장음표시 사용
541쪽
alit augetur ob dilatam : perinde est enim ac si pretium mutod daretur ab emptore; sic tamen , ut quod de j isto pretio demitur, cedat in lucrum scenerat ilium ex mutuo si nutato. Aetlimentum quoque justi pretii ex dilata solutione perinde est ac si x cnditor iliam pretii pecuniam mutuo daret ea lege , ut ille justi pretii superexcellus locum teneat Diuiae, ut docent cap. In civitate, & cap. Confisitiit, de triar. Secus tamen iudicandum , ubi augetur pretium ob aliquam ex tribus memoratis causis, quae singulae justae sunt : Prima est , lucrum cellans cum debitis conditi nibus : iecunia, damnum emergens ; quae frequentissime negotiantibus accidunt, eo quoi rcrum pretia vcl non solvantur , vel ultra modum difff rantur: quo fittit m rcatores negotiationum lucrosarum occasiones p ciumque disperdant ex deo fuctu pecuniae sibi debitae. Tertia, eaque justa caula fundatur in valde culpabili dilatione solvitonis, qualis Occurrit frequens in Magnati bas, aliisv c pc rionis, quas vel ob avaritiam piget dcbita persolvere , quamvis commode id possint; quiaeve ex Opposito per prodigalitatem & luxum sibi facultatem praeripiunt creditoribus sitis satisfaciendi : unde conleque iis cst , ut creditores gravia damna , jacturas repericula sustineant 1i si modo in hanc Icenam Paries convenerint, vel a iudice
III. M ituum similiter palliatum & scenerat ilium contrairiint quicunque roganti na, tuam pecuniam praetexant sibi eam ad manus non cise ; ideoque ex rO-gantis petitii ia lucru .n cap: antes, vendunt merces aliquas majori pretio , etiamsi si isti pretii latitudinc in i Ion excedat , hac conἀitione , vcl tacita intentionc , ut eadi m mcrx sbi imitore pretio retrqvendatum et inde At enim ac si minus pretium retio venditionis mutuarent cum usurario lucro superabuntantiae , quae est inscioic sim . la ae veli ditionis pretio. Bonaci ira de contractibus dili'. 3. qu. 2. Punct. 3.
IV. Uiura jure ipso naturae prohibita est ob multiplicem rationem. i. Qilia jus
nati iae reprobat plus ab alio cxigit quam a te receperit ἱ quod facit omnis i .ierator. 1. Q ita nuta, est compellere quemquam ad emendum rem suam , cujus habet iustum dominium : atqtii mutuatatius est dominus rei sibi creditae ; per mutuum namque transfertur rei creditae domi ilium , nefas igitur est co nomine quidquam stipe tabui datis exigere. 3. Sicut injuste obligaretur creditor in partem J icturae ici mutuo datae , cpita clim abdicaverit eius dominium a se atque usum , nihildcbet sciit ire damni cx latus i ,ctura ; quandoquidem res omnis tuo domino pQrit, si absit aliena culpa : cadem ratione creditor nullum habet lucrandi jus cx ic credita ; lucrum ei lini S damnum aequo jure ad dominum rei portinent. . Quia nulla G pcimittit ratio , ut mictuin sibi liquisSD at ex re non fructifera, quales lunt resq ae ipso usu conuimuntur. Q.iocirca Deus in Scriptori S muri titur M. amna
in V. Leges quidem Caelateae minus religiostu fuerunt, quippe quae usuras permittebini ad certam funitia am redactas, de ad illas exigendas actionem dabant. Familiis ma lex Oli in Coiiii antini Migni fuit, qu ae habetur in Codice Tiacod si alio , lib. I. lit. Lili. s. g. I. Iani circa fruges qu,ria circa pecuniam numeratam, his vel bis: Zicumqtie fri,scs humidas, via mentes mutuin de aclint, i Dranomine teria ιm ρ.ntcm consequanthr ; idest, ut A fc-zma crediti in Diodiis di Obrufe, it territim modium amplitis consequimur. Hac lex ad solo pertinet f i ei ἔς nam pro permia ulna si gulaI centesimas creditor Petnur accipere. Erant istae vcliit. xc liquiae s
542쪽
reliqu: ae morum iva peri P aganismi. Sed illas Ecclesia sanctioribus obtemperans legibus minime probabat. Ne tamen Pt incipum S: Magit ratiuim animos a Christiaria Religione quasi legum adversatrice alienaret , quodammodo disssimulans tolerabat , solis ille Clericis per publicas & saepius iteratas sanctiones pro tabubri uiu-ras. Iir de statuit canon Apostolorum 43. Disium , aut Presbyter , aut Diaco qui Uirm a mutuum accipientibAs exigit, vel desinito , vel deponiter. Nicaeni etiam Concilii canon i . utramque usurarum praedictarum speciem Clericis interdicit,eiique nominatim vetat ; id est centesimas , quae pecuniis assignabantur de ἡμιολίαι, id est sescuplas , seu sesquialteras, quae pro mutuatis frugibas constitutae erant . Utrasque similiter Lib nominibus striis, & ήαι-aι Clericis prohibct Concilium Laodice num can. s. qui canon inseritur d. st. 6. can. Non licet. Clericos puriter sceneratores a Fidelium comm unione seiungit Arelatensis Concilii primi canen i I. Eadem Clericis iteratur prohibitio in Concilii Carthaginensis tertii can.I6.& habetur in Decreto. i . quaeli. 4. can. Nullus Clericorum. Generalior est prohibitio in Concilii Eliberitani can. 1 o. ibi namque Clericis simul de laicis scenora velantur , foenisque diistinctis coercentur. Habetur pol id apud Gratianum sola ejus rars quae Clericos attingit, can. Si quis, dist. . Sancti vetd Ecclesiae Doctoi es, ex Latinis Hyeronymus, Ambrostas, Augustinus , Leo Papa, Gregorius Magnu ;de ex Graecis Basilius , Chrysostomus , aliique in laicos foeneratores saepe invehuntur. Vide aliquot eorum loca apud Graiianum c . eausae quaest. 3. & 4. Quibus adiungi possunt S. Basilius tota homilia in Psal .i . . & Lictantius lib. 6. cap. I S. V I. Plemiolias seu ses iiii alteras usuras Theodorus Balsa: non in Nicaenae Synodi can. i 7. Perpeiam cxpcinit de medietate usulae cemellinae , ut pro duodecim sex tantum annua piaestemur. Sed plane certum cit ipsa Constantini lege hemi lias, leti set qui alteras usuras futile solatum frugum, nihilque aliud significare quamcxactionem totius maluatae rei cum augmento dimidi, ut pro duobus modiis mu tuatis tres modii recipi intur. At centesima usura in sola pecunia versabatur , & addicebat creditori nummum linuntas singulos menses pro nummis creditis cen- 4mra : itaque uianuatim pzrtingebat a s auodecIm ero mutuatis deluunt. Idcadii tam id ex lub eodem libro N iit illo Coscis Tliaddosiani ut aras Senatorum mode- ,
rabatur ad dimidiam centesiimae , hoc est sex annua pro centum mutuo datis. Scribens Sanctos Hieronymus in haec verba Ezechielis cap. 18. vcrsic. S. Sι ad nstram non commo i iureis, s amplius non a ceperit, haec sapienter admonet: Putant quidam . nisuram esse tauthm i et peci via r quod previdens Scriptura divina omni ei m fert stiper- abvuaeristi.rm, tit Plut non reclias quam deripi. Solent in arrit humenti milli , t tui elei , caletarumr te specierum usera exigi, sive , vi Vpetiit si mo ΔΚ ius, fistri .r inridantia r verbi iratia ut hyemis tempore demus decem momos , a iv mufὸ reci iamus qtἰudecim , hoe est am lius patiem mediam.
V I I. J is civile in o lini b is bonae fidei contractibus , 5: praeterea in legatis &si leicommilsis, usuras debem decernit ex mora computanda cx die interpellatio-liis , vel ex die litis conicitatae , t. Mora fe=i, in princi p. b. g. Iu bona si se, D. de iii ur. l. fin. D. de perie. 5e com . rci vend. l. Gui solidom , dcl. Si qui frdum tamn , D. de togat. 1. l. In bone fidei, C. de viar. Et quid ii si per leti tentiam Judex usuras illas adiudicet, spectandiim erit an fuerit mora istaculi ab iis,coquis 3 eas cum sol vere debuillet, vel lac glexerit , vel stia culpi , quae obligatione poster. oi sit, pii: alii sibus, aut stipei flais expensis libi ademerit solvendi ficultat cm. Si res .ita sit,
Poterit usura adjudicata eligi, cum sit iii poenam Gili ab .lis morae per sententiam, φ
543쪽
eainque j istam imposita. Idemque censendum si Pars , cui per se talentiatri ad judicatum fuerit vertim , nec fictum interesse, sive lucra , sive damni , ob rem tempore dubito non persolutam patiatur detrimentum. Sed si reque mora debitoris culpabilis ulla iactit , aut justum lucri, vel damni iiileicile rum intur venerit, non potest ereditor in soro cons cientiae hujusmodi usuras etiam per lententiam adludicatas exigere ; di betque contentus cile recuperatione rei petitae, & indemnitate expensarum litis. si veto live ex aeota culpabili , sive ex alia quavis culpa debitoris creditor verum damnum sustineat tenebitur in conscientia mutuatarius illud reparare, quamvis nihil expresse conveni illit , nec Judex quidquam decerneret. Eihquippe naturalis obligatio damni aliet, . reparandi in eo qui tua culpa damnifica- it, cap. fi n. de inlit r. de dam . dato. Famosus ille Paliliensis Advocatus, cujus irreligiositas commeruit, ut ipsius libri nomenque , quali alterius Erostrati, Romanis decretis proscriberentur , vel lotus tussicere videtur apud Forenses Gallicanos ab usurari im praxi de patrocinio A terrendos, qui in stio Tractatu de usuris, n. i s. si loquitur : Itiribiu invaluit, ni mutuum debeat esse , ct sit grutuitum , omnesque leges inmaria in mutuo ρ ostis exoleverunt. Quod est justum rationabile , tum at-tιnta natura mntui , tum ad vitandam frequentiam: turpium Τηε um. V Ill. Si creditori nullatentis petenti aliquid a mutuatario detur gratuito, poterit sine foenore , vel peccato recipi. Verumtamen non est facile prae lumendum, Omne oblatum esse gratuitum. Munera enim quandoque a dcbitoribus offeruntur metu severioris exactionis eui se impares agnoscunt ob paupertatis aliguitias. Si ergo munera ista sitat pretiosa , aut pecuniaria , praesumendum cst non cite spontanea, si debitor inopia laboret , debetque creditor oblata recusate, ne occasioli ealienae paupertatis locupletetur. At si levia fiat munii scula, nec pecuniaria, nec difficile parabilia , censeri poterunt ex pomanea animi gratitudine proiiciici, atque ita licebit recipere. Et hie valebit regula illaci Coti trinitans rem credetis invitum dominum , committit furtum ; sed nitio non eli obligatus , si dominus ei ac volens, i. Inter omnes , 6. Recte , D. de nitis. IX. Potest creditor pacisci cum mutuatario ab initio de praestando vero , nec
ullatenus ficto intercile , idque 43ostmodum exigere. Ratio perspicua est, quia in hoc nihil requirit praeter jullam sui indemnitatem: neque suile compcllendus est' ad subeundam jacturam & damnum ex hoc ipso quod alteri ic beiiciis uin praestat, I. unica , C. de sentent. quae pro eo quod interest profert. Eaque lex duplicis rei meminit, scilicet lueti & damni, hoc est ut ubi exponit Glossa in verb. Possubile, & Bariolus ibid.) lucri celsantis , de damni emcrgentis. Sit hoc exemplum
damni emergentis. Dellinatam habeo pecuniam reficiendae domui meae ne corruat.. aut coemendo tritico ad alimentarem anni provisionem, vel foeno ad sumetitorum pabula , vel septis te aggeribus struendis ad arcendam aquae vim ne praedium inunis det , aut solvendis nominibus seu debitis : & cum aliam piae lentem aut accommo.
dam pecuniam non habcam, istam quam . me rogas pecuniam , tibi protestor saltielIe illis praefatis rebus destinatam , mihique aliam non suppetere , idcoque simul de damno , si quod futurum est . , te relarciendo protes or. Contingit exinde ut
domus corruat, aut ut triticum , vel kenum credito simul & carius emam , aut pecus fame pereat, aut ager aquis inundetur , aut cogar ab aliis mutuo sumere cum usuris. Exemplum velo lucri cessantis : Ego pecuniam habeo mei caturae ad
i. proximas nundinas destinatam ; sed quia tibi mutuo rosanti eredo , aut quias praestuuto die non solvis, lucro ex mercatura sperato stat Irui cogor. X. De
544쪽
X. De utroque interesse , damni emergentis & tueri cellantis communiter seri- lbtini Doctores , utrumque ex mutuo contingens exigi polia iiii, is casibus. Plior est liquum culpabilis in solvendo mora praecessit. Secundus quum sive ante , sue post . moram contigit, sed mutuum datum est per aliquam vim , sive Regis , sive Civi- iratis, sive alicujus praepotentis. Tertius, etiam nulla vis , vel mora , vel culpa de- Ibitoris intervenerit , dum tamen fuerit ab initio admonitus debitor damni impei, ldem is , & iste concesserit lioc damnum , si contingat, praestare ultra mutuatam lsortem, ut expresse docet S. Thomas 1. 2. quaest. 78. art. h. ad i.idemque traeh. de lmalo, quaest. . art. . ad 14. In tribus praedicus casibus licet etiam ab initio con- lvenire de summa ultra sortem rependenda ad verisimiliorem laxam aestimationis
illius interesse. Solus lib. s. de jusi. de jure , quaest. i. art. Navarra in Manaali ,
cap. I .num. I O. & in commem. de usuris, num. 39. Tolettis lib. s. cap. 32. n. 7. lut alios innumeros sileam. Dummodo fraus omnis procul eliminetur , neque incertus eventus tanti computetur ac si certus esset. Igitur praeter protestationem lu- icri cessantis, damnique emergentis, atque morae culpabilis , ratio etiam habenda est periculi sortis ae luat Efidei ipsius mutuatarii, cui mutuans se exponit. Frequens namDe experientia docet , debitores sive male administrando, sive per neglectum, sive etiam per infortuniam aut prodigalitatem , suis creditoribus decoquere ac versuram facere. Alii morosi adeo sunt creditoribus , ut non nisi per vim & lites ac graves expensas debita creditoribus exsolvant, quae causa cst vigentis apud is Chinenses legis , ut creditoribus adjudicentur triginta nummi ad sortem numminrum centum. Quapropter Regulares Missionarii, qui fidem Christi in ea regione promovere student , communi consilio statuerunt quaestionem hanc deserre ad solidam Petram, & Petri Cathedram consulere , num istiusmodi usurae in conversis ad Christi fidem tolerari possint .Qui tune Summus erat Ponti sex Innocentius X. discussionem istam Sacrae Cardinalium Congregationi delegavit , quae indiscri- . minatim ad triginta pro centum usuras reprobavit, cum et ismodi pericula pro rerum & personarum diversitate id modum inaequalia sint: sed judicavit praeter titillos damni emergentis , vel lucri cellantis , posse insuper conveniri ac exigi cominpensationem probabilem , quae proportionem habeat cum ejusmodi periculis , quae Psi contingant , deterior fiet et editoris conditio. Decretum istud sibi exHUitum authoritate Apostolica coi fiamavit Innocentius X. Pontifex, & refertur 1 Ludovico Bancei Dominicano Theolog ae Prosessore.J XI. De intereste lucii cessantis, quod possit in mutuo exigi I communis est graviorum Doctoruin consei: sus, Ostiensis, Parnomitant, Joannis Andreae , Syl--ε ι vestri, Caietani, Conradi , Adriani, & aliorum quos citant & sequuntur Navarra,
Bonacina , Lessus , Covarruvias lib. s. variarum resolui. cap. 4. Gravis quidem Author Dominicus Soto lib. 6. de jnstit. quaest. i. declarat se hanc opinionem troii improbare , praeferre tamen oppositam negantem este habendanHillam rationem lucri ccssantis , quam ante ipsum propugnaverat Innocentius. Sed sive Doctorum non minoris ponderis ac meii i multo ampliorem multitudinem , sive rationum momcnta expenda-x Tatis perspicuum est , non pol se citra injustitiam hinc e
cludi lucrum celsanses ut enim lucrum petit sbi compi nsari , nihil petit quam jullam , sibique cx collato in alium beneficio debitam indcmnitatem. Ex ipsis Juris
Daturalis reguli, tau stuni cst quod sacri Canones declarant osticium suum numini debere elle damnosum. Iplaque lex N. , D. de re iudi c. decernit, ne
liberalitate sua quis de inopia peticlitetur. Ille vel b qui privatur mediis ad lucrum
545쪽
crum aliquod justam desii iratis , indubitat jacturam futtiri boni patitur, de det,
riorem conditioncm incurrit , & consequenter jus habet petendae indemnitatis. si de illa convenit ab exordio cum illo cuius rogatu se isto ad destinatum luerum medio spoliavit. Secundo pecunia quae mutuo datur, quatenus subest destinationi ad lucrativum negotium, simulque ipsius destinantis industriae, pluris, valet. iu in ipsa eadem per se tantum spectara , cum in illa priori consideratione sit principium Se se en sperati lucti , idque in se virtute continens lucrum. Igitur sic spectata plus valci quam seor lim spectata . de divisim ab illo destitiato emolumento. Teristio negari non potest, spem illam lucri cssicacitet destinati esse pretio aestiniabilem, cum constet apud omnes , spem lucri , seu quod idem est , speratuin lucrum , justo pretio vendi pol sc , ut constat in Jure de venditione suturi jactus retis, i. Si famem , D de. actionibus empti. Idemque de Ductu agrorum fi ituro , de foetibus pecorum nondum editis. Qiiarib par debet esset ratio damni de lucri; contrariorum enim eadem est disciplina. Itaque par debet esse damni de lucri aestimatio. At conincedunt Innocentius de Soto , quando ex mutuo damnum aliquod futurum formidatur , licere de eo compensando pacisci. Ergo licet pariter quando speratur lu-εrum, si spes rationabilis sit. Quintd , quia amissio boni rationabiliter speraii
computatur inter damna, dc proinde jure merito tenere locuria potest damni emergentis, quod a compensatione mutui duo illi Doctores non reppellunt Sexto ex eo
quod illi fatentur, licitum esse pacisci de lucro cessante quandocumque aliquis per vim aut fraudem mutuum dare compellitur , concludi facile potest, licitum quoque esse ita pacisci, nulla etiam vi , aut fraude adhibita. Vel enim pactio de comis pensando lucro cessante justa est , vel usuraria. Si justa , ergo licita : si injusta de usuraria, ergo absolute illicita, dc ideo prohibcnda quoque homini per vim aut
fraudem circumvento, vel compulso. Illa enim compulsio valorem non auget, nee pretium rei mutu. u. n. Cumque usura sit jure natu iae illicita, nullus piae textus
. . . . . coactionis potest illam justificare, sed solum interesse lucri vel damni. Proinde si . interesse lucri accedens ad mutuum libertate plena contractum, censetur illicitum. . . non minus erit illicitum etiam oppreIIa libertate. Septiiud , si quis me roget ne laborem , vel ut instrumenta artis meae sibi commodem , quamvis mihi liberum. sit vel recusare , vel aequiescere ; si tamen acquiescere lubet, pollum cum rogante pacisci de praestando mihi lucro quod ex meo labore coni equi sperabam. . . Idem igitur in libero mutuo , quod in libero commodato statuendum ; cum inter se communia haec habeant, quod gratuit d fiant, dc quod celebrentur ambo ingratiam recipientis. XII. Seeluso autem interesse damni audita eri, necnon sceni pecuniaria , vel inter partes conventa , vel a Iudice decreta os culpabilem n O m , adeo Iura reis
Esio pari in tartiὀra jure, quidquid scenerator aliunde ex miniis sibi obnoxiis
debitoris bonis exigit , computandum est in sortis ipsius parem diminutionem. XIII. Ut autem mutuator licite possit id quod sua interest in pactum deducere,
tres quae sequuntur conditiones necesse est concurrere. Prima est, ut mutuum sit vere causa damni emergentis , aut lucri cessantis e vcibi causa ,' ut pecuniam
destinatam negotiationi, vel emptioni rei frugiferae subtraham ab illa destinatione , eo qudd tibi mutuem. Nec id solum , sed requiritur insuper , ut non habeam
probant aliquid ut ra sortem peti, ut leges limul Ecclelialticae dc imperiales de- cernant nefas else creditori fructus obnoxi his ignoris percipere nisi cum pasi de raeditivalente sortis dimi initione , c. Ex literis, de jurejur. dc l. i.C. de distrach. pigu.
546쪽
aliam penes me otiosam pectini alii, quam possim substituere in eun ilcm usum , ad quem primem destilaave tam pecuniam , quatam tibi do nuit .:o : si enim par alia pecunia mihi restet, ccllabit praetax iis luci i ccita iis , aut e mei genii, d .inani, clim facile possim illud intercile reparare impendendo in hoc ipsum Pam qi ae n. ilii superest, pecuniam otiosam. Ad hoc tamen non cst nccesie illim p cm. lim clam su- are , quae in alios c ventus rae tona ii iter se posita est, ut iccte notat N. va ira cipiis Ne I . num. 11 1. qualis AF illa quae reservatur ad alimenta eu pio v si H c, sit nil ae, ad filiolum dolem , ad emundam piae secturam , vel csti tum , ad caiias L,Vi. itUS,
quos 'udens S commodus patet familias debet piae cavcre , ne inopi Halia D ruen-
e aliquo eorum Oppri inarur , ut sunt inoibi privati, incendia , bclla, epi finiatae, occurrentia litigia, longinquae proscctiones. Secunda conditio cli , ut mitriis lucrum exigas, quim quod ex tua destinatione sperare poteras; siquidem dcxloceiada est laborum S expentarum aestimatio , de quanti minoris valet id quod futurum atquc incertum est, quam quod certum est & praeseris. Tertia demum cccliditio est, ut lucri cellantis compensatio non exigatur statim dato mutuo , scd p. ii cini- eniens ital crvallum et ut ii ex mutuo eruam aureorum debeantur mihi Octo suci iccitantis, non paciscar octo statim mihi solvi ; alioqui erum jam re ipsa nUn mutuo centum, sed solum nonaginta duos aureos : & tamen non miniis ex ilia imminuta simina viserrcio Domine intercsse , quam si mutuallem centimi. Medina dc usur. quaeit. f. Septima cividitio, Leuius cap. 1O. dab. I I. nili N.9'. XIV. Hic admonendos duco & poenitentes , & Consiliarios , plerumque fieri , ut homines per caecum sui amorem decipiant alios , atque etiam scipios fallis praetextibus , quibus suas obvelant usuras ad excusandas excusatioties in peccatis.
Unde Sanctus Papa Gregorius i. parte Pastoralis, capite V. ait: Saepe sibi de se mensissa mentitur. Multi quippe fundant intereste in hoc , quoa possunt creditam pecuniam exponere legitimo alicui lucro ; cum tamen nullum ad id habeant, a. t habuerint esticax propositum , aut 'etiam repugnantem habeant voluntatem Ob Pericula quae reformidant. Isti quidem ident: dem affirmant , se nunquam coli inlliu-rcu , ut suae pecuniae arcis otiosae includantur ; cum tamen aut lolum in cndatu ex mutuo lii critis , vel fallem de aliis lucrandi modis nihil certo ac csticaciter propo-Mant, nisi sorte solo casu, quo sidi debitores non occuirerent , quibus tia losilaira pecuniam cum in irore credant. Illiid propositum est piat o praepolleritii , nec pol si fundare lucrum cellans. Ut enim vero obtendi possit cellan, lucrum , ne cellecit ante mutuum praecessiile completain & efiicacem voli intatem aliis iacgotiis licitis & lii cratoriis pecuniam itiam impendendi, quam post pomodo. D rogor alii
mutuo credure. Ιdqtie adco ccrtum cli, ut Tolctus libro I. cap. 3 2. Diam, L. & 3. alterat orianes hac in re Doctorcs convcnire. Et tamen eorum pleriqhie qui lucru in cellans praetexerunt, reculare solem occurrentes occasiones illius lucri, quod tibi cessare praetexerunt , quales sunt praediorum frugiferorum emptioncs, frugii in aut fructuum incrcimonia , verae , nec fuca ae cum mercatoribus locietatcs, aut census
perpetui ; quia videlicet in hoc unum , aut certe primario intendunt , ut lucrumipeciolo & fallaci praetextu leportent ex mutuo cum certistina mutuatae loetis recuperatione , quae magna est avaritiae illec. bra.
X v. In pignoribus quoque & hypothecis contrahitur etiam palliarum sceatis, otii fit in pacto legis commissoriae , quod debitorem amissioni pignoris adsti ingit, transfertque illuctan creditorem , si tempore piaestituto non lolverit. Jubent veto leges pignus distrahi, & ex eius pretio summam debitam deduci, qua cre-V u u ditori,
547쪽
di tori suis fiat, nec non distractionis impensas; totum vel δ resduum restituit debi-rori. Pachii na legis conma illoriae eitca pignora damnatur in utroque Jure, cap. I. N 2. de xi sit r. & l. i. & a. C.de pignorat. actione. Verimi duob is casibus Canones 'int creditori , ictiis pignotis percipere sine sortis dimituitione. Primus est,
ii dominus selidi pro Jcbita sibi a vallatio pensione sumat in hypothecam ipsum
Diadalu praediit m ; non enim quos inde fructus capiet, conserte tenebitur in sorintem , cap. I. & cap. Cohrquestus , de usur. & cap. i. de seu dis. Ex quo enim seudum in manus Domini dir. Ehi recidit , spectant ad ejus dominium fructus ex jure seu-ddli. S ci iid is casus est i ii pignore dotali , quos socer genero assignavit. Potcst cnim gener se elus line dotis diminutione percipere pro sustinendis oncribus ma- ri. Vonii, cap. Saltibriter, eod. tit. Ulteriuς addit Soto de justit. lib.6. quaest. I .art. 2. idem l 'ris cile in vidua , quae mortuo viro suam nondum dotem recepit, ut possit ad oncra viduitatis sustitienda fructibus frui dotalis hypothecae sine ulla dotis deducti Une. Caeter qui fiuctas quos creditor ex pignore percipit, computandi sunt in itariis di ira in tutionem , cap. i. & d. cap. Salubriter , de usuris.
XVI. Denique hoc scicii duio , prohibitum esse ab utroque Iure , Ecclesiastico dc Civili , ulli ras nondum persolutas in sortem converIere , l. Ut nullo modo, C. de usur .le Pii V. constitutio de centibus idcm prohibet, ne census antea consti-ttitia, augeatur ex tensionibus debitis quidem , sed non solutis , quamvis ex jam solutis augeri possit. Navarra quidem , Aetoricis , Bonae in de contractib.disput. 3. . quali. q. uum. o. aliique Doctores asserunt istam prohibitionem non elle jurisi a ii M., ted dumtaxat positivi in aequitate fundati . ne censuarii hujusmodi ac-Cς uionibus supercrescenti Sus opprimantur. Quae prohibitio dum viget, obligae secundum coiit cietitiam , si e ut & aliae jutis positivi dispositiones, de quibus pio nunciat Api stoliis Rom. 13. Qui potestati fesistit , ordinationi Dei resistit. Ideo λ subditi estιre , non sitim' propter iram , sed etiam Propter censilentiam. -
U. uias uiaris sit pci nascentes vocant Gi caeci Anato simum. XVI l. Plerumque usii venit, ut novus creSitor alienum mutuum sua pecunia . exsolvendo , subrogetur in jus & uomen prioris creditoris , qui iusto titulo lucri cellantis , vel emergentis damni usuras ex mutuo reportabat,quique novo isti creditori qui id mutuum exsolvit, omni jure suo cedit: quaeritur an vi hujus cessionis licitum iit subrogato huic creditori easdem usuras circa mutuatarium continuare Videbitur fortati alicui hoe ei licere , tanquam succelsori ac cessionario prioris creditoris qui eas licite exigebat,Juxta communem utriusque Juris regulam: Qui inius alterius succediti eodem ' liuo ille iure uti debet. Caeterum contrarium prorsus statuendum, iri si novus ille creditor similiter patiatur lucti, vel damni interesse. Camenim jus illud quod pristino creditori competebat , sit penitus per soliuionem exti iactum, non pol cli in uibrogatu in creditorem transmitti, secundum alteram illam Iuris regulam : Nemo pitti iuris tu alium transferre potest, quam 'se habet,cia p. Nemo potest, de rogul. lur. in o. & l. Nemo plus iuris , D. eod. Caput hiud concludo legis
tum Rota anae , tam Francicae prohibitione. Iustitat. linis non committit ut tutores& curatores in quibus erat plaulibutior iasuraru in praetextus in minorum pecunias ii suris exponant ; sic enim novella I r. Quoniam, salicit: Quoniam antem videmus ex ratores, quisumsue Dei memoriam habent, ad curam dis iter accedere propter saene-ν aiorum nec/sFatem , Ducimiis ni tam necesatem ex legibus esse curatoribus minorum pecunias senera; i, sed caure reponere rese=vare. Succcssit posterior novella Basilii . M.; donis, proh belὶs tutoribus Jc curatoribus minorum de pupillorum pecuniam sce, rori .
548쪽
s stenori dare. Dein ὁe aliera Leonis cognomento Philosophi , qtii patri Basilio sue-
celsit , qua profitethir pupillares has usuras divina lege vetitas este : pur itiit ta- meti genuraliter iisuras , quelmadmodum alia mal , publice tolerantur , ut luda iei. cultus , lupanaria , eo quὁd inopes urgente neccisitate non aliam Pollent nancisci pecuniam nisi scenebrem. His lublicio Henrici III. Gallicanam Sanctionem in Comitiis Blciensibus , art. χor. Omnibus cnfisciιmque sextis conditiinis inbiseiamus usurata exercere , ac Pe 1 iam foenori muttiare vel lWro , sub poena Pro dima vise. bonorariae petenda venia , ct exilii , cr m avis pecunia ia moltationis , cuius crimetria pars denuntiatoribus a iuvabitur. Pro fecunda autem vite poena cc pue ea s gene, alis
horarum consis alio instigetur. Quibus iisdem poenis subiacere decermn.uI ctia/u eroxe
De usura fundata super periculo sortii
'I. I Rcu M sPECTE procedendum est in discernendis periculis creditae soroli ,: cupiditas enim , quam radicem malorum Omnium vocat Apostolus,plaramque animam excaecat, ut sibi pericula effingat, quae reipsa nulla sunt ἔ aut gravia putet quae testiora sunt. Nec tamen negari potest , vera pericula. qnibus res exponitur , elle pretio aettimabi ἰia , damnisque & jacturis obnoxia , quae recta ratio de iustitia compensari merito iudicent, ne unicuique Osticium uium vertatur in damnum. Haec itaque aestimatio iudicium requirit probi prudentisque viri. Frequens enim docet experientiae, multos accidere casus, per quos res creditae deteruntur vel consumuntur , aut eo adducuntur sive ex debit rum adversis rebus, sive ex aliorum creditorum concursu , sive ex mala fide vel judiciariis tricis & artificiosis evationibus, sive ex inevitabilibus litium expensis, sive ex Judicum ipsorum favoribus S corruptelis, ut multis satius suetit rem debitam non repetere quam judicio prose isti : ita ut certissima veritale nuatur ista Iuris regula : Miuus es habere actionem quam rem, lege Minus est, D. de regul. jur. II. Licitum est igitur in mutuo aliquid supra sortem recipere ratione periculi amittendi sortem, aut recuperandi cum molestiis , laboribus ἐκ expciis, , cado cent Sylvester verbo .ra i. quali. 3 s. Petrus Navarrias Lb. . cas. 2. num. 3 3. Medina trach. de rellit. quaeli. s S. Filii ucius trach. ; . a Lim.97. Sc Io I. Bona cina de contrach. disput. s. quaeit. s. pulicho s. Cellam tamen hujus lividi cautiones ubi creditor nihil periclitatur, eo quod sit praemunitus idoneis cautionibus , fi letulloria bas δέ pignoribus. Sed tandem praeter rationis & periculi e vidcul iam , quale non tenetur creditor subire , quaestionem & telblutionem iliam ex ra Onarie ira dubitati otiis aleam eximit Decie tum Sacra Congregati otiis ab Innocentio X Potui fice approbatum pollulantibiis apud Sinei,sium regionem Regularib is M. isti otiariis , - . Romae typis uditum anno 16 s. relatumque a Ludovico Baricci Dominicano Pto- selibre Theologiae in Aventonensi civitate, & Fidei Inqui litore , in sua Muralisama , verbo Usura, his sancitum verbis : In praefato Sinarum Regno lege i tibi-
549쪽
litum est ut in mutuo triginta pro centum accipiantur absque respecta tueri re sentis 3c damni emergentis. Quaeritur utrum Christianis sit licitum pro pecuniarum suarum mutuo, licet non interveniat lucrum cessans aut damnum emergens , praedictam triginta pro centum quantitatem lege Regni taxatam accipere 3 Et causae dubitationis cit, quia in recup randa pecunia est aliquod periculum,quod qui accipit mutuum fugiat, vel quod tardet in solvendo, vel quod nece isse sit coram Iudice repetere,vel propter alia huj.ismodi. Cesit Sacra Congregatis Cardinalium S. R. E. . atione mutui immediate est praecise nihil Altra fortem principkem esse accipiendum. Si vero .ili quid recipiant ratione periculi probabilite imminentis, prout in in iis pon esse myt,iet .inuos , d ι nmodo h.rbeattir ratio probabilitatis fericuli ,-qualis 'I1 m , ac serv ita propo tione later perisAlum , ct id quod accipitur. III. Apud quosdam Sammistis evidenti rationi praevaluit capitis Naviganti, de uiar. male intellecti, aut ut alii volunt, depravati aut horitas, cujus capitis haec legantur vel ba: vel eunti ad nundinas certam mutuans pecunia quantitatem, pro eo quod tu se recepit periculum recepturus ultra sortem, usurarius est censendus. Qiidam textum prout vulgd legitur , inlisitatis arguunt, de ablatam negativam vocem. - conquc rurietur , vol un: que legi, et surativi non es censendus. Id contendit scribens in hcc ipsum caput Balbola , idque clare insert ex collatioi e verborum immediatusi, blequemium : Ille quoque qui dat decem solidos , ut alio tempore totidem sibi grani , vini , vel olei mensura reddamur, quae licet tunc plus valeant , uti lim plus vel minus mutionis tempore fuerint valitura , verisimiliter dubitatur, non debet ex hoc intrarius νeptitati. Ubi particul a , me quoque, indicant Pontificem vel neutrum cenissendu ira cite usurarium. Si enim de uno vellet ,& non de altero , non addidi illat, , quae soni voces paritatis &. consormitatis ; sed dixisset, Et ille econ tra. idque probabilius commonstrat , ab exscriptore aliquo fuisse depravatum textum , amota n gativa. Alii vcro , quos allegat dc sequitur loco superius adducto Bonacina , ad vellentes allelaum esse ab ordinario usu , si mutuans ipse allecutatorem se eoialtito at erga mutuatarium illum mercatorem , omnemque inter creditorem dc deb totem initam obligationem supra mutui solutionem additam , reprobari jure i plo ut usurariam , colligunt a mutuante sui illa mutuatario impositam legem , tu non alium quam seipsum eligeret adversus pericula Obventura fide-jui solem ; & fortat sis aceepta quod deterius est) a mercatore cui mutuabatur
I V. Pari ratione, tametsi usurarium sit eatius vendere piaecise ob dilatam seluti Oiri in incrcium, cap. In civitate, de usuris; licitum est tam cia credi id vendentibus axigui e alictuatenus pretium ob incommoda quae lubit mercator : tum quia solitu Leit de praelemi pictio nova contrahere mercimonia , tuaque ax Pie lucra, quod est veru .n lucri ccii Mitis, aut damni sibi emergentis intcrelie : tum etiam ob pericu- lGm , cui te exponit, pretii vel amittendi, vel diminue: idi, vel cum expcialis , aucc ura empto iis malevoletitia 5e ivolestiis recupera tuli Et lain si vel O postmodum con-ν lingat, ut mutuator aut emptor rcm suam v ct pictium uiae jactura vel moiciliis, quales apparenter T. et ac bantiae , recipiat, pol cit tibi augmentum piaedictum reti-Dere , modo proliam non fuerit immodiratum , & reucr criculi tua fiet it Mait
tradi vel expendendi , aut fraxis i)beundi dinitore tu olestias. Ratio est, qtii a propicr F. ii modi pili cuia qxbus se creditor exposuit, res ipsa plori, valcbat,
glaco ite porcst exccillim retinere. Petriis Navarius lib. 3. cap. 2. in m. I q. COVar. ru ias Lb. a. var. resol. cap. 3. num. 6. Linius lib. a.dub. . num. 28.ec si . nacina de
550쪽
de contract. disput. 3.quaest.2.puiusto A. num. IS. de iv. Messina de restit . quaest .ult. aliique. Iustitia qui flem spinarii rativa , ut docet Aristoteles , in aequalitate consistit utrobi 2ue servanda , lib. s. Et hic. cap. s. sed aequalitatem ac pretium variantesversae circii initantiae itinc inde occurrentes. J
iri gratiam utriusque, ut emptio, vetulitio, locatio, conductio, pignus. cictas. Secundum tres halce diiserentias alii contrahenti irin icnentur de dolois di lata citi P tan: um alii pariter de levi culpa : alii etia.n de levissima Culpas hic intelligimus civiles , non enim neccile est elle theologicas, id cit quae apua DQum pro peccatis imputentur. Si ergo res alterius lit apud te per contractum quilii tuam solius utilitatem initus fuerit , teneris , si res intereat, non tante in ex lata, ted etiam ex leui. de levissima tua culpa ; ut si liber , aut ecpius sibi commodatus apud te ex te .issima tua culpa deperdatur. Hoc docet caput unicum de commodato , his verb:s : Clim Vatia sui tantum quis commodatum accepit, de lavisina etiam cuν ι tenetur a de lex In rebus commodaιis, D. commodati. Ex Osticio quippe gratitudinis suminam in aliena re gratis concella diligentiam convenit exhiberi. At vice versa si contractus in solius domini commodum cedat , solam latam culpam praestare tenetur is qui rcm habet alienam. Exemplum est in depolito, Inllit. quibus modis re contrah. oblig. f. 'raerea se eis, ubi decernitur, de politarium cxlato dolo teneri. ibi velo per doluiu lata quoque culpa intelligitur, ut ibi Glolla exponit. Denique si contractus cedat in utriusque,dantis ita ut & accipientis emolumentum , tenetur quis in re conservanda de lata & levi , sed non de levillima culpa. Instit. ut supra. g. Creditor. Et iii universum triplicem istam ae illitati valde nientaneam distilictionem tradit lex Contractus 23. D. de regul. iar. II. Cum igitur emptio venditioque celebrentur in giat iam dc commodum uti tuique contrahentium , isti non tenentur de levissima , sed de lata & levi culis , si res dii pereat, aut deterior itat. Admodum tamen probabilis est assertio Lellii ib. 2. cap. 7. mim. s. non teneri contrahentes de levi aut levissima culpa in foro coia scietitiae, i .isi post Iudicis sententiam , c im in his duabus aut nullum , aut solum veniale ex quadam in advcrtentia peccatum contingat. Sed si damnum futurum ad verpit s , Heleriter , de neglexit , ibi intervenit lata culpa , quamvis imalitia abfuerit ; de in foro conscientiae id iactur sic laedens laetae parti latisfacere . . III. Eii otio est pactio pretii pro merce. Venditio uti eactio r rcis pro pretio, iuxta l. D. de contrah. empl. Tria igitur ad huius contractas vibitalitian,
I V. Rerum venali ilia pretium dii plex diilinguitur, scilicet legitimum , quod , M gii iratu, vel a Principe , vel a Republica piaefixum est ; ta vulgare , quod , ctarimuni Pudentium animalioue dependet , Pxta legem Pretia 6 s. D.ad lcgcn
O NTRAc Tuia M alii cilcbrantur in gratiam dantis, ut depositum,t alii in gratiam accipientis, ut mutuum . commodatum , dolaaziO ; abi