Opera : Tatiani et Hippolyti

61쪽

. Dominus uiua, inquit, condidit in initiuin viarum ejus ad opera ejus . Atque ipsum illum Spiritum sanctum, qui in Prophetis operatur, elli uentiam Diri osse dicimus, ina natalem et rodeuntem veluti radium solis L Quis igitur non miretur cum theos vocari audiat eos qui Deum Patrem, et Filium Deum et Spiritum sanctum asserunt, a Corum tin unione potentiam ct in ordine distinctionum demonstrant Neque his lamen theologiae nostrae ratio continetur Sed et multitudinem angelorum e ministrorum agi OSCimus, quos creator et opili, mundi Deus distribuit et ordinavit,

ut circa clementa, coelos, mundum et quae in eo sunt, O-rumque temperationem versarentur XI. Quod si accurato persequor doctrinae nostrae rationem, non Si quod miremini: nam ne communis VOS et a ratione aliena ubripiat sententia, atque ut verum videre possitis, idcirco diligens et accuratus sum : si quidem ex ipsis etiam quibus adhaeremus praecopiis, utpote non humani S, sed a Deo pronuntiatis et truditis, persuadere Vobis pOSSumus, Ut ne nos a theos existimulis. Quaenam sunt igitur illuplacita, in quibus nutrimur Dico vobis : Diligit inimi cos Vestros, benedicit malo dicentibus, Orate pro CP sequuntibus vos ut sitis filii Patris vostri qui in coelis est: qui solum suum oriri facit super bonos et malos, ct

i nil creandarum ius lona Verbi aetornitati consulit dicon Ab Pterno enim Deus habebat in seipso P erbum ac proinde t ipsi Pater in Verbo.

Allienagoras dum Spiritum sanctum manantem et rcueunicui dicit, a belliani sint arguit sequit id fui nim hic dicit de Spiritu sancto quod ante a de Filio Siculi nim Filius il progressus est ad inundi Creationum. ut semper sit in Patro cita etiam de Spiritu sancto sentiendum, ut Paulo

62쪽

pluit super justos et injustos . a Per vos hoc loco mihi liceat, ut apud reges philosophos causam dicenti, in ser

monem magno clamore exaudiendum liberius erumpere.

Quinam enim, vel ex iis qui syllogismos resolvunt, et ambigue dicta dissolvunt, et voces unde dicis sint explanant, vel ex iis qui homonyma et synonyma, ac praedi Camenia et axiomata, et quid sit subjectum, quid praedicatum docent, atque his et ollis ejusmodi sermonibus beatum auditorem facturos pollicentur quinam, inquam, ex eis ita purio insontes vivunt, ut inimicos non modo non oderint, sed etiam diligant, ac iis qui priores maledixerunt, non modo non maledicant, quod tamen moderatissimum videretur, sed etiam benedicant, ac pro iis precentur qui ipsorum vitae insidiantur prat contra nunquam desinunt malo animo artis suae arcana sibi ipsis investigare, ac semper mali ali quid facere cupiunt, institutum suum artem Verborum, non sactorum demonstralionem existimantes. Apud nos autem reperietis imperitos homines, et opifices et anus, si minus verbis praestare possint eam quae ex doctrina nostra percipitur, utilitatem, at sactis eam quae ex animi inductione proficiscitur, demonstrare. Neque enim Verba declamitant, sed recto sacta exhibent percutientem non repercutere, rapienti litem non scribere, petentibus dare, proximum ut

seipsum diligere.

XII. Num igitur, nisi Deum humano generi praeesse Crederemus, ita puri et insontes viveremus Id prosocio dici non potest. Sed quia persuasum habemus reddituros nos totius hujus vita rationem ei qui et nos et mundum Ondidit, Deo moderatam et humanitatis plenam et aspernabilem vitam sectamur : nihil hic mali, etiamsi quis vitam eripiat, passuros arbitrati, quod quidem cum iis conseren dum sit quae illic a magno Judice ob vitam mansueto et

Matth. V 44.

63쪽

benigne et moderato actam consequemur. Dixit quidem Plato Minoeni et liadamanthum jura daturos et poenas irrogaturos improbis nos a uicin etiam si Minos aliquis aut Rhadamanthus fuerit, etiam si illorum pater, ne illum qui- dein judicium Dei declinaturum dicimus. Deinde vero qui hanc vitam in his positam putant, Manducemus et biba

mus, Cras enim moriemur quique mortem gravisSimum somnum et oblivionem interpretantur somnus enim et maior gemelli), ii pio existimantur vivere. Os autem qui hanc vilam instar minimi ponderis habemus; qui hac unaro ad suturam perducimur, si Deum ejusque Verbum o gnoscamus tum quae Filii cum Patre unio, qua Patris cum Filio communicatio, quid Spiritus, quae trium uni et in unitate distinctio, Spiritus, Filii, atris; qui exspectatam vitam multo quam verbis dici possit, praestantiorem esse scimus, si puri ad eam ab omni delicto perducamur; qui humanitatem eo perducimus, ut non amicos ohim diligamus usi enim diligitis, inquit, os qui vos diligunt, et mutuunt alis iis qui mutuum vobis dant quam merce, dem habebitis u tales, inquam, cum simu S, ae juS modi vitam agamus, no damnemur in judicio pie Vivere non existimamur IIaec igitur parva de magnis, et paucade multis, nothiribus vobis obstrepamus. Nam qui mul et serum lactis explorant, ex parte Oxigua de tota re an bona

sit dijudicant.

XIII. Sed quia plerique eorum qui nos allicos esso Pi- minantur, cum Dei cognitionum per somni uin tui dum informati, sed rudes et ignari naturalium ut divinarum rerum, pietatem victimarum norma metiantur, viti illud otiam

Π0bis vertunt, quod non eosdem ac civitates Duos cognos' cdmus; SI' Cint , quaeso, utrum tuo I inperatores a primo qui item cur non immolemus Opisux universorum et Parcu

64쪽

non gut sanguine, nec nidore, nec sorum hi summento rum odoro sed ipse est suavissimus odor, nec ullius rei in tra se indigi ius est aut extra sed victima ei praestantissima, si cognoscamus quisnam ille sit qui coelos extendit o conglobavit, qui terram instar centri stabilivit, qui congregavit

aquos in maria, ac lucem a tenebris secrevit, qui astris aetherem Ornavit, secitque ut terra omne semen educeret, qui animalia creavit et hominem sinxit. Hunc igitur opificem tenentes Deum, qui omnia scientia et arte gubernatrice

conservat ac inspicit: si puras ei manus tollamus, quod adhuc ei opus os hocatomba ΘΑtque illos victimis et precibus moestis,Necnon lihainine et Didore placant homines orantes, irinis transgressus fuerit et peccaverit.

Quo mihi holocausta quorum non indiget Deus, cum viC-timum incruentam osserre et cultum rationalem adhibere oporteat pXIV. Quod autem queruntur, cur non eosdem a CiVi-lcties adeamus et colamus Deos, ineptum sane est. Sed ne ii quidem qui nos theos esse criminantur, quia non eos dem ac ipsi agnoscimus, inter se de diis consentiunt; sed Athenienses oleum et uetaniram deos statuunt Menelaum Macedonii, eique sacrificia et dies sustos peragunt Ilienses vero cum hujus nomen audiant perinviti, doctorem celebrant Aristaeum Chii, quem eumdem osse a JOVem ut Apollinem putant: hengonum Thasii, a quo etiam cae

des in Olympicis acta Lysandrum Samii post tot caedes et maleficia, Medeam Alcman et Hesiodus, Nioben Cilicos, Philippum Bulacida silium Siculi, Onesilaum Amathusii,

Amilcam Carthaginenses. Desiciet me dies, si singulos por- curram. Cum igitur inter so ipsi de diis suis dissentiant, quid uobis crimini vertunt, quod non in asilem ac ipsi opiniones seramur PQuae autem apud AEgyptios fiunt, nonnu

65쪽

i dicula uult in i inplis ira in , iiii an ignos agunt On- ontus pociora oriunt, tanquam ob os unctos, o sacris

caut tauquani diis. Neque id miruui, quippe cum ipsos belluas rosei aut in deos, iis lue mortuis cultillos Dponant, 'asque sol oliant in templis, ac publicos luctus excitent. Si 'rgo Dapii sumus, quia non eamdem ac illi pietatem in doos, ' luimur Civitates Omnes, gentes Omnes impiod. Non enim inuos Osdem venerantur deos.

XV. Sed est eosdem veneroni ui Quid igitur quia

plerique, Cum internoscere non possint quid sit materia, quid Deus, et quantum inter utrumque interVallum, supplicon consociis x materia simulacris num idcirco nos

litoque, 'liti discernimus et disjungimus ingenitum et genitum, id quod est et quod non est, id quod mente et quod sensu percipitur, et aptum unicuique horum nomen im-lionimus, adibimus ot adorabimus simulacra P Nam si unum et idem maiori et Deus, ac duo jusdem rei nomina impii sumus, qui lapides et ligna, aurum et argentum non existimemus deos. Sin autem quam longissime et tantum a sol uvicem distant, quantum artifex et subjectus illius arti ap-liaratus, quid incusamur Quemadmodum onim si gulus otlia tu in materia quidem lutum, artis ex autem sigulus , laneus opifex, ct quod ejus arti obsequitur materia. Sed uti ultimio seipsum vas si 'ri Sine arto non potest si Omilium formarum capax materia, sine opifice Deo, nec distinctionem, nec guram, ne ornatum accopissol. Quom-

admodum autem si glinum opus pluris non facimus quam ligulum, nuc phialas ot vasa aurea quam abrum sed si tu id in is arte clogans, ni liscem laudam iis, is lite laudom x vasis roportat ita otiam, ubi agitiir do maloria et do

66쪽

habere videbimur, ut qui aeterno adsequemus obnoxia dis solutioni et corruptioni. XVI. Praeclarus quidem mundus tum magnitudine, quia omnia complectitur, tum eorum quae in obliquo circulo, et eorum quae circa Septentrionem, dispositione, tum etiam figura sphaerica non ille tamen, sed artifex adorandus. Neque enim qui ad vos accedunt subditi vobis principibus ac dominis, a quibus sane ea quibus indigent consequantur, insalutatis, ad palatii vestri magnificentiam confugiunt; sed

regiam quidem domum obiter spectantes, praeclare ador natam mirantur, VOS autem omni prorsus honore prosequuntur : ac Vos quidem Reges, vobis ipsi regias domos adornatis Mundus autem non ideo factus, quod eo indigeret Deus: Omnia enim ipsi sibi Deus est, himen inaccessum, mundus perfectus, Spiritus, potentia, ratio. Quamobrem sive mundus concinniam quoddam est et quod in numerum

moveatur instrumentiam; eum qui Sono temperat et pulsat, ac numerosum Concentum modulatur, non ipsum instrumentum adoro. Neque enim praesides in certaminibus, i tharae dis praetermissis, citharas eorum coronant. Sive mundus, ut ait Plato, ars Dei est admirans ejus pulchritudi nom ad artificem deo : sive illius substantia et corpus, ut Peripateticis placet; nequaquam Dei, qui motus Corporis

auctor est, miSSO Cultu, ad egena et infirma elementa nos

abjicimus, aere, ut ipsi existimant, a perpessione immuni materiam perpessioni obnoxiam adorantes. Sive quis Dei potestates mundi parte existimat non ad potestates adimus colendi causa, sed ad earum creatorem et dominum. Non ea peto a materia, quibus ipsa caret; nec relicto Deo ole

menta colo, quibus nihil amplius licet, quam quod jussa

sunt etsi enim visu praeclara propter Opiscis artem, non tamen a materiae natura discedunt. Testis accedit huic sententiae ipsae Plato. Quod enim caelum, inquit, et mundum

67쪽

, appellavit, id in illa quidoni a Patre solicia consequutum host sed lamen corporis est particeps hinc mulationis

expor osso non potest. Igitur si coeli et lumentorum artem admirans, ea ut deos non adoro, quippe cum impositam illis dissolutionis legem noverim; quorum homines Opisces osse scio, ea quomodo appellaverim deos P Rem mihi

paucis considerate. XVII. ccesso est autem causam dicenti, accuratius et de nominibus, ea esse recentia, et de simulacris heri et nudius tertius, ut ita dicam, acta demonstrare aio autem et vos accuratius scitis, ut qui cum omnibus cruditis hominibus, et supra omnes in antiquis scriptoribus versati sitis. Dico igitur Orpheum et Homerum et Hesiodum osse, qui genera et noni in iis quos appellant diis dedere. eslatur id ipso IIerodotus etesiodum enim, inquit, et Homerum, annis quadringentis existim majores natu me QSSe, nec, Liribus. Hi sunt qui Graecis duorum originem texuerunt, ac diis cognomina imposuerunt et honores atque artes distribuerunt, et eorum formas ac figuras designarunt. Simulacra autem, quamdiu plastice et pictura et ars sta

tuaria non erant, ne cognoscebantur quidem donec4an

dem Saurius Samius et Craton Sicyonius et Core virgo Corinthia prodierunt. Ac delineali quidem a Sauri inventa

est, cum is equum ad solem circumscripsisset pictura autem a Cratone, cum in tabuli dualbata umbras viri ac mulieris illuvisset a Coro autem coroplastico. Haec enim, cujusdam amore copia dormientis umbram in pariete doli ncavit tum pator, imo gino simillima delectatus sis aulum sigillus orat , detinuationem excit ipsi ac luto implevit. IIoecolligies etiamnum servatur Corinthi dis posteriores Daedalus et Theodor is Milesius plasticen O statuariam artum in-Venurunt. Etas igitur imaginibus et simulacrorum apparatu ita ululi est, ut cujusque dei artificem dicero possimus. Nunt

68쪽

Artemidis Ephesiae simulacrum, et Minervae, sive Athena: vel potius Allietae A thela enim dicitur ab his qui rem se cretius tradunt, sic enim illud ex olea antiquum simulacrum), et Minervam sedentem Endyus socii Daedali discipulus : Pythius autem opus Theodori et electis tellus et Artemis Idoctaei et Angelionis ars Iuno Samia et Argiva, Sinitidis manus : Phidiae caetera simulacra Venus Cnidia meretrix, Praxitelis ars apidaurius Esculapius, opus Phidiae. Uno verbo nullum est ex his simulacris, quod dici possit factum ab homine non fuisse. Si igitur dii, cur ab initio non erant cur iis recentiores a quibus acti sunt Quid hominibus et arto opus habebant, ut sierent paci ira haec

sunt et lapidos et materia et ars Curiosa.

XVIII. Sod quia dicunt nonnulli simulacra haec quidem

esse deos autem CSSO, quorum Sunt simulacra L supplicandi rationem quam simulacris adhibent, Et victimas quas illis osserunt, ad deos referri et diis fieri, nec ullum osse ad deos accedendi moduni dissicile enim est ut dii claro et aperto videantur); et quia argumenti loco cur ita se res habeat, nonnullorum simulacrorum ossicientias proserunt; ago' inquiramus ecquid ex impositis Dominibus habeantomicacitatis. Osuulem, Orabo, a Xim Imperatores, antequam disputationem hanc ingrediar, ut oris Poliocinalionibus utenti ignoscatis. Neque enim mihi propositum est simulacra redarguore sed cima asscta crimina dissolxam, instituti nostri rationem exhibeo. Licet autem ex vobismet ipsis coeleste regnum specteti r quemadmodum enim vobis patri et silio parent omnia, qui caelitus regnum accepistis

regis enirn anima in manu Dei , inquit propheticus Spiritus), tale ejusque Verbo, quem silium non separabilem esso intelligimus, omnia subjecta. Illud igitur mihi onio omnia perpendite Ab initio, ut aiunt, dii non orant; sed la

69쪽

Orum Itiisque natus est, ut nos ni Scimur; qua de re interi os miles convenit. Sic enim canit Homerus Oceanum d 'Orum tiginem et matrem Tethyn. Orpheus autem, qui corum nomina primus invenit, et nas condi modos persequutus est, et res cujusque gesta narravit, ac verius de rebus divinis pertractasse apud eos existimatus est, quem IIomerus in multis, ac praecipue In iis quae ad deos spectant, imitatur; ipse, inquam, Orpheus primam

eorum generationem ex aqua constituit: Oceanus qui Omnibus generatio exstitit.

Λqua enim, secundum illiina, omnium principium fuit ox aqua aut mitium constitit, et ex utroque genitum animal draco, adjunctum habens caput leonis .iorum in medio sa-cies dei, cui nomen Hercules et Chronus. Hic Hercules genuit ovum immensa magnitudinis, quod cum esset plenum, vehementius a genitore attritum in duas partes disruptum est. Quod superius in eo fuit, coeli sormam accepit; quod autem depressum, terrae Prodiit autem dea Terra corporuin structa. Coelum autem dum erra miscetur, genuit su- minas quidem Clotho Lachesin, Atropon m. res autem centimanos, Cottyn, Gygen, Briareum, et Cyclopes, Brotem, Steropum, Argum inuo etiam constrictos in tartara

detrusit, cum so regno a diis pellendum didicisset. Qua propter irata Terra Titanus peperit.

Filios autem coeleste genuit veneranda Tellus, Quos et Titane cognomine vocant, Propterea quod ulti Sunt C elum stellis micans.

XIX. IIo principium originis suit, tum eorum quos existimant duorum, tum universarum rerum. Quid hoc igitur sibi vult Unumquodque enim coram quibus divinitasi libuitur, ab initio esso intelligitur. am Si, Cum non os-Sent, octi sunt, ut iis placet qui do ejusmodi diis dispu-

70쪽

lant, profecto ni illi sunt. Nam ut ingenitii in quid et artertium est vel si gentium, corruptioni obnoxium est. Nequellaec ego in hunc modum, aliter autem philosophi. 4 Quid CSt, quod Semper est, generationem aulem non habet aut quid illud, quod generatur quidem, nunquam autem est PaDisserens Plato de eo quod mente, ac de eo quod Sensupercipitur, illud quidem quod semper est, quodque mente porcipitur, ingenitum esse docet illud aut m quod non est, quodque Sensu percipitur, genitum declarat, quippe cum osse incipiat et desinat. Simili ratione Stoici omnia conflagratura, ac iterum sutura dicunt, mundo aliud initium

accipiente. Quod si, quamVis duae apud eos vigeant causae, quarum ultera ossiciens et imperans, eaque providentia esl, altera patiens et mutabilis, id est, steria fieri tamen non potest ut mundus, qui creatus est, eodem in statu, etiam providentia gubernatus, permaneat; quomodo istorum constituti permanebit, qui non natura existunt, sed acti sunt

Aut quid materia praestant dii, qui ex aqua constituli suntlSed nec aqua omnium est, ut isti existimant, principium; ex simplicibus enim et uniusmodi elementis quid possit

constitui opus autem est et materiae artifex, et artifici materia inui enim forma exprimi possint sine materia aut artifico P eque etiam rationi consentaneum St, ut materinantiquior sit Deo: necesse est enim ut causa ossiciens priusquam ea quae sunt existat et imperet. XX. Si absurda corum theologia his sinibus contineretur, ut deos generatos et ex aqua constitutos dicerent cum demonstraverim nihil genitum esse quod non sit dissolutioni

obnoxium, ad eas quae Supersunt Criminationes progrederer. Sed nunc eorum Corpora describunt, velut cum Herculem Deum draconem Volubilem, et centimanos commemorant vel cum filiam Jovis, quam is ex ipsa matro Rhos

sive Cerere suscepit, duobus quidem secundum naturam