Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

141쪽

per mediu diuides in Albim fluuiu defluit. Capititur

etiam optimi, sed gradissimi in rheno Germaniae amne nam ad quinq; de se palmoru longitudinem petaueniunt Piscium ali j branchias multiphcc habent,

ali simpliccs,ali j duplices. Intellexit de piscibus pubmone carentibus,ri qui proportione spirationis hu/more utuntur hi enim branchias hiscnt, de quibus Aristoteles secudo de historia sic loquituri Item branchiatorum ipsorum ali j simplices brachia sunt, alias duplicos. omnibus tamen simplex his nouissima corpori admota est: dc ali j paucae,alius multae,uerum in utrunq; latus aeque partita omnibus sentBabciat quibus paucissimae sunt singulas brachias utrinq; cascis duplices,ut aper. ali j binς utrinq; alterς simplices,ab tera duplices ut cogro, ut scaro aliJ quaternae utrita que simplices,ut elopi,dentiζi, mureiam anguillae ali js quaternς duplici ordine,nouissima excepta,ut turdo, percae, siluro, cyprino. Musteligenis citam dupliccsacquinae utraque ex parte sunt: gladio a rostri mucrone ita appellato octonae duplices Chartilagineis autem omni us branchiae deicet e sunt.n5 enim spineo operimento integuntur,ut quq no chartilaginea sunt, sed cuticulari quarum omnici rerum quarto de partibus animaliti causas reddit his uerbis. Quae autem brat, chias habent, aut intcetas gerunt, aut detectas,ut e/nus omne chartilagineum causa est quod chartilagis

ne tum

142쪽

ii IN IX Pa INII ' LIB. ne tum branchiacitum carum tegmenta constant. ge/nus autem hoc omne chartilagincam habet spinam.

motus ctiam chartilagine generis lentus piger ist,

quoniam non spina aut neruo corroboratur contra genus spinatum celeriter fertur tegmentum autem quod brachias opcciat celeritcr moueri oportet, cum

branchiarum natura quasi ad spirandi usium piscibus data se quamobrem in spinati non modo tegmentum, veruinctiam ipsi branchiarum meatus confltrahuntur, ut cichius agatur habent branchias alii

multas, alii paucas, cali j duplices, ali j simplices, sed

nouissimam simplicem magna X parte uerum cOIgnitio diligcntius cx confeci ionibu S commentatio ne ani Tialium petenda st . causa copi , dc inopi ubranchiarum, caloris cordi insiti copia aut inopia est. hi quibus cnim plus inest caloris, haec celerius mota c/ri oportct douehementius geminae autem branchiae atque cluplice talem nauram potius quam impli/ce pauciores obtinent unde fit ut nonnulli Hrjs qui branchias habent pauciores minus la continen teS, diu extra aquam uiuere possint, ut anguilla,& quicunque serpentis sil ccic refcrunt. no enim multum re frigcrationis desiderant. His aquam acceptam rercinittunto Videtur legendu sic: His aqua ore acceptam rc mittunt .uc saltem ut statim post uerbumor interpungatur uirgula sius classiua hoc modo His

143쪽

ns aquam acceptam ore, remittunt. non enim bratachrjs aquam accipiunt, Nor remittunt sed contra potius ore aquam accipiunt, dc branchiis remittunt uerbum remittunt ad etiam declarat. nam remittore proprie significat retro mittere Aristoteles quoquc secundo de historia inquit Pisces igitur ut modo dixi nec ammaS habent , neque meatum genitalium ullum intus conspicuum branchia autem rem habent peculia/rem, quibu humorem, quem ore acceperint, reddui: quod faciunt quum appetunt refrigerata Senectu tis indicium squam marum duritia, quae non sunt omnibus similes. Aristoteles tertio de historia, d qui, to dc cncratione animalium:piscibus quoque inquit cxtenuatis ac senescetibus,&natu radioribus squam inae duriores crassiores p efficiuntur . cutes enim du riores crasSiorcs 3 redduntur, senestent aetate resic cantur enim. Et quidem senectus ipsa ut nomen significat, terrona est, quonia sine calore est qua quidem squamina prae rigiditate tenuitate i desistetes, sum/ma corporis occupant.

Irarur Arcadia suum Xocoetu, appellatum ab eo quod in siccum somni causa exeat:circa Clitoriu uocalis hic traditur oc sine bran

144쪽

chius,idem aliquibus adonis di 'hus. Dicitur exocor tus ab Ici, &4Ῥίτη, cluasi in siccum exiens cubandi gratia, qui Ladonis, ut inquit Clearchus, Plinius de Athenarus, appellatur semipedali magnitudine conjstat, forma tercti, colore sub fulvouincisiue uirgissim gularis alba a branchin adus a caudam ex utroq; latere trahitur circa saxosa loca uictitat, qui cum tranquillitas fuerit, in saxum aliquod cxilit,ubi diu aprica,tur dormit: qui ubi fatis rcqui uerit, eo sese uoluen/do applicat, ubi allidit unda, ut ab cius refluae exce plus in mare postmodu deferatur cauet etiam aues quae mari traquillo littoribus aduolant, ut trochylus, caruiusvi elotius reci similis, quakubi aspexerit, illico

deiicit se in profundum,quod Oppianus etiam libro primo tradit. Mnascas Patrensis pisces quos da incli

torio amne uocales esse comemorat, ex occetOS ut ar

bitror intelligens Exocceium in Arcadia, ut nos in/terrogauimus lychnon modo uocitanti Sunt praeterreaec ali spisces qui uocatos existimatur, ut lyra,chrormis. Aper etiam piscis, quem amnis achelous gignit, chalcis docuculus ex Aristotele quarto de historia SPhilostephanus Cyrenaeus in Aorno fluuio, qui per Pheneum fluit, pisces csse qui uocem turdorum simulem edant, uocari tuarios meminit. Clearchus ite circa Clitoriu in Ladone amne pistes ste uocales nar/rat. Excunt in terrae qui marini muros uocaturi Per inv

145쪽

Per marinos mures marinas testudines intellexit, ut superius indicauimus quod item inferius repetit cum dicit, mus marinus in terra scrobe effossa parit oua, de rursus obruit terra tricesimo die refossa aperit, ste/tum in in aquam ducit.Aristoteles testudinem no marinam,sed quam utariam uocant,id facere quinto de historia testari uidetur Mus inquit aquatilis, siue te/studo utaria,ut Theodori uerbis utar,in terra scrobe effossa doli samplitudine parit oua quae descrit terra obruta, die in triccsimo repetit refossa is aperit, foe/tum in continuo ducit in aqua ut Plinius testudinem

lutariam inaduerteter pro marina accepisse uideatur, tametsi non ignorem, domarina testudinem ova pa/rcre in terrai codcm Aristotcle ibidem dicente. Te studines etiam marina egressis in terram,pariunt oua

auium ortaliu ouis similia, & defossa coopertaq; imcubant noctibus.ouoru numerus maximus est, nam

ad centena pariunt oua.quod ite Plinius supra de marinis retulit.inquit nil in terram egressis in herbis pariunt oua autum ouis si milia,ad celena numero ea, defossa extra aquas,' cooperta terra ac pauit perci ore,& complanata incubant noctibus educant foetus annuo spatio.ubitio tricesimo die repetere, refossa in aperire,foetum in continuo ducere in aquam,uti

inferius sed annuo spatio foetus ducare dixit,quod Aristoteles terrestri testudini contribuit eodem loco

146쪽

dicens: Testudo otia durioris,cstar obstolora dit, quale ouum auium cst caq; defossa dc cooperta cr=ra, ac pauita docomplanata incubat, crebriu S repetes, foetumq; sicquente anno cXcludit. Sunt animalia coplura mutis nomine appellata, ut nata araneu& osci oblongum, cauda gracilis, dente quadruplici uersu

guis cffluit: mox saniosus, tu pustulae insurguntist y morsius periculosior qucm grauida defixctit pustulamina rumpuntur, ex quo intcritus sequitian scd si non grauida est, non interimit, ut Aristoteles, Dioscoridesec Actius scripsere. Sunt etiam sciuri, chirati uulgo dicti quibus uillosior cauda pro umbra tegmentocst,pilo nigro intctim serrugineora,c sident in lu=nes, prioribus p pedibu S ut manibu S utuntur, atque illis cibos ad os admouent mutor est Plinius Scd de inures quosdam sylvcstros magnitudinc muris S specie mustellina, color ceu uirides, per campo uagan/tcs,& foramina subeuntes in Pannonia os e Ximus. Et polypio murena: Aristotcles nono de histo ria: Mollium inquit, unus polypus X it in siccum, mditur per asperiora, uitaticula ualidum cum caeteris suis partibus hoc animal lit, collo tame imbecille cum premitur est ii quinto autem libro inquit: cxcunt murens in terram, NI Sin ca capiuntur Quin S in India

147쪽

Indiae fluminibus certum genus piscium,ac deinde resilit nam stagnavi amnes traseunt. Theophrastus ut testatur Athenaeus, inquit apud Indos pisces ex suminibus in terram exire, rursusci in aquam resiliis

rc ranarum more,qui forma sent marinis proxima.

Arinorum, ali j sunt plani, ut rhombi, so/lcae ac passercs, qui a rhombis situ tan/tum corporum differunt: dcxter resepi/natus cst illis,passeri cuus in Plani pisces qui lati ctiam appellantur, sunt qui parte prona siti pinain plana constandi, in latera dilatantur quorum quidem spina ea media a capite in caudam procurrens, radios illos non ad pronam supinam par/tem, sed ad latera emittit,ut in spinatis cernituriculus modi rhombi ac passeres sunt . nam aliud planorum piscium genus est, quod pro spina chartilaginem ha=set,ut aia,pastinaca, torpedo,d reliqua cneris eiusdem, de quibus infra pertractat Plinius nunc de planis spinatis mentioncm facit, diccns quod passercs a

rhombis situ tantum corporia distic runt nam si horubos in latus componas, ita ut oculi coelum suspiciant,d mcntu terra dc spiciat,par supina dextra crit. scissipassicres eode modo componas, supina pars erit cua.

148쪽

Rhombi enim econtrario b passercs capita tenent.

Est igitur rhobus piscis planus passicii similis, sed am

plior, ossa qua clam rotunda aculcata habens, qualia Samia incsse cernuntur. Rhombus neca uox est:ῆgnoicat inproprie figura quadrata solidam, cuius a tera omnia sunt aequalia,anguli uexo oes obliqui hoc modo G Hic rhombus si in terra a ct etur, uolui tur ad similitudine instrumenti illius fusi uocati, quod mulicres nendo digitis uoluunt. Vtebantur eo male/fica mulieres, quibus maxime Thessalia abundat,ad deducendam lunam. Martialis: Quae nunc Thessalico lunam deducere rhombo. Idem Numerare quis pigri damna possit somni,

Dicere quot aera uerberent manu S urbiS,

Cum secta coicho una uapulat rhombo. Sole/bant quippe ueneficae mulieres ad deducenda lunam aera percutere. Ouidius desanu luna deducente Themes uaci concutit aera Theocritus in ecloga quam pharmaceutria inscripsit, mulierem maleficam indu/cit amore adolestetis captam, inter multa alia quibus allicere sibi amantem conabatur, hoc rhombo usam fuistc. ut rhombus iste inquit a lacus uertitur, ita uer/tatur incus amans ad meas fores. Quamobre Theo/dorus, qui Graecis latina nomina reddcre consucuit, Psettam in Aristotele non rhombum graeco uti Plisnius, sed pastcrem latino nominccouertit, praesertim cum aut

149쪽

cum animaduerteret scitam quasi genus csse rhombo de passeri apud Aristotelem, qui rhombum nus in

nominant,nam ubi psellas nono de historia animalbum harena sese obruere inquit, Theodorus passeros interpretatus est, quae uerba Plinius mutuatus inscri/us hoc libro rhombum couertit dicens: Simili modo squalina rhombus abditi pinnascXerta mouciat, specie uermiculorum. Proindeci Athenainiquegriuci inqui psittam, Rocia an rhombum appellant.Quapropter Lynceus Samius cum in epistolis inquit pubcher imas esse sitias circa Eleusina Attice, rhombos intelligit. lani pisces huiusmodi in limosis proucnitit. Columella libro de re rustica octauo limota inquit regio planum ducat pisicem,uelut soleam,rhombia, passere qui, si teneriores, inquit Celsius, duri tamen sunt.Diphilus uero ait, psitta dc buglostas boni alimeti sunt oc suaves horum naturam sequitur rhombus.

Passieres plani pistes rhombis similes,trita etiamnum uoce a colore passerum auium passeres dicti sunt parte cin supina candidi,prona uero terre coloris,ut passcres aues sent, qui noctu faciliust interdiu a piscoloribus capiuntur.Passer autem auis struthion rςce dicitur Et struthion,etiam herba est, quae radicula de lanaria latinis est appellata: de qua Theophrastus, Celsius oc Dioscorides meminerunt Sed Plinius caeteris plenius eam libro decim onono descripsit his uera

150쪽

bis. At quae uocatur radicula lauandis demum lanis succum habct, mirum quantum confercn candore mollitiaci .aeque nascitur satiua ubiq;: scd sponte praejcipua in Asia Syria in saxosis Joasperis locis,trans euphratem tame laudatissima, caule rerutaceo tenui, ipso cibis indigenarum cxpetito, lingenti quicquid sit cum quo decoquatur, folio Olcar Struthion graeci uocat,florct aestate, grata aspectu, uerum sine odore, spinosi 8 caule lanuoinoso. Semen ci nullu,radix magna qu e cociditur ad quem dicitam cst usum.Sed de 1truthio libro tiam xxiiii Plinius ipsc cminit.Timgciatibus inquit, Sc radicula ramo,praeparat, qua struthion uocari diximus a gratais de qua etiam lib. xxv. loquitur.ubitio ramos praeparat, sed lanas praeparat, est Iegendu:ut Dominicus cnus uir doctissimus ca/stigauit. Est nim modus loquedi Plini I ut lib. XXnt deragice anchus .Preparat inquit lanas preciosis coloribus. Quamobre Marccli Dioscoridis intcrprcs si lotcu hunc deprauatu animadvortisset ucrbis Plinia sensum falsum non attribuisset Alii longi,ut murena, c5ger. ali j supple marinoru pisciu longi sunt, ut moerena,congcr. Ideo pinnaria quo irritant discrimina,quc pedu uice date sunt piscibus. Vt uolatilibus a uesicrrestribus pedes,ita pinnae piscibus data sunt. Nullis super quinas. Legcndu arbitro aullis supra quaternas ex Aristotele, a quo Plinius accepilic idci