장음표시 사용
521쪽
lituit; quibus convenit illud ex Evangelio : Alligant onera portabllia , ct taponunt
in humeros hominiim si antem notant ea digito movere. Huc spectat in Decreto canon. -ili mi. a. s. quaest.7. Sollicite porro advertant Confessarii, ne Inconsultasaei litate absolvendi confitentium injustitias ad restitutionem obligatorum s veant & demulceant, seque Gesos eorumdein damnationis adjungant. Saepe namque contingit, pr aesertim apud magnates , ut per nimiam dilationem ac negligerntiam debita ibi vendi sitos fraudent , aut etiam ad inopiam adigant infelices creditores , aut etiam sumptum profusione sibi adimant racultatem exsolvendi. His incorrectis deneganda est absolutio. Salubriter vero admonet S. Augustinus epist. 1 . ad Macedonium , his verbis: S i res aliena propter quam peccatum est , cum reddi potest , non redditur , non agitur paenitentia , sed singitur. Si autem veraciter προ-rnr , non remittitur peccatum , nisi restituatur ablatum. Sed , ut d τἰ, cum restitui potest . plerumque enim qui aufert, a mitis , sive aliospatiendo malos tae ipse male visendo ; vecaliud habet iis te restisviat. Huic certe dicere non possumus: Reada quod abstulisti, nisiqua
habcre cred. mus , negare. Haec Augustinus. 'II. Dispiciendam ita primis de praeceptae ergalproximum ossiciis , quorum
transgressio peccatum mortale operatur, sed non parit restituendi obligationem. MOmnia quidem ossicia morum a duabus virtutibus pendent, Charitate & Justitia. Transgressio ossiciorum iliaritatis non subditur restituendi necessitati. S. laomas 2.2. qu. aest. 62. art. 6. & 7. Atque ita quamvis ciccmosynae praeccptum obluget non rard ad mortalem culpam , illius tamen omissio non adstringit ad restit tionem. Idemque communi consensi Doctore s asserunt de violatione praeceptorum
ab aliis virtutibus emanantium, etiam justitiae connexis , ut fiant religio , pietas, observantia ; sed tant i in ex solius justitiae comi tativae transgressione. Cujus dic criminis rationem docet Azorius p. 3 .lib.η. cap. II. quaest. 3. ad fin. quia, inquit, in caeteris virtutibus proximo damus id quodnohum est ; injsta vero proximo redditinius id quod suum est. . III. Inde sequitur, si desectu eleemosynae pauper interiit, non teneri qui quam restituere illum qui peccaverat eleemosynam recusuido ; solam enim viola
I U. Item si contra justitiam legalem , hoc est contraveniendo legi, vel statuto id prohibenti, aliquis in assam provinciam merces distraxit, aut vetitas merces, ut sal, aut arma prohibita vendidit, non tenetur justum pretium restituere quod
V. Intu per si Princeps aut Magistratus neglecto digniore contulit ossicium miratis digno , non tenetur digniori restituere , quia deliquit contra solas distribu-εivam justitiam ,quae restitutioni non obligat ,nis Per aecidens conjungeretur huic ad lita violatio commutarivae j iistitiae , qualis Tlet si aliqua , vel constimido existeret olitigans ad conserendum digniori ad concursum accssenti pro adipiscenda Praeboiada , aut Magisterio , vel Praefectura : tunc si minus digno conseratur , exurget obp-gatio restituendi digniori qui sitit exclusus , non quia eontra justitiam distributivam , sed quia contra commutativam peccatum fuit: quatenus lex , Vel solutum , vel has consuetudinis attribuunt digniori ius non remotum , sed proxi
V I. atratainere concursum&eYmen nullae existit restituendi obligatio, dummodo digna peri ira sterit electa. Ratio ost, quia tune dignior non habebat jus ni Trentorum . . olamque ruspicitias justi: an' distributivam, juxta Sotum lib. . da
522쪽
lust. quaest. 6. Milo. 3. ad 6. Navarra I e. 17. n. 73. Adrianum , Covarruviam, Le sum , valentiam , & alios. V II. Inter virtutes justitiae annexas pietas in parentes Insignem locum tener . ut docet S. Thomas. 1.2. qu. Iol. arr. i. Sapienter observat Philo Iud aeus lib. de Decalogo , Deum ideo in praeceptis duarum tabularum , quarum prior cultum Dei respiciebat, secunda veto nostra erga homines officia , interposuisse praeceptum de parentibus honorandis inter primam & secundam tabulam medium , atque adeo in , fine ipso prioris tabulae, τελα et ιεῖν πριτ, εαι-; & hac ipsa colloeatione signiticasse patentum conditioirem nonnihil habere divinitatis , esseque intermediam quodammo Jo inser divinam huinanamque naturam , quo magis ad eorumve meiatiosim filii tovocarentur. Monaver marentibus exhiberi iussus ad quatuor ossicia redigitur honorem , amorem , obedientiain & sustentationem. Istam explicabo ; caetera enim illa ossicia pe se elata sint.
VIII. Tenentur ergo liberi parentibus subvenire in neeessitate constitutis , si commode illis possint subvenire , can. i. dist. o. & cm. Inter caetera , 22. qu. . & . t. & 1. C. de alendis liber. ac parent. Nisi se iant patrem propriis bonis , vel ossicio quo fungitur possie sibi consulete ; tune enim non tenetur filius ex bonis suis conferre , niti munus illud , vel ars quam pater callet, statui ipsius dedecori esset. Navarra cap. 34. n. 3. Bona cina in Decalog. disp. 6. punct.f. n. a. cum aliis quos ibi citat. Adeoque certa est ista filiorum obligatio, ut teneatur filius In gravi nece csitate parentum non modo abstinere ab ingressu Religionis , quamvis illam vovisset , sed etiam quamvis Religionem ingressus fuerit , exire tenetur , quamvis parentum necessitas non si extrema , dummodo sit gravis , ea ratione qua filius ei non subveniens mortaIiter pecearet existens In seculo. Hoc docet S. Thomas
2.2. qu. Io I. art. . cui subscribunt caeteri omnes Doctores , additis duabus limitationibus , aut tribus. I. Ut alius praesentaneus non sit succurrendi modus. 1. Ut proinhabile sit parentem hae ratione adjutum iri. 3. Dummodo filius hoc ipso non implicetur occasione, aut periculo probabili ac urgente spiriti talis salutis , dum remanet in seculo ς quilibet enim tenetur salutem animae suae saluti corporcae alterius praeferre. His quae de Religione relinquenda dicta sunt favet can. i. dist. 3 o. & aperta ratio jubens ea quae sunt praecepti, illis piae serri quae meti consili sunt , cujusmodi sunt vota & religiosa pro sessio. IX. Vicissim quoque tenentur parentes liberis de victu providere simili virtutis pietatis obligatione , qua parentibus filii debent , l. fin. C. de alend. liber. Ereo seliberi triennio apud matrem educandi sunt ,& post triennium apud patrem , l. Nec filium, de patr. potest. & cap. a. de convers. in fidei. Eisque tenetur pater alimenta piaebere , hoc est victum . vestitum , habitationem , aliaque ad vitam necessaria , ut sunt medicamenta in infirmitate , l. Si quis a liberis, D. de liberis agnoscend. &l. Lemis, D. de aliment. de cib. leg. & quas habet filias dotare, l. liberos, D. de ritu nupt.& l. fin. C.de dotis promissione. Sed si pater ex inopia non queat liberos alere , tenebitur mater huic QKeio supplere , d. l. Si quis a liberis. In defectum vatem matiis id onus praedare tenentur avi alii ascendentes. l. penult. D. de Jiber. agnosc. si mater intra triennium aliquid pro infante expenderit , p terit a patre repetere , l. Nec filium, C. de patr. potest. & l. 'semius , D. de negor. gcst. X. Diversi ramen cassis Oeeutrunt in quibus pater non tenetur filium alere , ut
sunt patris ipsus inopia ae impotentia. Item si bona sussicientia ipsi filio suppe-
523쪽
tant. Item si sillus artem calleat , aut ossieto provisus sit unde possit suam vitam' sustentare. Denique si filius adeo fit ingratus , aut flagitiosus , ut secundum jura
ex baete dari mereatur.Sylvester verbo Filii, Navarra cap. I 4. num. I7.
XI. Iura quidem Civilia denegant sputiis omnibus illegitimis liberis alimenta : quin etiam illos a successione , non quidem materna , sed paterna repellunt , ut ait cap. Per venerabilem , qui H. sint legit. idque constat ex authent. L. cet Patri, C. de natura l. liber. & authent. Ex complexu, C. de incest. nuph Sed IusseCanonicum hoc corrigi , ut natural bus & illegitime natis liberis ab utroque pa- entum praebeantur alimenta , e. Ckm haberet, de eo qui dux. in matrim. Quae canonica provisio , cum sit ipsi iuri loturali aperte consormis , praevalet Romanis legibus , & ubique fere servatur , etiam in Gallia. XII. Quoad successionem vero filiorum naturalium in bona parentum destinis chorum nihil innovatum a Iure Canonico reperio. Ius autem Civile si e decernito in primis quoad successionem in bona materna , ut ab intestato filius naturalis succedat matri carenti legitimis liberis in universa bona, sitque haeres ex asse ; matri autem intestatae legitimos habenti filios succedat ex aequo cum illis , l. Siqua illustris, Cod. ad Senatusconsultum Orficianum. Quod attinet ad paternamisuccessionem ab intestato filii naturales excludi solent. Sed solum eis restat in bona paterna jus alimentorum. Sunt tamen capaces legatorum ipsis a patre relictorum , modo immodica non sint , ac in fraudem legitimorum haeredum. Capaces similiter sunt moderatarum donationum , aut dotium ab iisdem. Bariolus in l. Gallus,
Od si his, D. de libet is & posthum. & inter Gallieanos Iurisconsultos Papo lib. 2I. Placitorum , tit. 3. num. 2. referens Placitum Senatus Parisiensis , quo donationes inter vivos , & legata paterna in gratiam illegitimi filii fuerunt eidem ad judicata. Coquillus Responsorum cap. 19. Louetus lit. D. num. I. ubi docet quoque in Galliae Curiis nullum fieri & haberi discrimen inter filios naturales ex solutis personis , de spurios & adulterinos & ex sacrilega copula conces- ros , sed eodem omnes jure censeri. Ibi enim diseeptabatur causa liberorum ex Sacerdote conceptorum, quibus Senatus Parisiensis legatum adjudicavit a patrei elicium. Item Bonifaesus in compilatione Senatusconsultorum Curiae A qtiensis , parte a. lib. 3. tit. s. ubi legata filiis adulterinis a p. atre , qui eos dum esset conjugatus , ex pellice susceperat, relicta , fuere iisdem confirmata. Cujacius quoque consuli. h. asserit patrem Sacerdotem liberis se , quos tempore Sacerdotii sui suscepit , & donare , & legare. Nulla enim liberis culpa impuratur , quod taliter nati sint. Atque ossicium propriis liberis providendi victum , est iraturale debitum , quod humano ullo jure infringi, aut convelli non potest . . XIII. Haec pariter ex Iure Civili obseruauda , neque patrem , neque matrem , qui , qtiaeve liberos habens ex priore conjugio ad secundas nuptias convolaverit ullo modo posse vel in gratiam postelioris conjugis, vel filiorum , qui nati sunt ex posteriore matrimonio quidquam amplius elargiri , sive per donationem aut aliam inter vivos dispositionem , sive per i illimae voluntatis aliquam dispositi nem amplius dare , vel relinquere , quam datum , aut relictum ab eodem eademve fuerit uni ex prioris conjugii liberis , cui quam minimum prae reliquis fratribus fuerit datum , aut relictum. Hoe ita providit lex Hac edictali , Cod de secund. nii pr. Hoc tamen ita limitandum est , modδ jura legitimatum integra serventur posterioribus liberis , si fortὶ minimum anterioris matrimonii filio relictum debitam p
nctiori filio legitimam non adaequaret. Parentibus enim liberum arbitrium de bouia
524쪽
boni, GI, Inter liberos dividen 1is eatenus servatur , dum legit Ima singulis eorum se integra servetur , l. Parentibus, Cod. de inossicioso testam. Eandem in Gallia provisionem edixit Franciscus I I. anno Is 6 o. eodemque suo edicto constituit , ut viduae ad secunda vota transgresse non possint ullatenus de bonis ex prioris mariti liberalitate acquisitis quidquam disponere , nisi in gratiam filiorum ex priore o matrimonio superistitum. De reliquis porrδ & aliunde quaesitis bonis ne largius disponete eis liceat in favorem sive ultimi mariti , sive liberorum ex ultimis nu- et iis , quam relictum fuerit uni liberorum ex primo matrimonio , cui minimum fuerit attributum. Quod si major pars liberis posterioris matrimonii obtigerit . id quod . stiperest dedi icatur & dividatur ad praeseriptum Imperatoriae legis & Gallieani Edim superilis memorati. Quod utique peraeque observatur in viris ac in sceminis , ut testificatur Charondas lib. 3. Responsorum , ad finem. Et sane de eminis ita statuit lex Remina, Cod. de secund. nupt. De viris autem hoc edicit lex Generaliter , Cod. eod. tit. ut quidquid ex bonis defunctae uxoris lucrati sunt , id omne servetur liberis prioris matrimonii , si vir ad secundas nuptias transivolaverit , neque possit ex bonis quae ex priore uxore lucratus est , quidquam ins eorum pro judicium alienare. Providerat etiam Deus per Moisen Deuteron. 21. mim .is. & I6. quum esset licita populo Dei polygamia , & Ius primogenitis matrimoniorum duplicem supra reliquos fratres attribueret portionem, non licere patri jus illud a fisso ex fastis ita uxore primogenito ad filium natu posteriorem ex ux
te impensius dilecta susceptum transferre. X I V. Qianquam non tenetur mater alere filium triennio majorem , l. filum, Cod. de patria potest. & cap. 1. de convers. In fidei. eadem tamen tenetur
ulterius alete filium indigentem , n pater sit ad hoc debitum impotens, i. Si quisὰ liberis , D. de liberis agnose. Quin etiam in desectum simul patris & matris
ista obligatio devolvitur auos, aliosve ascendentes , l. penul. Cod. eod. tit. Similiter mater per se non tenetur dotem filiae constituere ; hoe enim onere solus pater adstringitur,l. que mιπσ,C. de jure dot. & l. Si Pater,& Authent.Res quae, C.de dotem promitia. Tamen ipsa inter ad hoc tenetur quando filia indiget, nec qiunde dotem
habere potest , dicit lege Si quis a liberis, & colligItur ex lege Neque mater, C. de jure dot. i his verbis: Nisi ex magna st probabili causa. Et quia dos vice alimentorum constituitur, ad quae praebenda tenetur mater si pater sit impotens. X v. Quin etiam in desectum ascendentium , 5c matris frater compellendus est dotare sororem ; non enim solummodo id exigit ordo charitatis , sed etiam recte colligitur ex lege , D. ubi pupillus edueari vel morari debeat rubi
statuitur , non posse pupi: tum a tutore repetere alimenta quae tutor ejus sorori tribuit. Ergo tenetur frater alimenta praestare sorori his indigenti ; alioqui enim pupillus hie posset haee alimenta , utpote indebita , , tutore repetere. Igitur sororem dotare leuetur ; dos enim in locum succedit alimentorum. Restringitur tamen ista obligatio in sinore ex eodem patre nata , nec debet extendi ad sororem uterinam , quandoquidem statuitur in l. Ckmplures, fio. D. de administ. tutor. non licere tutori ex bonis pupilli dotem sorori ejus constituere ex alio patre ortae. Ista eolligunt & docent Barbosa pari. . l. r. D. sol ut . matrim. num .i 81. BOnacina de contracti in disp. 3. quaest. l r. puncto 2. num. 13. Id tamen limitandum nisi frater ipse sit haeres matris, seu patris ipsius sororis ; tunc enim repraesentat personam defuncti, & ejus onera sit stiner.
X V I. Quod dixi de obligatione patris in constituenda dote filiae, ita legitimum
525쪽
est ut teneatur lege iterum eandem dotare . si prima dos deperdita fuerit, dummo do dirae conditiones simul concurrant. Primum quidem , ut dos absque filiae culpa amissa. SecundΛ , ut primum filiae matrimonium fuerit dissolutum , ne filia desecta dolis exeludatur a secundis nuptiis l. Sic γ dotem , M. i. D. solui. matrim. durante namqne primo matrimonio pater non tenetur resarcire dotem, quamvis sine euliapi filiae amissa suerit. Sed licci non integram dotem ipsam quae major sit legitima tenet ut tamen legitimam filiae debitam re parve , ac cidem erogare , etiam durante
quibus ex causis oriatur obligatio restituendi: de contractibus
' U M sit compertum omnes restituendi obligationes non passim ex qua' vis specie justitiae , aut alterius virtutis oriri , sed solum ex justitia commutativa , ut capite praecedenti docui , nunc propius dispiciendae sunt obligationum restituendi radices S causae. Obligatio est vin- , quo necessitate adstringimur alicujus rei solvendae. Instit. de obligationib. in princ. Iustitia porrδ est constans & perpetua voluntas suum cuique tribuendi , l. Justitia, D. de lust. & jur. Dividitur justula tum ab Aristotele ;tum a Sancto Thoma , in publicam . quae legalis dicitur ; & privatam. Rursus privata justitia , in distributivam , quae versatur in distributionibus ossiciorum ac
munerum , praemiortim atque scenarum in commutativam versantem in aequalitate dati aceepti. Utraque sane justitiae species tendit ad aequalitatem , diverso tamen modo e nam distributiva spectat aeuualitatem geometricam , commensurando proportiones , capaeitares & distincta merita . sive personarum , sive rerum :nimirum ut magis idoneis conserantur graviora osticia , dignioribus ampliora munera , praei aia , Vel poenae , praediis quoque uberioribus. majora onera , sterilioribus autem minora. Commutativa rean cum in ea aequo pensat , secluso omni personarum respectu ; atque ita aeqnalitatem arithmeticam observat. Haec de utra-- que justitiae specie discrimina tradit Aristoteles tib 1. Ethicorum ad Nicomae.
I I. Restituendi obligatio , ut vis im est Theologἰs, ex triplici capite derivatur. Prim d ex re acce via , etiams aeceptio quae piaecessit , non suerit injusta , ut si haeres rem defuncto cui succedit , commodatam , aut apud eum depositam reperiens inter res haereditarias , sibi bona file assumat. Secundo ex iniusta acceptione vel damnificatione , ut in usura , serto. Tert is ex iusta conventione , leu contra chir. Iuristansulti pauid aliter explorant obligationum sontes , ut vel emanent a solo naturali Iure , ut e si nudum pactum : vel , Jure tantum Civili , ut quum sub spe suis turae solutionis chirographum M ticipat E debitori concessum fuit, quo fateatur creditor sibi csse pretium persolutum. Hie nam quo civilis inest obligatio ob civilem praesumptionem factae solutionis; sed deficit naturalis obligatio, cum rever, pretium non sit perstilat uni. Vel denique uni concurrunt ad obligationem Ius Civile & n
526쪽
riurale , ut in emptione venditione , locatione condirctione , dc posito, mutuo, &similibus. III. Hoc tamen selendum de nudo pacto , quod dixi parere obligationem naturalem , sed non civilem , quatenus ex nudo pacto nulla concedit ut in Iure Ci- vi tractio , ipsum paetum nudum esse prona moluna ii ut o contractu vegi tam , sive stipitiationis, sive asterius conventionis mutuae. istud porio narii ratem , quae vulgo . . dicitur , conscientiae oblῖgationem parit. Sed hoc ita intelligendum , dummodo
illud pactum , seu p Assio fuerit acceptata per alterius partis utcumque signifi- .
catum consensum : nam citra acceptationem ne quidem inducitur naturalis cx pa-
cto nudo obligatio , ut post Sotum , Iuli iam Clarum , Gomesium , varruviam dc salios allerit La yman lib. trach. . cap. i. n. 3. Etiamsi velo pactiun sudum dic explicatum non fossici t ad intentandam ach onein , si scit tamen ad pariendam legiti- mam exceptionem l . yylagenitum , f. Sed ciam nulla , D. de pactis, qua Impeditur repetitio sol iiii l. fiaianus . D. de condici. inde b. & datur jus compensandi adversus actorem. N im id quod natura debetur , venit in comeeli sationem , l. 6. D. da
I V. Istae demum ex Iure natu tali simul Civili permixtae obligationes ex qintuor sontibus emanant, ex contractu . quasi contractu ; ex delicto , & quas delicto. Ista demum quatuor ea pita plenius m tinent obligationum fontes quam tria illa , rei acceptae, damni injuria illati, Se contractus, ad quae non nisi i in propitis reduci possunt multae ex quasi contractu , & ex qliasi delicto obligationes. V. Contractus de finitur, Plurium ad idem placitum conventio. Conti actus dividuntur in in nominatos , qualis sunt Isti quatuor : Do ui des , Do ut facias , Facio ut des, Facio ut fallas , de nominatos, quales sunt En tio , L lio , Matuum.
N imina i coii tractus tribus contrahuntur modis , re , verbis , consensis , l. l.&2.
D. de obligat. & achion. Contractias qui re perficiuntur , quatuor recensentur: Mutuum , Commodatu in quo nomine precarium quoque includitur) Depositum S Pignus. Q ii vetd consensu perficiuntur contractus quinque numerantur : Empistio Venditio, Locatio Condiictio , Societas , Mandatum , Emphyleusis. Verbis in i .ur solus stipulationis contractus , ad quam reducitur fide j iiilio. Verborum nomine comprehenduntur quoque mitus , aliive signa & scit priira. V I. Obligat o paliter ex quas contractibiis oritur , per quos aliquis taci ἔσoblletatur etiam absens & ignorans. Hujus gelne iis sept cm potissin una numerantur. Ptii ad p)gnus tacitum , cui locus eii in mobilibus in domum locatam invectis , ut dominus, seu locator domus possit illa pro pensione domus ritinere sutia ex causa competit ei achio Serviana ex edicto Servii P toris, l. Labeo l. Si inter , F. Si debitor , D. de pignor. dicta quoque p gnor alitia actio uillis , ad disia crimen pignoratiliae directae , quaere contrahitur. lteri . in filictibias dentido locato provenientibus , favore pariter locatoris pro standi locari mercede , l. In Pradiis , & l. Quamvis, D. in qui b. eaus. pign. vel hypoth..tae . contrah. de l. dilege, D. locati. Praeterea in fructibus rei pignoratae , debitore perceptis in favorem et editoris pro soliuione crediti, d. l. Secunda ex quasi contractu oKligatio est in tutela&cura, perinde ae s contractum esset inter pupillum dc tutori ira , inter minorem dc curatorem. Tertia in negotiis gestis ; fingitur enim tacitum muris datum , ut ex alterius negotio utiliter gesto , quamvis absentis & inscii, set vetiir in- dein nis ille qui gessit. Quarta in solutione indebit l,ut solutum recuperetur per condi-O ctionem indebiti. Quinta in legataria inversus haete dena,quasi colivetiisset inter Io-
527쪽
so o Iuris Canonici Chebriis P
sos de praestae ro legito. Sexta in eausa communis dividiindi, ad quam pertinet illa quoque fanailiae erciscundae , hoe est haereditatis dividendae. Septima & ultima in causa finium rcgundornm . id est de terminis loeans , inter habentes confinia praedia . Ad haec viai versa titulus pertinet Institui. de obueat. quae quasi ex
VII. in universum eontractus alii bqnae fidei sunt , alii stricti iuris. Bonam
fidem ille liuellige non prout opponitur dolo , sic enim contractus omnes esse bonae fidei debent: sed intellige latiorem & benigniorem interpretationem secum dum aequitatem ; cum tamen contractus stricti j iris Iudicem adstringant ad strictiorem & expctiorem verborum quibus contractus initi sunt Interpretationem. Porro bonae fidei contractus sunt emptio venditio, locatio eonductio , negotiorum gestio , mandatum . depositum , societas & caeteri numerati in g. Actionum , Institui. de actioni b. Reliqui non ibi recensiti, sunt stricti juris , ut aliqui contractus in nominati, mutuum , census, emphyleusis , gratuita stipulatio , donatio. Ut
enim ait l. Qidquid 69. D. de verb. oblig -adstringendae obligationii est , id nisi verbis palam exprimatur , omissum intelligitur , ac fere semper secundium prρ-
missionem interpretamur 3 laoc est , ut non extendatur obligatio ultra quam ipsa it ricte sumeta verba exprimant. Quod idem intelligendum esse in votis, seu promissis Deo notis , docent Covarruvias , Sancheet , Rebellus, idque jure merito : cd in enim aee initio gratuita fuerint , benignius interpretanda sunt , nec ultra expressa promittentis verba. Principis quoque donatio ac beneficium , si nemini praejudicet, neque juri communi refragetur, sax orabiliorem interpretationesi admittit
ob liberalitatem & munificetusam quae de Principe praesumitur , l. s. D. de constitur. Prine. l. princeps , D. d. verb. signi f. cap. Cum dilecti, de donation. VIII. obligatur quis ex delicto , maxime ex his quatuor , furto , rapina , quae scilicet ad surtum vim quoque illatam adjungit adversus rei furinae dominum ι &ex damno illato ex lege Aquilia, &ex injuria. Quatitor ista delicta privata sunt. & civisia , quatenus in his non publiea i dicta expetitur ab actore, sed congruens pro accepto damno reparatio . licet harum actionum aliquae famosae sint , ut sur-ti , rapinae , injuriarum. I X. L 'gis Aquiliae duo eapita sunt. Primum caput in eum qui alterius servum , aut pecus injuria occidit , ut tantum solvere damnetur quanti plurimi res eo annos valuit: aut s servus damnum istiusmodi intulit, ejus dominus vel eum noxae dedat , hoc est transferat in ejus qui damnum passus est dominium , vel damnum ipse resarciat. Alterum capi in illum qui alienum servum , aut preus vulneraverit, aut alio modo sine ejus interitu laeserit, aut alius quodvis animal laeserit, occideritve, ut tantum solvero compellatur quanti servus aut animal proximis triginta diebus valuit, aut si servus istud damnum secit, noxae a domino dedatur , aut dominus ejus quanti ea res erat exsolvat. Hor ultimum caput at plura quam illud primum extenditur , nimirum ad animalia pariter quae pecudum , vel pecorum nomine non comprehenduntur , cujusmodi sunt canes , gallinae , anseres , columbae , lepuseuli. Ista verb actio ut plurimum civilis est. Sed si animit occisam aut vulnera. . tum si ierit in contumeliam domini, Jabitur actio criminalis , l. Item apud Labeonem,
M. Si quis D. de injur. & l. Prator edixit, eod. X. Praeter memorata damna cum injuria facientis data , est aliud damnum sine facientis injuria datum , quod in iure Pauperies dicitur , at quum quadrupes sine se ijuria aut culpa domini sui damnum intulit l, nec enim a iiimal brutum injuriam fecisse
528쪽
see Isse potuit, quod sensu caret , l. r. D. si quadrup. pati p. sec. dicat. Eoque casu liberum domino est, vel quadrupedem iroxae dedere , vel damnum pecunia re
X I. Injuriarum actio in eum intenditur qui dolo malo liberi hominis corpus , dignitatem , aut famam seu verbis, seu facto laeserit. XII. Iam vero quoad obligationes ex quasi delicto , non intervenit in his dolus malus , sed negligentia & culpa. Et istae ad quatuor species in Iure reducuntur. Primum in Iudice , qui non per dolum , sed ex imperitia male judicavit, ideoque litem suam secit , l. Alius familiM ; D. de judiciis , & Institur.
de obligat. quae ex quasi delicto nasc. in princ. S mile est de Medico vel Chirurgo imperito : unde ait caput Si cu a , de injur. & damn . dat. Sp damna aliis ἰmperista tua , sive negligentia evenerunt , jure super hἰs testisfacere Fortet, neς ignorantia te excusat, Ascire debuisti ex frito tuo injuriam verisimiliter posse contingere , vel jacturam. Et Institui. de lege Aquil . condemnantur Medici aut Chiruringi, qui ex imperitia servum alienum Occiderunt, ad omne damnum domino resaris
XIII. Sreundum quasi delictum est In appenso , quod cadens transeuntem laesit , ut de damno teneatur qui appendit. Tertium est in effuso similiter de piojecto. Quartum in exet citore , aut institore , ut exercitor de damno teneatur illato ei quem recepit in suam navem i institor vero de damno dato illi quem recepit in stabulum , vel cauponam : unde contra hos exurgunt exercitoriar & institoriae
actioncs , quibus ipsie quoque tenentur mulieres, i. Et si a muliere , C. de instit. &
Utrum conmentiones inter mimos , aut ultimae bonorum diFpostliones et aleant in conscientia, etsi rure Getili habeantur in malida ex defectu solennitatum.
S T u D praenotandum est, supponi in primis Partes contrahentes se: aut de Levitatibus suis disponentes omnem habere aptitudinem simul' & libertatem a Jure requis tam . Seeundd quamvis circa quaestionem istam Doctores in oppostas sententias dividant ut , do singuli suam tueantur opinionem ut probabiliorem ; in hoc tamen convenite , & ingenue fateri , contrariam sententiam rationibus niti valde probabilibus. II. Contractum libere, & a personis idoneis celebratum sne solennitatibus a Iure Civili reqii istis , validum esse, quod attinet ad forum consciei uiae , amri 'ant Abbas in cap. uia plerique ; de immunit. Eccles Ancharanus in regul. Possessor , de regulis iuris in 6. S. Antoninus in d. cap. via plerique , Innocet tilis in capia'od sicut , de elech. Bariolus in trach. Minotit. cap. 3. Iason in l. Si non sortem , in princ. D. de eoi dich. indebis Tiraquellus post leges connubiales , glossa χ. num. 13. di alii celebres Iurisconsulit , quos citat Covattavias in cap. cum Upδ, nn .s - de
529쪽
s o L Iuris canonici Theoria ,
testam. ubi asserit hane esse s quam tamen ipse non sequitur eommuniorem opinionem. His adde Sotum de justit. lib. . qu.s. Molinam de iustit. tract. 1. disp. I.
Reginaldum lib. 11. num. ios. Emanuel Sa in aphorismis etiam Romae correctis , .ue ibo contractus , num . i. Petrum de Aragonia in 1. x. de jiist. quaest. 62. & alios. Ex opposito negant Covarruvias in cap. Cum esses , de testam . num. s. Sc seq. N in cap. amvis pa tim , parte 2. g. . Suare 2 de legib. lib.1. cap. 24. num . . & C. 1 F. num. 12. Lessius lib. a. cap. IV. dub. 3. Bonacina de contractib. disput. 3. quaest. I. puncto 3. num. 2. dc s. Delirgo de contractibus in genere, disp. 11. scct. 9. Horum ratio fundatur in potestate legum quae solennitates induxerun r. Addunt tamen plerique Authores primae selitentiae , eum eui Iudex etiam juxta solennitates a iure requisitas pronuntians rem ad judicaverit, licite postidete , Solo, Si : quia jus ali- qupa ambiguum per Iudicis sententiam dirimi par est. III. Prima tamen sententia fundatur in naturali hominum libertate disponendi de rebus suis , atque in obligatione naturali & debita fide circa pacta dcconventiones sine fraude instas. Ad jura vero civilia responderi solet , Ius Civile
ι denegare quidem actionem civilem ad evitandam in universum quarumcunque fraudum suspicionem , de resecandam litium ambiguam plexamque materiam : non tamen per hoc intendere ut vinculum naturale dissoluatur ; quin i md Iure ipso Civili naturalem obligationem pacti nudi adstrui. licet actioncm de illo non permittat intentari; sed tamen concedere legitimam ex pacto iando exceptionem , qua
repellatur actoris intentio eum nulla , g. si λὰ D. de pactis: L cap. Antigonus , de pactis. I V. Testamentum conditum sine solennita libris a Iure Civili per legem Hac consultissima , Cod. de testam. requisitis malidum quoque Iure naturali assiimant
Covarruvias loe. cit. Suareet de ligibus 11.1 . cap. 24. num . . & cap. 23. D. 22. Bo nae ina locis cit. Contra autem , valere in conscientia ,& naturalem parere oblig tionem , contendunt Sylvester , verbo Testamentum l. quaest. s. dc verbo Haredit 3. quaest . Iulius Clarus de testam . quaeli.9. Mantica de conject . ultimar. VUlunt. lib. 1. tit. q. num. Io. Molina locis cir . Emanuel Sa etiam post Romanam emendationem verbo Testamentirin 3. Lialde tus de testam . dub. 1. Regina idus loc. cit. &quod mireris, Lessius lor. cit. nihil tamen adducens pro ratione discriminis , cur id quod negat ibi de contractibus , assirmet tamen de testamentis. Quin etiam idem Lcssius & Clavis Regia lib 3. cap. . & Salas de legibus dispur. IO. art. . num. 22 5: Molsesius unanimes asseiunt , Haeredem ab intestato qui certus sit, vel eile dzbe-t
detestato iis voluntate in testamento aut Codicillis solemnitatibus Iuris eatentibus comprchensa , teneri sub mortali ex Iuris naturae obligat one restituere ha reditatem, de solvere legata secundiim mentem testatoris. Hue spe chat quod Plinius altli ,. .ep st I 3. Defunctorum volimtatem bonis haeredibus Atellexisse pro jure est ἰ n qtie enta miniis apud nos honestas quam apud arios necessitas valet. Certe Iure quoque Civili valet inter liberos icitamentum impei sectum , l. Hac consultissima , M. Ex imperfecto , C. de testam. V. Tertia opinio his intermedia , de ut mihi videtur , aequior & justior, tam in contractibus quam in ultimis voluntatibus solennitate civili carentibus , resolvit stare ius penes posses'rem , sicut & in omnibus serξ aliis quaestionum ambiguit tibus , iuxta caput Ex literis , de probar. adeo ut possessbr a digi non possit adprobandum suum dominium , nec possit de potucssione dejici , nisi a diei satius
530쪽
stoi dominium competere luculenter in judicio probaverit, cap. I. & cap. Sesicite,& cap. In literis , de cap. Saepe contingit, de relli tui. spoliat. Et cum sunt Pritima j. irae obscura , reo potius fa Vendati . si quam actori, cap. Ium, de rogulis Dais. Atque favorabiliores rei potius iria ra Actores habent tir , l. Favorabiliotes , D. cod.tit. Et si actor & retis aequales plobationes proferant , judicat id uni eli pro potLilbre, cap. Ex liter A, de probat. Pi aeterea valet utrobique & in contractibus , de in ctimis dispolitionibesis quod dicitur in Per traditionem , Institur. de re r. divis. um si est tam conveni s naturali egi Itali, quam volunt. tem domini tolentis rem cream in alium transfιν, ἰ, tam haberi. Si ergo cum hoc titulo posscssio conjungitur , ius
stud in j idicio coii Lient: ae completum videbitur , quamvis solennitas aliqua je- fuerit. Si autem penes unum sit pollessio rei, & ali cr nitatur jure voluntariae per dominum alienationis, sed relii sita solennitate carentis , in istiusmodi ambiguitate poli tibi crit piae serendus. Si tamen lis intentetur, standum erit ultinae ac si premae Judicis sententiae. VI. Supradictis adstipulatur communis inter pias & timoratas personas usus ;A enim qui ab altero qui alienare potest, aliquid cum bona fide acceperit, sive gratuita , sive onerosa dil positione privata, nullisque adhibitis solennitatibus , nullis icilibus , nulla scriptui 1 , se tutum in conscientia credit , neque ei quisqualia prudens & eruditus relli tutionem suaserit. Finis porio solennitatum est ut fraudibus Occurratur. Haec igitur cautio non est necessaria ubi de bona fide eonstat, saltem
VII. Praetet ea leges ipsae civiles aperte tuentur dispositiones quibus defunctus de faculiati b.is luis inutiliter ni in loquuntur, hoc est non adhibitis solennitatibus Iuris in dii posuit, dum constet de ipsius voluntate. Hoc perspicue sanciunt lex Et si inutiliter, Sc lex Sἱ ιes has, C.de fidei m. & lex Quaestionem, eod. tit. & g. fin.
Iiittit. de indei comm . laaeredit. Haec tertiam, quam caescri, praeferendam duxi, opinio adstruitur a Sol O l. b. .de iustit.quaest. s. art. 3. Bannesio disput. .ad q. 62. pag. Ios. Thoma Sanchez lib. 4. consiliorum, cap. I. Ludovico Mja puncto t. defuito Se damno dato, cam L. Hi enim conveniunt in hoc , tam quoad con .ractus , qu uri quoad supremas vorantates, ob rationis paritatem. Seorsim 'cio utriqtie parti hujus sciarunt ae li, Tragantur qui hoc admittunt in solis contractibus, ct qui ita solis ultimi, voliant alabas , quorum plerosque stiperius allegavi.
Maenam personae eontrabere probibeantur , de filii familia, Ieorumque peculio : de Senatusto multo Macedoniano: de mulieribus . Senatusconsulto Helleseno.
I. V o N I A M contractus est actius humanus ac liber , requirit necessariis l. berum contrahentis consensum , ac per consequens sufficientem rationis usum , & praeterea bonorum , de quibus agitur , liberam adis
ministrationum. Qita de causa invalide contrahereut syllos ac amentes nisi dum