장음표시 사용
381쪽
iserim en honoris,bonorum & propriae vitae,eoque fine sitam essicaciter tetractare calumniam, si vel probabiliter ei prositurias is r. Alic qui enim non tenebitur
cum tanto suo damnosoque frustratorioin inmill,luxta Sotum,Medinammava
I V. Ad sufficienter probandum in judicio, reumque convincendum duo testesue consormes,& non suspecti si iniciunr,l. Ubi numerus D. de testib. & cap. Licet unia
versi, eod. rit.dicente utriusque Testamenti scriptura, In ore duorum , uri trium te.. iam stabit omne verbum. Deuteron. I9. vers. ι F. Matth. I 8. Vers. I 6. Ioan 8.vers. II. a. Cor. I 3. vers. l.Hebr. Io .vers. I 8. Inquisitiones criminum redigendae sunt, post quam pessectae suerint in acta public ut ad eas quotiescumque operae pretium lae risipossint indices recRrrere. V. Gravis oc admodum agitata quaestio est, utrum unicus testis qui deponere possit in materia criminalis accusationis aut denunciationis , teneatur interrogatus a Judice eriminis velitatem aperire , necne Assirmant Dominicus Solo, AZ
rius , eosque sequutiis Bonacina in Decalog. disput. o. quaest. . punct. 3. nun .Fρ quia , aiunt,suppeditabit semiplenam probationem , ex qua poterit reus juridice interrogari, carcs re concludi, torqueri, unde plena tandem criminum cognitio elici solet. Item alioqui crimina impunitate gauderent, de in perniciem humanae societatis pullularent.Ex opposito teneri veram silere judici interroganti,assirmant Sylvester verbiegιs:Pettus Navarra lib. a.de restiturion. cap. num. I 67. & I68. Toletus lib. s.cap o. num. I. δc 2. Reginaldus lib. 24. seef. s. num. 47. Joannes a Crure in Directorio addens isto casu interrogatum teneri dicere sub moxiali pec-Zeaici & in suo sensu,se nihil horum scire. Tertiam sententiam instituit & propugna i Lessus I b r.eap. 3o. dub. 6. num. 6. licere quidem unico testificari, sed alid non telisti. nis ubi ageretur de resarciendo gravi damno injuste illato , aut de impendenti malo avertendo , sive communi, sive privato.Quibus sane casbus omisves consentiunt unicum testem teneri revelare , etiam non interrogatum , neque, citatum,nis hoc sc at per Rei Sacramentalem Confessionem. V I. Addit Mattinus Navarra cap. 1 f. num. 46. Ac . quem sequitur Lessius loco cir. si si peccatum occultum , nec alteri damnosum,& peccator jam se emendatus, vel vero similiter speretur quod post Daternam correptionem se emendabit, non tencri aliquem id manifestare Iudici iubenti etiam sub inter minatione excommunicationis, donee fraterne corripuerit , 3c probabilius judicaverit correpetum reum non se emendaturum. Cui savere videtur Matth. cap. 38. vers. II. . V II. S. Thomas 2. t.quaest. 7o.art. r. multa docet circa iura testium , qua breviter recenseo r. In inanifestis criminibus, & in iis de quibus infamia praecessit, teneri hominem , petente secundum ordiuem Juris Supe piore suo , serre testimonium in iis quae scit 1 .In aliis vero , nimirum non manifestis, & ubi non praecessit infamia aut alia notitia,etiam petenζe Superiore non tendri. 3- reneri tamen manis stare etiam S eriore non petente , nec alia praehabita rei cognitione vel fama , si ea manifestatio sit sutura utilis ad liberandum. eum qui patitur indebitamve xationem , vel ad impediendum grave malum , sive commune , sive privatum.. 4. De illis quae quis scit per poenitentis L ini fessionem , nullatenus ullo casu esse testifieandum.1.In illis autem quae homo scit comit, issa sibi per secretum hum nam seu natural distinguendum esse: vel illa vergunt in alienum grave damnum sive σ
382쪽
sive eommune, sive particularet& hare tenetur revelare, quamvis jurasset se non
revelaturum, quia hoc juramentum non obligat, ira sit contra bonos mores : vel
ex opposito silentio nullum emergit damnum alienum , & sse non potest prodere commissum sibi secretum, quamvis non jurasset id secretum servare, & Superior iuberet sevelare : nihil enim potest a Superiore praecipi, quod bonae fidei ae jurinaturae adversetur.6.Ministros Altaris non posse ab ullo Juὸice vel Superiore comi pelli ad serendum in causa sanguinis testimonium. V IlI. Occurrunt aliquaniso casus , In quibus is qui responderet ad interrogantis mentem, peccaret mortaliter, aut suo silentio salutem alterius sibi comitiis. iam proderet. Titius innocens, quem maligni adversarii persequuntur ad necem, ad me confugit, ut a me occultetur. Hoe ei debitae charitatis ossi tum praesto in meis aedibus. Adventant paulo post ejus adversarii furore & armis instructi; sciscitantur a me num Titium viderim , num sit intra aedes meas. Si taceam, id lite tium reputabitur affirmatio, irrumpent illi in domum meam,& relicto ad portam custode ne misellus evadat , caeteri totam domum explorabunt , & abditum nailETep.rient, atque repertum trucidabunt. Sanctus Augustinus in suis Consessionibus summopero laudat industriam 8e selices suecessus sancta Monicae matris suae . in conciliandis discordant Ium animis & sedandis inimicitiis. At verb inter odia taui multae nascuntur sit spiciones novarum offentionum , tam multae susurrationes& delationes a falsis & malignis discordant in m amicis utraque τx parte referumtur , praesertim inter Reminas ; quas tamen suspiciones e susurrationes saepe Con- . tingit esse veras , ut si mediatores exterius non se perinde gerant ac si suspiciones di sitsurros falsos esse crederent, atque id aliter esse presuadere industrie non conentur. aut saltem longe diverso animo ea quibus foventur aut recrudescunt Odia, facta dictave fuisse quam pars inim lea crediὸ erit, vix ullae discordiae sedati & ad pacem componi possint. In iudiciis tam sepe occurrunt conjectulae ad praesumendum de crimine,quod tamen Disium sit,ut si inter rogatus reus innocens illas ape te fateatur , nec tamen possit aliter suam probare imiocentiam , vel subiturus sit sententiam capitis , vel sit tormentis lacerandus ad quaestionem,quo fiat ut dimissus reliquam vitam transigat morte Ipsa miseriorem. I X. Non tamen fidem habendam censemus quibusdam sanctis Ecclesiae Patribus , qui mendacium ossiciosum licitum asi runt . in qu bus sunt S. hrysosto-σmus lib. i. de Sacerdotio , & in homiliis 31 &st. In Genes. & in epist. at Olympiam : S. Hieronymus in cap. a. ad Galat. quem en ridem locum idem scriberis ex probrat & impsonat S. Augustiiriis epist. 39. Cassi mus quoque in eundem lapidem offendit collat. i . cap.r s. I 6. II. & lib. y.de institur. ienunc.eap. T. de cap '. Ex opposito S. Augustinus in illa epist. r'. aliisque locis , p aesertim trach. de mendacio ad Consentium , constanter astruit nullo quantumvis bono fine fa, esse menis tiri , eo quod juressaturali & divino mendaciu. a sit malum & indispensabidiet prohibitum ; nec licitum elle malum facere ut eveniant bona. Id quippe damnat Apostolus Rom. 3.vers. 8.Quocirca dicit cap. Super eo e usur.Scriptu. a sacra proh
bet Pro alterias vita mentiri.
X. Mendacium definit S. Augustinus lib. t. de mendacio . Falsam vocis signifi- cationem inim intentione nil ndi Vocem hῖc intelligendam latilis esse pro quovis externo signo , etiam nutu , admonet S. Thomas et x. quaest. ICO. arr. I. ad 2.
nam δ' nutibus , sicut voce, mentiri homo potest. Idemque sequenti quaest. I I r.
383쪽
arr. i. simulationem in Actis externis dicit esse mendacium. Ibi deinque resp. ad i. admittit simulationein utilem & licitam. Hanc vero Navarra in cap. - ora res, quaest.2. num. Io. sic distinguit ab illicita , quatenus quidam fine causa , nec cui antes an menti intur, aliquid seu verbis, seu facto simulant inesse quod non
inest, vel non inesse quod inest. Illa vero lit, qua quidem prudenter de justa de causa, sine dolo malo dicunt aut faciunt aliquid , quod separatum per se quidem falsiim significat, sed ipsum aliquo subintellecto in mente dicentis aut facientisessicitur verum. Idem Navarrus paria dicit Enchirid. cap. 8. num .8. Reliqua deinfinitionis verba , Cum latentione fallendi, explicat Cajetanus ad dictum S. Tliomae locum a. . quaest. Ioo. art. I. cum intentione dicendi falsum. Sed ut constet quam
sit vera regula juris: Omnis definitio in jure periculosa est , l. nis, D.do regu l. jur. non suffciunt definitioni expositioiles addu 1 S. Thoma & Calciano , niti
addatur tertia ex Sylvestro,verb. Mendacium,sub init.sei licet dicendi falsum aisertivE : non enim involvit mendacium intentio dicendi saltim recitative,aut reptae. lsentat luc; neque mentiuntur qui falsum recitant ex iliciaa,6 non ex proeria Pς sona ; neque ii qui fabulam aliquam aut historiam quali ex theatro vel sce ira reis praesentant, tani etsi personam repraesentent alicujus impcitoris. X I. Cum ergo mendacium proprie sumptum sit jure ipso naturae illicitum hac ratione , quia ut ait S.Augustinus in Enchiridio , cap. a. Verba propterea i situla sunt ton per qua se invicem homines fallant,sed per qua quisque in alteriuI n litiam cogit rionessuas proferat; nullo casu, aut fine potest eme licitum,ne quidem in ad salvandam hominis vitam , ut idem ait Augustinus tract.de mendacio, cap. I. . di Alexander Papa III. cap. Super eo, de usur. Consequens est tot sanctissimos,& In scripturis laudatissimos homines non fuisse reos mendacii, quando urgen e aliqua justa causa ita veritatem celare voluerunt, ut verbis usi sint ambiguis &hibologicis ; veris quidem ex ipsorum occulto sensu, quibus tamen intendebant auferre vel impedira periculosam aut nocivam veritatis alterius cognitionem in mente auditorum. Cujusmodi exemplum prosert S. Augustinus Abrahae dicentis ut se mortis discrimini eriperet, Saram esse suam sororem, & Volentis amovere ab aliis hanc planὶ veram persuasionem,quod uxor sua em t. in illo enim
ad Conseiuium tractatu diserte exprimit, & res ipsa perspicua est , scivisse de voluita Ab: aliam , ut AEgyptii alitet prorsus intolligerent Saram esse suam sororem ilonge alio sensu quiun quem ipse intra se In occulto eoncipiebat, quia si hac re AEgyttiorum intelligentia consormis sitisset latenti intelligentiae Abrahami, secundum quam vera luisset illa seroris compellatio. futurum praevidebat se oeci- lsim iri ; quod ramen ista aequivocatione de amplaibologia vitare Intendebat. Hoc liosum ut Lupra examinat S. Augustinus eo tractatu , praesert Im cap. I 2. & cap. I . lsic loquens : Ad hane veritatis regulam nuhi videmhr nonsolum εν. . de Abrahamo& Sara verum etiam si qua sum talia redigenda, ut aut quod esse cre/itur sentatur inon esse mendacium sue ubi tacetur verum 1ec dicitur falsum sue ubi significatis ιe- lxax aliud ex alia vult intelligi. Idem S Doctor sic ait in quaest in Genes.qiiaest. 26
Troiit resertur m Decreto,cap. meritur,22.quaest. a. aritur cur Patriarcha men
, pisi voluit, ut diceret Saram semorem suam, oe non pati.i Deo commisit, qui si velle ,. isua pudicitiam apud Pharaonem servare posset.Sed dieritatem voluit celarianon me
Maciam arici : soror enim Aciιur, quia filia fratris erat. Et in hoc ostenditur quod ucma debet tent. e Deo, dum habet quia rationabili consilio faciat. Fecis quod ρ
384쪽
tuli t quod non potuis, Deo commisit , in auem speravit. Hoc Hem aliis passim locis repetit Sanctus Doctor. Itaque muli duoium esse debet. usiim amphibo' logiaruin , ubi ii ista urget ratio , elle doct. inae Augustinianae. idem sentien-chim quod de Abrahῶmo ii P aliis San rum aequivocationibus docet Augia iiiiiiis . scilicet licitas sitisse , & mendacii prorsiis immunes , ut quum Iacob consilio Rebeceat matris persuasit Isaaco patri se esse primogenitum ejus Esauc'. quum Joselin se ariolum & augii rem esse coram statribus asseveravit ,& in toto. . illo sanctae viduae Iudith apud Holosemem colloquio. Si quis autem Augiistino rigidior velit illos venialiter peccasse , hoe sirim dici non potest de Angelo Raphaele asserente Tobiae s. se unum esse de filiis Israel, nomine Aratiam , filium magni Ananiae ; nec de Christo asserente sine alio additamento , se nesi ire diem judicii , Matth. 1 . & Marci 13. aut fingente coram discipulis in Emmaus se
longius ire. XII. His suffragatur s. Gregorius Papa Iib. 16. Mores. cap. . dscens e mism Ma aures talia verba nostra judisant, qualia foris sonant. Divina iero iudicia ta-ιia foris audiunt, qualia ex ἰntisti proferimm . APud homines cor ex verbis, apud Deum vero verba pensantur ex corde. Nihil certe hac de re dilucidius dici, versirribi potest ; & habetur in cap. Humana aures , 1 a. quaest. s. Sanctns tamen Isd rus posset his opponi lib. 1. de Summo Bono , cap. II. tibi ait r Quaremnque arte verborum quis iuret, Deus tamen qui emfesentia tessis est ha hae accipit , sicut is cui 3πratur intelligit. Habetur in cap. Quacu rue arte, χχ. quaest.y. Sed hic locus eos percellit qui mala fide, soloque decipiendi & Injuste nocendi animo pravam mentem fuam obtegunt ; non verδ illos qum rationabilis caula cogit Folium quod mente seiunt propolitum verbis ambiguis & in sinuo sensu veris dissimulare. Istis vero non quadrat Isdotis, sed Gregorii Magni anterior illa. sententia. Neque ego sum hujus inter haec apparenter adve antia conciliationis author, sed S. Thomas 1.2. quaest. 8 1. arti c. . ad A. His adjungendum Sancti Raymundi testimonium lib. r. Summae, tir. de mendacio , circa finem : Si reum qιιi quaratur ad necem domi occultaverim, nec ad redimendum ejus visam a Iud*ppetat remedium , quam interrogantibus qui volunt interficere restondere . Non est ι c, respondena m aliquod verbum a quivocum : Non es his , puta is mensa , vel alia quid simile. - Sed & ipse Augustiniis suam explicat mentem dilucidit hisce verbis in Psalmi 1. enarra Ione : Are vero qui non habet duplex cer , nec mendacium:
ullum quidem dicit. Tanquam υ .g. si eκi gladius commendetur , cst pi omitrat s re adit rum , qui ille qui mandavit poposceriis forte gladium suum repetat furens,)na. n*esti m est tune non esse reddent iam , ne vel se occidat , vel adios , donec ei favitas restituatur. Hic ille non habet duplex cor, quia ille cui commendaths est gladius elim prom ttebat se pay ti restituturum , non cogitabat furemtem posse repetere Unde consequens est, quod si cogitasset actu ipso posse furentem repetere , non licuis Ieilli eo etiam casti voluntatem habere furenti reddendi, ne sibi tale homici-.dium in judicio Dei imputaretur ; non enim imputabitur furenti hujus homicidii delichim , sed soli et qui eum prie videre debuissit. gladium furibundo tradiderit. Similiter videns aliquis praedones in procinctu esse ad eripiendam alicui vi-ram & pecuniam , pinest illos hortari ut pecunia contenti abstineatit ab homicidio ; tametii hortator ille ossiciosus abhorreat si nimi furtum pecun ae. Denioque incumquo sumas S. Augustini sensum, Sanctoriam tamen Gregorii, Tho-
385쪽
t mae & dii doti doctrina sanctis Scripturis & communi I Ε - mis fimulque S. Hieronymo, quem refellere S. Augustinus in suis ad illum episto.
M X III Hoe denique post Augustinum & Gregorium asserunt communiter inlis conatur. J XIII Hcter Scholasticos & Summistas sapientissimi, hoc addente in casu necessitatis posse
H si auscipi delarum iuramentum ad confirmationem occultae illius verborum exterios . . et erat a tornna intelligentiae. Nullum enim est sne mendacio periurium. Nullum ve. ine se menJacium , frequentibus Sanctorum exemplis , & Sanctorum Do - α T,is 'ehorum Augustini, Gregorii. & Thomae Aquinatis aut horitate probavimus. Ita oannes M jor antiquum Sorbonae decus in distinct.rs. quaest. I 8. quem at lcgat sequitur sapientia & pietate sp et stabilis Doctor Navarrus in comment .ad d.cap. IIm: inna aures, A in Manuali cap 1 1 num .8. & y. Item Angelus verborum s. num. 9. Syl Vester verbo 3. qucst. i. Dominicus Soto lib.8. de ι ι - stir. & j ire quast . . artic T. ad 4 Caietanus in a. a. quaest.7 o. art i Adrianus Papa V I. in quaesti de sigillo conseis Grassus I. 8 lib. . cap. I . num. 9. LDpen I. pirr. cap. 2.9.6. I Ue rogatus u judice. Toletus lib.4 cap. at & lib. s. cap.38.
- Iehu Regis Israel. & David in
auandonam aliquis non tenetur tessificari : O V ad quid obligetur quifalyum t stimemum dixerit.
Liquos jam attigimus casus , quibus occurrentibus non tenetur aliquis testificati etiam requisitus . citatus , Sc iubscena excommunicationis obtestatus. Nimii um prinib finulla praecessit infamia aut indicia ad hanc revclandi obligatione semeientia,neque semiplena probarit..S: cun8d,si quis rem cognoscat per consessionis sigillum. Tert id si sciat per secretum naturale di fiduciarium ab ipsa Pat te quae consili, vel opis implorandae causa situ aperuerit delictu; quo I ae- fertim secreto tenentur Advocati,Medici Chii uigi obstetrices intimi antici.Sti usve id sentiendu, si reus sua mala significasset voluntatem ante admis tu di ii u;non enim fas e e captare consiliu ad male agendum quartb si quis probabili s cte .it. non alios et Ie qui rem sciant, aded ut solus & unicus futurus si tistis. Casum istia Lelsus lib. 2.de just e. 3o. dub. 6.n.: . extendit pariter ad illia qui rem novit cu aliis duobus aut pluribus testibus. quoi u nemo adhuc testificae sit. Sed hanc extirissionem non admittendam duco , quamvis ibi Lessus hanc ase communem docti inam dicat. Si enim nemo teneretur primus tcstificaIi, magna sequeretur criminuinimi unitas
386쪽
impunitas,& ex impunitate licentia , cuin in omni inquisitione fieri aliter notapoiul,quin aliquis testis primus deponat , sublatoque primo te ite nullus dici pol sit vel esse secundus' aut tertius. chi intb , qui scit re .n de qua inquiritur, fact in fuisse sine culpa salvem mortali,ut ii quiν furti accusiatur , rem subripuerit titulo justae compeii sationis ; aut homicidium de quo inquiritur, suisse factum cum moderamiae inculpatae tutelae.Sexid, si ex revelatione ipsi testi, aut ei conjunctis Personis grave damnum impenderet. Septimo si quis rem audivit 1 levibus , nec fido dignis hominibus. Octavo, si quis sit consanguineus aut assuis delinquentis, r-gumento legis A. D. de testib. bidam hoc limitant in secundo gradu, sed plure cum Avita in quarto gradu inclusive , usque ad queu temtitur incestus de impediment uiu nuptiarum dirimens.Et hoc aequitati & familiarum Gentilium expς tendae paci consentaneum est : hinc tamen excipienda crimina Majestatis, ali v*quae in publicam perniciem se propagarent. Nono , siquis sit de familia, dc d 'mellicus eius qui deliquit , iuxta Angelum Sylvestrum de complures alios. Et uti que veteri Romanorum jure servi compelli non poterant, ut adversus dominos teli imonium ferrei ἔ, ut inter alios docet Cornelius Tacitus circa Libonis accusa tionem sub Tiberio Principe,lib. 1. Amralium .Huc spectat lex 8. C. de testib. rcu ta in cap. Si Servi neque, .quaest. 3. - Repelluntur pariter ab accusationi bus oc testimoniis cohabitatores inimicorum, capi Repeliuntur, de accusat. J Dς cimo , si illi a quibus aliquis rem uti gesta est aceepit , jam deposuerunt; huj v enim supervacanea foret depositior Selendum vero praedictos a judice citMOS, Npraemissis juramenIo interrogatos,post 1, imo etiam secreto naturali astrictos tencii secreti fidem servare,de quam sciuiit veritatem occultare , utendo aequi Vocationi bus & restrictioinibus mentalibus,qualis haee esset, negando se rem scire , pud se se cogitando,quam celaeantur cum offensa Dei declarare. Neque enim eo usque de vitandum eli mendacium , ut eius vitandi causa fides publica violetur , Iesu inqu*ius divinum & naturale perstitaatur; quamvis μι iusta trecessiras non urgζt, ae qui vocationum usum elisitoiucamur abusivum , nee esse a veniali culpa ui tu mimmunem. Repugnat enim naturali simplieitati & animorum sinceritati. Nolim equidem omnia mendacia quae de sancta vidua Iudith sacrae Papinae commemorant ab omni peccato justificare : sed profitendum est,neque Angelum Raphaciem, neque Christum ipsum potuisse venialiter unquam pcccare. II I. Indubitatum est,calumniosum testem, aut Alfiura eti in per veri suppressionem in pr aejudicium Partis , quamvis nihil salsum positi vh protulisset , ut si si-
Iucrit reum contra quem testificatus est , milia primum injusta conquerentis ag gressione lacessitum , non modo peccare mortaliter tum propter injustitiam, tum ratione periurii;sed etiam teneri ad reparationem damni, si modδ in istud effic citer iii fluxerit. Qiiod idcitcb addo , quia fieri potest ut damnim efficaciter non
causaverit, etsi gravissiinc deliquerit, ideoque reparare non teneatur. Si enim contingat ut anteriore, testes admissi,neque a reo recusari, sufficieriter eadem c lumnia rerum oneraverint,aded ut iste additivus & superini inerarius condemn λ. tionem ab aliis dudum cssicaciter causatam non a exit , non potest Censeri con demnationis author,neque obligat . ad cain reparandam. Aliud tamen judicandum, si tellis iste in commune cum aliis qui praecessere testibus , aut cum actore
ipso,seu accusatore conspirasset: sic enim efficaciter in damnum ab accusator praecedentibus testibus illatum contribuisset singulique eorum in solidum teueren π
387쪽
ritu id omne dammim rc sarcire , tum honorarium , tum pectiniarium. Similis ratio & decilio cit in co Judice vel Consiliatio qui praecedentium iniusto judicio suum addidit sussi agium , si nulla trabita com .ii uni conspiratione su Fagia praece dentia erant in fassicienta ad validum iudklum numero , neque causam dedit anterioribus inlusu ibistagii, & ii reliqui; insequentibus Consiliariis existentibus una emit eo in iuricienti numero ad elidenda anteliorum luifragia , non fuerit author injusti suisagii. Ita Nauarta in Manlial .ca .r .mim I S. Leilius lib. r. p. 3 .dub. . Bonacina tona. 2: disput. io. quaest. 3. punet. 3. num. I, dc Si Antoninus citans&iequens Pallidanuin& Ricardum; euius Sancti Arelliepiscopi verba illa sunt: Sis e consilio vel mandato fulset nihilomisus rapinaves a tib per illa est ι tum,non tenetur nisi quantum M eos ex rat, i pervenit. Si vero aliquadaliud ex maedato vel consi tofabum est ad illud amplias tene4tur insolidum. His omnibus facem praetulit S. Thoinas in . dist. Is . quaest . t. art. F. ad 3. quaestitii culan , ubi duo ista tradit necesse esse concurrere, ut consiliens teneatur ad reli tiitione in Primo ut probabiliter credai coli Ium suumfuisse escax;deinde quodsine eo iniusta ablatis commissa non fisiet. Atqui eadem militat ratio non inodb in consulente, ted etiam in alio quovis cooperante in damnum tertii, qualis est testis. verunt tamen ossiciales ac Iudices, sive inessicaester concurrerint in damnum tertii, cujus Omnis essicacitas & influxus refundi debeat in collegas , qui sine praevia cum ultimis eonspiratione damnum intulerunt; sive etiam nihil cooperata fuerint in maium, sed cum spes probabilis esset, quod si in oppositum institiisenr,collegas qui priores sua efficaciter ad malum se Sagia contulerunt, ab injusta sententia revocallent rhoc supposito, etiam posteriores , qui per se ad in;ustum damnum non influxere. censendum est in defectui a prioriam restitutioni pariter obnoxios esse. Pro certa enim regula tenendum eli, caeteros qui cum potitillant damnum proximi impediis re,noluerunt impedire, Pe ccasse quidem contra charitatem , non-tamen adstringi restitutioni: sed Omeiales qui eum potuissent damnum injustum impedire, per segnitiem tamen non curarunt impedire. non modo contra proprium ossicium peccasse,sed etiam damnum ipsum teneri resarcire,etii sive pex malitiam , sive per segnitiem noluerunt obsistere,eam impedire potuissent.Sed ubi nulla erat probabilis spes impediendi cessat ibi restiti tendi Obligatio. III. Porto nulla& futilis ratio est eximendi ab obligatione reparandi damianum illatum, si quis dicax:Si hoc damnum non intuliisem, alius indubitate hoc idem intulisset. Cum enim Omne damnum injuste causatum authorem suum obliget ad restitutionem,nihil inde sequitur, nisi hoc unum : Si damnum me nullum interente alius id intulisset,immunis essem ab onere reparandi, quod alter damnificans in se unum transtulit, sed quia praeveni alterius malitiam , illa obligatio mihi uni incumbit: ille veto cujus malitiam praeveniendo inessicacem reddi, nulli eli obnoxius restitutioni. Iv. Evenit nonnunquam ut testis in judicio filiitatem alteri damnosam dicat, putans tameia ex memoriae confusione verum se dicere. Isti difficultati respondet S. Thomas 2.2Hliaest. o.arr. . ad i. quem sequitiir ibi Caietanus & S. Antoninus a.p.tit. .cap. 9. ,. 7. Sylvester verb. Testis, quaest. 8.sub fin.Domitricus solus lib. s. de justit.quaest. 7. arr. 4.ad I. Navari in Manual. cap. 21. num 4o. & passiin recentiores, ii testis ejusmodi moralem ad recordandum & testificandum adhibuta Arit diligentiam , excusari a mortali culpa. Quibus addunt locis citatis Caietanus, ec
388쪽
& solus, & Reginat diis lib. r4. cap. 3. sests. num. s. esse quoque immunem ab obligatione reparandi damni exinde sequuti. Non enim tenetur ex re accepta, cum nihil alieni retineat. Neque ex conventione ulla , neque ex injusta damni ficatione , cum sit a culpa immunis ; quia ejus memoriae lapsus est mere naturalis, ut supponitur, eoque tempore invincibilis. Sed si intervenerit aliqua in creden do levitas . aut in praemeditando negligentia venialis , vult ibidem Soto teneri ad restituenda in aliquam damni partem pro modulo culpae huius venialis. V. Idem tamen postquam se falsum deposuisse animadverterit, tenetur Partem pro qua testificatus est admonere ut restituat. Sed si Pars neglexerit, aut neglectura certo praevideatur, debet situm testimonium coram Iudice revocare, sive iacontinenti, quod umim approbat cap Preterea, in fili. de testib cogend. sive etiam ex intervallo , quod videtur eod. cap. relici; quia tunc facile praesuinitur ad hoc inductus ab ea Parte cujus interest Sed Glossa ibid vel b. In continenti, & Ostiensis , & Joan.Andreas hoc relinqui volunt arbitrio & prudentiae Iudicis expend. iis qualitatem per inae retractantis , cum aliis circumstantiis ad admittendam vel re liciendam quae ex intervallo fit tetractationem c saltem valebit retractatio ad debilitandam priorem falsitatem. Reginaldus tamen l .cit. ejusmodi testem eximendum censet ab hac apud Iudicem retractatione post intervallum, si ei periculum exinde aliquod probabiliter formidetur,ctim sepponatur salsum ex animi errore ii culpabili deposuisse; ubi enim damnificatio fuit inculpata,unlius est poenae aut Ob-
. ligationis restitu edi locus,si quis inde ditior no evaserit, jux.leg. r.C.de petit. haered. V I. Ubi vero testis malitiose falsum deposuisset, tenetur omne inde resultans damnum reparare , etiam cum propriae vitae periculo. Atque Ita si ex falsa de-
Politione reus versetur in periculo vitae, tenetur testis, sicut & calumniosus acculator,Judicem certum sacere de calumnia falsitate,omnemque operam adhibere, ut reum eripiat, etiam cum periculo propriae vitae: nam in pari discrimine po-
. tior est ii noceritis conditio quam calumniatoris , aut alterius qui sua malitia immeritum hominem in id periculum adegit. Navarra cap. as. versi 7. Quo loco addit,cum qui aliquem occidit, ἐe quo alius accusatus & in carceratus periclitatur de ultimo supplicio , non videri obligatum seipsum prodere cum pari periculo. Id go non aliter approbaverim, nisi quando homicidium factum ruisset sine deis licto inortali ait si oceidiaeet se vel sua iuversus aggretarem de udeardo alioquin
magis approbaverim contrariam Medinae ibidem , Navarra citati opinionem , ut teneatur injustus oecisor seipsum deserre ad innocentem salso accusatum eripiendum discrimini. Ratio qua suadeor, haec est , quia ubi par imminet periculum, justitia exigit ut innocens eripiatur cum periculo & damno di linquentis , si aliter occurri non possit. Praeterea potest ea cautio adhiberi qua delinquetis se perieulo subducat; praeparatis enim omnibus ad fugam requisitis potest apud publicum notarium coram testibus suum prodere scelus ad eripiendum discrimini que scit innocentem , & mox fugam caprilere. Aut etiam potest per privatam scripturam , se & fidis testibus subsignatam rem uti est reveri declarare, & praesuytero suasi Consessario pro suae conscientiae quiete mandare , ut postquam tirgam cape invexit,scriptum illud apud Judicem consignet,qui actum Presbytero iuridicum expediat ejus consignationis.Legimus de Sancto Conrado Plaeentino,ipsem adhuc v nationi ferarum & secularibus oblectamentis addictu iussisse aliquando vepres In
quibus ferae latitabant succendi sed perlatum vento iguem ultra quam voluit proximos agros foedo incendio devastas te.Cumque homunculus ex infima plebe hujus Z et incen
389쪽
ἰneendii suspicione captus,& vi tormentorum factum quod non commiserat conis sellus , damnatus ad supplicium fuisset, tum demum Conradum conscientia excutatum se reum palam confessum fuisse;& divenditis iacultatibus suis illata damna compensare, redactumque ad extremam paupertatem humanis rebus nuntium re misisse. VII. Quum agitur de avertendo publieo imminente damno gravi, vel de libe- rado particulari reo ob gravem calumniam in causa criminis periclitante, non exincusant praedictae causae ab obligatione testificandi,excepta notitii per Sacramentalem Consc ssionem habita, aut gravi damno imminente illi qui testimonium ferrer. ρVide S.Thomam 2.2 q. o.art. I Sylvestrum verb. D tD,6.8.Sotum lib. s. de lusti
tia, quaest. .art. r. Navarram cap. I 8. num. 34. Toletum lib.F. cap. 9. num. 2.
tutio anni I 667.tit. 2 o. art.1 Si in una eademque instantia pars multas formet petitione/ , de quibus nulla extet probatio, aut probationis initiam per scriptura , illaque petitiones simul conitincta summam excedant centum librarum, ista non poterunt i Itibus verisicari,quamvis sint dietisma summa ex differentibus casi vel temporibus Provenientes: hoc tamen exceptos fura procederent ex successone,donatione,AEΠτalioquin ex differentibus personis. Si igitur Pars ad probationem per tetas admitti prohibetur , multo minas admitti licebit ad velificandum juramento.
De reo criminis Eus, Iudice quidem, sed non juridice hoe est non secundum tIris formas , seu non ser vato Iuris ordine interrogatus docti mine, non tenetur ipsum confiteri. Ista assertio quae Doct. communis Ust, τυ colligitur & probatur ex cap. 1 haliter σ quando,& cap. i .m oporteat , de cap. Inquisitionis, de accusationibus. Idque docet S. Thom. 2.2. quae9.6'. art. 2.his verbis: Don tenetur alἰquis omnem veritatem fateri,sed ii amstum ab eo potest Ur debet requirere Duex secundum ordinem furis. Hinc sequitur reum interrogatiim a Iudice, sed non secundam ordinem juris,posse veritarem dissimulare,non tamen mentiti ei licet ullo casi ,sed ambiguε respondere, atque a Iudice . iussum jurare,sed non se eunddm Iudicis iniuste adigentis mentem ; nec cnim alius superest reo injuste adducto recursu . Silexium enim post unam & alteram interrogatione continuatum,pro confissionς ις pux retur,aut Certe reum tormentis ad qinestione
subjiceret.Reqiure quae supςΠ0 ς capite hac de re pleni is circa testes de illis quae obtegere tenentur interrog xO disputavi. Docet vero ibidem S. Thomas, quem passim alii seqtiuntur , tribu ς Ventibus Judicem ex ordine juris interrogare.Pri md in si praecessit infamia conx reum circa id crimen, eaque sit legitime p. r duos testes probata omni excepyiOnς majores, & quae nullatenus orta appareat ex malevolentia. Secundb, si reus u gζ4tur gravibus indiciis,circumstantiis & coniectit' ris.Tertib si contra ipsum unus xestis non suspcistusdc posuerit,quod vocatur semia plena probatio. Similiter non tenetur reus confiteri, si dubius est an Judex interinroget cx juris ordine. Nemo ςnim Superiori tenetur obedire cum gravi sui vel alteriar
390쪽
tertiis damno , nisi constet eum legitimam ad hoc habere aut horitatem : &quia in dubiis favendum est reo,cap.Cum cunt, de regu l. iuri in 6. I I. Censent aliqui reum agnoscentem se legitime & juridice interrogari , non peccare plusquam venialiter,si crimen diffiteatur,quando poena temporali plectendas csset; sed peccare mortaliter si poena spiritualis esset infig'nda , ut cli exeomam uilicatio. Ita Panormitanus in cap.Cumsuper,de consessis.Sylvester vel b. COUdsio Aelim, quaest. i. Angelus eod. verbo,num. I. Armilla eod.verb.num. 8. aliique. verum communior & approbatione dignior, atque in praxi sequenda sententia est , teneri quaecumque immineat poena, iudici interroganti confiteri. Da S.Thonaas 2.2.quaest. 69. art. r Caietanus ibid. Covarruvias prach. qq. quaest 23. Navarra cap. 2 s. num. 1 .Lessius lib. 2.cap. 3 I. dub. 3. num .i 2. Quilibet enim obedire tela
tur Superiori legitime praecipienti. Et Judex in parte habet non tantum ius, sed
etiam obligationem interrogandi,& verum eliciendi ex sito officio. Id coque reus dissilens peccat mortaliter non solum ob periurium, cum in juridica interrogatione non aliter respondere possit, quam ex iudicis mente ; sed alio quoque ex capite. quamvis non iuraret, quatenus in re gravis obligationis non obtemperat Supetio-xi iuste praecipienti. I I l. Confessarius rei juridice interrogati, sed renuentis suum coram Iudice crimen fateri, operam debet quoad potest adhibere , ut reus suum illud crimen Judici interroganti manifestet; ad hoc enim teneri multo probabilius est: sed si hoc
ei persuadere nequeat , admonet Lessius lib. 2. cap. 3 i. dub 3. num. I 6. esse reum fateri coram Iudice renuentem nihilominus ab luendum, eo quδd non improbas bile judicet eum non peccare mortaliter. Causas verb probabilitatis in favoleirixei diffitentis adducit istas. Pii md quia gravissimi Authores sit pra citati, Panormitanus , Angelus, Sylvester , Armilla de alii eximunt reum ab hac obligatione, dummodo spes affulgeat , posse diffitendo evadere condemnationem , Secundδquia humana praecepta debent esse humanae conditioni consentanea. Di Dficillimum vero videtur , eum qui sperat evadere , se gravis poenae,aur etiam mor tis condemnationi sua confessio las addicere. Tertio , quia nemo ad testimonium contra consanguineos suos serendum cogi potest,t . . D.de testib.Ergo multd minus contra seipsiam Quartδ, quia neque tenetur quis contra alium tellificari , si ex hoe ipso incumbat ei suisve gravis alicujus damni periculum , ut unanimiter sentiunt Doctores. Navarra cap. 1 F. num. so. COVarruvias prach. quae t. cap. 1 8. Lesesus lib. 2.cap. o.dub.6.num. 6. At reus iste non tam periculum quina certitudinem
extremi mali sustinet fatendo aperte crimen .Quin id, quia lex. -sgritve , C. de testib. decernit, Neminem teneri contra se exhibere id per quod sibi negotium sat. Nihil autem durius esse potest,qi iam ut qui aliunde sperat evade re incolumis , cogatur arma Iudici proserre,quibus eum iuguler. Sextb quia est receptissima S
communis Doctor- consensio rrum criminis,sive ante sive post condemnationem
capitalem posse de carcere effugere,de hac ratione se condemnationi subtrahere. Hoc docent.S Thomas 1. 2. quaest. 69 art. . Cateranus ibid. Soriis lib. s. de just.
quaest .s .arr.4.Covarruvias lib. i. Variar.resolui. cap. 1. num, II. Lessus lib. 1 cap.
33. dub. s. quamvis ex suga damnum Commentariensi obveniat, atque etiam carcere penitus pertuso reliqui simul detenti evasari sint. Ergo multo magis videbitur eidem criminis reo licitum esse apud iudicem suum erimen inficiari, eodem modo quo pollet si non iuridice interrogaretur , cum agatur de pari evitando supplicio, cum evadere licitum sit reo juridice convicto, & multo minus in alios Z et E incommo