De natura et causis eloquentiae disputationes tres opus posthumum auctore Joanne Baptista Noghera

181쪽

r g .. NE N A T U R Amento scientiam 'fferens, ne sibi turpiter

impar esset .

Nam quae res non tractandae sunt', sed carpendae, elegamiae φ ornatus causa, eas satis

est leviter delibare . - Quo quid facilius homini non hebeti nF oscitanti λ Magnusne labor est, immo isIn humanissima oblectatio, artis cujusque nsum , inventionem , ptogres- Sum quaerere, adii e officinas , opera inspicere, instrumentum & so tertiam observare δVidisses Tullium,' qua aviditate ad musicos, ad architectos, aes statuarios , ad pictores di-Verteret; tamquam ad aliquod. industriae Lingenii theatrum , cuperetque hosse artifice. omnis, generis praeci rissimos . Noe ipsum , credo , puduit ad textores etiam descendere. & fictores & tignarios, & si qui . sunt opifices deterioris notae. Quod enim est tam ob- Scurum genus., Oratori. usui non futurum pMaesertim. Si adsit monstrator catus & intelligens, ut Tullio adfuit Diodotus omni artificio politissimus. ' . '

. Nec tum deeras artium', quae in honore esse'ι ,. explicatio a doctissimo Varrone concinnata , quam nogis idvidit vetustas , non parvum, ut ars tror ἰ ornamentum eloquentiae . Ac praeclare nobissum ageret si qui ejusmodi explicationem daret, qualem eloquentia postulat, S ea mensura, qua postu- Pt non maximum, idemque perutile, quas ' Studi um curriculum oratori

182쪽

ET CAUSIS ELOQUENTIAE. Iro

propositum, quod horis , pcene dicam , subs secisivis absolveret. Quamquam illud & jampridem inchoarunt alii, &neiunxit magna ex parte eruditus ac prudens Gerardus Vossius,& in multis prope confectum attexuit Antiquae Historiae bene de humanioribus . . litteris meritus Rollinus. Nam ille Circulus longe

maximus, qui omnium exaequet artium magnitudinem, ut ut conficiatur & perficiatur, nec humani excedat vires ingenii s aliqui enim non temere existimant veros & fructuosos omnis inventionis landos non adeo late patescere ) tantus inquam Circulus non est oratori necessarius, cui undecumque satis est

tonspicua & promta mutuari . Quid quod numquam deserenda est dicen di scientia λ Haec Tullio prima cura , haec

perpetua & summa occupatio: eumque recte cum Marcellis, Mummiis, Paullis comparares , qui e patria sibi carissima in Siciliam,

Graeciam, Macedoniam discederent, ut eandem patriam augerent dominatu i tropaeisque& spoliis decorarent. Sic Tullio ad artes digressio erat eloquentiae amplificatio. Ipsa vero eloquentiae forma quam diu spe Elata & meditata l Hanc ille quaerebat in Sulpicio, Cotta, Hortensio, Menippo, ceteris-9ue omnibus sui temporis oratoribus: hanc in antiquis assidue contemplabatur Lysia ,

Hyperide, Dinarcho: splendidum autem schinerit, ὀc suavem Isocratem, Sc grandit M a quum

183쪽

ias DE NATURA

quum Platonem habebat semper in oculis o

ante omnes Vero Demosthenem, oratoriae facultatis principem, cujus omnes Virtutes Stu- deret aemulari. .

Et quis in opere suo crebrior λ quis labo- ris & limae patientior λ Ex ipso scimus, ut diem prope nullum ab oratoriis exercitationibus vacuum labi sinerer; ut quotidie legens , commentans, scribens, omnes ingenii vires experiretur: & quamvis identidem declamaret ex tempore; plerumque tamen Suas orationes sive ad pompam sive ad pugnam accuratissime perpoliret. In quo mirum est , quam , homo aetate ferVens , Successu elatus, natura gloriosior , parum placeret sibi, ut omnibus placeret. . Non enim solum explorabat ora sensusque populi, sed etiam celebres sui temporis magistros consulebat, Demetrios , Dionysios ,

schrios , Xenocles; Molones , si quid aut

delendum esset maculae, aut decoris exple dum ς illam, opinor , facundiam metuens , qualis esset Hortensii, florescens cum aetatis fore, pariterque marcescens, nec patiens

temporis, nec omnem decens personam. Et vero ex tanta accuratione tantaque. rerum peritia , en demum Romana eloquentia nihil invidens Graecae, forte etiam plenior &Ornatior, decora juveni, seni non indecora, foro perinde ac curiae, doctisque ac rudibus peridonea, quae jam multa saecula, atque mnium

184쪽

mnium aeutum & nationum judicia super vit. En ille, quem exoptavimus , perseis us3c absolutus orator, qui sit philosophus, historicus, poeta, artifex omnis generis , qui omnes sciat docere, delectare, movere ; qui dicat non modo tenuia subtiliter, & magna graviter, & mediocria temperate, sed etiam abstrusa dilucide, jejuna copiose, antiqua noviter , vulgaria mirabiliter , omnia denique Ute, varie, suaviter, erudite; quique hanc

facultatem valetudine non firmissima, non provecta aetate , sed florente, annum agens necdum tricesimum, plenius etiam, quam res postulat, sit consecutus.

Quis nos igitur immensitate rerum & insuperabili arduitate deterreat λ quis ampliavi& amabilem Suadam tam procul e terris arceat, nullo ut conatu queat ad coetus hominum deduci 8 Exstitit prosecto illa internos, nec semel exstitit omnibus artibus comitata, munita , instructa , exornata et habuit illam Roma ; habuerunt Athenae ; habuerunt aliae civitates; ejusque senserunt vim suavitatemque mirabilem . Quam si non sequimur nos, vel non experimur in aliis crebrius , fateamur ingenue, non tempus Sc modum , sed vel naturam, vel rectum studiorum ola

dinem, vel potius ipsum studium 3c laborem& industriam defuisse.

186쪽

IN EADEM TUNC .

188쪽

EXTERuM hominem 3c poene ignotum LX umbratili disciplina ad tantam celebritaternas lucem' evocatum atque in hanc Ur omnium brincipem, in h/nc celeberrimam amplitudinis & sapientiae sedem receptum , singulari etiam benignitate M in sanctissimum probatissimorum virorum collegium cooptatum initi'tumque , nec non praestantis auctum dignitatis insignibus, praesertim de re oratoria agere meditantem, non decebat profecto , viennenses, neque fas erat in ipso aditu demandatae sibi curationis tacere e & , sive spectaretur accepti beneficis magnitudo, sive suscepti . muneris administratio, res 3c causa postulabat, ut, quam afferret de tam gravi facultate opinionem , quaeque essent tantae beneficentiae debita , animi sui sensa

pateticeret. Et vero nihil mihi potius fuit, quam ut utrique ossicio, quoad possem, facerem satis; fecissemque re ipsa anno ineunt nisi me. properantem altius imperium cohibuisset, jussissetque .upersedere , dum una cum tempe4tate mollesceret dicendi

189쪽

. Iahor, & audiendi. molestia . Quare dabitis,' opinor, veniam, Si non UOdo. Serius exsolvo, quae . debeam, sed mensura etiam . min re, quam flebeam e utrumque enim facit necessitas , On . voluntas, Quae enim verba sententiis, aut quae possint sententiae gravitati rerum , taentisque in me promeritis respondere λ Illa .primum sua. me majestare percellit, Illa, inquam, ghoriae immortalitati populorum felicitati nata , humani generis deljciae & admiratio , virtutibus perinde ac rebus sestis victoriisque clarissim3 Augusta 'Domina, in qua potius divinae munificentiae

dona suspicere , 'quam praedicare possimus . . Supremus se mihi offert. studiorum. Mode . rator sapientissimus , Antistitum secus, & i Principum 'sacrorum exemplar, qud patrono ac duce gaudent omnes ingenuae disciplinae. Ecce tibi eximius Universitatis Re'or , magnificus, aniplissimus Cancellarius, rei the logicae Praeses lectissimus , eeteriquet Praesides & Curatores, omnes doctrina ne magis, dubites, rerumque prudentia, an morum sua

vitate laudabiles . Gid reliquos dicant inclytae ac pervetustae Academiae vigilantissimos deque universa litteratura meritissimos Magistratus Q omnesque omnium artium Prosessores atque Doctores qua libris editis, qua obitis muneribus, qua praeclara institutione conspicuos λ Ne . ceteros commemorem Omnium ordinum auditores, nobilitate, opubus s

190쪽

DE ELOVUENTIAE. is bus, consilio , scientia , auctoritate praestan. tes : Ut jamdudum me mei pudeat, qui ad tantum splendornm atque ad hujus societatem gloriae huc arcessitus advenerim. Sin vero me animo & cogitatione converto ad eam artem, quam 'meae fidei diligentiaeque commissRm esse voluistis, uti summopere ejus praestantiaquo pulchritudinequ delector, ita plus etiam, quam dici possit ejusdem arduitate ac prope immensitate deterreor ; nec satis intelligo , qu satione queam decus illius & jura defendere .

Quamobrem non tam spondendum mihi de me aliquid, quam vota facienda, ne aut ingratus esse Videar, aut indignus eo munere, quod in me tam liberaliter contulistis . Te specto igitur atque obtestor optime Maxi me bonorum omnium auctor Deus, cujus numine vel ipsa humilitas mirum in modum erigitur, 3c imbecillitas roboratur, & scientissima evadit inscitia: Teque omnis quali- Scumque semper expertem labeculae, Parens Virgo , honor nostri generis praesidiumque firmissimum , quam omnes nostram communi studio Parentem , Patronam , Dominam agnoscimus & veneramur: Vosque Superi inmnes, ac praecipue Urbis hujus atque Imperii Custo a Tutoresque, in quorum henevintentia incolumitas nostra stat, Vos quaeso adeste propitii, ac facite, ut, quando tantum oneris jussu alieno, non mea cupiditate