장음표시 사용
121쪽
ram perstare Merces itaque nouas ad nos emitterent, de bono euentu sperarent. Nostris vero qui in nauibus erant, cum videretur demittendis merci.bus longe aliud, cum Pinae scapha virum unum aliquot pueris stipatum emittentes igniMauerunt, ut ad extricados nos prima quavis occasione viam comminiscemur, quod sibi, ob aquae defectum, longior mora valde difficilis futura esiet. Emistitius ergo iste cum nudus sine nostris ad nos hoc pacto veniret, ob id a Gubernatore eandem vinculorum seriem nobiscum experiretur,ilatio haud magno nos reficiebat: eo comprimis, quod iuxta denunciaret, decreuisse nostrates suas quatuor naues ad ciuitatem propius agere,in illam pro viribus tormentis dispolitis concutere. Quod institutum eorum nos tamen literis de imminente exinde periculo expedientibus missis, tum quidem aue teramus interim tamenin aquam dulcem,in commeatum caeterum sollicitantibus illis ex urbe mittentes. Septembri nostrates cum pistatore quodam inquilino, ad hanc rem intercepto, literas ad Gubernatorem dederunt, laborem latoris aliquot minutis speculis rependentes. Die, cum Gubernator de emittendis ad nostrates literis mandatum prohibitorium euulgasset, nihilominus tamen cum clauo Lusitanico aliquas transmisimus. Qui proditus,&interceptus, ad Gubernatorem vinctus breui rediit Literae huic ademptae mihi post in palati adyto Pace Parabambum dicto, restitutae, huius fere argumenti erant. Rogitare nimirum nostrates, ut liberi in pedes restitueremur cum omnibus mercibus aduectis. Quod si inficiarentur urbani, tum sede vindicanda iniuria modum excogitare coactum iri, cum quo iuramento sacro constituta essent, nulla ab ipsis parte seruari expresse viderent. Quo argumento leo o, ad caeteros, qui in Sabrandi aula tenebamur, rem significatum ego contendi. Eo itaque loco, cum iuncti de rerum agendarum modo deliberaremus, diui inus Panin interpres approperans, nunci uir, naues nostras prope ciuitatem anchoris suffixas Iuncos vi occupasse,in hac iniuria ciuitatem uniuertaminarma compulisse, Sed&nos ipsi tormentorum sntator fiagorem in ciuitate abunde audiebamus. A Gubernatore vero senatu belli 'co coacto, statutum est, ut vinctos nos omnes Sabander carceribus mandaret.
Caeteri qui tabernam tenebant, constricti&ipsi ad aulam primo, deinde adlocum illum protracti sunt, quo supplicio assici Qntes sueuerunt, ut eodem ipsi mortis poenam luerent Breui tamen post Gubernator nuncium alium misit, qui de seruandis nobis, in hinensium aedes distri sendis mandatum promulgebat. Ita ergo locis discretis clausi, post tamen carceri priori rursus iniscii sumus, vinculisque multo arctioribus constricti. Nihilo tamen minus interim Gubernator instabat, ut per literas nostros de porro oppugnanda ciuitate dehortaremur quodvi factum, posteroque die induciae constitutaedunt, ad vias reoonciliationis felicius inueniendas. Nos quoque occasione data cum iis
in Bantam tractabamus, quorum Iunco a nostris interceptae essent.Sed cum omnia frustra tentarentur,in carceres omnino redeundum nobis fuerat.
122쪽
piniti in bretii, haret, ct invadi
Ciuitas tormentis vicesicunda quatitur Pisam Duani rustra inuadunco.
M itaque, qui soris in nauibus erant, litem nullo expressis decreto terminari viderent, duxta, ut se interea Iavani e peditius munirent, metuerent: Pinam emiserunt, ad cos' clam quandam Iunco, post insula proximam vela facientem, inuectandam Rabidiore itaque impulsi, cum illa fortuito breuiis quibusdam adacta obhaeresceret Vrbici, qui Fustis 2 .ad oram expediti morabantur,confestim collecti, Eo ma mediae Lunae conglobati, consertim in eam irruerunt. Nostri itaque cautius se gerentes, hostiles naues tormenta propius subire primo quidem passi sunt quae tamen post in easdem tam industrio elisi disiploserunt, ut illarum unam funditus mergerent. Iavani interim celocem, quae Pinae alligata ad puppem erat, confertim insilientes, funem eius resecto, conflictum iam valde animosi urgebant, hastisq; per columbaria Pinae immissis, tumultus tam feruentes edebant, Vt tormentorum nostris nullus fere amplius usus esset. Qui tamen prolatis' adhibitis siclopetis tanta virilitate impetitia nostris sunt, ut αhorum pars magna caderet. caeteris a latere altero irruituris non satis tutus accessus pateret,etsi numero grandi instructi essent. Licet autem&Ms displosia in nostrosta defulminaret,& telis insuper vibrandis instarent mullum tamen nostrorum laeserunt.Videntes itaq; Iavani,in oppugnanda Pina sie nihil quam op ramoviros perdere,conuersii fugam ad ciuitatem capessiverunt ad quam nostri quoque eos insectati,bina in eam tormeta exonerarunt, sed sine damno tamen. His ita soris transactis, nos, qui truus captiui tenebamur, pronunciata sententia iam ad mortem damnati eramus. Cum vero de supplicii genere inter se contenderent,'pars eorum no palis sumxura pars altera tormentis obiectura, pars item alia pugionibus transfossura esset distractis hoc modo potissimorum animis, supplicium nostrum in diem sequentem protractum est. Nostri interim deforis nihil minus tormentis in ciuitatem profulminare usque ad auroram per gebant, adeo ut praeter Iavanos aliquot, noster quoque carcerarius laederetur. Sed &globus quidam per ipsum Regis palatium pervolitans, urbanis terrorem incussit haud modicum. Die . Septembris ad naves ex urbe literae emitassint, ut longius a ciuit te recederent, instantes. Quod facientes, Iuncos captas artophyllis exon
Die 1o.alterae ad naves data literae sunt ut iam captiuis nobis sipesIurgeret, tolerabili lytronos liberatum iri. Die 1. Cum Gubernatoris literis nostras quoque ad naves amandauimuS, significaturas, liberos uos datum iri,si porro urbem quatere desisterent. Si vero bellum magis sitirent, tum Gubernatorem hoc modo ipsis fortiter restituturum esse. Quibus lectis,a nostris responsium est, aleam sibi omnem iam dumi ctam esse: Si quid armis Gubernator contra se posset, quin id re ipsa confectum daret 'Sin minus, sibi dissideret, quin captiuos suos ictos vinculis non eximeret verbis se quidem inanibus porro lactari nolle. Itaque quod visium csset,s ceret. Ad hoc scriptum cum responsionec sequenti die, nec etiam I3.promeretur,anchori emotis nanes nostre aqua dulci omnino vacus,ad eam alicubi pe
uestigandam loco isto soluerunt. Cum
123쪽
Cum itaque recta in longam illam insulam, ubi nupero accessu aquam
hausissent, contenderent, insulam aliam praeeminentem, milliaria 8 aBanta aversus Septentrionem dissitam, tenentes, eam aquae sterilem offenderunt. Coacuitaque oram Sumatrae incurrere, eXea 3.&16. die eij cientes, ncchis finibus
voti sui compotes facti sunt. Die 17. tribus vel quatuor minoribus insulis, C cnfructu plenis, admoti, naues Mauritium Amsterdam intra eas medias impulerunt. Quo loco cum concitatissimus quidam fluuius prorumperet, naues vicinis scopulis tam propinque impulit, Vt saliuino eos attingere valerent,&periculo non leui expositi essent.Pinas vero Leo Hollandicus ambitum exteriorem permetientes,post insulam quandam reconuenere: ad quam postquam orgiis s. lido fundo arenos defixissent, celocem suam pro indaganda aqua emittentes, primo fumum, postea Indianos aliquos conspicati sunt. Quos cum de aquae loco percontarentur,eius indiciu sibi quidem prohibitum esse responderunt Sitamen nauis quailibet iis siclopetum unum dono daret, tum se locum monstraturos esse promiserunt. Ita ergo depacti,ab eo die usque ad as Septemb. tinenter aquam hausimus, indicibus nostris interim in Bantam redeuntibus. Pagus,ad quem tempore priore anchoras miserant, Malaica lingua Sumor, Iauana vero La indictus, a Bantansere o. milliaribus intra Septentrionem&oc si inpagicidentem situs erat: post quem dein Calend. Octob. insta lue. . mρ με orgiis nos defiximus. Nos interim qui in Bantam captiui detinebamur, quamprimum naues ab urbesiluerant,inter eos illico diuisi dirempti fuimus, quo isti M. rum Sclaui priore pugna a nostris interfecti erant. Hi etsi nos omni studio ad superstitiosam suam religionem primo pellicerent, nonnullos quoq; vi intentata
cogerent: nihilominus tamen pertinaciam nostra experti, liberam quoquove sum eundio redeundi copia versa sententia nobis indulserunt. Sed Lusitani indies ad praefectum cocursitantes,pro Vendendis nobis Ooo. Regales octon rum stipulabantur: quorum tamen dominiu gratia diuina euitauimus. De naui-hus autem nostris reuersis cum indiciu daretur,bona de euetu prospero spe concepta,literis ad naues emissis postero die de statu anni: nostro &rerum aliarum significauimus. Die 3.Octob. literas ite alias perarauimus,nunciantes, spem nobis haud frigida esse, quod leui redemtionis pretio liberari possem us quod Gu- hernator,de reducibus nauib edoctus,nos illico omnes liberos peruagari,&promistue cum omnibus negotiari permisisset. Die 6. e medio ipsis nostru unu pro fidei maioris argumento captado ad naves ablegauimus, qui uberius de periculis, quae tempore obsessae aut oppugnatae ciuitatis sustinuissemus, denarraret, &porro negotiationis nostrae statum pensitatius reserret, adderetque iam ad coponendam rem vias prostare haud asperas. Quo nostro socio paulo post cu Sclauo Lusitanico ad nos reueris,postqua dein ultro citroq; missitatis literis,uariisq; as striis apud gubernatorem mediis modisq; cum placauissemus, tande M. Octob. statutium decretu hoc pacto est, Laoco Regales octonoru penden tes, liberi ad naues rediremus. De caeteris vero,quae cuiuis parti belli tepore pro praedicesserunt, ita agi debere,ut occupata occupantium essent manerentque,4 nobis ere ma Ἀptae merces debitaq; residua loco Iunco gariophyllis onerate essent,& dissidium .rahiti utrinq; copositum perpetua obliuione sepeliretur foedus nouuvi constans redin δεη in integraretur,4 negotiationes hactenus interruptae alacrius postmodu urgeren- tur. Quae omnia videcreta,ita reipsa in opus deducta sunt. Eodem die binos nos obsides,Chinenses,ad naves amandauimus: quoru loco cum a nostris io OO.Regales octonorum in ciuitatem perferretur, nos liberu in pedem restituti sumus. Consequente die cum Chinensibus iterum tot Regales Gubernatori numerati sint: a quo tepore ad nostras naues tum noua victualia couecta sunt, tum nostri in terra egresti piper emerunt; cuius redemtionera ada .vsque Octob. diem a Sa-
124쪽
handri ministris nauibus aduectasiunt: ut negotiatio apud omnes amicavi patifica glisceret. Eodem die legatus quidam Malaccanus in Bantam venit, qui natauem suam remis actam sub quadam confini insita reliquerat, quae tamenin ipsa
3o.dic ibidem appulit, Io ooo. Regalibus, ut fama erat,&pretiosis insuper rebus aliis onerata: quae omnia Gubernatori in huc finem dono missa venerant vini-
dem mandato illico nobis nunciatum est, illius terrae nobiles negotiationes no-
iniredistin stra nequaquam diutius tolerare velle. Et postquam breui ante cum duaru lun- co dominis de nucibus musicatis,& mace pacti essemus, deque pretio prope comvenissemus: hac ipsa re a Gubernatore cognita, venditoribus suas merccsci bis ot Terre interdictum est.Iam ergo negotiatione nostra de nouo prohibita,n stris qui in terra erant, nunciari curauimus, quem ad statum res iterum nostrae relapsiae essent: qui interim tamenda Sabandro, & amicis aliquot aliis admoniti erant, ut e terra haud cunctanter sie offerrent, ni denuo vinciti in Lusitan rum manus tradi mallent. Cui suasui parentes, ob hanc causam quoq; cum bonis complusculis ad naues illico deproperauerui, etsi mercium partem haud te. mnendam post se relinquere propter festinationem cogerentur. Cum vero, Ut
diximus,Lusitani legati nauis in portu restitimet, nostri,qui ad vesperam ex portu ad naues redituri erantiexilla a Lusitanis aliquot inuasi oppugnati sunt qui tamen correptis armis eorum insultum infringentes, ad naves fatuivi incolumes deuenerunt. Qua discessione facta, deinceps de omni nostra negotiatione actum eratinisi quod ex duabus Iunco ductis nonihil mercium adhuc impetrandarum pes quaedam effulgeret illarum enim domini,cum eodem nobisicu hospitio in Bantam usi essent, ob id familiarius nobis fauerent,contra expressum quoque Gubernatoris mandatum per hospitem suum absentibus nobis clam aliquam multas merces quotidie deferebant, modo nostro periculo eas e portu auferremus. Quod nostra alea attentantes, Calendis Novcmbris naues adpo tum propius admouimus. ccloce cum i3.viris emissa Iunco binas ad naves, liquas abegimus. In quarum qualibet cum Go.fere Sclaui essent, nec de nostro
cum suis dominis cotractu quicquam cognitum haberent, ad arma adsilientes, ausui nostro resistebant quidem sed a nostris tamen cum displosis stlopetis o.
vel . sternerentur, caeteri exemplo ter facti e nauibus se praecipitabant,&enatando in terram se aluabant. Hoc itaque successu Iunco binae ad nauem Mamritium adactae sunt. Eodem die, cum Lusitanica dicta nauis littori quam proxim e accubaret, a nauarcho nostio celoces binae cum a s viris illam captum&abductum emissae sunt. Quod animaduertentes,qui in illa Lusitani praesidiari erant, Basis binis mneis in nostros tanta virilitate fulminauerunt, ut retrocedendum illis omnino esset vel ob hanc quoq; potissimum causam, quod vento ab insio mari efflante celox nostra prope ad littus, ubi incolaruarmatorum numero a manus nos exceptum stabat,adacti impulsi fuisset. Qua rerum occasione cum aperta naues nostrae cum so Lusitanis armatis conflicturae nihil praerogatiuae haberent, pr ras ad naues recolorsimus. Hac velitatione e nostris unus vultieratus, quatriduo post expirauit. Lusitanorum vero laesis tribus, unus globo grandiore medius traiectus dissiliit. Se volitantium per ciuitatem glandium crebritate tres contacti,Vel quatuor,breui,ut ad nos postea nunciabatur.expirarunt. Interim fama pargebatur, classem in ciuitate contra nos instrui, ad quam muniendam Lusitan non solum nobiles inflammarent, sed quoscunque obuios tum p cunia numerata, tum ministrati Sucstibus contra nos pellicerent&conscriberent. Quod si sorte quidam in persiona,quod aiunt, comparere non possent, illorum clauos certo pretio stipularentur.
125쪽
Noctu ex naui Amserdam aliquot adhuc tormenta grandiora in ciuitatem di plosa sunt a quorum uno globo tres viri obtriti cecidere Nauis interim Hollandicae Sclaui Iunco quadam obuiam consectati, cum praeter resinam ea nihil vehi viderent, integram suo cursu promisere Circa vesiperam nauibus rursus ad ciuitatem propius consedimus. Postero die nauem quandam a mari versus nos cursitantem conspicati, postquam celoce missa ad eam ageremus, adde fensionem demissis storeis praesidiariis se expediti accinxerunt.Qui ob id siclopetis a nobis impetiti, ex cannis telorum munitorum toxico delibutorum tantam molem in nos emarunt, ut Spiculis coelum depluere videretur quorum fi quentia nostrum nouem vel decem,&ex his aliqui . vel 1 vulneribus sauciati fuerunt. Tela quidem ipse, etsi propter tenuitatem seu leuitatem alte corpus nopenetrarent, nihilominus tamen carnem findentia, veneni ratione ulcera putrida excitabant. Nihilominus tamen glandibus nostrorum perfossis illoruse ptemviris,cum viderent reliqui, velis incitatis senos anteuertere non posse, in Celocem suam turmatim desilientes,ea remis expeditioribus deserta naue ano stris se expediuerunt. Nauem hanc capram,oryza, piscibus resiccatis, honis te.
uioribus aliis oneratam nostri inuenerunt: quae o circiter viris munita a Ban-dermachin, Insulae Borneo ciuitate excurrerat,propter commeatum praestituto, sino nobis fato aduecta.Ηisita transactis,cum biduum integrum aut hospitis no et Testri,autonta supradiclarum domini aduentum praestolaremur incassum mera strvς ς μὴ cibus easdem exonerare,& in Mauritium nauem transferre paulatim occepi- mus: in quibus o fere dolia nucum muscatarum nondum lectarum,&4O fac-cos Macis cum mercibus nonnullis aliis numerauimus. Sed missis his,ad mores,Religionem,oeconomiam,titusti leges Iavano rum breuiter expedienda nos maturo conuertamus.
De origine lauanomis, seo m ciuitatibus.
V origine Iavani primum emerserint pro certo comperire nobis non licuit. De qua re tamen ipsi interrogati, a Chinensibus suum principium esse respodent, qui quondam China seruitutibus intolerabilibus pressivi onerati cum lio ' i' Ἀρ- minum ingenti multitudine inde egressi in instula Iaua consedissent Cuius rei fides vel ideo dubia non esse debet, quod Chinensibus per omnia similes fere sunt,lata fronte, buccis extuleratibus,oculis angustis nimiru conspicui. Ad cuius rei confirmatione etia Marco ex Paulo Veneto, quonda Tartarorum Regis officiario accedit, quod magna ' insula Iaua olim Taram tributaria fuit quae tamen hodie, postqua Chineses de α γfectione facta a Tartaro destiuerunt, eius dominisi amplius non agnoscit. Sedo hodie ingens Chinensiumultitudo in Bantam,negotiationis instituto degit, ut ibi nimirsi duras Chinarui es&statuta extranei euitet. Interim tame ex China in aua difficilis&rara comeatio est, nec quisil facile in illa redit semel egressus, nisi forte relictis ibi uxore liberis ad remeandum euidentem causam habeat. Iavani suum Regem proprium habent. Et sicuti plerianque euenit apud riniuersas nationes,Vt domino primario deficiente, multi pro Regibus sese dein 'de obtrudant,quod&ab Alexandri Magni obitu accidit, cum sequis'; eius temne primatem constituisset, cuius ante Gubernator fuisset: sic in laua quoque, si 'qui caeteris potentior erat,illisse dominum obtrusit. Vnde factum est,ut singulae ' ' 'lauae ciuitates singulo Reges agnoscant,quorum tamen potentissimus lauanus a cluet,
126쪽
ma Iaua cluet. Vt vero exordine Iauae uniuerias ciuitates, nobis cognitas, describamus: 1.2-ιώ ab Oriente in occasum protendentes,rem hanc ordiemur. M. Busiam an celebris ciuitas, muris4 vallis undiquaque cincta, suo quoqueia,Lia. Rege priuato tuta, nostr commorationi tempore ex causis deinceps percen
' sendis,obsiessa fuit. In opposito huius pulcherrima&feracissima Bali insula sita
arucan est, quae sinum quendam,s iam ad Balambuum dictum, constituit. Ab hac versus Septentrionem Io.mili. ciuitas Panarucan abiacet, multis Lusitanis Iavanisque,
Christianam fidem professis habitata, suo insuper priuatim Rege, Lusitanis valde fauente, donata Venalia, quibus hoc loco negotiantur, Sclaui fiunt, quirum Lusitani magnam quotannis partem in Malaccam deuehunt. Sed si perelongo abundat. Ibidem etiam vestes quedam muliebres texi stolitat, quas lauanacis,ib is, lingua Canioris nuncupat. Ipsa ciuitammuris cincta est. Post Pana cum mons quidam vastus, sulphure ardens cernitur, qui An. 13 86. Primo erupit tanta quidem Vi&commotione, ut ab eo Io oo O. fere oppressi homines fuerint, lapides praegrandes in ipsiam usque ciuitatem excussi sint: ad cuius cruptum ex fumo tanta tenebrae concitat aestini, Vt integro triduo nox densissima perstaret iuuta vero illa ad portum sita est, ad quem Lusitani plerianque ex insulis Molucca, danda, Abyna, Timorvi aliis feruntur, aut ex Malacca in insulam contendunt. Su-
perius dicti bini Reges Ethnici fiant Pasia an dicta ciuitas a superiore o. fere mill distat, muris probe munita,&flumine insigni commoda, cuius Rex civitatem s. .. s. B Mi Nupridem Obsederat de causis iam narrandis Rcxin Pasia an, Mauri aum tanae Religionis profestar, tiliam Regis de Ballam buam sibi uxorc poposicit: U - quam etiam illustri comitatu adductam impetrauit. Prima itaque nocte cum sponsius sponsae pro more accubuisset, illam dein cum omni suo comitatu nefarie obtrucauit, hac una de causa, quod,ut ipsie,illa Mauritanam fidem non agno.Qeret. Nec hoc contentus patrato,insuper etiam cum ingeti exercitu ciuitatem Panarucam spe expugnationis inuasit,ad quam tamen sipe sua frustratus,vi multis suorum militum diminutus cum caetero grege ad Miambum properauit, ad qua considens, stupra flumen bina propugnacula extruxit, idem, ne vel naues vel scaphae transire possent, palis impactis interclusit. Quadrimestri pacto urbs haec obsidebatur: ut intus reru plerarumque penuria maxima esset. Merces, quibus hoc loco negotiationes agunt, fructus quidam paruus subtilis est, fragi similitudine, irautredietus, quia mercatoribus Quillinis magnifit,&globulorum vicem supplet. Sed&Panni Xylini inde in Bantam convehuntur, ubi mercibus Chinensibus permutantur Terra de Passa an ex praeeminenti quodam monte internoscitur: ad cuius radices ciuitas ipsa versus occidentem 1o mill dissita est, fluuio amoenissimo quamproxima Ioartam ciuitas portu commodissimo insignis est, ex quo pleraeque naues, ab insulis Moluccanis in Bantam excurrentes, sele necessariis omnibus reficiunt Ciuitas caeteroquin ipsi crastis muro cincta munita, versus partem fluui occidentalem ciuitatem Gerrari proximam habet; cuius Rex a caeteris Regulis omnibus compositis leu complicatis manibus saluutari solet, quo habitu gestuve fclaui suos dominos venerari solitant. Ex geminis hisce ciuitatibus in Bantamin loca alia Salis multi cumuli convehuntur, unde idem porro in Paros, Speriamon,& ambedistrahitur, pro pipere permutatur Eius copia in Cel m quoque, insulam gosypijo oryzae feracissimam traiicitur. Sum basta Post nasciuitates Surraba a sita est, flumine vicino vivi Rege intestino celebris a η μ' 'ρ' qua versus instrum sex milliarib Brandaon ciuitas sita est, Regem cundem, qui incida o imperat, agnoicens: ipsa alioquin valde firma, & tum muris, tum vallis propugnaculisque fortificata, portu tamen incommodo, eodem contra maris testum parum munito, qui Io Orgiarum limosum fundum tenens, nauibus vento impulsis stationem haud durabilem ministrat. Cuius nos cxemplum
127쪽
expertos esse,post narrabitur Portus iste de longinquo ex tribus montib. superne planis, ad mens aru longaruspeciem latis pernoscitur,qu ob hanc causam a Lusitanis Lin Mesas de Tubaoniauam autem alio nomine Batio milliet nuncupantur. Stationem hanc Iun quoq; Moluccanis insulis egressae incurrunt, ut bale onerato ponderis defectum suppleant. Blamaenimis' in Putrem Salinae multae conspicuae sunt, cum interim in parte occidentali nullae reperiantur.
Decem milliaribus hinc ad Circium ciuitas Tubaon abest, suovi ipsi Regulo prae 7 -
clara,&hominu confluxu populosissima.Indes. mill . tam ciuitas ad sinuque ς'f''' 'dam abiacet,Regem quide proprium,sed negotiatione nulla habens, vino mi
nus Mandalica oppidu, quod insulam quide ad portu adhaerentem habet .sed' ' φφ'
praeterea nullis incurrenti b.mercatori b.insignis, &solis piscatoribus nota. e Ris occasum trium mill .spacto Istu ad sinum quendam conspicitur,in altum a sep η' ris trib. fere milliarib. excurrentem. Civitas haec congesto ex vallis seu sudibimunimento tantum cincta est,&flumine Iaeto,&insuper portu commodo optatissima ade ut ad illu naues quam plurimae contendant,rebus sie necessariis probe instructum .Haec priori b.aliquot annis suum proprium Rege habuerat,tum maritimo,tum terrestri imperio versus occidentem potentissimum porro 23. mili.&a Bantam 3. mili. magna spaciosis ciuitas Maiarana , cuius Rex Malaram potentia Iauam uniuersiam exuperat,adeo ut Iavanis obsiessionem ex causa facili minitari audeat. Quo in metu &nostro tempore Bantani erant, contra eum sese collectis viribus expedientes. Lapara versus occasium mill 3. Pati ciuitas sita est:
qua porro Dauma trib. mill.abest, quae Regem suum adhuc hodie supra dictum
Caesarem veneratur, muris densis&praeualidis circundata:aqua iterum 3 milli ciuitas Taggesseiungitur Trium iam dictarum ciuitatum unaquaeque suum flu riulum habet, ad sinum proximum omnes interim sitae. Porro vero pulcherrirva&praeam a ciuitas Gnprouisi cliuxta opulenta. Haec exclatis binis montibus, ad ciuitatis tergum sitis, e phippium equinum referentibus, discernitur. Hanc Derma osequitur, fluuio&Dqrmum ipsa felicitata vi&simili uolo --. t Muram esse me medium,ad μ' angulum promi nutum Crauaompagus magnus, propter piscium abundantiam Cra sim solis piscatorib,habitatus cubat, ad que fluuius quidam se tribus bracchiis in mare exonerat: quo loco excurri uolet in insulas uniuersias ad portulacat dispem fas, qui portus sinus maris est, ad quem&alia ciuitas regia, hoc loco mihi memoria elapsa sita est. Laratra regio victualiorum omnium feracissima est,quae in Dolia is iustea quibusdaSundaCalapa nominatur. Est enim Hauanae linguae Lo-ορq raufertilis aut ferax omnium victualiorum in Calapa, idem est quod Nux Indica Significatur itaque locus citas seu nucum indicarum ferax. Ad Ba seu sinus fauces eadem parua quasdam insulas habet, & vadum praeterea occul tum,in quo impingens Amsterdam nauis rimis multis dirupta hiscuit. Fluvio eadem insigni irrigua est,&nudo vallo circumscripta, incolas fert quam plurimos, insuper&reficiendis nauigantibus valde opportuna. Ad sinum occidentalem s. fere a Ciuitate milliarib.fluuium ea permittit Tauloniana dictum, a quoad mill unum per aduersum flumen pagus quispiam positus est apud quem,
quotquot in Indiae Orientalis insulas vela faciunt, aquam suis necessitatib haustim depromunt. Versius occidentem ad tria milliaria fluuius item alius est praegrandis, nctandictus, cui praesongus eruptus adiacet, recessu maris aridus per P- aduersum flumen milliare iterum unum prouectis, pagus quidam nobili india i
genae subditus Zeno te dictus offertur ad quem piperis copia abundantissi ' 'ma prouenit. Ad partem iterum occidentaliorum milliari uno pagus alius ab est, Tanhura dictus: in quo transitu multae insuta Occurrunt,omnibus in Banta ris,M-
contendentibus permeandae, apud qua portus omniuin maximus & comodissimus
128쪽
simus est, negotiationibusq; creberrimis prae reliquis celebris,de quo tame post-ca dicturi sumus anharam deinde in reditu excipiunt pagi illi, de quibus superius commemoratum est, plerique prouentu piperis cuius pars maxima inde in Bantam a peregrinis mercatoribus importata, Chinensibus venditur percelebres Lusitani quidem ante id tempus solitabant& ipsi ibi piper commercari: Sedit Chinensibus negotiationem hanc propriam faceret,Rex Chinarum illis certam pecuniae summam dependit, taceo, quod Lusitani alias istis mercibus eo loco emendis parum commodi facerent, cum opus haberent, piper in Iava duitantissime coemere, illius cum promptissimo maris periculo Cochinum Luecti, Factori Regis quintale quodlibet pro cruciatis Ia tradere.Hoc itaque tempore Lusitani tantum D es, Garyophyllos, nuces myristicaso harum florem, ut&Sansalinum lignum coemunt quae postmodum in Malaccam&loca alia distrahunt.
Dessit,sconditione ciuitatis Bantam.
A, Tram ciuitas in depressiore loco ad radices praealti cuiusdam montis, ex quo deruper duo riui per xtrumque ciuitatis latus defluunt, sita est. Ex eodem praecipitio per media ciuitatem riuus quoque tertius maior derivatur, eidem&commodum magnum latis firmum munimentum ministrans Muri illius orgia una crassiores, ex latere cocto rubro cxtructi sunt. Sedin portas quasdam inaccessas habet, ad quas tum noctu tum interdiu excubiae aguntur attentissimae Ad quemlibet lapidis iactum propugnaculum unum statutum Vnoquoq; tormento sed eo sine rotis munitum visitur,quo tamen perindustrie uti norunt, etsi instrumentis nullis aliis instructi sint, quam puluere pyrio ex Malacca aduecto. Turres caeteroquin habent nullas, praeter theatra quaedam,trium tabulatorum spacio elata,&ex truncis, crassisque lignis consertis constrictisque erecta, quae acclinatis scalis conscendentes,4 easdem post ad se sustollentes, incursantibus hostibus potentissime resistunt. Cum iidem proxime intellexissent, Regem Maiaran contra se exercitum educturum, ciuitatis muros circumcirca ambulacro seu circuitu ex arboribus longissimis siccoronarunt, tanta latitudine, vidi supra illum tuto ambulare,&rirmo pede stare, contra hostem pugnare liceret Ciuitas uniuersia tribus tantum latis seu regiis plateis peruia est, quae omnes ante palatium Regis seu Pacebam coeunt ex quo loco vitae Pacebam recta ad mare deproperat altera ad portam terrestrem excurrit: tertia ad portam montis portenditur Lapidibus ciuitas minime constrata, sed merearenosa est. Sed&e Canali uno in alium ita transiri potest,ut uniuersa ciuitas scaphis adigendis aperta sit Canales vero isticum ad uniuer as emittendas ciuitatis sordes no satis magni vel ampli, ipsa quoque ciuitas insuper ex se Paludosa sit, plerunque coenosi discetidi inueniuntur Incolarum enim tam viri quam foeminae multoties in publico lauant,&commotofundo aequa subinde turbatur, lutulentaque redditur Templum capacissimum habent, Metuita dictum iuxta Regis palatium ad latus occidentale situm, ad cuius alterum Orientale latus armamentarium,bellicis omnibus instrumentis instructum, opponitur Ad austru aula iunioris Regis posita est, cui Chepate Gubernatoris domus adhaeret, iuxta quam supra dicta ad campestrem portam deducens platea excurrit, qua uniuersi Regis serui,
Sciauidi ossiciari habitant, insuper stabulum equorum cum culina Regia
129쪽
prostat. Ciuitas porro in quatuor dirempta partes est, quarum cuilibet nobilis unus praefectus est,ut eam tempore belli,incendii,& casibus reliquis tutetur .Pars qua libet suis terminis a reliquis discreta est. In qualibet etiam parte suum peculiare tympanum,magnitudinem doli Omas s.capientis, referens, suspesum est, quod malleo appendente pulsatur,quoties Vel incendiu vel tumultus alius oboritur.Idem: circa meridiem,& auroram: vesperam pro solis aut diei signo pu-hlice dando seriunt. Peculiares quoq; pelves habent, quibiis sonitum pulsumq; loco campanarum ad excitandum, colligendum cogregandumq; populu cient. Singulis ciuitatis angulis sui excubitores dati sunt, nocte aduentate ponticuli
omnes remouentur,alioq; sieponuntur,Vt transitus de nocte nulli per urbe pate 'asan Pambum siuePacebam singulis noctibus ad carcerem o viri excubant, ad , 'et nobilis cuiusuis domu viri Io.vel Ia Vigilias agunt Quor desingressis primis iam. occursu area quadrilatera Pacebo dicta,obuenit,ubi poscentium causas audiunt. Locus vero seu tugurium, quo excubie: aguntur, arundinibus aut foliis palmarucontectu est. In areae dictae angulo quodam uas u domesticas habent, in quibus meridiei tempore precationes suas fundunt. Ad has fluuius seu riuus est, quo se emundant aut abluunt. Introrsum itaq; pergentibus, aditus angustus offertur,an tulis quamplurimis obseptus, ubi siclaui eoru habitant,sivos dominos a nocturnis hostium insultib. defensiuri. Ipsi enim ut nemini facile fidunt, sic fidei non magnae sunt ipsimet Aedes eorum. . 8 aut Io. ligneis columnis, artificiose sculptis superinstructae sunt, superne quidem palmarum soliis intectae, inferne vero ad frigus captandum totae patentes. Illic etenim loci aer nunquam frigidus est. De nocte pinensis telis seu velis patentem hunc locum circumquaque obducunt. Cubicula nulla habent, nec ad recondenda necessaria,tabulata superiora vlla Conditorium saltem unum habent contignationis unicae, sine senestris. ex lapidibus constructum, Hesuper stramine tectum. Hoc bona sua uniuersa asseruant&eripiunt, tempore incendis: quod in hunc finem quoque crassis r mis intortum, & arena confertim inspersa munitum est,ne ignis profundius penetret. Cuncta aedium sublicia ex crassissimis arundinibus Bambo dialis , astulatim disiectis constant. Vnde tenui labore sumptuque suas aedes extruere posisunt, quod nostro tempore coram videre licuit. Cum enim repentino quodam inccndio aedes quam plurimae tum intra tum extra ciuitatem conflagrassent, illi uniuersa uno quatriduo reaedificatae&redintegrata fuerunt.Quoquo-
uersum tum iuxta littus, tum iuxta terram caeteram aedes quamplurimae ex o dine statutae sunt,quarum pars maxima nationibus extraneis vi amisis, Ben-galis, Gazaratis es C finis, quorum ibi peringens copia degit, addicta est Chinenses Iocum quendam occidentem versus occuparunt, apud quos iusitani consederunt, nobis praeterea habitatio concessa fuit, ex altero latere vallo, ex altero vero palude obsepta, ita ut ex loci natura illa defensioni aptissi
ACiuitatis respectu riuus maior decurrit. Quo loco fidulcis aqua: putei effodi possent, nullo negotio sumptuque leui arx munitissima extrui apta esset, muris nimirum ea ciuitatis parte deiectis, rapidibus inde erutis ad arcis muros statuendos conuersis. Hoc enim pacto impediri posset, ut nec biremis, nec P ram nec ulla nauis alia vel in ciuitatem temere incurrere, vel ex ea facile egredi possedi cum caeteri canales alias istud genus nauium non admitterent. Sed&vadi ipsius praeter hoc tanta humilitas est, longius in mare exporrecta, Vt, Niamsi ex nauibus in castellum tormenta sors excuterentur, globi tamen iactus Iongitudine eneruati, non facile castello quid incommodaturi sint. Optam
dum itaque esset, huius loci incolas tempus occasionem commoda accura
tius attendere, priusquam a Lusitanis praeuenirentur. Quod siquidem fieret, nullo
130쪽
n ullo dubio ex sola laua aromata,verum etiam ex Malucra, Ambon, Randa, mimor BDr, Macasser Scin ulla quam plurimis aliis consertim importarentur.
De Bantanorum Foru, mercibusque, ua mensura vel pondere eadem venundentur.
IN C VLI diebus in Bantan triplex sorum mercib omnis generis exponendis venundadis' constituitur. Primu loto quod aspacios orientesipectate agitur,ubi ad solis illico om
tu Variarum nationum ercatores,ut Lusitani, in , Turcae,
Chinae, ut ines, Pegm,Mati s Beriales, urarates, Malabarii bis i. lndici alij suas negotiationes tractatum conueniunt. Huius duratio ad horam diei nonam est, a qua inde ad uale quisque recipit. Vt vero expressius siciatur, quaenam potissimuvi cuius generis merces ibi venales reperiantur, a principio exorsi1 secundum aedium lo-gitudinem procedemus, porro iuxta aquam,viam reflectemus. Ad fori itaque aditum,ubi Mesulta vallo cincta adstat, scemime considunt cum saccis,& mensura ipsit Gania dicta, tres circiter libras Hollandicas piperis capiente. Hae a rusti- ,..i Cis allatum piper coemunt, Gantam Vnam pro ZOO aut so o. , qua re ipse, valde solertes: industriae esse solent. Idem locus Chinensibus quoque proprius est,qui priorib expeditiores, rusticis aduentantibus occurrunt,4 quanti piperis
vecturam uniuersam aestiment, rogitant. Quam ad rem stateram, textorulibrissimilem,paratam habent:ex cuius caudice parte una pondus, ex altera saccus ca
piendo piper aptus, ne fors fallantur,appenditur Ad locum vallis succinctum, utrinq; quam plurima mulieres inueniunt ,Belesie,Areccam,monesaquaticos, Vannanas vendentes quibus in proximo assident libavi caetera huius generis venum exponentes. Quibus preteritis locus alius est,ad cuius dextra omnis generis arma,visse aeneae,pugiones, Cros dicti, hastarii Pila, cultri, ferramenta alia cuSantalo albo citrino prostant. Ad laruam vero,Saccharu& confectiones aliae promuntur.Huic in proximosorum fabarium est, quo albi, nigri, rubri, virides Caerulei Phasieoli ven undatur,Gania quavis prosce laxis aestimata. Hoc excipit forum Ceparium seu alliarium,ante quod obambulant mercatorcs, qui pannis lineis vendendis quaestum faciunt, aut peregre negotiaturis pecunias mutuo dant, ea conditione, ut feliciter reuersi duplum refundant. Quibus si in uian, uis peritat, tum anime nec de capitali nec de usura tenetur. Ad loci huius dextram forum Gallinarium est,uendendis gallinis,Anatibus, columbis, Capellis, Psittacis&auibus reliquis ordinatum,ad cuius limites vie dirimuntur,ita ut una ad tabernas Chinensium,altera ad forum litorium tertia ad Carnarium deducat. Tabcrnas Chinensium adituris ad dexteram Gemmamjaliquot tum Coraca-- tum Arabes Iuni,viles pyropos, Hiacinthos, pinellos, Vasios, Granatos, Robatas venundantes. Ad laeua Bengalio alij picturis iebus, similibus negotiantur. Post Chinensium tabernas stant, qui vendunt filum sericu, omnis&g neris&coloris,&item pannos Sericos,Damasicenos,Holosericos, Satinu, filum aureum, diachrysium, catinos cantharo q Porcellanos,siportulas elegantissimas Lacca,cuprea patinas, maiore minores' ex cupro Cantharos, hydrargyru, c psulas praestantes,varij coloris Papyrum , Caledaria,aureum soliatu, specilla pectines,specula minuta,sulphur,machaera Chinenses,quaru vaginae Lacca obducta sunt, Radice Chinae,flabella,Vmbella Qui taQl dictas,ad Soliso aeris quaΩcunq; iniurias arcendas paratas, quibus duae plateaeque utrinque confertae fiunt. Iam