장음표시 사용
61쪽
ta, quemadesodum & ipsae sensitionec vi tibi. resetio de Anima explicauimus . . Quare cilini recenti res dicebant, sensum non apprehendere obiectum commune, nisi per proprium , id Verissimum erat: ne lueenim sensus exterior diuisionem comprehendit, nisi per qualitatem diuidentem, quae diuidendo tangit, & tangendo diuidit. Simul enim haec sunt,
neque consistunt, in eo, quod factum est: sed in eo, quod sit : Distantia porro cognoscitur a sensu communi , & ratione: verum quia dolor non est actio sensus, distantia partium in sensum agere nequit, ita ut dolorem inserat: Sed qualitas tantam, quae inter tangendum diuidi mouetque sensumi sensas verbe5 munis laesionem percipit. Inde enim vera est laesio, quae dolorem excitat. Atque hoc pacto coiitinui dia uisione, quae maxima laetio est, inferri dolorem censemus. At quod perceptio laesionis, sit doloris causa, sexto Topicorum: traclitum quoque est ab Arist. via cum dolorem in sensu tactus,communi ac peruulgata desinitione describens inquit, dolor est passio animalis, a distantia partium cohaerentium facta, cum violentia. In hac desinitione ponitur ipsum stibi ec si nepe animalina quod inanime est,non sentit, & pr pterea non dolet. apponit etiam Arist. se a scilicet passionem. est enim affectus, ut iam dictum est: &non actio, aut ficultas agendi. adiicit, & causam quae est maxima laesio, ex distantia partium. denique&modum adscribit, quo generatur dolor, ubi addit cum violentia, hoc est simul, consertim, ac stibito. Illud vero animaduertendum est, non frustra adqditum esse ab Arist. illud verbum Cohaeretium,cum reddit causam, maximam scilicet laesionem ex distatitia partitim cohaerentium.Nam nisi partes inter sena
62쪽
turaliter cohaereat conluctaeque sint; distantis nec laedit,nec dolore affert.quod patet in digitis, qui cu naturaliter no cohaeret interse,sed sint di nuncti, si quis
ante eos coniunxerit, deinde disiungat, nullum pri pterea dolorem sentiet.Nec est audiendus Concili itor, qui per distantiam, malam proportionem inreulexit. Mala enim proportio est inter obiectum,& potentiam ; non autem inter instrumenta. Illud etiam statuendum est, in aliis sensibus, praeter tactum, qui organum minus crassum habet . non tantam fieri
actionem ab obiecto, quod minus agere possit. Et quanquam in his etiam laesio aliqua. ac dota excit
tur: non tamen tacta est , ut vere dici positi solutio sontinui. Sed in tactu , cum obiectum si efficacius in agendo , & magis crassum, magis quoque afficitiensus instrumetum: quod ad doloris generationem, Di maxima laesio est , necessarib requiritur. Id cum Galenus probe intelligeret, negauit laesionem,quam humor inseri, dolorem excitare :Tum quia non seu uit continuum , tum quia inter qualitates tangibiles minorem vim agendi obtinet. Nos tamen ex Philotalibi sententia ab humore etiam quandam molestiam
euemque dolorem inferre posse censemus; licet non summulia,quale continui solutio affert. quod Gai
nus quoque septimo de Placit. Hyppo. de Plat. v
detur asserere. Ex quibus colligitur , eas qualitates, quas percipit sensus, etiam: si continuum non se luat, exiguos tamen dolores afferre: Atque ubi ita tedunt, ut unitatem separent, cum haec si maxima laeso,tngentem maximumque inferre dolorem. Atque hocua accipiendum est, ut intelligas, pro varietate loci,
in quo dolor est,ct partium diuisarum .illum intendi& mitti posse. Postremo statuendum pshex riten
63쪽
obiecta siue magnum, ut habet Arist. test o de Aniama sensum corrumpere: soluit enim obiecti excessus rationem, seu proportionem; non quidem illam, me inter obiectum eth& potentiam nam cum obiectum excellens est,statim quoque proportionem excedit: qualitatum , quae in organo sunt, & humorum temperiem destruit. nanque his probe temperatis, fit sensus: quod si eorum temperies aboleatur,aut labefactetur; vel nullus fit sensus,vel certe paruus,hoc enim volunt Arist quinto de Generatione animalio,insensi visus cum sensibile sensiim mouet, ut est lucidum Organum sensus visus, est commensiiratum ipsi obiectum cum ut humidum mouet,& temperiem agitat, tunc improportionatum esse obiectum dicemus non intelligens,igitur, per eccellentiam, malam propo tionem, & relationem,quam Iradit Conciliator:sed
potius obiecti excessum, quem sequitur illa propor'
tio mala, atque immoderata. neque immoderantia
ipsa est causa doloris, alioquin bicuoque esset, ibi
colorem afferreti sed causa est laesonis in instri meto per se, potesque interdum esse adeo vellemps,& in gna,vi sensiti dolorem inserat,quemadmodum si pr monuimus. In tactu autem excessus obiecti per se animal interimit,& dolorem excitat:quoniam sistia i uniotem. Frigidum venenum,puta Opium, quanquam laedit animal per tactum. non tamen dolorem auert,
sed stuporem qui doloris potius imago dc tensii F priuatio, quam dolor dici det t. Quibus ita constitutis facile nuc quaestionibus quae diu philosophos,&.medicos torserunt, satis fiet. Est enim proprium rendiffinitionis, essentiam rei , chrius ratio 'ii aeria uix , explicare ; S causo apposite reddere , accidum
64쪽
s s ovis m,a etsi his. bmnes nodόs, accidunt ditatu ε. re. Huius igitur symptomatis, quod est dolor . ra tio reddita est, & illius causae simul explicatae sunt: modo reliquum est ut dubitationibus respondeam.
Ontratia , causas contrarias , quibus sunt, necesse est, ut habeant. Quare cum dolor , voluptas contraria sint; necessarium erils ut a causis contrariis generentur. Cum igitur selutio continuisit acerba laeso,dolorem excitans: Iure & vnio,deleadationis causa necessarid erit. Sed videmus , quod ex conglutinatione & unione vulneris , non sequitur delectatio . minime igitur confitendum es diuia
sonem dolorem generare posse Adhuc dolor sit simul & consertim i diuisio,est motus det plutosephi dicunt localis,qui tempore indiget.igitur haec duo,
diuisio, & dolor haudquaquam cohaerent. Rursus, non videtur dolor esse passio praeter sensatione: qu niam passio est qualitas, quam Arist.inter qualitateitertii modi reposuit, ut superius reprobauimus. Praeterea, sentire est pati; dolere, est pati: igitur dolor, est sensus. & quoniam haec reciprocatur & commeant , possunt affirmative in prima de secunda sigura reponi. Accedit, quod si non esset sensus,esset sensiabile: quo sit ut sentiretur. & quo argumento sup rius dolorem non esse qualitatem sentibilem demo strauimus: eodem probauimus , esse sensum. molsi non detur, sine dubitatione sensibile erit:quoniam
omne quod est in sensu, aut est actus , aut talentia,
65쪽
aut olnectum . Amplius, si perius Halica esse videntur, quoa multa tacuerimus, quae ad doloris exquisitam intellectionem sunt valde necessaria. non enim fuit explicatum , quaenam sintpartes, quae sentiunt dolorem:illae ne quae post diuisionem remans re diuise, an illa quae per diuisionem aboletur.partes sane, quae diuis e relinquuntur,cesim una ab altera dister,nullum percipiunt rei diuidentis sensum:& multia minus illa,quae iam periit equoniam quod non est,
sentire haud potest. Ad haec in iis quae superius dii hami , non explicuimus, an dolor sit morbus ό quan-i quide initice pugnare videntur dolo & morbus Morbus enim res est facta,& dispositio permanes, ut Galeno placuit: Dolor est res, quae sit,& consertim. Sed si l Donem esse affirmabimus, ut supra diximus erit dubio procul morbus: cum haec inuicem reciproeentur, morbus,& laesio. Desiderantur ad haec multa alia, nempe sit aliquis dolor naturalis. Deinde, an specles , quam sensus recipit, si doloris causa; an res ipsa percepta. Post haec, quod maxime , clam de
dolore tractemus, videtur esse explicandum,praetem
missim est: nempe, an eadem corporis parte , simul dolere , & voluptate affici posiimus. Praeterea quomodo anima in dolore,& voluptate cum corpore afficiatur. Vlterius,utrii dolor reditus dicatur Actio
corrupta ; an Passio corrupta,& an ex speciebris do- iloris, maior vel minor luta continuitas percipiatur. Postremis, quomodo ob vehementein imagia nationem, in nobis commiseratio oriatur, exc in alterius miseria, vel dolore'; si sorte ii
tacit i ius aut illius aliquod membrum I . I. .::Z flacerari vel Vri intue - i
66쪽
Du diu latuerit medicos,ac philosephos,& ratio
de causa doloris : tamen, quoniam aperta ellius dubitationis ratio, & cauru nodos explicare non erit difficile Et ad primam qu stionem dicendumeri assumptum esse verum , quod unio diuisarum partiuest motus, & constitutio secundum naturam; quoniascopum habet sanitatem, quae est corporis periectio; quemadmodum diuisio continui est laesio, & motus
praeter naturam. Verum clim unio non subito sit nolgeneratur inde passio , quae voluptas dicatur et sed si, assatim sit, in ipsa percipitur delectatio Ex diuisione 'ero percipitur saeuum symptoma, quod est dolor, cum consertim fiat.Ad alteram vero dicemus, Quod' divisio est laeso: qui cum primum a sensu percipitur, induςit passionem in appetitia, idque consertim.Modus igitur,& qualitas laedci,sint uim mae causae: prorxima autem est perceptio laesionis, quae fit consertini. . Et quod perbelle Aristoteles libro octauo Physic docuit,agens de caprisco diuidente parietem,& de guttiis cauantibus lapide,& de generatione glaciei, lubdfiunt consertim,& tota simili,quamuis motus antecedat ; idem nunc de dolore, & voluptate sentienda lpψto, cum sint assectiones,quae sensum sequantur,&perceptio laesionis subito fiat, affectioque tota simul
cxcitetur. nam idem verbum αθροως,quo usus est Plutosophus octauo Phys in generatione quoq. doloris Iusurpatur. An vero significet fieri in instati,vel simul, dissentiunt Porphirius,&Simpl. primo Phys at ego Simplicii sententiae accedo, quod consertim, & tota simul, & concauatio lapidis, diuisio a caprifico,&slacies generantur. Iustis nanque de causis , semper
67쪽
ex Ariae sententia tenedum censeo, nullam naturale mutationem in instanti fieri ; bene αθρόως id est confertim, & totam simul, quod in decimo Ethicorum nobis aperte significauit Philo ulius. Sed nunc non est his locus; ad alia igitur,quae de genere doloris ambiguntur' respondeamus . Est enim genus doloris passio, ut docuit Philosephus; sed dicendum Aristo telem non accipere passionem pro pastibili sualitate: Sed intelligere pasilone, Ut cum actione coparatur, ut veluti iam ante explicauimus ; de hac ratione alterum genus constituit. At ii, qui probare nitu tur, dolorem esse sensum , hoc medio, quoniam, &dolor, & sensus passiones diculur; similiter decipiuntur, ac si quis probare velit homine esse asinum per hoc quod ambo sunt animalia. vi s ratiocinarentur, homo est animal,leo est animal, igitur leo est homo. Sed & id quod pro consesso acceperunt, falsum est,
nempe haec inuice reciprocari. nam nec omnis passio est sensus, nec omnis pastio est dolor, sed differentibus rationibus sensus ,& dolor dicuntur passiones: sensus quidem,cum sentiat,eo quod organsi recipit, ac patitur,dicitur esse passio,& est secultas quae momuetur a sensibili,ut superius explicatum est.dolor autem est assectus in appetitu ,ex sense ortus. nam cum sentimus, continuo sequitur in appetitu affectus.
quod Philosophus septimo Ethicoru perbelle significauit, cum inquit,animal in sentiendo laborare, tum quod spiritus in functione laboretitum quod sequatur affectus in appetitu. Ad aliam porris dubitati nem dicamus; quia diuisio, tuam illi in medium ad-diixerunt,manca est. ea enim qhaae in nobis stini, sunt
facultas sentiendi,actus,& passio, quς sequitur actsi, quique a Medicis symptoma dicitur,sensibile autem
68쪽
est extra animam, & ob id libro secudo de anῖma tcum volumus non semper sentimus inquit Philoso phus. Itaque censendum est,causas primas sentiendi, duas esse,unam in nobis , quae est facultas sentiendi; alteram vero esse sensibile ipsum. at dolor inter causas non numeratur.non valet igitur,non est actus sentiendi,igitur est sensibile.nam est pasito, quae sentiendi actum sequitur. In hac autem differetia, inter actu senti edi,& assectum, quam plures non vulgares Philo phi aperte decepti sunt. A rist. decimo Ethicoruinquit, quod etsi actio sensus,& voluptas simul fiat,
non tamen siunt idem .ubi illos damnare videtur, qui affectam,& actum sentiendi, ut unum accipiebant. Sed iam satisfaciendum est iis,qui multa in nostra tractatione de dolore desderabant: & primum sciscitantibus quaenam partes continui, cum primum diuiditur,dolorem sentiansi dicendum est, partes,quae diuidens tangunt,percipere sensum rei laedentis, cdm ill qaut alteratae aut diuisie latum sint, aut ditiisς simul &alteratae. Diuisio autem unitatem corrumpit & dualitatem generat,vi iam diximus. Et quamuis, ficta iadiuisione, partes a diuidente distent,tamen dum diuidit, partes hae diuidens tangunt,& tanguntur ab illo.
sed alteri iam dubitationi satisfaciendum. si quae uis
lesio, siue passio praeter naturam, occurrens corpori,
morbus dicetur ; Iure sub morbo dolor compresten di poterit. At si, ut Medici volui, morbus est aste ius factus,&dolor symptoma est, & passio, vi loquitur Aristoteles, nam passione vocat, quod Medici sym- ploma dicunt. suumque esse dum sit habet; no utiq. dicetur morbus. ii bd si ulterius instabitur,dolor aliquando multo tempore durat, igitur inter moibos numerandus videtur,ut Conciliator censuit. Ad hic ii
69쪽
α Et in o L O R E. 'dolor actibnes saepenumero laedit ; est auteni morbi proprium t dere primo & immediate operationes. Iis est respondendum,quod duratio non impedit,nec remouet rationem,ac natura ret,ut Arist. primo Ethie. adnotauit. nanque albedo quae diem uniim durat est eiusdem rationis, cum albedine, quae mille annos durauit. Cum igitur dolor sua natura, ct per se sit passio, profecta ab actione ,& illam sequens: propter hoc,qubd multo aut pauco tempore durauerit, atra naturam nulla ratione mutabit. Deinde si morbus dicetur, erit dispositio, vel habitus antecedens ipsas actiones illasque laedens, ut causa, & si aliquando laedit actiones, id facit, non ut res quaedam facta sed dum sit,& ut effectus non ut causa. Est enim aliquando tanta laesio in instrumento sensus, ut turbet sensum, & mouendi principium, quod assicitur dolo
re. Est enim motus principium, appetitus: cuius dolor est a flectus. Percontantur quidam ulterius, An ex Aristotelis sententia, dolor aliquis sit naturalis. id enim persuadere videtur dolor mulierum parturienti una, & dolor puerorum qui dentire incipiunt. nasi coniungitur rei naturali, videtur naturalis, dolor igitur cum coni tangatiar rebus,quae a natura proueni ut
naturalis videtur esse. Sed iis satisfacie tum est, quod omnis dolor sit praeter naturam ; quoniam aduers tur naturae,id est formae, & conditionibus , 'uibus
forma in materia permanet. quare ii alicui rei a natura profectae, lingitur illud a natura,non per se Intenditur,l ed ex accidenti. Proponit enim sibi natura animal in lucem edere. in quo tanta cet nit pcrfectionem Vt modo completum edatur , quamuis cum aliquo vitae discrimine compleatur opus, dolorem paruis
ciat. simili ratione, dc de aliis dicere expedit. Velum
70쪽
s omnia,quae materiae necessitate proueniunt,naturalia nuncupemus: siones Omnes, corruptiones, a mortes, naturalia dicemus, cum materia sequantur,
quae natura quoque dicitur , ut patuit libro secundo: Phys dicuntur tamen esse praeter naturam,quod naturam ,hoc est sermam,labefaetent. & ob id philos phi intra nos corruptionem esse affirmarunt: qu niam in nobis est materia, quae horum omnium susceptrix est. Sunt qui his dictis quaestionem inserant, quod omnis sensus recipit speciem sine materia ; tactus itaque spetiem comprehendet, dc non calidum, Digidum , siccum, aut humidum, minimeque laesi nem ipsam. igitur species erit causa doloris, ct qualitas ipsa extrinsecus laedens : aut necessarium erit ponere in ipsis sensibus,idque maxime in tactu,duas receptiones, duosque tactus; unum, ut rem laede tem sentit: alterum , ut speciem recipit. ibus faerespondeas ex his, quae imperius enarrauimus,quὁd in ipsis sensibus,duo animaduertenda sunt. Primum quod facultas est cognostens. Verum , Ut ab ipsa
materia ortum ducit, corporis naturam nanciscitur:
ut autem est potentia cognosccns, recipit speciem,&non rem ipsam. Sed cum haec species si rei praesentis imago: conditiones , & proprietates similes habet ipsius rei, quae sensiti obiicitur. Si enim res illa est
qualitas, non excedens naturam facultatis, ct instrumenti : recipiet sensus speciem,& instrumentum ipsum non alterabitur. Sin autem res longer excedit ,& superat naturam instrumenti : sensus non modo species ipsis rei recipiet , Ut ficultas cognoscens: sed conditiones similes rei ducit in organum, quibus a suo temperamento, ac commensuratione mutabitur.& quoniam tactus magis terreum organu