장음표시 사용
191쪽
suscepi, id mihi non indecorum accidat, his
omnibus non ingratum, utile religioni, pietati consentaneum, reipublicae Salutare. .
At de arte , quam profiteor , Si non pro rei dignitate, at pro tenuitate virium verta facturus, quid ego potissimum eligam dignum vestris auribus, dignum spe 3c exspe-Aatione hujusce praestantissimae Iuventutis λAn eloquentiae dignitatem excellentiamque demonstrem P At insignis haec atque magnifica
sermonis artifex satis se prodit ipsa per se Se, suaque contenta specie, dum ceteras res ornat, nihil alienis se ornamentis indigere significat . An ejusdem sequar opportunitates.
ac fructus λ At quam frigidum sit illud ScSupervacaneum ejus artis commoda venditare , cujus .propriae partes Sunt, voluntates
hominum, ut ait orator, impellare, quo ve- ω, unde autem velis , deducere s praesertim iis audientibus, qui communi utilitate permoti , quamvis hic haberent egregios ad omnem persectionem duces , . aliunde tamen petendum auxilium judicaverunt; siquid se re peregrinitas ad pleniorem ejus disciplinae comprehensionem posset afferre . An Vero exspectatis , dum ego ostendam ' quantum eadem eloquentia sac*s Deo homines deceat , deque rei Christianae selicitate solici-itos 8 Nae ego vos tam imprudentes rerum esse non arbitror, qui nesciatis plurimum ex ea religionis decus, dogmatum stabilitatem , pie
192쪽
DE ELOQUENTIA . Illypietatis studium, morum innocentiam integritatemque pendere. Videte quantum vobis vestraeque indoli tri-.buam , Viennenses: illud vobis propono atque obliclo, quod alios auditoroe sorte cel rem , quodque ex Se magis absterreat animos, quam alliciat, ipsam videlicet eloquentiae, quam vobis commendatam cupio, gravissimam ac prope immensam dissicultatem . Quid enim non sperem, atque adeo meo jure deposcam in praesens ab ea natione, quae non solum in beIlo omnium formidolosissimo
tantam est gloriam consecuta, sed simul etiam successu-ram fausto enititur ad artium,
quotquot uspiam sunt in pretio , absolutam plenamque scientiam 8 Maximam igitur , quam dixi, demonstrandam sumo dissicultatem : quam tamen nego esse vestra facultate ingenioque majorem . Attentos animos res
ipsa postulat; benevolos vestra humanitas pollicetur. AM ardua res sit eloquentia, quamque aspero loco & salebroso collocata , ipsa ejus natura, & ossicium, & multiplex fortuna declarat . Neque enim, quum eloquentiam audis, fingas tibi idolum velim ad certas leges compactum , elaboratum , politum e Schola , cujus facies inani jucunditate persundat. Hoc qui putat, lenam potias eloquentiam facit , quam dominam. Satis sit Musi-
193쪽
cae, satis Poeticae, 9atis Picturae, & Statua riae, si delectent: addo etiam , satis ceteris altibus; si huic Vel illi hominis iacultati aut famulentur , aut praesint : illa vero , quae Suada jam inde a primis temporibus est appellata, qui tanto digna sit nomine, nisi totum petat hominem , in eumque sibi vindicet non coactum , sed voluntarium domina
Homo scilicet, . quamvis dom; nandi cupidus, lubens, cui placet, se se submittit: dum enim suasioni obtemperat , non suasori putat se obtemperare , sed sibi: sua quippe nunc phantasia , ut Graeci loquuntur , nunc ratione, nunc cupiditate movetur: quamobrem &ex his potissimum fontibus omnis est ars oratoria derivata. Nam quod de elocutione praecipitur, datur auribus, sensui omnium delicatissimo, ut per eas tamquam benevolas interpretes cetera commodius ad animos deis
Quamquam & prima illa ex Rhetorum sollertia & pervestigatione 'prosecta, etsi sunt
praescripta sapienter, tamen detrimenta sunt, non adjumenta orationis, nisi ex rivulis adflantes, unde manarunt omnia, atque ex praeceptis ad ipsa principia revertamur. Quid enim usitatius, quam prolixa oratio omnibus circumfluens ornamentis, quae habeat, ut ita loquar , palaestrae plurimum , at eloquentiae nihil Nimirum omnis artificii magistra semper
194쪽
DE ELO ZUENTIA.per est adeunda naturae, . eaqua intento animo
consulenda. , quid rebus SinguIis, quae nunc sunt, quid temporibus congruat suid con- grdat' audientibus .. Immo. nec uatim , quio quid Natura pronuntiaverit, tamquam Oraculum accipiendum; sed . eadunt instar Protei vinculis & stimulis. est 'agitanda , ut ex O- milibus , quae . fuderit, ratione &..judieto eligas, qF Videlicet modo aptissime cieantur. phantasmata, D urgeantur Iati OMs, & ni tus ani in concitentui . Atque hoc illud est,
ouod Platone duce eximii nobis Philosophi
oc Rhetores tradidere , ut non Naturam solum speculemur, sed optimam pulcherrimamque Naturam, forma ' scilicet archetypas &primigenias, quae o*nibus artibus sunt propositae velut absolutissimum omnis perfecti nis exemplar . Hinc illa. est excelleris atque magnifica et quentiae, ni fallor, species , adumbrata Auidem a multis , sed a Cicerone & Longino suis. ad vivum expressa coloribus ; species semper integra , nunquam senescens , nisi quum Natura ipsa senuerit, ubi & dignitas sine fastu, & sublimitas sine tumore, & Venustas sine fuco, 3c simplicitas sine isjectione, & alacritas sine levitate, & subtilitas si-Me obscuritate , 8c sine asperitate vehemen tia; ubi. nativa & propria fulget ubique lux Veritatis , & res maxime dissitae repraesentantur, & insensiles subjiciuntur semibus, ut
195쪽
inanimae .novo spiritu Mimantur; Ela inquam species, quase primo statim aspectu possit omnium ad se oculos mentesque conVertere , mulcere doctos & indoctos, tenere plebis Ο-ptimatumque. frequentiam, influere .in' sensus hominis penitissimo , evellere insitas opiniones , novasque conserere, diluere ὀbjecta , mollire dissicultates, ex audacia ad pudorem
. ex moerore ad laetitiam , ex odio ad amorem, vel contra . traasierre, facesque, ut ita dicam, subjicere voluntatrius , & recum eas abducere nedum obsequintes, sed cum admiratione & gaudio obsequentes. Magnam eri 'nimvero pulchritudinem, magnam pHtesta tem, magnum imperium eloquentiari Oh Fo- .rum illud Romanum l. oh veterem Curiam ipsius Suadae vocibus personantem l Quam 'melius una dictio, sensusque intimus, quam omnia Doctorum verba rem latam explicarenti u .
Sed quid ait M. Tullius verae eloquentiae perfector ac prope parens , idemque dux &auctor institutionis meae J de artis hujus difficultate quid sentit 8 quid requirit ad ejus adeptionem J quam industriam , quam cientiam , quod genus eruditionis ea esse alienum
judicat λ Dialecticam gudio historia', i ii m
morumque prudentiam si physicam , summa infima, abstrusa obvia , quaeqne po tissimum sita sun in consuetudine gnsqque populari, cupiditates, virtutes, vitii mnia
196쪽
DE ELOQUENTIAE. 193 sere opus est habeat orator cognita atque perspecta: ac, si ulla est inter ingenua studia bonasque artes cognatio, ea certe est maxima omnium cum eloquentia, quae undecumque sibi subsidium comparat interdum e iam necessarium. Quae enim, cedo, res est, unde Tullianae oratio non confirmetur mirum
in modum & efflorescat ΤNec tamen multum efficiet tanta facultatum rerumque complexio, nisi ingenio vigeas poene divino, ad excogitandum uberi, ad discernendum acuto, ad disponendum prudenti , ad explicandum facili, ad declinandum dextero, ad invadendum vehementi, ad animi commotiones celeri, ad species fingendas vivido , tristi, festivo , in omnem denique partem, ut Livius ait, versatili. Neque enim summae illius, quam dixi, Naturae sormas reperiet, nisi sagacissimus 3c promtissi-: mire omnem motum; nec rite exprimet, nisi peritissimus; nec ornabit, aut subsequetur, nisi complurium litterarum & artium cumulatissimus. Nam quid ego stylum ad omnem elegantiam expolitum accommodatumque sententiis λ quid vocis inflexionem referam, quid aspectum, quid gestum; sine quo rictionis spiritus elanguescat necesse eSt, a que ardor conglaciet ρ Quae si cui fortasse nimis multa ι aena videntur esse, a tracta-ἔ'ribus coacervata ad artis suae commenda
197쪽
la minus honeste sentiat; discatque eandem, si non suis examinare ponderibus, at exitu& fortuna metiri. - In tanto enim dicendi usu atque studio , unde, quaeso vos , nisi ex hac rerum , quae requiruntur , copia & magnitudine tantam oratoriae laudis penuriam repetamus 8 illud scilicet omnibus compertum est, eloquentiam nec ante Periclem, aut verius Isocratem atque Demosthenem fuisse plene absoluteque perfectam , quum tamen antea plurimi ad eam rem omne suum studium & industriam
retulissent; & post M. Tullium , qui novis
eam auxerat praesidiis & ornamentis, coepis-' se statim a sua sanitate perfectioneque deficere: ut tanti viri calamitas duabus rebus, quae essent in mundo pulcherrimae, videatur fuisse fatalis. Extincta enim est cum hoc clarissimo lumine Romana Republica: & quamvis
non extincta penitus, at obscurata eloquentia est; ac, si Curia, si Rostra, si judiciorem subsellia non obmutuerunt, mascula tamen & victrix dicendi facultas obticuit quantoque magis ab illa aetate recessςris , tanto etiam minora & pauciora Tulliani ro-'boris vestigia possis agnoscere. Perinde quasi huic arti sit superandus apex Iubrici & praeru-'pti montis, quo quum pervenerit, in lapsum' iam prona sit, magisque mirari dieamus, e illam potuisse unquam ad repere, quam miSere'
198쪽
Dg g LOQUENTIA. I9ς uamquam illud sane feliciter contigit , Auditores, ut ex hisce foedatis prostratisque reliquiis alia nobis eloquentia utilior multoque praestantior sit exorta, Sacra inquam, cu
jus parentes & auctores fuere Cypriani, Lactantii, Basilii, Gregorii, Ambrosii, Chrysostomi, Augustini, aliique bene multi, quos Pastores Doctoresque & Patres Ecclesiae nominamus. Huic nempe proposita est una iaprima veritas, huic summum hominis bonum, sanctitas, salus, incolumitas, beatitudo: ac singulari divinae Providentiae beneficio factum est, ut simul & consuleretur nostro generi
profligato ac perdito ; & humilis adhuc & obscura telisque omnibus appetita religio, tantorum virorum ingeniis erecta Sc nobilitata consisteret, novisque in dies accessionibus. augeretur . Et quamvis uniuscujusque non perfectissima ubique splendescat oratio, interdum etiam sevum redoleat non felicissimum ; quis est tamen non iniquus rerum . aestimator, qui aurea illorum scripta pervolvens non gratuletur sibi nedum monstratam ad omnem virtutem viam , sed sanam quoque eloquentiam veterem fuisse veluti postliminio revocatam 3 oh magnos & praeclaros 3c admirandos Viros, divinis rationibus humana quaeque posthabentes , animumque ge-.rentes Romano majorem imperio i En hic
invicta illa , & tamen prudens libertas Dei filiorum propria ς en acumen & altitudo ani-
199쪽
mi, & splendidissimus omnis scientiae apparatus; en Varietas, nitor, majestas, copia, vis illa quoque animorum conciliatrix a bitra ; nec desunt fulmina, quae in Graeco Oratore celebravit antiquitas, fulmina, quae non plebejos homines & infimos, sed super-hissimos Philosophos , Tςtrarchas , Reges , ipsos adeo Imperatores terrarum dominos
At mansitne ubique, mansitne diu hujuscemodi laus λ Etiamnum conqueruntur alii, alii indignantur, sacram quoque eloquentiam ex illa salubritate & sapientia ad pigmenta, ad cincinnos, ad fucos , ad inanem ingenii ostentationem fuisse traductam. Quam aud cibus metaphoris, quam puerilibus, ut Munt, allegoriis, lusibusque verborum & argutiis &nugis canoris permixta, inquinata, corrupta. sunt omniat Res sacra laborat oppressa congerie eruditionis alienae, & adventitiis lac ta coloribus jam prope vilescunt sacrosancta mysteria . Mirata est jam pridem Gallia , mirata Italia, suos olim potuisse ad has insulsitates ineptiasque descendere . Atqui nedum Tullius atque Demosthenes, sed sancti Patres & Doctores tum quoque erant in manibus omium , & divina volumina assiduo labore 3c studio pervolvebantur .... Sed quid ego ad stomachum recina quotidiano tritam sermone querelam, & larvasiaiector , quae jam evanum e , quod Sciam ,
200쪽
DE is ex oculis omnium 8 Ne quaeso Auditores, ne scrutemur diutius abjectas sordes , neque a1- icerbius, quam aut aequitas, aut humanitas postulet, invehamur in viros ceteroqui di .sertos & doctos 3c pios , quos ego quidem .
commiserandos potius , quam aut ridendos , aut vituperandos censeo: vitia enim illa non hominum fuisse putanda sunt, sed Verius t eorum ac temporum. Neque est prosecto , cur ulla gens magnopere glorietur, aut inmaculas insultet alienas, siquidem non gravetur suas recognoscere. Sed inquam Velis, haec partem accipias; res certe ipsa & veritas in nostram te sententiam ducit r illae enim seu labes ingeniorum, seu vicissitudines temporum, quibus ars fortasse alia nulla tam
cito, tam saepe, tam diu fuit obnoxia; quid sibi aliud volunt, quid significant, nisi illam, quam posui, opinione hominum longe majorem, eloquentiae sacrae difficultatem λIn quo tamen illud jure videor posse Ia
tari , eandem artem exeunte Seculo praeterit non solum emersisse e suis sordibus, sed e
iam factam esse pulchriorem. Postquam enim duo sapientes Viri, apud quos plus Vera ratio, quam Vetus consuetudo valuit, novo et quio artis suae damna reparare ausi sunt,
jusque sanctitatem ab ampullis 3c quisquiliis Vindicare ; ipsa rei dignitate admoniti quot
passim diserti homines ad eam excolendam& amplificandam communibus studiis exarse-