: δaliter censior loqui debet, aciter rhetor. rhetori conces,m est, sententiis uti fasis, audacibus , subdolis, captiosis, si modo verisimiles

fiunt f possunt ad mouendos hominum animos qualicunque astu irrepere; in quibus verbis quaedam duriora adparent, quae in usu sunt mitiganda. Q v I NCTILIANvs autem scribit: nobis ad aliorum iudicia componenda es oratioinsepius apud omnino imperitos atque aliarum certe ignaros litterarum loquendum

est: quos nisi re delectatione aliicimus s viribus trahimus, nonnunquam turbamus a

fecti .s, ipsa quae iusta ac vera sunt, tenere non possismus. locuples s speciosa vult 6se eloquentia, quorum nihil consequetur, A cou- clusonibus certis oe crebris D in unam prope

formam cadentibus concisa, contemtrisi ex

humilitate s odium ex quadam feruitute, sex copia satietatem, s ex amplitudine faeniniam tulerit. atqui haec, quae disputauimus,

Dd a facile

452쪽

facile ad shphistas ac praesens argumentum,VD- de aliorum persuasio de adflatu diuido oratorum sit orta p possunt adplicari. sophistae quippe id agebant unice, ut audientium ingenia admiratione, animos vero delectatione &vehementiori motu adficerent, ac pro sua cal. liditate, qua propriae tantum utilitati considebant, omnia ad ipiorum indolem adcommodarent. sic ipsorum orationes magnam habebant vim, etiam ad opinionem de caelesti instinctu excitandam.

XXI. Sed distinete haec ex historiarum

monimentis sunt illustranda. primum igitur sophistae elaborarunt, in audientium animis efficere admirationem, quam in rem Varia me dia ad lithebant siue rationem, qua declamarunt. siue ipsorum sermonum indolem respiciamus. in priori momento orationibus extempore recitandis amplissimam dederunt Operam, hocque modo, quum celeres & acuistos ingeniorum motus ad eXcogitandum atque explicandum; uberes quoque & copiosos ad ornandum proderent, facile audientibus adtulerunt admirationem. sic sophista

καὶ ηκροασατο, ex tempore dicebat iuxta ν ei indolem, cuius certe auditor etiam extitit, teste PHILOSTRATO; I sc poLEM ON laudatur Propter τὴν γλωτταν αυτος εδιον καi τὴν γνω-μ ην, quod ex tempore aliquid s inuenire sdicere potuerit; ' sic ANTIOCHVS τας μελέτας αυτοσχεδίους μοιριτο, ex tempore declamabat sic QFADRATus, qui praeconitI

I de vii. sophsar. ub. I. n. 23, s. a. a ιθι d. lib. I. n. 23. g. 6 3 ibi . lib. II. n. q. si a.

latum

453쪽

latum Asiae gessisse legitur apud ARISTIDEM, qui& illum diserte adpellat i τορα, Vt Obseruauit VALEs Ius, y fuit ἁυτοσπιδιάων τάς Θετικάς ὐπιγέσεις, locos quippe communes, 3 ex philosophia depromptos, de Virtutibus, vitiis, exilio, paupertate, quod apud antiquos

ad augendam eloquentiam genus erat eXercitationis, uti resert inv I N C T l L I AN V s. ' eX

latinis quoque commemorantur, qui laudem subitae ac fortuitae orationis sibi adquisuerunt. de I s A E O, Cuius fama eloquentiae magna Romae erat, antequam ipse eo ex Asia, Vt putatur, veniret, scribit PLINIVs: F oummae saeuiatas , copia, ubertas, dicit semper ex tempore,

sed tanquam diu scripsierit; cuius facundiam

I UVENALIs quoque his verbis si laudavit :sermo promptus'Meo torrentior; quae vetus scholiastes de hoc Isaeo interpretatur. quis auctor sit talis promtae orationis pile eo adhuc disputatur, siquidem laudem hanc alii vindicant A EsCHINI, alii PERICLI, a quo σχωσίων δε πηγάς λογαμ ευν νω φασιν, extemporalis orationis fontes manasse nonnulii dicunt, quod tradit Pili Los TRAT us, i qui& paucis interiectis addit, quosdam existimare, το σπτου Αισόνου 71 ed neu trum veritati est contentaneum. namque

quod ad PERICLEM adtinet, sententiae huic refragatur PLUTARCHVs, qui de eo : 3 ο Πί-

454쪽

probasse atque imitatum esse το μὴ ταόως, μη

AESCHINE, Veluti auctore huiusmodi dicendi rationis quidquam commemoratum legimus , quamuis apud PHOTIVM dicatur

πρῶτος τα πλασμάα καἰ τας μελέτας συνΘριναι.

sunt quoque, qui ANAXIME NEM Lampsacenum hanc orationis formam inuenisse di-Cunt, PAVSANi As 3 quippe, qui dicit: ουμηνουδε εἰπών τις άυ'οις π δίως Αναξιμένους προτερος ἐςιν ευροκως, ante Anaximenem quidem nemo hubita oratione conatus est dicere , & qui ipsum sequitur sv ID A s. ' ' nec non alii verius existimant, GORGiAM hac in re fuisse principem, ut obseruat PHILOsTRATVs, squod primus in Atheniensum theatro ausus fuerit dicere: προεαλλετε, '' proiicite, hacque voce significauerit, se scire omnia, ac de quocunque argumento promte posse disserere. idem testatur PLATO, 6 & Q UINCTI- LIANVs: 7 Gorgias quoque summae senectutis id quaerere auditores, de quo quisque veGlet , iubebat; Cic ERO: ε quorum e numero

primus es ausus Leontinus Gorgias in conuentu poscere quaestionem, id es iubet dicere, qua de re quis υedet audire.

huic ANAYIMEN I tribuunt nonnulli rhetoricam ad Alexandrum, quae legitur inter Aristotelis scripta. confer ΜEVRS UM

biblioth.

455쪽

VETER VM so PI ISTA R. AT OS E ORAT. 623 biblioth. p. Lax8. ΜENAGIvΜ ad Laertium lib. V . segm. 37. FABRICIVΜ bibl. graec. lib. I L c. 23., 9 sic moris erat apud sophistas, ut dicerent, qua Voce in hoc negotio usus est PLVTARCHVS de audiendis poet. κ

λιυαν, ubi vero is, qui dicit, auditores quaerereo ponere, de quo thputetur, i serit. C I C E-lη o usurpat vocem ponere, quando lib. I. Cap. q. Tusculari. quaestion. dicit: ponere iubebam, de quo quis aurire vellat: ad id aut sedens aut ambulans dilutabam.

g. XXII. Si hisce exercitationibus modus quidam adhibetur, utile est, etiam subito

dicere, atque audientibus praeter admirationem magnam interdum aUfert Voluptatem. hinc Aucaeo R de caussis corruptae eloquentiae : sed extemporalis audaciae atque ipsius temerstatis vel praecipua iurendit, es. nam in ingenio quoque, sicut in agro , quanquam alia diu servantur atque elaborentur, gratiora tamen, quaesita sponte nascuntur. quamuis utilius adlluc siit, bene eXCogitatam & cum cura studioue compositam adferre Orationem, uti iudicat CICERO: quam ob rem in sis

ipsis exercitationibus, res utile es, etiam subito dicere, tamen ibud utilius, sumto spatio

ad cogitandum atque accuratius dicere. sed vero multi sophistae inani gloriae studio capti, hac in re maiori temeritati atque audaciae, ruam par erat. sese tradebant, praecipue quum e quacunque re non solum promte & subito, , sed etiam in utramque partem dicere sibi su-

η 1 cap. 6 s. g. X de strator. Ib. I.

456쪽

merent, quo factum est, ut talis disserendi modus rectis eloquentiae magistris atque auctoribus fuerit odiosus. CIcERO δ quum COmmemorasset exemplum GORGIAE, addit: au

dax negotium: dicerem impudens , nisi hoc insitutum postea translatum ad philos bos nostros esset; QUI NCΤILIANVs adpellat

hanc eXercitationem extemporalem garrulitatem re circulatoriae vere iactationis este adfirmat; PLUTARCHUS Vero: οἱ ἁυτοχε- διοι των λογιουν πολλῆς ἐυαγρώας και αδιουργίας Etim orationes ex tempore habitae plenae junt multae leuitatis s vanitatis : PETRO-N1vs: 3 ingens scholasticorum turba in storticum venit, ut adparebat, ab extemporali declamatione nescio cuius, qui Agamemnonis suinoriam exceperat. '' exemplum theologi cuiusdam in ordinem Franciscanorum adscripti, qui praestitit eloquentia subita, commemorat E R A s M v s lib. XU. epist I . roeatus a me in familiari colD-quio , quibus modis praepararet animum suum rturus ad conesonandum' rehponit, se solitum in manus sumere multam in eius lectione tam diu commorari, donec sentiret incalescere pectus. illie buerebat addens igneas ad deum

preces, donec admoneretur, esse tempus incipiendi. nonumquam septies conesonabatur una die, nec unquam ei deerat sermonis eruditi copia, quoties de Cisso loquendum erat. cuius exempli etiam mentionem habent Mo RHOF IVS polyhist. litter. lib. I. c. I 2. g. II. PASCHIVS de inuentis nouantiqui S cap. II. g. 22. p. 79. HANS CHIus de enthusiasino Platonico sest.

457쪽

II. S. I . adde C RENIVΜ animaduersion. phil. & historic pari. VII. c. 3. g. 8. P. I 79. seqq. bene adhuc PETRus B v R M A NNUS ad Ρeis tronium p. 28. de hominibus,quibus scriptio. ne occupatis omnia leuia videntur, iudicat: quare ineptos idos oratoresqpoetaT merito ridemus , qui cacatis stis chartis ad critumi temporis spatium, intra quod momuerunt Fripta, vel loca minus apta studiis designant, ct euel inter eqtiitandum, vel nauigandum, vel aliis o cupatos negotiis essetiisse fisa statim moritura verba iactaui.

g. XXIII. Atqui hoc primum fuit, per

quod sophistae audientibus admirationem mOUerunt, cuius edicitandae quum maxime essent studiosi, alia adhuc media in orationum inventione & elocutione adhibuerunt, quibus hanc vim effici posse existimarunt. quod ad inuentionem adtinet, in eo omne studium omnemque operam posuerunt, Vti auferrent κι-,-&τέρία. Primum elaborabant Vehementer, ut dicerent noua, & eiusmodi res, de quibus nemo ante disseruerit, aut quae saltem non adeo fuerint cognitae: hinc Iso CRA-ΥEs adfirmat, illos πεις. τουτων ωῶν περο ων μιμβεις προτερον a in εν, de rebus a ne ni . ne prius tractatis dicere in siluisse, de quo etiam testimonium eXhibet IvLIANUM deinde sophistis solemnis ac propria fuit πα- δαλε γία, de quibus iam nominatus Iso- CRATEs 3 obseruat, quod inprimis de eo fuerint lolliciti, quomodo υπο Θεσιν ατοπον καὶ παρά ἀον argumentum absurdum o admira

hiis

458쪽

hile pertractarent. id quod etiam PHILO-s T R A T v s in variis sophistis speciatim notat, GORGIA quippe, qui ορμῆς Τοῖς σοΦι-ῖς ἡ Οκαἰ παραδοξολογίας, contentionis in oratione subsis au Zor extitit s admirabilis dicendi generis; &NICETE, de quo tradit: τας ἐννοίας ἰδίας Τε καὶ παραδοξους ἐκλλουσιν, e 'ερ οἱ βακχμοι Θυρσοι το μέλι, και τους ἐσμους τῆ γα- λαίος sententias proprias re admirabiles edit, non secus atque mel Bacchii torsi lactisque copiam. tertium proferebant τqατα, Vnde

g. XXIIII. Nec solum haec in inuentione, sed elocutione quoque sunt consectati. namque primum nouas rerum adpellationes novasque Voces Confingebant, quo quum haud facile intelligerentur sophistae, promiscua multitudo vertebatur in admirationem. L V C I A N V s per irrisionem dicit: ἐν li n

ρισοψον, nonnunquam etiam tu noua fete smonstrosa vocabula: ut interpretandi peritum ἐυλεξιν, &honestorum prudentem σοφονουν, saltatorem autem νε σοφον. sc PHOa Ius 6 des o PHRONIO patriarcha testatur, quod

pie quidem, sed nimis quam sophistice dicat ἐννεω, ω, inquit, παν, ου ρημασι, nouis Uer

459쪽

his iuueniliter exsultabat; sicque D E M AD E s, sophista puberes adpellauit εαρ τῆ μου, ver populi; muros εδῆτα τῆς πολεος, paludamentum riuitatis; & tibicinem κοινον ΑΘ ποάωνάλεκτορα, publicum Atheniensium gasium, auctore ATHENAEO. qui DE MADE squamuis voces ustatas adhibuerit, significationes tamen earumque Compositiones pro sua libidine finxit, adeoque quum natura Vo- cum vi sua significandi inprimis ab Iuitur, idem omnino commisit vitium. eX hoc studio nouarum adpellationum multa alia inepta atque incommoda consequebantur, quapropter valde illos ridet LUCIANVs, &recte

monet, haec noua fugienda esse, quippe quae &castitati & perspicuitati, primis eloquentiae virtutibus repugnent. quin etiam tales dictiones saepius aut errores aut dissidia parere possunt, uti bene Λ vGVsΤΙΝvs 3 iudicauit: nobis ad certam regulam loqui fas es, ne verborum licentia etiam de rebus, quae his signi antur, impiam gignat opinionem: conf

ab uno vitio, ut fit plerumque, delabebantur in eloquentia sophistae in aliud, aeque ineptum;& prout in inuentione ac sententiis παράχεα Proponere elaborabant; sic eodem studio in

elocutione ac verbis ducebantur, cuius exempla clara habentur apud scriptores. PHILO-sTRATVs enim de CRITI A dicit: F και Τοπαραδοξιος μὰν ἐθυμβῆνα, παραδοίως δ' ἁπαγγειλα, Κρίζου ἀγών, in admirabili item, tam in

460쪽

sententiis, quam in elocutione exercitati A mus Critias est; quo & spectat et ψαλξολογία NICETAE, quod dixerit, naui insulam esse alligandam, quum alias alligetur nauis ad insulam. hinc etiam quum adolescens quidam dictum hoc Nicetae laudaret, sophista I s A E V s

-Ταγελασας πλαΤυ, si se ridens dixit: ἁνο - τε, καὶ πιος αἰναο m ulte, quonam modo re- nauigabis' aut virectius legit GoTT FRIEDOLEARIVS: πῶς άναδησ' , quomodo in=Iam naui algigabis' tandem adhibuerunt quoque monstra & portenta Verborum. A. GELLI vs mentionem facit duorum orato Tum , quorum alter, quunx dicere volget inopia quendam miseroque victu viuere s furfureum panem stare vinumque eructum re faetidum potare, hic, di Xerit, eques romanus apludam edit s ces bibit; adeoque Usurpaverit duas priscas voces, quae omnibus fere erant incognitae. alter vero quum aduersiarius causiam differri postularet, in haec verba eruperit: rogo praetor, subueni, siuccurre: quonam Usque nos BovINATOR hic aeemoratur, atque ter quaterque magna Voce clamauerit: BGUINA TOR est,quod nomen significans hominem malitiosum deprehendebatur apud LUCILIUM. Cuiusmodi portenta etiam notat s E N E C A 3 in rhetore Mus Α, qui longissime a communi dicendi ratione sese disiungebat.

necesse interdum est, noua recipere vocabu Ia, ut pluribus demonstrauimus historia critica latinae linguae cap. XIII. 99. P. S.I. seqq.