Life Of Agricola And Germany

21쪽

The more Agricola.

vada et patrius nandi usus, quo simul Seque et arma et equo regunt, ita repente immisit, ut obstupefacti hostes. qui claSSem, qui naVeS, qui mare exspectabant, nihil arduum aut invictum crediderint sic ad bellum venienti bus Ita petita pace ac dedita insula, Clarus ac magnuS

haberi Agricola quippe cui ingredienti provinciam,

quod tempus alii per ostentationem et ossiciorum ambitum transigunt, labor et periculum placuisset. Nec Agricola, prosperitate rerum in Vanitatem usus, Xpeditionem aut victoriam vocabat Victos continuisse; ne laureati quidem gesta prosecutus est. Sed ipsa dissimulatione famae famam auxit aestimantibus quanta futuri spe tam magna tacuiSSet. XIX. Ceterum animorum provinciae prudens, Simulque doctus per aliena experimenta parum profici armis, si injuriae sequerentur, causas bellorum Statuit excidere A se suisque rSUS, primum domum Suam Coercuit, quod plerisque haud minus arduum est quam provinciam regere. Nihil per libertos servosque publicae rei non studiis pri Vatis nec e commendatione aut precibus centurionem, milites scire, sed optimum quemque fidissimum putare omnia Scire, non omniaeXSequi parVi peccati Veniam, magni Severitatem Commodare, nec poena Semper Sed Saepius paenitentia contentus esse; ossiciis et administrationibus potius

non peccaturo praeponere, quam damnare CUI POC- cassent. Frumenti et tributorum exactionem aequalitate munerum mollire, circumcisis quae in quaestum

reperta ipso tributo gravius tolerabantur. Namque per ludibrium assidere clausis horreis et emere ultro frumenta, ac ludere pretio cogebantur; devortia itinerum et longinquitas regionum indicebatur, ut civitates, proximis hibernis, in remota et aVia deferrent, donec, quod omnibus in promptu erat, paucis lucrosum fieret. XX. Haec primo Statim anno comprimendo, egregiam

22쪽

His insum fiovPrrimesnt Ι3 famam paci circumdedit, quae vel incuria vel intolerantia priorum haud minus quam bellum timebatur. Sed, ubi aestas advenit, contracto Xercitu multus in agmine, laudare modestiam, disjectos coercere loca castris ipse Capere, OStuaria ac Silvas ipse praetentare; et nihil interim apud hostes quietum pati, quo minus subitis excursibus popularetur atque, ubi Sati terruerat, parcendo rursus irritamenta pacis ostentare. Quibus rebus multae civitates, quae in illum diem X aequo egerant, datis obsidibus, iram posuere, et praesidiis castellisque circumdatae, tanta ratione curaque ut nulla ante Britanniae nova par parites illaceSSita transierit. XXI. Sequens hiems saluberrimis consiliis absumpta. Namque, ut homine dispersi ac rudes eoque bello faciles quieti et otio per Voluptates SSueSCOrent, Ortari privatim, adjuvare publice, ut templa fora domos eXstruerent, laudando prompto et CaStigando Segnes. Ita honoris aemulatio pro necessitate erat. Jam Vero principum filios liberalibus artibus erudire, et ingenia Britannorum studiis Gallorum anteferre, ut, qui modo linguam Romanam abnuebant, eloquentiam concupiScerent. Inde etiam habitus nostri honor et frequens toga, paulatimque discessum ad delenimenta vitiorum, porticus et balnea et conviviorum elegantiam idque apud imperitos humanitas vocabatur, cum pars SerVitutis

uit, Vastatis usque ad Tanaum aestuario nomen est)nationibus. Qua formidine territi hostes quamquam conflictatum saevis tempestatibus exercitum laceSsere non ausi ponendisque insuper castellis spatium fuit. An- notabant periti non a tum ducem opportunitates locorum sapientius legisse. Nullum ab Agricola positum castellum aut vi hostium expugnatum aut pactione ac fuga deSertum crebrae eruptiones; nam adVerSu moras

23쪽

The w of Agricola.

obsidionis annuis copiis firmabantur. Ita intrepida ibi hiems, et sibi quisque praesidio, irritis hostibus eoque desperantibus, quia soliti plerumque damna aestatis hibernis Ventibus pensare, tum aestate atque hieme juxta pellebantur. Nec Agricola umquam per alios

gesta avidus intercepit Seu centurio Seu praefectus incorruptum facti testem habebat. Apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur ut erat comis bonis ita adVersus malo injucundus. Ceterum ex iracundia nihil supererat secretum, ut silentium ejus non timeres honestius putabat offendere quam odisse. XXIII. Quarta aesta obtinendi quae percucurrerat insumpta ac, si Virtus Xercituum et Romani nominis gloria pateretur, inventu in ipsa Britannia terminus. Namque Clota et Bodotria diversi maris aestibus per immenSum reVectae, angusto terrarum Spatio dirimuntur, quod tum praesidii firmabatur, atque omnis propior sinus tenebatur, summotis velut in aliam insulam hostibUS. XXIV. Quinto Xpeditionum anno, naV prima transgreSSUS ignota ad id tempus gentes crebris simul ac prosperis proeliis domuit, eamque partem Britanniae, quae Hiberniam aspicit, copii instruxit, in Spem magis quam ob formidinem si quidem Hibernia medio inter Britanniam atque Hispaniam ita et Gallico quoque mari opportuna, ValentiSSimam imperii partem magnis invicem usibus miscuerit. Spatium ejus, si Britanniae Comparetur, angUStiUS, OStri mari inSula superat. Solum caelumque et ingenia cultusque hominum haud multum a Britannia differt in melius aditus portusque per commercia et negotiatore cogniti Agricola eXpulsum seditione domestica unum e regulis gentis Xceperat ac specie amicitiae in occasionem retinebat. Saepe X eo audi Vi legione una et modicis auxiliis debellari obtinerique Hiberniam posse, idque etiam

24쪽

adversus Britanniam profuturum, si Romana ubique arma, et Velut e conspectu libertas tolleretur. XXV. Ceterum aestate, qua SeXtum ossicii annum incohabat, ampleXus ciVitates trans Bodotriam sitas, quia motu universarum ultra gentium et infesta hostilis eXercitus itinera timebantur, portus Classe XploraVit.

Quae ab Agricola primum assumpta in partem Virium

Sequebatur egregia specie, Cum simul terra simul mari bellum impelleretur, ac saepe iisdem Castris pedes equesque et nauticus miles, misti copiis et laetitia sua quisque facta suos casus attollerent ac modo silvarum ac montium profunda, modo tempestatum ac fluctuum adVersa, hinc terra et hostis, hinc victus Oceanus militari jactantia compararentur BritannOS Uoque, ut X captivis audiebatur, visa classis obstupefaciebat, tamquam aperto maris sui secreto ultimum victis perfugium Clauderetur. Ad manus et arma conversi Caledoniam

incolente populi, paratu magno majore fama, uti mos est de ignotis, oppugnare ultro castella adorti, metum ut proVocantes addiderant regrediendumque citra Bodotriam, et excedendum potius quam pellerentur, ignavi specie prudentium ' admonebant, cum interim cognoscit hostes pluribus agminibus irrupturos. Ac

ne superante numero et peritia locorum Circumiretur, diviso et ipse in tres partes Xercitu incessit. XXVI. Quod ubi cognitum hosti, mutato repente consilio, universi nonam legionem ut maxime invalidam nocte aggressi, inter somnum ac trepidationem caesis

vigilibus irrupere. Jamque in ipsi castri pugnabatur, cum Agricola, iter hostium ab exploratoribus edoctus et vestigiis insecutus, velocissimos equitum peditumque assultare tergis pugnantium jubet mo ab universis adici clamorem et propinqua luce fulsere signa. Ita ancipiti malo territi Britanni ; et Romanis rediit animus ac Securi pro Salute de gloria certabant. Ultro quin

25쪽

The me of Agricola.

etiam erupere, et fuit atrox in ipsis portarum angustiis

proelium, donec pulSi hostes, utroque Xercitu certante, his, ut tulisse opem, illis, ne eguisse auxilio Viderentur. Quod nisi paludes et silvae fugientes texissent, debellatum illa victoria foret. XXVII. Cujus conscientia ac fama ferox exercitus nihil virtuti suae invium et penetrandam Caledoniam inveniendumque tandem Britanniae terminum continuo proeliorum cursu fremebant; atque illi modo cauti ac sapientes, prompti post eVentum ac magniloqui erant. Iniquissima haec bellorum condicio est prospera omnes sibi vindicant, adversa uni imputantur. At Britanni non virtute es victos, sed occasione et arte ducis rati, nihil ex arrogantia remittere, quo minus juVentutem armarent, conjuge ac liberos in loca tuta transferrent, coetibus ac sacrificiis Conspirationem civitatium sancirent atque ita irritatis

utrimque animi diSCOSSUm. XXVIII. Eadem aestate cohors Usipiorum, per Germanias conscripta et in Britanniam transmissa, magnum ac memorabile facinus ausa est. Occiso centurione ac

militibus, qui ad tradendam disciplinam ministi manipulis exemplum et rectores habebantur, tres liburnicas adactis per vim gubernatoribus ascendere et uno remigante, Suspecti duobu eoque interiectis, nondum vulgato rumore ut miraculum praevehebantur. o ad aquam atque utilia rapientes cum plerisque Britannorum sua defensantium proelio CongreSSi a Saepe VictoreS, aliquando pulsi, eo ad Xtremum inopiae Venere, ut infirmissimos suorum, o Sorte ducto.VeScerentur. Atque ita circumvecti Britanniam, amissis per inscitiam regendi navibus, pro praedonibus habiti, primum a Suevis, mox a Frisiis intercepti sunt. Ac fuere quos per commercia venumdato et in noStram usque ripam mutatione ementium adductos indicium tanti casus illustrinit.

26쪽

XXIX. Initio aestatis Agricola, domestico Vulnere ictus, anno ante natum filium amisit. Quem casum neque ut plerique fortium Virorum ambitiose, neque per lamenta rursus a maerorem muliebriter tulit et in luctu bellum inter remedia erat. Igitur praemiSSaclasse, quae pluribus locis praedata magnum et incertum terrorem faceret, Xpedito Xercitu, cui ex Britannis fortissimos et longa pace explorato addiderat, ad montem Graupium pervenit, quem jam hosti insederat. Nam Britanni, nihil fracti pugnae prioris eventu et ultionem aut servitium Xspectantes, tandemque docti commune periculum Concordia propulsandum, legationibus et foederibus omnium civitatium vires XCiUerant. Jamque super triginta milia armatorum Spiciebantur, et adhuc assiliebat omnis juventus et quibus cruda ac viridis senectus, clari bello et sua quiSque decora gestantes, cum inter plures duces Virtute et genere praestanS, nomine Calgacus, apud Contractam multitudinem proelium poscentem in hunc modum locutus fertur: XXX. Quotiens causas belli et necessitatem nostram intueor, magnus mihi animus est hodiernum diem con-SenSumque Vestrum initium libertatis toti Britanniae fore. Nam et universi servituti expertes, et nullae ultra terrae, ac ne mare quidem Securum, imminente nobis classe Romana ita proelium atque arma, quae fortibus honesta, eadem etiam ignavis tutissima sunt. Priores pugnae, quibus adVersus Romanos Varia fortuna Certatum est, spem ac subsidium in nostris manibus

habebant; quia nobilissimi totius Britanniae, eoque in ipsis penetralibus sit nec servientium litora aspicienteS, oculos quoque a contactu dominationis inviolatos habebamus. Nos terrarum ac libertati extremos, recessus ipse ac sinus famae in hunc diem defendit; nunc terminus Britanniae patet. Atque omne ignotum pro magnifico est Sed nulla am ultra gens, nihil nisi fluc-

27쪽

Tho ines of Agricola.

tus et saxa, et infestiore Romani, quorum superbiam frustra per obsequium et modeStiam effugeris Raptores orbis, postquam Cuncta Vastantibus defuere terrae, jam et mare Scrutantur: Si locuples hostis est, avari, si pauper, ambitiosi quos non Oriens, non Occidens satiaverit. Soli omnium ope atque inopiam pari affectu Concupi SCunt. Auferre, trucidare, rapere, falsis nominibus imperium, atque, ubi Solitudinem faciunt, pacem appellant. XXXI. Libero cuique a propinquos suos natura carissimos esse Voluit; hi per delectus alibi servituri auferuntur conjuge sororeSque etiam si hostilem libidinem effugiant, nomine amicorum atque hoSpitum polluuntur. Bona fortunaeque in tributum, ager atque annu In frumentum, corpora 9Sa ac manus silvis ac paludibus emuniendis inter Verbera a Contumelias conteruntur. Nata serVituti mancipia Semel Veneunt, atque ultro a dominis alunturi Britannia Servitutem suam cottidie emit, cottidie pascit. Ac sicut in familia recentissimus quisque SerVorum etiam Conservis ludibrio est, sic in hoc orbis terrarum Vetere famulatu novi nos et Viles in excidium petimur. Neque enim arva nobis aut metalla aut portu Sunt, quibuS Xercendi reSerVemur. Virtus porro ac ferocia subjectorum ingrata imperantibus; et longinquitas ac Secretum pSum quo tutiuS eo SuSpecti US. Ita sublata spe veniae tandem sumite animum, tam quibus salus, quam quibus gloria Carissima est. Brigantes, femina duce, XUrere Oloniam, CXPugnare a Stra,

ac nisi felicitas in socordiam vertisset, Xuere jugum potuere nos integri et indomiti et libertatem non in paenitentiam laturi, primo Statim Congressu Sten immus quos sibi Caledonia viros eposuerit. XXXII. An eandem Romanis in bello Virtutem, quam in pace lasciviam adesse creditis Nostris illi dissensionibus ac discordiis clari, vitia hostium in gloriam Xercitus

sui vertunt; quem Contractum e diVerSissimis en

28쪽

tibus, ut secundae re tenent, ita adVersae dissolvent nisi Gallos et Germanos et pudet dictu Britannorum plerosque, licet dominationi alienae sanguinem commodent, diutius tamen OSte quam SerVOS, fide et affectu teneri putatis. Metu ac terror St, infirma vincla caritatis quae ubi removeris, qui timere desierint, odisse incipient. Omnia victoriae incitamenta pro nobis sunt nullae Romano Conjuge accendunt, nulli parentes fugam exprobratur Sunt aut nulla plerisque patria, aut alia est Pauco numero, trepidos ignorantia, caelum ipsum ac mare et SilVa ignota omnia circumSpectantes, clauso quodammodo ac Vinctos dii nobis tradiderunt. Ne terreat anu aspectu et

auri fulgor atque argenti, quod neque tegit neque vulnerat. In ipsa hostium acie inVeniemus nostra manus; agnoScent Britanni Suam causam, recordabuntur Galli priorem libertatem, deserent illos ceteri Germani, tamquam nuper Sipii reliquerunt. Nec quicquam ultra formidinis Vacua castella, senum coloniae, inter male parente et injuste imperante aegra municipia et dis cordantia. Hi duX, hic Xercitus ibi tributa et me talla et Ceterae SerVientium poenae, qua in aeternum perferre aut statim ulcisci in hoc Campo est. Proinde ituri in aciem et majores Vestro et o Stero cogi

tate.

XXXIII. EXCepere orationem alacres, ut barbaris moris, Cantu fremituque et clamoribus diSSonis. Jamque agmina et armorum fulgores audenti SSimi cujusque procursu simul instruebatur acies, Cum Agricola, quamquam laetum et vi munimentis coercitum militem accendendum adhuc ratus, ita disseruit U Octavus annus est, Commilitones, e quo Virtute et auspiciis imperii Romani fide atque opera Vestra Britanniam vicistis tot expeditionibus, tot proeliis, seu tortitudine adversus hostes Seu patientia ac labore paene

29쪽

The L es of Agricola.

adversus ipsam rerum naturam Opus fuit, neque me militum neque vos duci paenituit. Ergo egressi, ego veterum legatorum, o Priorum Xercituum terminos, finem Britanniae non iam ne rumore, sed castris et armis tenemus. nVenta Britannia et subacta. Equi dem saepe in agmine, cum o paludes montesve et flumina fatigarent, fortissimi cujusque voces audiebam quando dabitur hostis, quando acie. Veniunt, e latebris suis extrusi et Vota virtuSque in aperto, omniaque prona Victoribus, atque eadem Victi adversa. Nam, ut superasse tantum itineris, SilVRS VRSiSSe, tranSiSSO aestuaria pulchrum ac decorum in frontem ita fugientibus periculosissima, quae hodie proSperrima Sunt. Neque enim nobis aut locorum eadem notitia aut commeatuum eadem abundantia Sed manus et arma et in

his omnia. Quod ad me attinet, jam pridem mihi de

cretum est neque exercitu neque ducis terga tuta esse. Proinde et honesta mors turpi vita potior, et incolumitas ac decus eodem loco sita Sunt nec inglorium fuerit in ipso terrarum ac naturae fine cecidisse. XXXIV. SinoVae gente atque ignota acie Constitisset, aliorum exercituum exemplis o hortarer; nunc Vestra decora recensete, VeStro Oculo interrogate. Hi sunt quos proximo anno unam legionem furto noctis aggressos clamore debellastis; hi ceterorum Britannorum fugacissimi, ideoque tam diu superstites. Quomodo silvas saltusque penetrantibus fortissimum quodque anima icontra ruere, paVida et inertia ipso agminis sono pelle, bantur, sic acerrimi Britannorum jam pridem cecide runt, reliquus est numerus ignaVorum et metuentium. Quos quod tandem inVenistis, non restiterunt, sed de prehensi sunt novissimae res et eXtremo metu corpora

defixere aciem in his vestigiis in quibus pulchram et spectabilem victoriam ederetis. Transigite cum Xpeditionibus imponite quinquaginta anni magnum diem;

30쪽

approbate reipublicae numquam Xercitui imputari potuisse aut moras belli aut causas rebellandi. V XXXV. Et alloquente adhuc Agricola militum ardor eminebat, et finem orationis ingens alacritas consecuta est statimque ad arma discursum. InStincto ruentesque ita disposuit, ut peditum auXilia, quae octo milium erant, mediam aciem firmarent, equitum tria milia cornibus affunderentur legiones pro Vallo stetere, ingens victoriae decus citra Romanum sanguinem bellandi, et auxilium, si pellerentur Britannorum acies, in Speciem simul ac terrorem, editioribus locis constiterat ita, ut primum agmen aequo, ceteri per accliVe jugum coneX Velut insurgerent media campi covinnarius esteque Strepitu ac discursu complebat. Tum Agricola superante hostium multitudine Veritus, ne in frontem simul et latera suorum pugnaretur, diductis ordinibus, quamquam porrectior acie futura erat et arcessendas plerique legiones admonebant, promptior in spem et firmus adversis, dimisso equo pedes ante VeXilla constitit. XXXVI. Ac primo Congressu eminus Certabatur simulque constantia simul arte Britanni ingentibus gladiis et brevibus cetris missilia nostrorum Vitare Vel XCutere, atque ipsi magnam vim telorum Superfundere, donec

Agricola BataVorum cohortes ac Tungrorum dua Cohortatus est, ut rem ad mucrone ac manu adducerent

quod et ipsis vetustate militiae exercitatum, et hostibus inhabile parva scuta et enormes gladio gerentibuS. Nam Britannorum gladii sine mucrone compleXum armorum et in arto pugnam non tolerabant. Igitur, ut Batavi miscere ictus, ferire umbonibus, ora foedare, et stratis qui in aequo astiterant erigere in colle aciem Coepere, ceterae cohortes, aemulatione et impetu conisae, proXimo quosque caederes ac plerique semineces aut integri festinatione victoriae relinquebantur. Interim equitum