장음표시 사용
201쪽
Arg. I . Eras Ioh. Resur. 17tarum, ipfiorumq; dominum epe a cunctis ipsis agnitum iri, atque hac ratione eos per christum reformandosese, quam caelestibus illis principibus omnibuη iam dominetur, ipsiorumq- dominus ese a cunctis ipsias a gnoscatur, atque hac ratione illi fuerint per chrillsi reformati. lam si hoc pacto Iocum ad colo I. accipiamus, ceβubit illla distinctis, quam supra posuirum in ipsis Parili verbis inter caelestia, Cr terre tria in pria ore loci parte. qitae res ad id,de quo quaerimus,nul lum momentam habet. proinde iudicent de ista loci inter pretatione homines docti. Ego in neutrum partem pluribus disputabo. Reliquae locorum partes quam inter se siuit similes, Cr idcirco demonstrent, recte a me superiores duas inuicem collutus fuse,
utrarumque virobique eandem sententiam ege, quilibet per se, eus, conferendo, facillime agnoscet. Itaque id solum monebimus, non debere cuiquam du- . rum videri, quὁd, ut locum adcolo enses,quem ut tuis
listi, cum ijs, quae scripsit idem Paulus ad Ephesios,
conferremus, io . versiculum primi cap. epist ad Ephesios cum ro. coniunxerimus. non solum quia manifestum est,ea,quae scripta sunt cap. a. a v. et3. usquς ad v. et 7. ad hanc collationem pertinere, Crpropterea ad eam exesuendam coniungendae', ut a nobis factu
est cum fine cap. praecedentis; sed etiam quia, siquis rem diligentius inlexerit, videbit,quidquid intemiectum est inter io, Cr a o. versiculum primi cap. eiusmodisse, ut apostolus tanti per a proposito ipso christi concelebrandi aliquantulum digresus fui ο
202쪽
172. Arg. I . Eras. Ioh. Resur. censeri debeat, er *o. versic. ad propositum fuse i
Hactenus ostendi, ni furor, tantum abe e, vequidquam incommodi accidat, si Pauli totum locum a te ullatum de secunda tantum creatione accipiamus, non etiam de prima; vi potius multa plane absurda, atque adeo imposibilia, emersura sint, si aliter fiat. Noc, quia tu plurimum urges ipsum verbum creati di nec sane quidquam est,quod praeterea urgere pos sis) ostendendum est primo loco, reliquas rationes, quas affers, vi probes, illud hoc loco nouum creationem significare non pose, non e eeiusmodi, quae vim aliquam persuadendi habeant; deinde,exemplis pro-
Iutis,planum faciendum eius verbi, vel inde ducti Crconiuguli nominis creaturae,usum non rarum in sι- cris litteris es'e,ut nouam creationem significet. Duae videntur ese rationes tuae, quae implicite in tuis verbis continentur. Quarum una est, quod,
cum non desint alia verba, quibus noua creatio signiscetur, quae,videlicet, in t aperta; non sit dicendum, apostolum ad id significandum,simplici verbo creandi uti voluse,quod obscurum A ltera est,quod, eum scribenti praecipuὲ vero de re tanti ponderis
ratio sit sabenda perlicuitatis, si unum quodpiam
verbum compositum in promptu non erat, quo ista noua creatis clare efferretur, Cr a vetere distingue
retur;pluribus verbis id fieri poterat,vt factum est in ipse vetere testamento, Cr porro debebat. .ad priorem rut ionem dico certiyimum Ue,nο-
203쪽
Arg. I . Eras. Ioh. Resur. 173. iii test menti scripta hebraicis idiotismis abundare,
propterea multa verba, multusq- locutiones,quicibi sunt,Cr videri Crege obscurus, nisi usus sacrarum
litterarum attendatur. cuius obscuritatis nullum propemodum rationem habendam e e censuerunt
scriptores illi; alioqui,graece scribentes, hebraismos illos vitas'ent. Itaque,cum Hebraei compositis verbis careant, Cr idcirco sepe simplicibus pro compositis
viantur; non putavit Paulus, ad novam creationem
significandam,vitandum sibi eβe simplex verbum creare , praefert Bm,cum idem ipsum vcrbum hoc sensu v-surpari sciret in lingua hebraea, atque adeo in scri piis veteris te menti; vi postea demolistrabo. Adde Cr hoc magis proprie ad tuam rationem conuellen dum pertinet) quod,nisi verbum aIiquod nouum formare voluset, quale fuit' et ανακην tunc enim
non utebantur graeci,ut arbitror,verbo M) nullum habebat verbum,quo reformationem illam, quam ipsie intelligebat, ita commode exprimere posiet, ut verbo κ μν. Eam enim reformationem intelligent, qua res, licet antea extitis ent, tamen tunc primum re uera conditae dici posent. quippe quae tunc demum suam verum formam adeptae egent. Neque enim κβ- ἄν ex nihilo aliquid creare, sed condere, Cr suam formam rei indere significat;Cr propterea commode, etiam citra hebraici sermonis rationem, tunc videtur pose usurpari,cum noua aliqua forma inducitur. Ad alterum rationem re londeo, non potui
Paulum pluribus ver bis montem suam apertius e plicarea
204쪽
17 . Arg. I . Eras Ioli. Restit.
plicare, quin multum dignitatis, Cr elegantiae, addo etiam efficacitatis, de ipsius sermone decederet. nempe enim,ut conjcere licet, hanc nouam rerlιm, de quibus loquebatur, creationem, veteri tacite opponere
volebat,atque doccre, non in vetere illa sed in huc notia, ut dixi, res istus coditas suam verum formum ade pins fulse.qνare eodem ipso verbo,cos talido, vii d bait,quo vetus ipsa creatio significatur. Neque vero illi iure metuendum erat, ne quis verbum istud in ipsius verbis ad vetcrem creationem traheret. nam Cripsa subicctu muteria noui testamenti, circa quum versabatur, Cr ipsius loci circumstantiae illae, quas supra exposui, satis supers virumquemque monere debiterunt, nullo pacto feri pose, ut hic de vetcre creatione es et ferino. Quod si nihilominus tamen pcrmulti id sunt arbitrati, curiositatis humanae viris id factum est; quae inauditis Cr portentosis quibusdam rebvi mirifice delectatur, Cr quolibet occa-foncs speciosarum quarumdam, licet inanium, speculat ion rem arripit, ac consectatur. Num hoc idem inali s multis ad religionem pertinentibus, adeoq in a- Iijs scripturae verbis interpretandis euenit. in quibus alioqui non ipsorum interpretantium, sed eorum,qui verba illa protulerunt, culpa error commigus fuisse videretur. Illustrii imum huius rei es exemplum in verbis, quibus usus est dominus in coenae suae ritu instituendo. quae si propter ipsorum lccicin quandam
in portentosum plane sensum a plurimis accepta fuerisiit; non est car quis causetur, Dominum nimis ob
205쪽
Arg. I . Eras Ioh. Resur. 17 Vscure locutum fuse, Cr clarius loqui debui e. sed vitio bominum id prorsus attribuendum est ; qui,
quantumuis ex re ipsa, eiusq; pluribus circumstantque, de christi mente moniti, occasionem tamen propter vanitatem mentis suae arripuerant ex christi
verbis monstra quaedam fabricandi, ijss se mirum in
modum oblectandi. Restat, ut, exemplis in medium prolatis,ostra damus, verbum κτι Gg, id est, condere, seu mauis creare, quo bιc usus est Paulus, Cr nomen id est creaturae,quo proxime fuerat usus, Dei Alium Primogenitum πασους κβιτίους, id est,omnis creati rae appellans, ad nouam creationem, seu ad reformationem aliquam signiscandam, in sacris litteris ac commodari: idems in ipso hebraeo verbo Barά contingere, quod alioqui primam creationem magis multo, quam verbum κτίζειν, prae se fert; ac propterea invetere testamen ib, ut quidam obstruarunt, soli Destributum inuenitur. Igitur in ipso vetere testamento apud Esaiam haec verba Ieguntur cap. 4s. v. T- omnem, qui inuocat nomen meum,in gloriam meam creavi eum, formavi eum, & feci
eum . Vbi non est dubium, quin verba ista omnia simplicia pro compositis usurpata fuerint; atque ita sine accipienda,quasi dictum fulget, Recreaui quaquam hoc verbum Iutinis auribus aliud foliat) Reformaui, Refeci. Vt scilicet creandi verbum hoc Ioco nouam creationem fatiscet. nam de vctere seu prima, qui omnium
206쪽
omnium estcommunis,m in qua omnia pariter ad sua glorium Deus creauit creat, sermo elye non potest. Et cap. 6s. v. et 8. scriptum est,quia ecce ego creo
Hierusalem, exultationem S populum eius gaudium. VbiVutablus sic annotat, id est, in stati raturus sum Ecclesiam, quam gaudio afficiam. Hieronymus au te in silc verba accipit, quasi scriptum sit, Creabo Hierusalem in exultatione, dc populum eius in gaudio. quos secuti inma gnis Rob. Steph. biblijs annotationum auctores, in eum Ioctim haec verba scripserunt, Praes. Heb. pro fui. Creaturus sum Ierusalem scum J exultatione, S populum eius scum Jgaudio . i. in satiraturus sum Ierusalem, hoc est redditu
rus sum Ecclesiar Sc populo fideli gaudium
Sc exultationem. Nec sane aliter Creandi verbum laecipiendum e se videtur, cum Deus apud eundem Esaiam si pro dicto cap. 43. v. i. CT as . ait, se creare Iacob Cristaei Nam in istis locis veterem ficu primam commemorare diuinam creationem, quae impijs quo- que, a Deo prorsus alienis contigit, nihil ad rem,
aut purum admodum fucere potest. I bi enim de insigni quodam benescio, quo Deus affecturus esci populum illum, deq- futura liberatione e munibus inimia coram eius,verba sunt ad quod Deus vel ex eo persuadere illi vult,quod illum sibi in peculiarem populum
delegerit,et alias ex magnis calamitatibus exemerit, er sic eos noua quadam ratione creaverit atq; instau-rguerit: vel idem escacibus verbis confirmare, praedicens
207쪽
Arg. I . Eras Ioh. R esur. 177. δῖctas,se Israelem creatarum se, id est,plane renoia naturum: atque, etiamsi funditus iam per se dici quodammodo poterit, tamen eum si instauraturum, CT ad praestantiorem formam redditurum, id est,feliciorem,quam antea fuerit, redditurum. Et baec Esaiae testimonia satis sint, quod ad vetus testamentum
attinet, CT ipsum verbum Bara. In nouo porro testamento ipsiemet Paulus nobis exempla abunde suppeditabit. Primum enim cap. a
epist. ad Ephes v. io . scriptum est, Ipsius enim sumus faetiira creati graece est in Christo Iesu, me. Nam quis negarepote quin eo loco creati idem sit, quod Re formati, seu creati, non quidem quatenu3 primo conditi fuimus, Cr homines sumus, sed quatenus deinde iterum fuimus condiati, Cr sumus christiani ' Sed CT infra eodem cap.
v.is. haec verba leguntur, ut duOS condat in graecsest ταὶ in semetipso in unum nouum homi nem. Vbi manifestum est condat pro Reformet positum Ue. In castellionis tamen, CT Beetae interpretationibus hoc non apparet. ipsi enim, sententiam
tantum non etiam verba Dectantes, sic locum conue terant, ut verbum condere regat ut laquuntur) immediate post se non Duos,sed Vnum nouum hominem. cuiusmodi interpretationes in sacris litteris non sunt, meo iudicis,laudandae. quippe que locorum in ter se collationem tollant, CT verborum vim obscv xent, atque hac ratione praecipuam scripturae intellia gendae viam quodammodo occludunt. Sed ad rem no-
208쪽
est locus ille, ubi secundam graeca exemplaria striaptum est,Deum crea e est aute in verbis graecis participium κβσανῖα omnia per Iesum christum.V de,quemadmodum dictum est supra, satis intelligipotest, non agi ibi de prima creatione, cum certum sit, ipsum Iesum christum nonsim extiti', cum primo omnia creata fuerunt; etiamsi Dei filius dilectus , seu Verbum, siue sermo ille, quibus alibi omnium creatio aut tribuitur, aut tribui creditur, iam extitiise mamobrem nece eest, nisi verbis aliquam vim facere velimus, fateri, verbum creare seu κτιμμ reformationem rerum seu renovationem signisic re.
i. nam alibi quoque scribit idem Paulus,omnia facta epenoris. Huc accedit, quod, ut silmiliter supra dicti m fuit, locus ipse per sie aperte ostendit, non de prima, sed de secunda creatione ibi verba feri: potiβimismvero de reformatione illa, qua una cum gente Istae- litica aliae omnes gentes unus Dei populus sunt tactae certe Iob.caluinus ex ipso loco monitus Cr vidit, Crconbefius est, eum Pauli sciitentiam ibi potius ad secundam,quam ad primam creationem pertinere. Eius verba, ut ea a quodam recitata inueni, qui etiam Luterum in eundem locum videndum monet, bona fissubscribam. Non tam inquit) de prima creatione interpretari licet, quam de instauratione spirituali. Tametsi verum est illud, verbo Dei creata esse omnia Psal. 33. Io. I. circumstantia tamen loci postulat, ut de res nouatione intelligamus, quae continetur in beneficio redenastionis. Hactem Olmi ver
209쪽
Arg. I . Eras Ioli. Relati 179. bd. Quod enim alij volunt, mentem Pauli fui' dicere , quemadmodum Deuε per Iesum christum omnia primo creauit, sic pcr eundem ea instaurase; hoc nec cum antecedentibus, nec cum ρqtientibus verbis eortimue sententia aperte cohaereret,CT nimis concise, quantum, ego mem in se posum,prae ter omnem Pauli morem dictum e set. Quamquam est praeterea animaduertendum, neque in latinis codicibus, idq; Ambro sit etiam, Cr Hierondimi aetate neque in SFriaca interpretatione Iegi verba illa, per Iest a Christum. Cui lectioni si, ut debemus, locum es e pope v Iimus, iam cessebit ratio illa,cur primae creationis ibi mentio fiat. nec alia vlla excogitari poterit, quae isti infirmior non sit, Cr verba illa, qui omnia c eauit, minus cum alijs cohaerentia, CT multo magis con ciba non reddat. svidimus de verbo ipso κτιμν seu condere
ne creare. nanc de coniugato siue inde ducto nomine κτισεως aut alio creaturam signiscante vide mus; num scilicet id nomen nouam creaturum apud
sacros scriptores signisicure soleat. Et primam insimgnis Iocus apud eundem Paulum occurrit, ubi id nomen saepius repetitam est cum nouae creatarae signi=catione. Is est cap. s. epis . ad Rom. a v. i9. usque ad v. a . Nam etsi scrique creaturae nomen ibi aliter acceperunt; tamen id incogitantia quadam, Cr vocis
prima facie constat e se factum, si quis pausto diligem
tti s toltim locum expenderit. Vidit hoc Anonamus quidam, qui in eam epistolam haud sane contemnendos commentarios scripsit , c pss Paulo tertio Ponti'
210쪽
I8o. Arg. I 4. Eras Ioli. Resur. sici Rom. dicauit. Augustinus id tantum vidit, nutaratione fieri posie, ut de omnibus creaturis, seu de uniuersitate rerum, ut alijs visum est, sub eo nominea Paulo verba ferent. quare ad homines tantum eΑm vocem retulit; quippe qui obseruaget, creaturae no-tc. in mcn in sanctis litteris, id i etiam apud ipsum Pau-λ Ium, interdam hominem tantum significare. sed falsus est tamen, nisi nos ipsi vehementi me fallimur
opinione sua. plurimae enim sunt caupae, qaibus omni no prohibemur, creaturae nomen ibi aliter accipere, quam pro noua creatura, pro ipsis, inquam, tantummodo hominibus, Dei liritu regeneratis ; quos apostolus dicit perpesionibus quidem, Cr calamitatibuου, adeoq; vitae huius iacturae potifim m ese obnoxios; sed non tamen quod hic sit eorum finis: siue euentum ipsum, siue illorum mentem spectes. Expectant siquidem ipsi summa cum spe, quam illis per christum fecit
Deus, diem illum, quoslij Dei patefient, id est, bomines, qui per Dei stiritum fuerint regeniti, ex ipsoab Deo nati, beatam immortalitatem ad ipsius chriasti exemplum adipiscentcir; gementes tamen interimer suspirantes sub tanto malorum pondere, non solum ipsi in uniuersum seu generatim, sed ij et iam inter ipsos, qui caeteris antecellunt , Cr ab alijs propter praecipuas quasdam ac praestantiores diuini stiritus, partes, quM adepti sunt, ex quibus unus ipse Paulus erat, merito distingui po unt. Hanc omnino ese illius Ioci sententiam,Cr per sie ut mihi quidem videtur cuilibet ea de re monito apcrisimum es e potest, ernos accurate, fit silis fere verbis perpensiis, indi- lutationci