Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

131쪽

ouum 5espiunt, deinde ouo in uetre disrupto animal excludui, uti primo de historia cita testat his crbis: animalia ergo animal generant,aut oua intra se prius c5ficiunt,ut chartilaginea,aut illico animal intra sic formant,ut homo,ut equus. Qua ob re mustela,cum oua solun5 animal excludat, cu galcis chartilagineis admiscenda 115 erit:&io quide magis ab hac sciatetia teperare debuisscnt, , mustelas brachias habere nogauerint, quibus Arist.lib.dc hist primo,galeos prae/ditos esse assirmaucrit his vcrbis Alteris brachia de/te star ut galeo,hoc est mustelo,raiae,reliquis p cne ris eius de dosccundo etia ius de historiae. Qui autem branchias habent, aut intcistas cotinent eaS,aut dcte/c stas,ut chartilagine genera ornia.Simili modo coarguuntur,quando Hicesiuixo lampetra galeu asteria uocatu intellexisse dicut nam galeos asterias est,que Theodorus mustelu stellare latinitate donauit, inter chartilagineos,ut dictu est,animal parietes, cute aspera, nigris stellata maculis nuc a Veractis piscis cattus cognominatus.mustela igitur,non galeon a Graecis, tum rationibus antedictis,tum etia quod galeos non proprium nonae sit piscis, sed genus ad omnes pisces chartilagineos logos, ut uulpecula,canicula, hinnula,

spinacem, stellare,dc cliqua generis ius de sed alen ut autor est Herodotus potius appellandu interpretandi ratio deposceret: non alia de causa nisi ob eam

qualu

132쪽

Iam cu mustelis siue galeis habet,ut retulimus,conuensentiam Sc amnitatem dis igitur confutatis opinionibus, dicamuSuna cum Sipontino mustela esse,qui modo lampetram uocat. Est etiam mustela terrestre animal quadrupes,cuiu genera duo sunt.alterunt scilicet domesticum, alterumfluestre Mustela uulgorem, quae in domibus nostri oberrat, Grsei alcia calcecidion appellat. Hςc musculos in domibus nostri;

uenatur, fellium modo. TheodoruS tame galen inter dum mustelam, mici dum attum interpretatur nec

quam ob rem ita uerterit fatis conincere possum,cum cattum Grax aeluron,& latini felem appellet, ut ipse etiam transtulit. Plinius natam libro decimo ita ait:Feles uicin quo silentio, c leuibus uestigin obrepunt avibus,c occulto speculatu in musculos exiliunt ex crementa sua stosfa obruunt terra, intellioentes odorem illum indicem sui esse. Ex reliqua nobilitate aegratia maxima esto copia mullis. Mullus piscis est, modica magnitudinis, gemina barba in inferiori lubro, squaminis pallentibus, seu ad uircdinem vergentibus, uirgis quibusdam aureis parallelis qui si uiuaedesquam metur, colorem sanguincum recipit. Scrib. tur mullus piscis cum duplici', cum a colore mulleolrum,ut putaticia stella, illi sit nomen inditum Mallicus nimirat ut Festus inquit genus calceorti, dilbus reges Albanorum primi, deinde patrith, usi fuirant.MCal

133쪽

rant. l. Cato originum libro septimo qui magistra

tum curulem cepisset, calceos imulicos alutatoS, caete/ri perones diem Titinnius in Sectant Iam cum mul/lcis te ostendisti, quos tibiatis in calceos:quos putanta mullado id est sciendo dictos. Vopiscus in Aureliano Calccos inquit mulleos,5 cereos dbalbos dolicderaccos uiris omibus sustulit, mulieribus reliquit Mublum Graeci Triglen geneatida,hoc est barbatum uo/canti hinc Cicero in paradoxis barbatulos,oc Varro tertio de re rustica, barbatos mullos appellarunt. Ve/ncti barbonem a gemina barba illa cognominat Trigla autem a Grscis appellatur,non quia triformis sit, ut quidam recentiores aiunt sed quod ter pariat in anno, ex Athenaeo Oppiano in Aristoteles quoq; quinto de historia, ex istibus solum mullum dixit ter an/no parere.quod item Plinius meminit hoc libro. Fuit mullus apud antiquos maximae nobilitatis&gratiae Asinius Celer temporibus Claudi j:Multu octo milli/bus, uinum hoc est ducentis aurcis cmit,qui binas bbras ponderis raro superat, ut Martiali una cum Plinio uidetur his uersibus: Nolo mihi ponas rhombum mullum sibilibrem. Horatius autem dixit Laudas insane trilibrem ubium.Seneca uero libro decimoquinto epist. Mullum quatuor librarum pondo Tybcrio imperatori dona/tum: quem in macellum cum desertio uenire iussisset

134쪽

ab Octauio quinq; sesterti js cmptum fuisse sciribit.Iuvenalis quoq; mullum sex librarum ponderis suisse,

sex millibus sestertias cmptu comemorat octogin, ta tam n librarum mullum in mari rubro captum Lucinius Mutianus pri didit. Laudatissimi qui,ut inquit Plinius conchylium sapiunt, ubi forte cocha fuerit clibus Mulli natalec carne uesccitur,ac algavi concha S coeno ex Aristotel octauo de historia. sedo putrida et humana cadaucra inscctanec Oppiano,quod haud veru existimo Antiphane cnim inmutatione pissec paruos commendat, magnosci damnat, quia homines deuorant: dc propterea diXit mullos cinae nas Helenae fuisse cibos, qu Id homincknon insccta

gni aperium cst. Mullorum plura sunt genera,autore Plinio Aristoteles de mullis dutaxat littoralibus fuisse locutus uidetur, quibus Plinius gratiam saporis ia/csse negauit. Qui enim cxco genere inquit, uilissiimus est, utariu nominant hunc scirapor comitatur sargus

alius piscis:& illo coenum fodicto,hic caecitatum pabulum deuorat. Quidam hunc non utarium, scd alutarium appellare malunt pse tutarium potius,partim uetustis Xemplaribus omibus partim cum uilissimis tu iactis, δciconum Aristotcleoc Plinio tradcntibus fodiat, una cum Hermolao appcllandum ne cnsorem.Aristotclcina 4 libro de historia octauo inquit:

135쪽

sargus mulli,cliquias sequitur Naim ubi ille luto cxcitato abiat fodere nim potest hic dcsccndit S pasci

tur, imbecilliores , codern adnatet, arcet Mullum piscem Proscri in item Dianae fac rumiccere r cuiat citharo Apollini, Mercurio bocas, Libero patri cit/tulum, apuam Vcncri, Neptuno pompilum Diphi/lus, ut scribit Athonarus, mullum dixit stomacho pro delIc, durioris carnis, dissicilis corruptionis aluta sis c/re,priecipue si in prunis ccoquatur si uero in frixo rio, grauem si se dist cilcci concoqui Celsus boni suc/ci, atque medios inter teneros durosq; pisccs mullos cs e testatur, Galeno ctiam id scro asseu crate libro de uirtute alimentorum lcrtio Athcnaeus inquit, si mul Lis piscis uiues suffocatus fucrit in uino, & uir biberit ,

no poterit agere rem ueneream, ut Terpsisse,narrat: mulicr ii de codem uino potauerit, fici in foecunda. ullorum frcquenti cibo actum oculorum hebctari Dioscoridos monuitntem p contra morsu draconis marini, scorpioni,& aranei recentes diuulsos impositos remedio esse Marcellus uero in suo Dioscorido, ubi de mullo pisce agitur, Hermolaum accusat, quod ibi mullus recens, non crudus uerterit, Xistimans in omnibus exem l aribus Graecis codem modo do n/du es r,qiro in uoci 2prauate legitur:& quod non est leue inquit, in nod ina periculum, si crudums reces

proiniscita significatio est nisiccatur. Ad quod 'lesinus

136쪽

io 8 IN IX PLINII LIB.

nos quinimmo si crudus uertisset, non cuc fuisset in medicina criculium, cum crudum tam cccn sal/sum comprchendat. At recense si crudu tiam comprehendit, falsum attamen excludit. etcnim cisus pisces recontes ad differentiam salserum libro secundo appellauit Multi aut piscos non salsi scdiccentes conjtra uenena in medicina admittuntur, ex indicio Plinii libro tricesimo secundo diccntis: Mil rcccntis e capite ciniS contra omnia uenena de per ca quae dixit contra oia vcncna,postumus intelligere tam contra scoripiones,& dracones Maraneos, ct cotra caetera alia uenena. melius igitur reces a crudus Barbarus interpre/tatus es Labitur sepenumero Marcellus, quia illum suum deprauatum codicem, Rucilium nimita adamatiit,& Hermolao nescio quo malo genio infestior. M.Apicius ad omnem luxum ingcni mirus, in sociorum garo nam ea quoq; res cognomen inuenit necari cos praecellen putauit. Et nos quoq; in anti/quis exemplaribus ita scriptu invenimus, ad omnem luxum ingenio mirus Garus autem autore Plinio, i

quo crat qui ex intestinis istium prςcipue scombroru sale maceratis fiebat, laudatissimus in finibus Carthaginis partari.& cetari is, quem garia socioria ap/pellabat: quod, Strabo affirmat. Hcrculis inquit in/sula obiacci carthagini, scombraria uocata, quod ibscombri copiosissimc capiantur ex quibus optimum

137쪽

garum conficitur, dictu quod ex cxtis gari piscis con nebat, quod X carnibus tiam ex Dioscoride fieri solebat latinocti nomine vacat.ncc liquor fere ullus,prqic unguenta in malo rc precio erat ab hoc autem dis fert aleae, quod imperfecta, nec colata sex sit Hora tius quo fece primus alex de quo Plautus, Plini/us dc Flaccus meminereta garo differt etia haline. Garum enim sanies intestinorum piscium est halmetie xo muriosec falsugo piscium inueteratoria hoc est ius falsum in quo servantur, quam uulgo salimuriam ap/pellant.e aceto quoq; muria fit quod o Xalme dicitur: sicut apud Cratinu Pallio o muria corodalm c. Asinius Celer e colaselaribus hoc piste prodigus Claudio principe unu mercatus octo millibus num/mum Macrobius notecto millibus sed septe millib. numum inqt multu ab Asinio emptu fuisse: cuius uerba haec sunt Asinius Celer uir consulari, ut ide Sammonicus refert mullum unum septem millibus nummum mercatus est:ut in alterutro sit menda.

Oracinus in gyptod Plinius cum supe

rius de coracino marino peregisset con sequenter hoc loco disserit de fluviatili,

que Alexad rei platistatonooptataca appellauere, domuit saperde Euthydemo dc Heracleone Ephesio testatibus, undeoc Parmcnon Rhodius inquit

138쪽

inquit:qui sapcrdos uocatur platistatos queadmodud coracinus ex Athenaeo. Vcru disicrunt quidc cnere coracini fluviatiles amarinis, quod c Strabonis de Aristobuli uerbis con incitur. Ita nim Strabo dcc9mo septimo libro loquitur: Pisccs in Niloici multi sutac diuersi, qui propriam quandam dc suam forma habet, sed maxime noti sunt o rynchuS c lepidotus, dolatus dbalabcsoc coracinus d porcu dc phagorius, quem etiam phagria uocat. Item si uruso citharussalos a doniugii: Ptcstaccis dilychnus, physa, bos ite

cochlia ingentes, quae uoccm ululatu similem dunt.

Postea paulo post inquitiae opinion Aristobuli, nullum piscem c mari asccndcrcintic mugile alo sem&dclphinu propter crocodiloS. Qua rescia coracinuemari non subire Nilum, d in coetamcni criti comstet,coracinus marinus crit ab ori fluviatilis st, spe/cic omnino distinctus, hac madmoduo perca nam civ duo clacra ctiam diuersa sunt, aloeria scilicet ma/rinum, alterum fluviatile. De coracino marino Aristotclcs, Plinius,catcri graeculio dic coraca nominant.

Zeus idcm faber appellatus Gadibus.) Quidam

fundunt zcum,sive quod idcira est fabrum pisecincum coracino cudem cit uotcntcs, utpote qui Plinii uerba hoc modo porpora inici pretati sucrint.Corarinus in Agypto.Zcus idem, scilicci Coracinus,quid faber Gadibus appestatur. qui quidem se sus peruersus cst

139쪽

ANNOTATION EI NIsus est, N praeter intcntionem Plini j, qui libro trigesi/mo secundo coracinum meteo siue fabro apcrte distinxerit Verus tame sensus Plini statis sti Coracinus in AEgypto principatu inter pisces obtinet: similiter et usquiri faber appellatur, obtinet principatu Gadibus. in cuius nostrae interpretationis testimonium adducemus Columella octauo de re rustica dicentcm. Rurasus optime saxosum mare nominis sui pisces nutrit, qui scilicet quod in petris stabulentur, saxatiles dicti sunt, ut cruta turdi nec minus melanusi Atq; ut littorum sic fretorum differentias nosse oportet, ne nos alienigenitis e dccipiat no cnim omni mari po/test omnis esse ut helops qui amphylio profunda, nec alio pascitur: ut atlantico faber, qui min nostro Gadium municipio onerosissimis piscibus adnumeratur, eum a prisca consuetudine zeum appellamus,& caetera qui it m fabrum a colore atrae fuliginis minus recte appellari prodidero, in sensu uerboria Oppiani forte decepti ibro primo alicuticon dicentis, ut Lippi utar interpretatione, haud medius fidius usq; qua la aspernada, Et faber&nigro cui nomina dicta colore, Haec coracinus haberi u .uci bino ad fabrused ad coracinia refereda sui. HLia crediderat ut zeus piscis faber diccrct a similitudine fabri ferrari j, qui fuliginosius si Est aulcm etcus siue faber,piscis pccie orbi utari, Cyzici froquens, quem chalceu raxitio

cant CX

140쪽

cant ex Athenarex Circa Ebusum salpa, obscoentispalibi, qui nusquam percoqui possit nisi scruta tici beratus. Salpa piscis circa bustum insulam quae nunc Euizza uocatur, sapore commendatur, cum alibi sit ob coenus, id est perniciosus dc uitabilis Diphilus uero inquit Salpa dura, insuauis melior tamen quae in Alexandria est, Rautumno nata humidia cnim quid& albu emittiti& cst salpa quae nunc quoq; salpa uul/go nominatur, pedalis magnitudinis quirgis quibus

dain aureis krubentibus siccudum lonzitudinc in describitur,xut inquit Epicharmus, dentata.parit semel in anno,uidelicci autumno,paulo ante cquino tu ex Aristotele quinto de historia,Athcniaeo Sc Plinio.ster corc&alga uestitur porrum etiam petit,& cucurbita capitur, quod Pomibus uni euenit, quam maritimis etiam lacubus generari tradidit. Huic crte similis a scitur in mari rubro piscis stromaicus appellatus, ut Philon narrat, uirgas habens pcretolia corpuS CXtemses,auri speciem rcfercntcs. In Aquitania salino fluviatilis marinis omnibus Lesertur. Salmo piscis est fluviatilis squamosius, truttae similis, carne interiuS rubra suauissima ac lautissima nullum nimiis ccm uel marinum,uel fluviatilcm salmon meliorcin uia i comedimus,ut cictiam sentcntia marinis &iquviatilibus omnibus sit incrito praeserendus optimi in Rhodano dc ultauia terrae Boliciniae fluuio, qui Praga

per me