장음표시 사용
31쪽
VERBA VITRUVII LIB. IX. CAP. III.
33쪽
Archimedis vero cum multa miranda inventa et varia suerint, ex omnibus etiam infinita solertia, id quod exponam videtur esse expressum nimium. Hiero enim Syracusis auctus regia potestate, a rebus bene gestis, cum auream coronam votivam, diis immortalibus. in quodam sano constituisset ponendam, immani b pretio locavit faciendam, et aurum ad sacoma appendit redemptori. Is ad tempus, opus manufactum subtiliter, regi approbavit, et ad sacoma pondus Coronae Visus est praestitisse. Posteaquam C indicium est factum, dempto auro tantumdem argenti in id coronarium opus admixtum esse, indignatus Hiero se contemptum, neque inveniens qua rati ne id furtum deprehenderet, rogavit Archimedem, uti in se sum rei sibi de eo cogitationem. Tunc is cum haberet eius rei curam, casu venit in halneum, ibique cum in solium d descenderet, an, madvertit quantum corporis sui in eo insideret, tantum aquae extra solium efffluere. Itaque cum ejus rei rationem explicationis ossendisset, non est moratus, sed exilivit gaudio motus de solio, et nudus Vadens domum versus, significabat clara voce invenisse quod Paereret. Nam currens identidom Graece clamabat εὐια ε εορ- e. Tum vero ex eo inventionis ingressu duas dicitur secisse massas aequo pondere, quo etiam fuerat corona, unam ex auro, alteram ex argento. Cum ita secisset, vas amplum ad summa labra implovit aqua, in quo demisit argenteam massam. Cujus quanta magnitudo in vase depressa est, tantum aquae essurit. Ita exempta massa, quanto minus sectum fuerat resedit, sextario f mensus, ut e dem modo quo prius fuerat ad labra aequaretur. Ita ex eo invenit, quantum ad certum pondus argenti certa aquae mensura r sponderet. Cum id expertus esset, hum auream massam similiter 4
34쪽
pleno vase dimisit, et ea exempta, eadem ratione mensura addita, invenit ex aqua non tantum defluxisse, sed tantum minus, quantum minus magno corpore eodem pondere auri massa esset quam argenti g. Postea vero repleto vase in eadem aqua ipsa corona d
missa, invenit plus aquae desiuxisse in coronam, quam in auream eodem Pondere massam, et ita ex eo quod plus defluxerat aquae in corona, quam in massa, ratiocinatus, deprehendit argenti in a ro mixtionem, et manifestum furtum redemptoris.
Σxo ΛΙΑAuctus regia Potestate. Non enim, Hiero secundus hujus nominis Syracusanorum Rex de quo hic sermo est, jure nativitatis et haereditatis regnum adeptum fuerat; licet ex antiqui Hieronis quondam Regis et Gelonis primi successoris, stirpe esset oriundus: Sed electione ad hoc honoris fastigium evectus est, propter maximas quibus pollebat virtutes: ob quas primum iactus est Praetor ab exe citu admodum juvenis, eaque in aetate, tanta in eo reluxit animi magnitudo, ingeniique solertia, ut omnibus gratissimus postmodum T gnum fuerit consequutus, quo potitus scientiis, literatisque immanes favores maxime Archimedi impertivit. De eo Polybius arm rum Scipionis Africani non dumtaxat comes, sed veluti ευλωρενς, Sic
Hiero Rex creatus est anno 3. Olympiad. ra 3, scilicet Urbis com ditae 467. ob Mamertinos lasos fugatosque, eorumquo duces CaPto Et sortassis hujus victoriae pretium diis suis secit votum Coronae, de qua hic sermo est. Immani Pretio locarit. An immani pretio, seu manupretio fumrit legendum, tum ση-μ vel sacoma quid sit, multi in vitruvium scriptitarunt, nec id ad nos quicqi iam attinet: nisi interim dixerimus inlis in ah Hyperide referri a Iulio Polluce et is,mniis lis dicialiquem cum leviori parti quicquam addit ad aequilibrium. Dubpondium porro habetur distusissimo explicatum libris de aequipo
derantibus, quo lectorem remittimus.
Postquam indicium est factum. Primum indicium quod fieri potuit ab oculo fuit: quia fulgor qui auro puro puto et obrizo est.
35쪽
extinguitur Immixtione argenti, aliusve metalli. Nihilominus quoniam in argento splendor quoque nati Vus est, qui licet albescat, nihilominus lucet, et radiis immixtus radiantis auri quod etiam L ω-
sui dicitur, sallit, et nisi quantitate abundet, vix sola intuitu deprehenditur. Sed si saltantur oeuli in corpore lucente, certiori judicio indicium fit ab heraclio seu Lydio lapide, cui vis est, ut inquit
- ἡλωή. unde Et appellatur Color citim metalli lapidi impactus et supersciei corporis lapidei minus splendidi adhaerens, sa-cilius discernitur, et mixtio clarius appareti Verum si adhuc sallitur lapis, et mixtio ea ratione temperata sit, ut ne Coticula quidem deprehendatur, sono tentari potest, qui in singulis metallis sim gularis est. Sed rursus etiam auris sallitur saepissime, ita ut alio recurrendum fuerit; Tunc incisione, vel susione, vel separationis aqua utendum est, quae fit ex sale nitro et triplo aluminis destillatis simul igne sorti. Ea cnim est hujus aquae Chrysulcae vis ut insusum argentum resolvat in se ipsam, aurum vero instar pulveris in fundum vasis remittat: ita ut versa aqua facillime habeatur. Argentum vero distusum non recuperatur, nisi prius aqua in vaporem conversa: gravitate enim sua et tenacitate nativa partium essentialium, qua obsistit igni, argentum non sortur in auras, sed in imum vas recipit se et illic colligitur. Quidam addunt plumbum et cineritium pio indiciis auri: verum quia odorem plumbi argentum sustinet, Ch Usulca certior est. Ceterum ex his indiciis solus Iapis lydius potuit Hieroni usui fuisse: caetera enim opus labesactassem, quod sartum tectum tueri fuerat animus. Ceterum nota
da sunt Vitruvii verba, de to atim tantundem argenti in id c ronarium DPus admixtum. Nam ut furtum potu rit deprehendi a tificio Archimedeo, necesse suit dari metalla quorum mixtio facta suerat. Etenim ex tribus metallis diversorum sub eadem mole ponderum ut auri, argenti et aeris, possibile est duas maMas con sic re diversis mixtionibus quae fuerint tamen eiusdem ponderis et molis: Sint v. g. O. A. C. tria metalla ita inter se affecta, ut libra O. sit ad libram A. mole ut a. ad 3.r ad libram vero C. ut a.
ad 4. Si itaque libram ex o. cum ilhra ex A. miscuero, eniciam
molem S. sive digitorum, sive aliarum quarumlibet mensurarum: Rursus si cum libra et semisse Ο. miscuero semissem C. esticiam corpus a. librarum et voluminis 5. quoquo digitorum, vel aliarum EXPositarum mensurarum. Nam si r. Ithra O. dat molem a. digitorum: ist ponderis da hit 3. molis: Tum si x. Ponderis C. dat 4. molis, et ponderis, dabit a. molis.
36쪽
Μixtio itaque in genere metallorum cognosci debuit ut inventio Archimedi stare potuerit. Et certe aurum et argentum notat Vi
Ibique cum in solium descenderet. Ingressu solii Archimedes deprehendit modum, quo provinciam sibi a Rege demandatam absolveret. Etenim cum solium vas esset quo in balneis antiqui mterentur; et in quo sedentes lavarentur, atque ligneum esset, unico excavabatur trunco ut solidius esset quod forsan ideo dictum est solium quasi solidum, et Augustus Hispanico verbo duretam Vocavit) Aqua vero implebatur ad labrum usque: quae proinde ingrediente eo qui lavandus erat, emuebat et quidem tanta quantitate quanta latis esset dimensionibus. Cessisse quippe locum prementiet advenienti corpori etiam didicimus ex his, quae de vectis in h. mido superius dicta sunt. Latius itaque corpus, plus aquae emittebat, exilius vero minus p Hinc coniectura deprehendendi furti. Qui dipe duo sunt quae naturam metallorum potissimum manifestant, pondus et color. Quamvis enim Omnia sint ponderosissima, quia maxime terrena, tamen quo puriora sunt et Persectiora, scilicet essentiae compactioris, tenacioris et humidi magis ignei, graviora sunt: Αωrum proinde quod omnium purissimum est et minimum solubile, utque humidissimum, sic maxime diducibile ceterorum est, et minie ponderosissimum ut indo manifestum fiat, si duae massae os Tantur paris ponderis, illa auri, haec argenti, auream minori mole esse brevioribusque dimensionibus: ita ut cum alternatim dimittentur in plenum vas, minus ex aurea diffundatur aquae, quam ex
argentea. Tum Oero ex eo inoentionis ingressu. Hinc Plutarchus elegantissime ostendit quanta voluptate veritatis studium iaci ρος ἁλιεινία, exuperet corpoream ingluviem. Inter alia cnim exempla dei ctationum quas profert scientiae et sapientiae assidua perquisitio, Archimedem in medium adducit, et ait καὶ χωμνα i ρασιν in
Sextario mensus. An sextario mensus fuerit Archimedes' ref
37쪽
VERBA VITRUVII assata aquam, an alia mensura liquidorum, nihil interest, dummodo quantitatem ipsius rite et apprime cognoverit. Et quidem nihil ce serem in hac scrupulosissima mensuratione commodius et exquisitius pondere et bilance. Nec enim moles aeque numeris convenit ac pondus et ut mensurae quae molo constant, ut sextarius apud Romanos, Congius, urna, Amphora, culleare, vel infra sextarium hemina seu Cotyla: Quartarius, Acetabulum, Cyathus et hujusmodi, nisi revocentur ad libram lil raeque partes, non bene cognoscuntur. Postea pero repleto Oase. Omnis itaque ars deprehendendi surriti Archimedi suit, a proportione effusarum aquarum scrupulosissime observata. Quippe massa argenti plus aquae effudit ex vase, quam aurea paris ponderis: Corona vero utriusque naturae Particeps et aequi rursus ponderis, minus quam argentea, Plus Vero quam amma, et quidem ea ratione qua mixtionem secerat, Ut v ro experiamur artem, ponamus effusam ab auro aquam esse Ο. et ab argento A. ita ut moles auri ad molem argenti se habeat ut O. ad A. Ut vero A. ad C. ita sit moles argenti ad molem Coronae. Excessus vero A. super O. sit B. ejusdem A. super C. sit D. D mum ipsius o. super C. sit E. Et quoniam Corona item massa
quaequae, alicujus est ponderis: Dedit enim Hiero aurum ad S, coma. Ponatur pondus illud esse F. in numero noto, qui dividatur per B. et constituat G. Tum G. ducatur in D. et uat H. D mum idem G. multiplicetur per E. et producatur, Κ. Tandem dividatur F. bifariam in ratione II. ad K. Etenim quod contigerita latere Κ. nempe Q. pars erit auri; quod vero successerit ipsi H. erit pars argenti mixti Coronae quae quaerebatur. Pluribus hanc artem persequi locus fortasse requireret: sed quia mons est haec exotica summis duntaxat digitis nunc attingere, eadem si Deus d derit aliquando luculentius explanaturi, et rem indicasse sussciet, et lectorem interim remittere ad innumeros pene harum scientiarum artifices, qui dissicultatem hanc solverunt, maxime ad Ghetal dum Patricium Rhagusinum, qui paucis abhinc annis hac in Pa te Archimedem plurimum et a tissime PromoVit.
38쪽
Ea massis autem auri et argenti etiam inaequalibus inter se et coronae Potuit Archimedes rationes molium utriusque metalli d prehendere. Quamvis enim corona 8. suisset pondo, sed auri duntaxat copia ponderis unius librae, ex effusa ab auro aqua collegisset effundendam aquam ab octuplo auri. Idem consendum de a gento. Caeterum sicuti diversa moles auri et argenti etiam sensibus perceptibilis ex illa effusa aqua, consequitur idem pondus in utroque metalla; viceversa eandem molem sequitur diversum pondus, ita ut non minori sacilitato ex diversis ponderibus corporum similis molis, mixtio deprehendi possit, quam ex diversis molis aequalis ponderibus: Et est eadem ars. Sit mixta auro et argento quaedam figura ponderis A. cui propiastica arte sui dantur duae aliae mole aequales, una aurea graVitatis B, altera argentea pondo C. : exce sus vero B. et C. sit D. tum C. et A. sit E. Demum A. et B.
sit F. supponatur autem A. quantitatis G. dividatque ipsum G. e. cessus D. et fiat M. Tum Μ. multiplicet E. et fiat O. , deinde F. fiatiIue P. Etenim A. componetur auro et argento secundum rationem O. ad P. eritque in auri. Q. argenti R. Notatis itaque diligentissime ponderum metallorum disserentiis, non tantum duo rum sed etiam plurium simul mixtorum quantitas singularis arte deprehendetur, potissimum si appendantur in aqua in qua motus gravius fit lentior et perceptibilior; et rationes ponderum et m lium dignoscantur. Monebimus interim videri fuisse Archimedi per dissicile, ita ad unguem colligere essusas aquas, ut rationes metatilorum ad amussim servari poessent: nec enim plenitudo vasis si tim oculis peicipitur, tum effusio ubi desinat vix quo lue sentitur. Conserem itaque illi se isse conducibilius, vasi primam corpora d misisse, tum MIuam in sudisse quoad vas fuisset plenissimum. Ex dis serentiis etenim plenitudinum aut exceptarum cum massis et Com-na disserunter aquarum, de quantitate mixtionis certius tulisset indicium.