Francisci Scacchi Fabrianensis De salubri potu dissertatio

61쪽

DIS SERTATIO. 41

es. r. dicens , quo generosius Vinum est, hoc mans vetustate crassescit Galenus idem tesatur plurimis in locis O praecipue Ia Methcri cap. q. ubi de vinis loquen, hau habet, quotquot autem eX ipsis calidissima sunt , omnia certe fulua sunt, eiusmodi in Italia est carcubum . Quod etiam Vnum quoddam genus eiusmodi vinorum ab initi, sicut aliqui putant , non est, verum eX Vetustate eo peruenit it igneum colorem contrahat, unde ipsum quoque nomen sortitum, no tamen eo omnia perueniunt, cum prius crassentur , quam in perlucido flauorem accipiat ad quam autem crassitiem peruenirent, certe ad Q Θω ut

pluri=num, iden pie con sentiam dici potes, Ut Galenus in hoc eodem cap. refert de quibusdam crassis vinis, qui testitur etiam lib. de utilitate respirationis, vinumni ensum ad ignem in quadam regione, lis in modum indurescere evaporante aqua . Plinius Vetusissima vi=ia, quemadmodum erant opimiana, ad mellis asperi co=WLientiam deuenisse asyma , ut perius dictum es quod ego etiam de quibusdam hi panicis vinis, quae adsummam vetu latem deuenerant te Iaripsum, idque ratio, a facile suadet,no teporis diuturnitate partes omnes tenuiores, isqueae ob calidum ab muntur, ut accidit in musorum decoctione,quaesicuti quo magis decoquuntur, cra storas uni, ita mina quo magis in apothecis seruantur, ac veterascunt eo magis crassescunt , quorum crassitis indicatur etiam Martiali lib. Ia .Epig. p. dum in natali Sabelli caecuba ta cada praecipit,viliquida, ac tenuia ferent his carminibus.

Natali pallere suo,ne calda Sabello Desit, it liquidum potet Alauda merum , Turbida sollicito trasmittere caecuba sacco, Atque inter mensas ire redire suas Idem

62쪽

Idem lib. a. Epig. 39-C ibis accentur,quarque annus coxit Opimi, Condantur paruo fusca falerna vitro. Licet enim in quolibet fere Codice legatur, c centur, tammen verbum Iccentur, ut graui simi viri volunt, rationi etiam consonum est, corruptum exisimari debet, faccentur legi conuenit, quod clare comprobatur ex illo ver-ssculo perius allati Epig. Turbida sollicito transmittere caecuba sacco. Itaut Caecuba, aliaque ubilia vina ob eorum crassitiem faccanda rebent, ut attenuarentur, quod testatur etiam Athensus lib. r. his verbis.

Cliij,Thasijque vini meminit sic Epilycus

Saccatum Chium, Tasiumq. Vinum. Horatius etiam Sat lib. a. nobilium, ac vetussorum minorum crassitiem indicat, acciq; sum ad liquidanda vina demo Irat his carminibus, Massica si coelo supponas vina sereno Nocturna si quid crassi est, renuabitur aura , Et decedet odor neruis inimicus: at illa Integrum perdunt lino vitiata saporem . . Adeo quod Massicorum inorum crassitis potius aura attenuanda esset, qutam acco, quia cilicet attenuatio perfaccum integrum eorum saporem adimeret, idq; propterea quod delicatiora fortasse erant, ita ut ex accatione eorummis nimis refrangeretur. Dum autem de alijs vetusioribus, ac potentioribus vinis agit lib. I. carminum, larius eorum indicat crassitiem, et ccationem,inquiens, 'in liques, hoc es acco, vel colo, romittas, ut liquentur, quo rigni careetia,n voluit Tertullianus lib.de poenitentia cap. II. m

loquutus es . Conquirit altilium enormem saginam de

63쪽

ecato senectutem vini, licet etiam huiusmodi ina , maintegra prorsus remaneret, calida aqua liquarentur in T,U-pode,me Bacchi poculo nuncupato vel in cratere relicti accis, Ut inferius demonHrabimus His ommbus addo Aristotelis au Ioritatem, lib. Meteor. tex. S. ubi ait linum Arcadicula ita fumo exiccari in viribus,vi derasum bibatur,ibi cuius textus explanatione licet interpretes omnes modum suo huiusmodi vinuM cra se sit cite docuerint,quomodo tamen ebibipset,vel non retigerunt , ut Alexander Amphrodi us Olympiodorus, ac nonnulli ali , vel male senserunt , inter quos Ibertus magnus oti dixerit , vinum Arcadicum in tribus se pensum in fumo in loco calido incrassari , ita quod postea crassem bibatur ehementer a Coelio Rhod in redarguitur

IIb. 2 S. cap.36. non enim rationi co=isonu γ videtur crassum

i=ium ebibi posse se potius comedi, ait itaque Caelius Aristotelis locum sic legendum, ac intelligendum esse, visium Arcadicum ita in tribus socescit ex fumo,ut abrasum,

in minutias pertritum ebibatur.verbum illud , νοῦν γ minutias pertritum interpretatur . sed pace tantorum virorum sit dis Ium,utrumque in hoc allucinari exisimo,nam Arcadicum uinum neque crassum, siue,sccatum ebibi potes, ut inquit Albertus , neque in minutias pertritum , ut inquit Coelius , ni calida di solueretur , ac attenuaretur, licet in minutias pertritum facilius dissolui potui et, quam

ita cressum, ct durum: sicut itaque utrumque erra e exi simo, ita etiam utrumque excusatione dignos censeo, cum eorum tempore uina in apothecis fumo inueterandi usus a diu exoleuisset . Solus inter recentiores quo ad modum citandi Arcadicum uinum Ludovicus Bucca ferreus aliquid

boni dixisse uidetur lib. . Meteor super ex. o. inquiens quaedam

64쪽

DE SALUBRI POTV

quaedam a calido coagulantur,in crassescunt, exiccantur, huiusmodi est vinum,quod a calido simul coagulatur,cras escit, exiccatur, quod est istud didicit Aristoteles,quod est vinum Arcadia, quod adeo a calore crassissescit, ut constat , quod etiam gladio diuidi potest in frusta, posteaquam est diuisum,ponitur in aquam , sic di oluitur,4 bibitur. aec omnia satis bene dixit edunum

reliquit, nempe huiusmodi quam calidam esse debuisse, tinferius demolirabimus . De modo autem quo vina crassescimi inter omnes alios Alberitis Magnus planum facere videtur Dini partes per sublimationem emo, rans , his verbis; scias autem, quod cum vinum sublimatur, quemadmodum aqua rosacea, id quod primo emittitur ex ipso , humiditas est aquea,& est insipida, sillo educto, remanent partes terrestres vini infusis humiditati pingui oleagineae etsi substantia illa ultra sublimetur lento igne, egredietur oleum differt vinum in hoc a vino , quoniam quo fuerit fortius vinum , eo est humor aqueus sublimatus eiu se minor humor oleagineus maior quo fuerit debilius 4enuius , o humor aqueus est maior, tumor olei minor: in rubeo bono vino est humor olei maior quam in albo, in citrino maior est, quam in eo,quod tendit ad puritatem aquae I x quibus verbis D iis patet fortia ac potentia vina ex Alberto propterea δε- mo temporis diuturnitate incra sari , quia resolutis aqueis partibus, terre tres vini partes hi niditati pingui oleagineae in f vi remanent . Galenus libro de tilitate respirationis , sertium Uiuorum cras Diem seu indurationem

ad terreas dumtaxat partes referre videtur, inquit enim eo loci Vinum etiam quanto sortius est , tanto ponderis

plus habet, adeo etiam quod supernatat oleum in eo, ain plius

65쪽

DISSERTATIO. s

plius autem vinum, liquores alij,Varios sapores habentes terra sibi admista Vnde in quadam Regione vinum suspensum ad ignem in viribus indurescit in modum salis evaporante aqua, quae poHrema verba, pra attulis lhac in re non possum omnino Galeno adhaerere,quia se cum terres; ibus partibus admissa esset humiditas pinguis oleaginea,visentit Albertus, coagulatio a calido eri non posset,

non cus,ac in lapidibus contingit, qui in humanis corporibus gignun ur, ad quorum generationem praeter calorem , ct crinam subniantiam requiritur etiam quaedam visciditas , ut i a umbratis materia coaguletur lapidescat. Concludendum itaque ad vinorum crassitiem indurationem,non solum terres Ires partes, sed humiditatem p mgue moleagineam requiri , quae partes cum in vino , vinis magis reperiantur, quam in tenuibus, pauci ris,hinc es, quod in a fortia, et nobilia vina cras a pud veteres Λα- Ioresi e leguntur. His itaque habentibus iure merito dicendum ent apud pri os lineum accum vinarium, a colum ad liqui- danda vina in fusi e quod certe ab que calida fleri non potuistet, utpote caloris attenuandi vipraedita; quod autem calida esse debuisset, clare indicat Martialis in superius allatis carminibus ex lib. I a desumptis ex Epig. . . per ea verba, ne calda sabello desit. Hinc igitur calidae sus communi uti licet etiam aliqua indomita,et perba vina ad eorum nimiam vim coercendam saccis caurarentur , ut meminit Plinius lib. I p. cap. . alibi praesertim vero lib. I. cap. 1. dum circa aegritudines de inissermonem habe praeterquam quod tenuissima vina probat, utilissimum, inquit, omnibus jacco

66쪽

DE SALUBRI POTV

viribus fractis, quare ex dictis, qui e etpotissimum calidae sus alis apparet.

Vinorum autem dilutio ac attenuatio per calidam in tripode poculo, vinum, quam simul miscendo eri consuetum erat,vi inquit Athenaeus lib. a. his verbis. Etenim

apud Prisco Tripodum genera duo fuere , quae ambo nominarunt aliquando etiam lebetas, alterum calida rium impii ibates , seu Letrochoos quo ad ignem tebantur calefaciendis aquis de quo Aeschijlus: Excipit hunc domesticus lebes tripus Perpetua cuius ad ignem statio est. Alter m Tripodum genus poculum fuit de quo Ho

Septenos Tripodas ρMW idest quos non admollerat igni, In his tripodibus vinum miscebatur quare Alexis apud eumdem Athenae&m lib. a. ait. Sterne lecti is ignem accende luculentum , tolle poculum Vinum misce suauissimum, Athemenses autem, ut idem Athenaeus refert lib. o. in

fuisse itiem Athenaeus lib. ii racitato teILrtur so dicens Priscos fama est , atque primos homines Boum cornibus olim bibisse, liquet hoc e co, quod adhuc dum a illa vi num permiscent di unt: vas in quo vinum miscetur cratere appellant quasi quoniam in cornua potio itin datur , hinc igitur H quod apud

Athenaeum legitur, misce in n. lib. enim Io liabetur. Tu vcro misce quam celemnae suauis, melliti ille vini poculum

67쪽

him bidem Ecce dum , vinum adest , funde igitur,4 misce ibidem &in poculis vinum

Misctierunt, Regibtisq; ad manus aquam dederunt. . Liboc ero it ait.

Quod venusta Sappho ait Ades Venus, aureis in poculis elegantibus tempe

ratum

Nectari affundas his amicis nostris, pariter ac tuis Lod lib. ex Pan IasHuius craterem magnum, splendidum, aureum,temperan S,

Crebros scyphos cum laudasset , suavem potionem

bibebat. . Eod lib. ex Erathoctbene.

Vinum deinceps conuiuis ministrabat nuper mixtum, ac dilutum in Cymbium effundentes, c. Et o summatim dicam,passim apud Athenaeum, dum de conuiuis agitur primo loco vini tui legitur, quae in fleri lebat, quod , perius diritum eri vel Tripus vel Crater Dei Tacchi poculum nuncupabatur acta autem vini,ac aquae mi Iione, temperata iam pocula me se imponere mos erat Didem Athenaeus Aufctor es libro supracitato, inquim , Solebant enim prisci mensis imponere tempetata pocula Secunda causa , propter quam calida aqua in publica Thermopoli officina antiquo tempore Romae venalis erat , fuit ut magis, di citius rorigeraretur , quod tesatur Galenus lib. 7. Methodi cap. affirmans se calidam ventriculi intemperiem aqua nive refrigerata curasse, Romam iu- quam more , eam scilicetprius calefaciendo deinde refrigerando,

68쪽

rando, hoc idem tesatur etiam lib. de honitate aquae cap. r. ibi loquens de aquae elixatione ad eam corrigeram, inquit. Post eligationem vero,quando aquam fr1gidissimam reddere volumus , niuem quidem si habeamus, quae prius calefactae X trinsecus ipsam circumponimus, nive vero si careamus, ex putei refrigerationem ipsi comparamus , ipsam nimirum prius calefacientes , ut alteratu facilis reddatur . nam quicquid ante calefactum est, promptius in se ipsum totum alterationem , quae a vicinis corporibus ni , suscipit , hoc idem tentatur uicennas

lib. I. en a docI. a. cap. 6 dicens, aqua calida citius recipit frigiditatem, citius coagulatur ratione fortis raritatis . Idem docet Aristoteles primo Meteororum cap. a. Ubi haec habet e confert autem ad celeritatem congela tionis, praecalefactam fuisse aquam, citius enim resti geratur : Quapropter multi , cum aquam refrigerari cito voluerint ad solem ponunt primo. Plinius lib. I p. cap. . loquens de luxu corruptis moribus

fui temporis a erit , decoquere alios aquas solitos fui se, mox, ct illas hyemare, 9 lib.3I cap. 3. firmat Neronis inuentum fui se quam decoquere, vitroque demissam in niuem refrigerare , decoctam tiliorem, ct calefactam magis refrigerari, unde Iuuenalis Sat. F. Cum stomachus Domini feruet,potuq ciboq; Frigidior Geticis petitur decocta pruinis. Martialis lib. 13. Diniic II 6. Spoletina bibes,vel marsiis condita cellis

Quo tibi decocta nobile frigus aquae'. Tertia causa aquam calefaciendi, siue decoquendi fuit,

ut melior euaderet,facilioq; cederet Galenus enim lib. Iebonitate asst cap. I. po Ieaquam docuitpraua aquas dequendas

69쪽

uenda esse , dicit in ali ima etiam usum aquam praecalefacientes refrigeramus, quamuis neque gustum, neq; olfactum prauum habeat, exquisitaret sit pura: Quando ipsam diutius quam par sit in ventriculo comorari, nocumentumq; aliquod inferre e Xperti fuerimus. Nam caliditas aquaiam quae eliXatur, totam equaliter fundendo, eam aptam ad secretionem reddit, dum enim refrigeratur, terrestres qui de partes innata grauitate descendentes adia. sculi fundum perueniunt, aqua vero his supernatabit quae sensim in aliud vas transfusa citra noxam uti poterimuS. hoc idem docet Avicenna M. I. doct. a. cap. I 6 dicens δε- coectionem omnem aquae prauitatem abjcere hinc est, quod antiqui imperatores, ct Reges deco Ia utebantur, in perius de Nerone dis Ium fuit, ct Herodotus tesatur de Perfarum Rege apud Athenaeum lib.primo, inquiens, Regi Persarum in potum aqua vehi ex Choaspes uuio susi praeterlabente, quo tantum, Malio nullo bibit , aqua illa decocta onustis per quam multis plaustris quatuor rotarum, ouae mulis tracta vasis argenteis illam portent, legem sequantur . Quomodo autem aqua illa Regia decoquatur, vasis excepta feratur Regi, tradit Ctesius Cnidius, eamque letiissimam esse, ac potu iucundissimam affirmat. O erisimile affirmandum videtur ad Imperatorum,

Regum Gemplum caeteros quoque nobiles decocta uti consueuisse . Auemadmodum de heriaca tradit Galenus, etenim lib. primo de antidotis cap. . quo tempore, I rq G Antoninus imperabat , Thriaca a multis diuitibus paraba tur deerantq; idcirco nonnunquam eorum, quae difficulter haberi possunt, simplicia qua clam Est enim admira tione dignum quantopere diuites primcipum mores vel imitentur,vel si non imitentur, videri salieni velint. Nam posteaquam ex humanis Antoninus excessit, pauci am-

70쪽

ue DE SALUBRI POTV

plius aut theriacam , aut mithridatum conficiunt: d ad decorium rediens, addo Athenaeum etiam eius iuvamentum ostendere dum ex Eupolide lib. 3. haec reseri, quae supra ci

tauimus.

Alienum calefacere nobis aliquem , laquam Iube decoquere, visceribus ut auxiliemur. uarta causa aquam calefaciendi Dispro male valentibus,hinc vicenna lib.prim en a cap. Ic de aqua cr- monem habens, oscribit. Et illi quidem, quibus aqua calida arte iuvamentum praestat, sunt Epilexiam habentes, melancholiam,& capitis dolorem frigidum,&Asthma, opthalmiam, lotho in guttere, gingiuis, ipOstema post aures habentes,& rheumatismo S, Vlcera in isdiaphragmate, sin puris solutionem in parte pectori S. Menstrua praeterea prouocat, trinam . Nec alia ratione medici omnes decoctam aquam aegrotantibus propinant, ni quia ex coctione purior euadit, facilius fecerit, sceribus magis auxiliatur, ct quod aegrotantes calida aqua uterentur satur etiam Athenaeus lib. I. Ubi ex Antiphone , haec inquit.

Aquam in olla mihi, qui coquat neminem aspicere sustinebo

Non enim male valeo, Di faxint ne valeam: veru Si tormina circa ventrem,&imbilicum cruciarent Adest a Pheriato mihi drachma emptu annulus. Quare Seneca ludens, quasi misericordia erga aegrotantes motus pint. S. so loquitur, O , infelicem egrum quare quia non vino niuem diluit, quia non rigorem potionis sua quam capaci sypho miscuit,renouat fracta insuper

glacie .

Elegantissimus Mercurialis libro primo variarum lectionum