장음표시 사용
51쪽
3 sIuo Is pci x et si Lia. omnes niviόs, d quaestiones, quae accidunt disso ue re. Huius igitur symptoniatis, quod est dolor . ra tio reddita est , & illius cauis simul explicatae sunt: modo reliquum est ut dubitationibus respondeam.
Ontraria', causas contrarias , quibus sunt, necesse est, ut Eabrahi. . Quare cum dolor , &voluptas contraria snt necessarium erit,' via causis contrariis generentur. Cilim igitur Blutio continuisit acerba laeso,dolorem excitans: Iure & vnio,deleactationis causa necessario erit. Sed videmus, quod ex conglutinatione & unione vulneris, non sequitur delectatio . minime igitur confitendum est,diuia sonem dolorem generare posse . Adhuc dolor si
simul & consertim i diuisio,est motus et plutosephi dicunt localis,qui tempore indiget.igitur haec duo,
diuisio , & dolor haudquaquam cohaerent. Rursus, non videtur dolor esse passio praeter sensatione:qu niam passio est qualitas, quam Arist. inter qualitate tertii modi reposuit, ut superius reprobauimus. Praeterea, sentire est pati; dolere, est pati : igitur dolor, est sensus. & quoniam liaec reciprocatur & commeant , possunt affirmative in prima & secunda figura reponi. Accedit, quod si non esset sensus,esset sensiabile: quo sit ut sentiretur. & quo argumento sup rius dolorem non esse qualitatem sensibilem demo strauimus: eodem pro uimus , esse sensum. modsi non detur, sine dubitatione sensibile eritiquoniam
omne quod est in sensu i aut est actus , aut Nicaua,'
52쪽
aut obiectum. Amplius, superius dicta manca esse videntur , quod multa tacuerimus, quae ad doloris exquisitam intellectionem sunt valde necessaria. non enim fuit explicatum , quaenam sintpartes, quae sentiunt dolorem:illae ne quae post diuisionem remans re diuisae, an illa quae per diuisionem aboletur. partes sane, quae diuisae relinquuntur,o im una ab altera distet,nullum percipiunt rei diuidentis sensum:& multo minus illa,quae iam periit equoniam quod non est, sentire haud potest. Ad haec in iis quae viperius dicta fiant , non explicuimus, an dolor tit morbus; quan-. xpiide initice pugnare videntur dolori & morbus Morbus enim res est facta,& di sitio perma s, ut Galeno placuit: Dolor est res, quae sit,& consertim. Sed si is nonem esse affirmabimus, ut supra diximus erit dubio procul morbus: cum haec inuicem reciproeentur, morbus,& laesio. Desiderantur ad haec multa alia, nempe an sit aliquis dolor naturalis. Deinde, an species , quam sensus recipit, si doloris causa; an res ipsa percepta. Post haec, quod maxime, csim de
dolore tractemus, videtur esse explicandum,praetem missim est: nempe, an eadem corporis parte , simul dolere, & voluptate affici possimus. Praeterea quomodo anima in dolore,& voluptate cum corpore afficiatur. Vlterius,utru dolor rectius dicatur Actio icorrupta ; an Passio corrupta,& an ex speciebus do- iloris, maior vel minor seluta continuitas percipiatur. Postremo, quomodo ob vehementem imagia nationem , in nobis commiseratio oriatur, exc: alterius miseria, vel dolores; si sorte hu- λιι t,t ius aut illius aliquod membrum i
53쪽
ETs diu latuerit medicos,ac philosephos,& ratio
de causa doloris: tamen, quoniam aperta vis dubitationis ratio, & causa, nodos explicare nos erit difficile. Et ad primam qu Ilionem dicendumeri assumptum esse verum, quod unio diuisarum partiuest motus, & constitutio secundum natiaram; quoniascopum habet sanitatem, quae est corporis periectiopquemadmodum diuisio continui est laesio, & motus praeter naturam. Verum cum vnio non subito fit,n5lgeneratur inde pa sito , quae voluptas dicatur : sed si, affatim sit, in ipsa percipitur delectatio.Ex diuisione vero percipitur saeuum symptoma, quod est dolor, cum consertim fiat.Ad alteram vero dicemus, Quod diuisio est laesio:qui cum primum a sensia percipitur, inducit pastionem in appetitia, idque consertim. Modus igitur,& qualitas laedes,sunt uim mae cause: proaxima autem est perceptio laesionis, quae fit consertinti. Et quod perbelle Ari stoteles libro octauo Physic. do icuit,agens de caprisco diuidente parietem,& de guttiis cauantibus lapide,& de generatione glaciet,quod sunt consertim,dc tota simili,quamuis motus antecedat ; idem nunc de dolore, & voluptate sentienda puto, cum sint assectiones,quae sensum sequantur,&perceptio laesionis subito fiat, affectioque tota simul excitetur. nam idem verbum αθροως,quo usus est Plii
losophus octauo Physin generatione quoq. doloris avsurpatur. An vero signi ficet fieri in instati,vel simul, dissentiunt Porphirius,&Simpl. primo Phys at ego Simplicii sententiae accedo, quod consertim, & tota smul, & concauatio lapidis, di diuisicia capri fico,ila glacies generantur. Iustis nanque de causis , semper
54쪽
mutationem in instanti fieri ; bene αθροωρ id est comfertim, de totam simul, quod in decimo Ethicorum nobis aperte significauit Philosephus. Sed nunc non est his locus; ad alia igitur,quae degenere doloris ambiguntur' respondeamus . Est enim genus doloris passio, ut docuit Philosephus; sed dicendum Arist telem non accipere pasilonem pro pasiibili qualitate:
Sed intelligere pastione, ut cum actione coparatur, ut veluti iam ante explicauimus ; & hac ratione
alterum genus constituit. At ii, qui probare nituntur , dolorem esse sensiam, hoc medio, quoniam, &dolor, & sensus pasiiones dictitur; similiter decipiuntur, ac si quis probare velit homine esse asinum per
hoc quod ambo sem animalia. ut si ratiocinarentur, homo est animal,leo est animal, igitur leo est homo.
Sed & id quod pro consesso acceperunt, falsum est,
nempe haec inuice reciprocari. nam nec omnis passio est sensus, nec omnis pastio est dolor, sed differentibus rationibus sensus,& dolor dicuntur pasiiones: sensis quidem,cum sentiat,eo quod organu recipit, ac patitur, dicitur esse passio,& est ficultas quae mouetur a sensibili,ut superius explicatum est.dolor a tem est affectus in appetitu ,ex sensu ortus. nam cum sentimus, continuo sequitur in appetitu affectus.
quod Philosophus septimo Ethicorii perbelle significauit,cum inquit,animal in sentiendo laborare, tum quod spiritus in functione laboret,ium quod sequatur affectus in appetitu. Ad aliam porro dubitati nem dicamus;quia diuisio,quam illi in medium ad-diaxerunt,manca est. ea enim quae in nobis sent, sent
facultas sentiendi,actus,& paulo, quς sequitur actu, quique a Medicis symptoma dicitur,sentibile autem
55쪽
38 si MONIs poRTHLLIB. est extra animam, & ob id libro secudo de anima tcum volumus non semper sentimus inquit Philos plius. Itaque censendum est,causas primas sentiendi, duas esse,unam in nobis , quae est facultas sentiendi;
alteram vero esse sensibile ipsum. at dolor inter causas non numeratur.non valet igitur,non est actus sentiendi,igitur est sensibile.nam est passio, quae sentiendi actum sequitur. In hac autem differetia, inter actustati edi,& affectum, quam plures non vulgares Philo phi aperte decepti sint. A rist. decimo Ethicoruinquit, quod etsi actio sensus,& voluptas simul fiat,
non tamen sent idem. ubi illos damnare videtur, qui affectiam,&actum sentiendi, ut unum accipiebant. Sed iam satisfaciendum est iis,qui multa in nostra tractatione de dolore desiderabant: & primum sciscitantibus quaenam partes continui, cum primum diuiditur,dolorem sentiant' dicendum est, partes,quae diuidens tangunt, percipere sensum rei laedentis, cum ill qaut alteratae aut diu ita talum snt,aut ditiisς smul &alteratae. Diuisio autem unitatem corrumpit &d Ualitatem generat,vi iam diximus. Et quamuis, ficta iadiuisione, partes a diuidente distent,tamen dum diuidit, partes hae diuidens tangunt,& tanguntur ab illo.
sed alteri iam dubitationi satisfaciendum .s quae uislssio,sue pastio praeter naturam, occurrens corpori,
morbus dicetur ; Iure sub morbo dolor comprelien di poterit. At si, ut Medici volui, morbus est asiccius factus, & dolor symptoma est, & passio, vi loquitur Aristoteles, nam palsione vocat, quod Medici sym- ploma dicunt. siumque esse dum sit habet ;no vii'. dicetur morbus. ioci si ulterius instabitur,dolor aliquando multo tempore durat, igitur inter moibos numerandus videtur,ut Conciliator censuit. Ad hic
56쪽
dolor actiones saepenumero laedit ; est autem morbi proprium isdere primo & immediate operationes. Iis est respondendum,quod duratio non impedi nec remouet rationem,ac natura ret,ut Arist. primo Et hic. adnotauit. nanque albedo quae diem unum durat est eiusdein rationis, cum albedine, quae mille annos
durauit. Cum igitur dolor sua natura, & per se sit passio, prosecta ab actione , & illam sequens: proptprhoc,qubd multo aut pauco tempore durauerit, amnaturam nulla ratione mutabit. Deinde si morbus dicetur, erit dispositio, vel habitus antecedens ipsas actiones illasque laedens, ut causa,& si aliquando laedit actiones, id facit, non ut res quaedam facta sed dum fit,& ut effectus non ut causa. Est enim aliquando tanta laesio in instrumento sensus, ut turbet sensum, & mouendi principium, quod afficitur dolore. cst enim motus principium , appetitus: cuius dolor est a flectus. Percontantur quidam ulterius, An ex Aristotelis sententia, dolor aliquis sit naturalis. id enim persuadere videtur dolor mulierum parturientium , & dolor puerorum qui dentire incipiunt. nasi coniungitur rei naturali, videtur naturalis, dolor igitur cum coniungatiar rebus,quae a natura proueni ut
naturalis videtur esse. Sed iis satisfaciedum est, quod omnis dolor sit praeter naturam; quoniam aduersatur naturae,id est formae, & conditionibus , 'uibus
fornaa in materia permanet. quare si alicui rei a natura profectae, iungitur illudana tirra,riori per se intenditur sed ex accidenti. Proponit enim sibi natura animal in lucem edere. in quo tanta cel nit persectionem ut modo completum edatur, quamuis cum aliquo vitae discrimine compleatur opus, dolorem parui faciat. simili ratione, di de aliis dicere expedit. Verum
57쪽
vleonsertim fiant: sed distinguuntur, quod ille sit
constitutio praeter naturam et naec vero sit in naturam
. motus , & status. Caeterum de hac voluptate & d lore,non est nobis nunc propost una disputare;sed de eo selo, qui a corpore laris, ac male alticto profic, scitur: de quo diseutantes,primum inuestigabimui, an sit sensus rei laedentis, ut multis placuit. dixit
enim Avicenna , esse sensem rei contrariae. vet,a st actio laesa, seu deprauata, ut alii sentiunt. Nos quidem arbitramur non esse actum sensus, neque operationem.quod ita confirmamus: A ppetitus non est sensus iunt enim duae inter se distin is facultates; .quare nec actio appetitus, est actio sensus. At dolor test in appetitu ;quoniam est principium motus .dolor igitur non est sensiis, sed contractio quaedam anumae; ut contra, voluptas effusior Ita enim Alexa Her docet quarto Naturalium quaestion . quaestione sexta:at sensus actio, est cognoscere.Ad haec finis,&media, per quae ad finem peruenitur,non sent idem voluptas autem, & dolor sunt finis cognitionis sen, sus: igitur non sunt actio sensus. Praeterea dolere noest cognoscere, ergo dolor non est cognitio. quod patet, quia dolere est pati, sed sentire est cognoscere. nam, ut dictum est supra, licet sensus generetur cum passione , tamen sentire non est recipere. Insuper, persectio actus cognoscendi, non est actus cognoscendi; idem enim seipsiam perficeret: Sed det elatio est actionis persectio , ut testatur Arist. decumo Ethic.igitur neque dolor , qui est actionis impersectio. contrariorum enim eadem est ratio . nam voluptas & dolor, non sunt in facultate cognoscente: neque actiones & cognitiones facultatis cognoscen
tis; sed assectiones appetitus sensus.verum quovis
58쪽
sensis, & appetitus semper sunt una, multis visum est, idem esse actionem, & delectationem, clim tamen actio delectationem sere finem spectet, & delectatio persectionem. Similiter dolor, cdm sit impe sectio, non ell finis secundum naturam ; sed a sensu abhorrens,& alienus.Deinde quamuis Medici dolorem , tanquam affectum curent, illi remedia adhibentes , id tamen faciunt, ut causam doloris auferant. Tribus enim modis curari dolorem iubent,auserendo causam laedentem; calorem innatum excitando;& stupefaciendo, ac retundendo sensium. atque id
est docere, quomodo causa laedens, vel ipsa laesionis perceptio, quae est proxima laesionis cauta tolli poL.
sit. Nam cum excitatur dolor , si laeso aut ςxtra in carne, aut intus ab intemperie. hanc laesionem sensis apprehendit, alioqui non doleremus. argumenisto sunt gladiatores, qui in ipsia pugnae seruore, perturbatis sensbus,nec laesonem sentiunt, dum vulnerantur, nec dolent,nisi ubi sanguis deferbuerit; tunc enim cognitio incipit vigere,& laesionem percipere, quo fit,ut doleat. Prima igitur causa doloris, est qualitas laedens: altera est perceptio sensus. nam si intellectus laesonem apprehenderet, haud quanquam doleremus. proinde ex his duabus causis, ex laesione inquam, eiusdem perceptione, statim nastitur dolor; in quo, nec est vera generatio,nec motus. Siquidem non fit paulatim, neque per partes, ut optime Galenus docuit, sed consertim. Vertim quia percipi potest& laesio, & locus laesionis, interdum adeo turbatur cognitio, ut laeso quidem percipiatur,locus tan-men laesionis distingui non positi. quod usu venit, ubi vel laesio exigua est, vel magna est perturbatio sensuum. Habes igitur sicultatem, in qua hic affectus
59쪽
vin gignit; diu multumque eius laesionis causis per
scrutati sunt ; duasque tandem eas esse Irimen erunt,
intemperiem & sblutionem continui. Dubitarunt deinde utra harum dici possit pmpinquior ac potior causa. Galenus quide intelligens dolorem,non ni-s a vehementibus, ac maximis causis gigni, putauipqualitates sine sellitione continui, nullo modo in. sensu inducere posse symptoma aded acerbum, dc propterea diuisonem continui necessario concia xere existimauit:persuades sibi, seri no posse ut parsua valide i datur,quin unitas eius seluatur. At Auermes,utpote philosophus,nolens a physicis principiis discedere; opinatus est, ut in aliis sensibus, ita etiam in tactu persectionem, aut laesonem a propriis obiectis produci; ac propterea a qualitatibus, tanquam propriis obiectis tactus , laesionem ac persectionem eius voluit yroficisci.Iudicans porro unitatis selutionem non est e propriu tactus Osiectum; nullo modo adduci potuit, ut eam propriam esse doloris causam existimaret. Ob quam authorum controuersiam euenit, ut recentiores Medici maioribus perpetuum indixerint bellum.Nos autem,qui philosephorum d creta sectamur; ut ipsa rei veritas magis elucescat, neque ullus supersit dubitandi locus, quaedam in medium statuamus: Ac primum, sensus omnes nequaquam delectari, aut asiligi, & laedi : nisi ab eo, quod a propriis obiectis,tanquam a prima ac fiamma causa
promanat. Ita enim visus a colore, vel lumine ; auditus,a seno ; olfactus., ab odoribus; gustus, ἱ sapori. . bus itinus denique a suis qualitatibus,bene maleve afficitur.Siquidem in sensuum instrumetis inde per . sectio oritur, unde re laesio emanat.Verum nihil agit in sensum,rusi suum obie*um. ergo proprium obie-
60쪽
so aluo Nisi PORTI I LINctum est,quod aut laedit,aut actiohem persicitiatque id apertissime demostratu est a Philosepho in secun do de Anima ubi docet sensim , esse potentiam;obieictum vero, actum. Potentia porro non patitur,nisi ab leo cuius est potentia; neque ab alio prescitur, quam a suo actu et cumque proprium obiectum actus sit, & perficiat ; idem quoque aditonem laedet. Alioquin si duo essent,& unum laederet, atque sali rum perficeret;eaque non possent, nisi per actionem generari: duo prorsus diuersa agerent in potentiam. Quod si detur, nullum erit obiectum propriii,Vnius potentiae; nec sensibilia propria erunt, sed quodli . t aget in quodlibet. quo nihil magis absurdum proferri potest. Statuendum itaque est, selum pro . pria obiecia laedere, & perficere. Est & alterum no bis constituendum, nempe solutionem unitatis in tactus instrumeto a tangibili quali late prouenire.quod elarisiime apparet in carne, ubi eius unitas luitur& vulneratura re dura , ct acuta, aut contunditur adura, dc renitente; aut alia ratione, quam sensus faciter diiudicat, distbluitur . nam etsi lateat interdum diuisio, & intra carnem delitescat: tamen a qualitate
mordente, extendente, premente, .rarefaciente diuiditur. Omnis igitur solutio c5tinui,ut intactu a qualitate tangibili, ita in visis caeterisque sensibus a suis obiectis)emanat. Quam rem si Auerroes ita aperto, ut nos nunc secimus, enarrasset: nemo haec in dubiuverti siet. Est & tertium statuendum, ut Omnis conjtrouersia tollatur, quod diuisio continui laesio est, quam diuidens aliquid ficit. non autem causa laesionis: quae laesio nihil aliud est, nis partium coni in .ctarum distantia : quarum unitas lanitas erat. Ha