Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

171쪽

quanqua amia pro arma deprauat lcgitur in Athe naeo. Est enim amia aliud sciatis piscis clamidi simi/lis. Ranae,Non intelligit hic de rana lutaria, sed de rana marina, qua piscatrix cognomuratur . Est nim rana marina uater chartilaginea plana pinnas ut siquatina infra latctibus accommodata habet, pro pter amplitudinem partis sepcrioris quae autem par ii supina commi sunt, cas iuxta caput adiunci as habet. nihil enim latitudo impedit quo minus moueatur scd pro superis illis has gerit, minor a)'quae ad

latera applicantur. Foetu .ucro non ut aeterlichar tilagines est nam una haec inter chartilaginea, ut ait Aristotclcs, non animal sed ouum excludit, cuius causam post cxponam. Huic tiam ingenia solertia quae/dam inest quum enim arena sese absconderit, ut nul lam sui corporis partem dctora am reliquctit, uerbe/rat js corniculis quae gemina ante oculos suos de pendent, ueluti fila qua capilli sporici referunt, sed pqstrema rotundis quibusda praepilantur, quasi escae causa additis. quae capillamenta pisciculi cum aspexe/rint, adnatant ceu ad algas, quibus resti soliti sunt de dum illi capita machinamenti pensili deuorant, ipsa subtrahens siua allicit , doncocos suum in os adducati Unde pistatricis nonae adepta est Archcstratus inqt: si uidetis ranam emo, uentriculum iu Si parato. Os iculunae

172쪽

Otaculu in cauda habet, inquit Plinius, quo strumae

fanant si quotidie pungatur, ita ut no uulncrct,donecisci curetur Hodic ab incolis Istris piscis rospus appelatur. Monendi autem sumus quod in Aristotele aia Discatrix falso legitur Na libro nono de historia 32 αλι α ranam piscatricem uocauit &Cicero de natura deorum secundo,& Plinius hoc libro. Rala uero ut diXi batos, batis appellatur, nolatrachos: in quo uerbo sepius inuenicS erratu fuisse impressoruculpa. Quo in numeroJ Scilicet corum pisciu qui pro spina chartilaginem habent no autem hic plano rum intelligit Plinius. Sunt squali quoq; quamuis non plani. Legendum alci, non squali ex Aristote

te, unde hac Plinius mutuatur, qui ut ide Plinius ait: h. grςce in univcrsum elache, hoc est chartilaginta primus appellauit. Duo chartilagineoru dutaxat et nera tradit, plano rei uidelicet, donon planorum, quae duo in plures pccies distinguuntur dia quit nim quinto de historia,ut seriatim nomina resera plani ut rata, pastinaca, squalina.d paulo postiquit: Chartilaginea

uero praeterea quae enumerauimus sunt, boS, lamia,

aquila, torpedo, rana, omne i genus alcorum:sunt autem galei pisccs, chartilaginci non plani,sed longi, quos heodorus mustellos couertit, cuiusmodi sunt canicula, i ulpccula, reliqua cncris ciuiacm, ut e Aristotcle libro sexto de historia facile lici potcst Selache

173쪽

Selache. id est chartilaoinea. Sic enim Plinius&Theodorus interpretantur, quorum duo genera livbentur apud Aristotelem uidiximus,plana, no plana, quae ambo plures in species distinguim Plana, ut

rata, cuirata, pastinaca, siquatina, siquatrata, torpedo, bos, lamia,aquila,rana non plana,ut genus must libitum , ut canicula quibus dente malches,& caniculta,

quas aliqui ab hinnulo,cbridas musicllos appellant. Vulpecula quae ut inquit Diphilus tale nomen soribta est, quoniam gustu vulpi quadrupedi assimuletur. musteli acanthis,id est, spinaces sic a spinis quae bitasMalbae eminent dorso nuncupati , cor habent Sicn/tagonuix Athaeneo, quos Veneti asi latos quasi acu lcatos uocant nam stimulum quo animalia pungum tur Venetia, praecipue Patauini a similitudine proboscidis asili tergora animalium penetrantis,asilum no minant quae omnia cum squami careat,cute tamen aspera muniuntur, quoniam spina chartilaginea con stant unde domotum eorum esse molliorem necesse est itaq; fulcimenti genus non rigidum, sed mollius esse oportuit. Adde quod terrenam omnem malefiam natura inde ad eorum cutem conficiendam tran/stulit,inq; eius alperitatem absumpsit pluribus cnim locis tantundem exuperavi dispensare natura non potest Brachim uero chartilagineis detectissent omtubus:causa est,quod chartilagine tum brachii,tum

carum

174쪽

i46 IN I PLINII LIB.

earum tegumenta constant Vcrum ijs si plana lunt, parte inferiore supina piabentur, ut torpedini, ut ratae sed si oblonga sunt, lateribus adherent, ut in quovis musicilino goncrc cernit . Raia tamcisi deductas in latera habeat branchias,tamen non spineo mices a operimento, ut quς non chartilaginea sunt,sed cuticulari Licia chartilagineis est admodum paruus. Sed iecur duplicatu ad eum p,quorum iocinoribus colliquatis oleum facimus ipse tamen chartilaginea nullo discreto ad c carni ucntriue adliciente pinguescunt. 'haec autem omnia, tum plana, tum muste igona pelagia sunt, hycme loduntur dicbus scilicet ijs

frigidillimis.dormiunt cro chartilaginea,& ita intendum dormiunt,ut uel manu tollantur, quorum nota nulla quoque stridere uidentur, uerum ab his uocem omitti ullam recte dici non potcst, at sonum suc stre pitum,cddi uerius dlxcris Omnia auicin carnosi/ora sunt talia. Lego carniuora, non carnosiora,tum ex uetustis codicibus tum tia Aristotclcoctauo de historia,ubi ait Alia tantum ut chartilagine carniuori

sunt.d item paulo post inquit Alia igituri ut dixi artatu ora tantu sunt,ut delphinus,detex, aurata ut irartilaginca,ut mollia. ubi cum de ius qui carniuori sunt distorucri statim determinauit dens, qui resupinati corripiunt & quarto etiam de partibus animalium

dixit chartilagineos piscos uoraccs sic ait rapina uiuerta ex quibus locis Plinii uerba accepta esse uidetin

175쪽

tur.5 certe carius in Plinio sequuntur,uidelicet, supina uescuntur, uerbi precedentibus recte respon/dent quem locum deprauatissimum antequam uetusta exemplaria conspexissemus ex Aristotelis collatione correximus, etiamsi Diphilus chartilagine omnia carnosa esse tradiderit. Et supina, cscunt Arbstoteles eisdem locis chartilagine inquit nisi convcrsa resupinentur corripere nequcunt: quod natura non modo salutis gratia caeterorum piscium fecisse uide/tundum enim sese ista overtunt mora intercedit, qua

piscis quem insectantur euadere possit, nam omnia id genus rapina piscium uiuunt uerti etiam ne nimis suam deuorandi auiditatem expleret. Cum enim facilius caperent breui per immodicam satietatem perbrent. Os etiam infra parte supina habent quoniacum rostrum corum structura tercti ac tenui sit, facile scindi in oris habitum non potest: cxcipio tamen squali nam, dc ranam quibus os non subter, scd ante prona plumis est cuius rei causi est, quoniam his rostrum non longum ac tenue, sed breue latum , cst caput quoq; grande aculeatum ualdeq; alperum, in quo uires satis commode contineri possunt quales non ita

se haberent, si rostrum chartilagincia oblogum fo/ret non eria chartilagine os insta parte supina haberent si rostro suo oblogo cibu diuidere siccare* uale/rent nihil enim superuacancum, nihil frustra natura agit.Si quis autem quaeret, quamobrem Aristotclcst a cum

176쪽

cum dixit chartilaginea os infra parte supina habere

squalinam Oranam n5 excepit, dicendum quod Aristoteles non in univcrsum exposuit, sed ut magna ex parte res cucnit ut cxto de historia tradidit Monendi etiam sumus quod torpedo licci rostru oblonoum non habeat, os ideo infra supina continci parte,quod ci caput non durum, non asperum, sed moli ac debile sit. quod si ante promincrct, digerere non ualeret.

Vt in delphinis diximus. Quoniam supra dix&rat delphinos non nisi resupino ait conuersos conripere ut Aristotcles tradit, quod natura prouiden, tia factum Te uidetur, iacmadmodum de chartiluginci, diximus dum nim resepinantur mora intercedit, allicr nullus piscis corum cclcritatem uaderet: i/deo dixit,ut in delphinis diximus. Scd quis illud inu/tit for putavcrit, si praetcrea quae de chartilagineo/rum coitu in particulari relata sunt, de ipso tia in unis vcrsali meminero. Chartilaginemnaq; autuno mares cum foeminis laca coitu congrcgantur scd ucre sub/cunt curipum disiunci a iaci coniugium operitur ul/lum, donec pariant,ctim coitus cmporc complura ex his sibi adhaerontia capiatur corum etiam similis modus cst cocundi qui Ulphinis atq, ctarias omnibus cst.planis nim admotis partibus agunt, nec parum multiimu teporis, sed mediocresin ipso consumunt. Sunt tam cia qui sic uidiae confirmcnt nonnulla ex

177쪽

A N N OTATIONE )49 chartilagineis auerse modo canum terrcstrium cohaerere Foemina in omni chartilagine poner maior. quam mas cst, quod idem fere uel in caeteris gencri/bus pisicium cssie constat.Differunt etiam nonulli ma/res chartilaginci cneris a suis foeminis, eo quod maribus bina quaedam circa excrementi ostium pendciat, quibus foeminae carent mares tamen cincia spargere non uisuntur, cuius causa est, quod cnus chartilagi/ncum semine minime abundat.uuluas tiam stem insad septum positas cotinent aequo enim a maribus V foeminae a foeminis disterunt sunt nim chartilaginei minus copios genitur . Et cum caetcri pistes oua

pariantJ scilicet imperfecta. Cuiusmodi sunt, quisquama crustauc integutur, qua mollia nomine nuncu/pantur quae omnia cum frigidior constant natura, oua pariunt impersecta, qua foris perficiuntur,& ce/lcriter augentur cuius rei causa est, quod magna sec/cunditas est: quod i intra foetum perficerent,paucio ra neccssario oderent . quapropter genuchoc omne piscium foecundissimum est. Piscium autem ova uni/colora omnia sent, ncc cadidam habent distinctum:

quia exiguum hoc st, xfrigidae terronae a qualitatis copia impedit. Hoc cnus solum. scilicci chartilagineorum, ut ea quae cete appellant,animal parit. Verum chartilagineoru partus ab eo qui est clariorum in hoc sane discrepat, quod ea,quae cete appcllantur ut

178쪽

ut delphinivi balense animal cncrat sine ovo,quemadmodum homo, quadrupedes quae animal parbunt. Scienim ea pariunt animal, quae natura perseectiore sunt dc principium sinccrius obtinent nullum cnim intra sic igni animat,nisi quod acrem rccipit,&spirat perscctiora autem sunt qua natura calidiore re

humidiore nec terrena constant. CaloriS uero naturalis ratio pulmone describitur sanguinis compote. quq enim pulmonem habent, omnino calidiora sunt is, qviae no habent: δ intcria superant , quae non fungosuit aut retorridum, parum sanguini cotinentem habent pulmonem , scis anguinolentum Smollem. uici animal res perfeci a uermis autem Mouum myperseeta: sic perfestum nasci solci a perfectiore. Quς autem calidiora sunt propter pulmonem, scd natura constant sicciore aut quae frigidiora quid cm scd hu/midiora sunt corum altera ouum dunt pernetum, altera intra se Mouum c animal patiunt. Navi aves Squa cortice integuntur calor suo perficiunt, sed

prς siccitat ouu paritat. tilaginca cu minus ih calida, magis humida sint, utroque participant quippe qu u de ouum: animal intra Spatiuntiouu, quia fri/gida sunt animal, quia humida.humor in uiuificiis est,siccirus longe a uita remota est. Sed cum non penna, non cortice,non squama togatur,quae indicia suntii tui s sicc.u atri terrens idcirco molle cncrant uti. utinim piscib. sic corvivis nulla fatis insidc siccitas,

179쪽

ati ob eam rem intra se paritat oua.nam si ovum so ras prodiret, facile periret cares putamine quod pro/tegat, duriore. frigida siccioraq; pariti quidem ouum sed imperfectum crustactiam duriustula opertum propter naturam terrenam sui generis ut imperfe/ectum cxicns possiit seruari tutela operimenti testacei pisces stac cum squamati sintviesciatis crustatum, ut

terrena constitutum natura oua putamine duriore generant. Sed mollium genus ut piscium natura corpo ris ciata est: sic otia quς imperiecta dereloici, tueturdos cruat . plurimum enim lentoris sua cum sectura e mittunt. Ouum autem in no nullis chartilagineis non absoluitur utero, sed inhaeres descedit ad animalis generationem , in quibus animal perfectu habet suum umbiculum ex utero, cosumpto irouo.st hoc in mu/stellorum cncreacui cognomine ova ctiam chartilagineoru unicolora quemadmodum tu crorum sunt omnia. Excepta quam ranam uocanti Excrupit Plinius rana marinam quς piscatri cognomina tur haec enim una inter chartilaginci ut Aristoteles secundo dc sexto de historia, tertio de cncratione animalium ait non animal scd ouu foras perfectum parit. Causa natura corporis cst Caput nim ut dixi, mus longe grandius reliquo corpor habet , din a leatum, admodum asperum: quam ob rem nec po

stea suos catulos intra se recipit , neque principio a malpa

180쪽

is IN I PLINII LIB.

mal paries capitis cnim magnitudo et asperitas ut avditum sic exitum impedit. 8 cum chartilagincorum ouu cut molli operiae quod nim frigidiora, quam aues sint nequcunt partem circumdantem indurare: Ideo ouum unum ranarum solidum durum st, ut foris seructur. Cςteroru humida sunt natura,& molli: operiuntur in intus corpore suae paretiS. Sed cupenu Schartilagineum minus omnino foetificat quia Dirimal gignit, seruati tamen se potissimum magnitudine potest Rana inter haec sectificat numerosius, uerum quod de facili percut, hinc sticitur ut appareant pauciv, Moua edit diuersa iuxta terra chartilaginta autem omnia, inquit Diphilus, in cibo frequeter sumpta oculos hebetantoc inflationes agocnerant, Mut Galenus inquit mediocriter nutriunt. scd de chartilagincis,georum natura abunde satis iam dictum '

s ae paruus ad moduliscis assuctus pe/tris, Echineis appellatus , hoc carinis ashmente naues tardius ire crcduntur, im de nomine imposito Quam ob causam amatoriJs quoq; vcncficris infamis sto iudiciorum ac litium morad Scribendum,cchencis Aristotcles secundo de historia pisciculus, inquit, quidam cheneis est faxis fluctus, in cibos non admittenduS, nometia remorandis uauibus adeptus, utilis ad iudiciorum causas