장음표시 사용
21쪽
ratione vel fictae potentiae huiusnodi etror locum non habet. Sic de dei itcrna existentia, quq nullo modo quit
non semper perseverare, notitia naturali ratione constans nobis in praesentia non est. Ad pr*ssentiain quippetcognitionis,uti presignavimus, spectat, ut vel protinus coniunctis obiectis notitia resultet,vel no minus unitis exprimens ab ipsis adsimulacra fluentia proficiscatur
assimilatio,vel ab exemplari quod in fastigio speciei supereminet. simulitudo in res obiectas inde productas oriatur vivet ob inditas conditis mentibus species, ab exemplari universolum autore inter obiecta, illorumque specimina respondens assimulatio non minus praestans proveniat, quam quq ab obiectis ad imagines exortas intercedit. Obiecta itaque noscentis prcsentiam subest explicatam, ubi notitiae in se osteruntur sive per se, sive per parile instar,aut in alio per tale contincntis simulacrum quod parili non minus exactum sit, ut pote contento expresse in amplectente; quo de obiectis quatenus extantia osseruntur,plenum indicium exhibeatur. Praesentium porro notitia intuitiva vocatura visu sensuum pristantissimo, abstractiva vero, tuae non pr*sentium est,quasi a presentia cognoscentem abstrahat, vel quod ab specimine rei alicuius prcsentis abstrahi soleat. vidimus Romam praesentem, unde in nobis vestigium ei simile relictum est,ex quo postea intus eius etiam nopr sentis notitia tepetita redit. Nec solitin huiusmodi notitia emicate vestigio reposito ab eodem obiecto prisente, sed etiam ab alio ; vel uri per inspetivam conditorum notitiam plurimas illic relucentes divini substantiae persectiones contemplamur notitiem dei naist i non
per parilem speciem, que neutiquam esse queat, sed per lon
22쪽
logissime inferiorem a creatis abstractam.Inspectivaim notitiam alij visionis appellant, simplicis intelligentiae
reliquam in deo praesertim eolum,quq nec fueruntiare sunt,nec erunt,este tameti ab eo queant. Non prisentia viro, sive sint, sive non extent, absentia late sumpta voce nuncupantur,tametsi proprie absentia dici videntur, quq conustentia in presentia non adsunt.Ab huiusmodi praesentia tractum vocabulum est ad instans interstingues staeteritum,futurum que tempus,quod illud iam , non sit hoc nondum sit, instans vero protinus in praesentia notitiae nostrq ad sit, per cuius medium priteritiae futuri cognitio praesenti; nos rq oras attingat.Ex dictis habetur, qum tanta diversitas pr*sentiae, atque a sentit, sit fieri nequire,ut per ullam rem eadem ratione modoque obiectum aliquod omnino reprcsentetur presens essedum adsit, & dum absit, non este praesens: quippe quin esse no possit, ut obiectu quatenus praesens
adsit non extet;no extare aute cu absentia prisentiae defectu non repugnet. Hinc necessarium fuit,utquq res nequeunt iugiter habere pr*sentes, ad quas tamen in abscia tia ferantur,oportet;vestigia quaedam exprisentiu mnotitia retineant,per quae absentia aliter, atque prisen, tia percepta cognoscant. Vt cumque autem notitia proseratur,opus est,ut sicut extitit,ita etiam perpetim, qua diu duret,promatur;quem admodum lucis radius ut a
sole pro ibi sic dum perduret, conservetur necesse est qui alioqui intercidet, si solaris influxus interrumpa
23쪽
LIB. I. DE AVT. S. SCRIPT. CAP.L
a C. Rationissensuu exterior si s interiora distactio.
Am his prehabitis,quo pacto in presentiu ris,amplius que absentiumcognitione deceptio evenire, ac evitari queat ad cer tam notitiq veritatem acquirendam, insequentibus expcdetur. Ac primUm tri- , plicem, in nobis praesertim,cognitionis gradum experi, inur In vestibulo, sensitum exteriorum cognitio, qui in prcsentia tantum exhibetur obiectarum rerum, offertur, quq per visum,auditum, odoratum, gustum , tactu dirimitur. sicut in citeris animantibus, prout plurium huiusmodi, pauciorum ve, aut saltem tactus consortia reperiuntur. Secundus gradus sensuum interiorum est, quorum vim praecipue in obiectorum absentia non exteris sensibus interim apprehensorum percipimus, veluti quo etiam animantes brutet ad inquirendum alimetum, socias que abientes excitantur.Tertius est intellectus,qui ad merares incorporeas pertinet, in ciuarum cosortium natuit anima nostra rationabilis concedit . quiquandiu intra corpus a se vivificatum permanet, sensu- um adminiculo aliquo ministrante tum interiorum,tu exteriorum ea intelligit, veluti deum incorpoream substantiam esse, seque adeo,ad que nullius corporalis sen I, Liti. sus per se facultas attingeret. Quandoquidem dormie CT.M. u. xes sopitis exteris sensibus: infantes, insani .ebrbet am vigilantes & cunctis externis sen fibus fungentes ob interioris alicuius sensus non exactam,aut l*sam vim utique administraturam ad intellectivam talem notitiam
inepti sunt. Sed an nullo modo sine sensili ministerio, intelligere pers cte queamus, & que sit ratio, plenius
24쪽
CAP. 1. LIB.I. DE AVT. S. SCRip. postea discutictur. Nunc prius sensibus extrar sobubs Sessui
plane atque apertis brevi transmissis,de intrarijs late i- exi 3'tibus agamus. Percipit Iane ceu proprium sensibile colore na visus, sonum auditus, odorcin odoratus, sapore guit us, tactus uero tangibiles qualitates, ut calorem, frigiditate, humorem, siccitatem, luritiem, mollitie, levitatem, pondus; aliaque similia; praeter quae secrete cuiusque quinque sensuu extetiorum inter se propria, sunt etiam sensibilia communia,qui cuncti communiter suo quisque modo, nempe cum proprijs percipiant, motus,quies numerus,magnitudo, figura, quae tamen expressius visui cum colore offertur. Cum colore vero lux velut in falligio visibilis connumeratur, sine cuius illus ratione colores quibus res inficiuntur, actu visioilesneutiquam sunt. Per horum autem sensibilium medium ea etiam quibus insunt, a sensibus percipiuntur. Succedit exteris sensoriis organis interni primi sensorij mi.
vis velut principium & radix communis illorum.Unue
communis sensus appellationem habet non modo sentiens ab eis coginta simulacris ad se transmeantibus, sed etiam ipsis virtutem suggerens ut ad sua centra propitias per sensiones absolvant. Id quod huiusmodi experimentis constat. Dormientes udo sopore interna efficacia interclusa exteris lensibus nil cognoscunt. etiam si species obversentur, veluti qum reclusis ab alio leniter palpebris, aut sponte apertis , sicut cantherios dormire . ferunt, simulacra obiectorum in pupillis apparent;nisi oblati, ceu splendoris tanta sit vis,quae interiorem rumirtum rem resoluto ligamento somni plus minusvectat, ut ex terioris sensus notitia, uti visio perficiatur Pr(terea non Iaro evenit, ut vigilantes quaedam coram posita non at a B 3 ctu
25쪽
LIB I. DE AVT. S. SCRIA CAP. 1e
ctu noscamus, quorum simulacra exterorum sensuum qrganis offeruntur, velut quae circunsti in pupulis nostris apparentia spectant; quod nimirum non attenda- mus, nempe interiaq virtutis energiam exrerae per sensioni necellai iam usque ad eius proprias sedes non tendamus. Vtraque igitur vis exteri organi.& interni principij exigitur absolutae sensus externi cuiusq; notitiq. atque utraq; alterius auxilio eget. Na nisi ianuis exterioru sensuu simulacra obiectorum pervadat,minime ad internam vim pertineant; ne nisi virtus interior extendatur ad usque centra extimae persensionis inde usque specimine late hausto, nequaquam talis cognitio con-nImmetur. Qum autem hic vis similiter in belluis tque in hominibus comperta virtus corporis sirioportet interius subesse organum ,in quo ceu trun co exteriorum sensilium organorum rami convenientes sustineantur Internus itaque communis sensus simul cum exteris obiecta ipsis primarie, praetentia nimirum apprehendit, & alijs in super muneribus iungitur. Simulacra quippe ab extimis ad interiora sensoria transvehit, & inter exterioruiupria obiecta,cuncta cognoscens communis velut arbiter discernes diiudicat, uti album ad ulci;& super exterioram sensuum actus,sutique reflectitur; veluti qum quidpiam a nobis videri pernoscim us,id q; noste persentiscimus, quae plane brutis suo quoque modo conveniunt. Catelli namque ad cretae liquatae cando
1em,quasi ad consuetulacaccurrunt, mox non inventa
lactis experta dulcedine candorem adulci secretum comunis sensorij facultate in praesentia diiudicant; sed &in speculo se conleplantes,allatrant primum, delude vi
vi animalis deficietibus indiciis,ne curant quidem,dis,
26쪽
cernentes utique in praesentia praeter propria,commu
niaque sensibilia ea etiam quibus insunt ;demque ubi ex perecti repente quippiam desydentum cospicantur,
non statim assiliunt,sed post brevem moram,quasi secure se cupitum intueri pernoscentes. Post haec a com mu- in sensu traditas imagines continuum organum accep-Im 'Mtas retinet in obiectorum absentia etiam post diutinum tempus excursum a praesentium notitia percepta. In corporeis siquidem recipere facile, ac retinere stabilius ad principia viversa reducuntur. Humidum facile reci pit impressas formas par um retinet,ac cito tenui vi deletas amittit. aridum vix cedens dissiculter excipit, excepptas difficilius dimittit. Quare apte ad conservationem simulacrorum , quae eximia multitudine, ac facilitate sensus exteri,eommunis que apprehensa transmittunt
distincti organi potentia subsequituri maginativa, seu phantasia dicta,quasi thesaurus imaginum sensibus an .
terioribus traiectarum. Atqui ut prior cerebri pars humectior communi sensui aptior , ita posterior siccior phantasit habetur. Huius facultatis est post
inditas imaginum impressiones eas potentia conservare , inde que aliquando in actum reducere , veluti qum per simulacra red bibita , obiecta ipsa conlcmplamur , quum non adsunt, qualia in praesentia ante , a cognovimus ; quae functio velut affinis memoriae substernitur. Rursus praeter obiectarum rerum simulacra quaessensus ipsos vel delectent, vel molestia' di afficiant, experimur animantes alia qu*rere ,vel vitare,non quod ita tantum congruant, vel advcrsa sint.
sed ob aliquas alias commoditates vel detrimenta; quae proinde ab ipsis cognoscantur , oportet.
27쪽
' , LIB. DE AVT.S CRIPT. CAP. L
Pulli rapaces aves refugiunt,non quasi colore,figura vetindecoras ,sed quasi naturae suae inimicas; canes blandienti velut amico cardis applaudunt. Itaque subtiliora qu(dam, quam prioribus lensibus apprehensa, inde sa-
cultate prq iit animantes altiori eliciunt,quas intentiones multi dicunt,nepe amicitiae nimicitiq q; convenientiae ac dissidi j,abundantit,atque desectus,alioru que similium complurium. Eafacultas qstimativa vocatur,
qua de obiecta quavis re prioribns sensibus percepta sive in prisentia, live in ablentia per simulacrum contineter illorum ductu transmisium animantes existimatio nem faciunt, sit ne conveniens, ac pro in prosequenda, necne,atque ita refutada: unde in eis excitatur animalis appetitus sensilem cognitionem sequens,ut oblatam re insequantur,vel fugiant. Quapropter hqc vis non modo apprehen si vaeit, sed etiam excitato appetitu medio. motiva. Sunt qui distinguant aestimativam in ania malem, quae non eodem iugiter modo agit, non nullum electionis vestigium pr* se serens;veluti qum volucres per aera liquidum varijs cursibus ac recursibus spatiantur, nunc in subli me seruntur, nunc alis contrahis deicendunt vel cessant:equi, de boves iam cursim pabula carpunt,iam saturi fastidiunt:& naturalem, quq uno, perpetim se inodo gerit utiquum aves nidificat,niellificat apes mirabile structura a nullo edoctae stato semper atini tepore componentes. Sed profecto si recte adverta tur naturalis instinctus in brutis nam hominum alia ratio est inserius suo loco explicanda, ubique relucet Is ab
autore bellu is ingenitus cstimatiuae, omnique cognitioni,tum etiam appetitui ministrat. Hoc si cuncta s imiliter concurrant, eodem Muta modo perpetuo a gutur, utique
28쪽
utique libertatis exortia ubi variantur vero, Urbs modis agitantur,ac se habent. Sic quum tempestivum tempus abest, nec volucres nidulantur, nec apes sobolcm
ducunt. In super Abeceni sententia diremit potentiam aliam, quam inter imaginativam, &aestimativam lo-Tans proprie phantasiam dicit, quq imaginatas formas componat,ac dividat, uti ex aquilae ac leonis notis cingiebus grypi forma confingitur,ex altae rupis specie,vel nubis diversas figuras coagmentatas depingenti, monstros orti animalium imagines diducimus. Attamen huiuscemodi operatio vel tantummodo in homine reperitur vel si tenuiter bellu is quoque, prisertim in somnis
covenit,ubi eis appalere,quibus terreantur .anxij gan- nitu S,& cxcitationes attonitae, repentini que mepitus indicio sunt; satius est unam aestimativam facultatem, quam absque necessitate plures,agnoscere tanta vi praeditam,qtiae convenientiam ac disiunctionem corporalium expendens late usque ad imagines etiam obiectorum extendat,imo vero de imagines, ac suas vocatas intentiones nectat,ac seiungat Sasque invicem quantu-
vis subtilissimas Ita elephas, ut a fide dignis perhibetur suspensum proboscide lebetem 'um ad proximam ripam attulis et, dc aqua implesiet uspensum conleplans perflueretne,an rimas haberet,exploravit.Vbi aquae fluidam tenuitatem,cum rimarum tenuitate fila congruere, cum solidate integra non congrucre diiudicavit vel saltein experimentum esse probandum, 'Uale comprobatum ericctii a magistronorat. Distiplinabiles siquidem sunt prellantiores animantes.& per instituti nem,ut per usum.& exercitium naturalis in eis instin eius mirum quantum provehitur.Demum qu Scunque
29쪽
facultas aestimatrix in se percepta, sive simulacra obi ctorum,imaginum ue,sive a se subtiles existimationes elicitas unacum propria percipiendi operatione perlic scit in memoriae repositorium succedens expressis omnium vestigijs continuate transmissis recondit. Nec enim solum quae existimamus, sed etiam eo diutius luterupto actu , nos antea existimasse, vclutetiam vidit te, aut aliter sensit se memoramur: quod ocsuo modo brutis copetit, qum excitati canes amici. dni absentis tunc, antea benefici cogniti meninei int, cuius debderio perciti,quo eum in veniant, cuncta lustrant. Atquis mili ratione illius,quae imaginativam a comis
muni sensu distingui organi siccioris sede inposteriora
capitis vergete coegit,utis ius designavimus; oportet etia memorativa ab aestimativa discerni orsani aridioris loco adposteriora magis tendete;tametsi utrique si citis temperamentum, quam duobus imaginativae, sensuique communi sit aptum. Quandoquidem amplioi isubtilitati siccior temperies,quam humidior magis co-
ruit;quod amplius uda obtusa facile fiant, de hebetua
ini obnoxia sint. Huius memorativae facultatis est in fixas ab aestimativa impressiones eas potentia conservatas retinere,inde que aliquando rursus in actum reducere, reparatis prioribus speciebus, quales principio receptae,atque impresse sunt quod vel per ic quando que, vel
ab aestimativa excitata praestat,plerumque autem commota oblato aliquo specimineat lini reconditis speciebus, ita in actum erutis. Sed non dum ratio memoriae completa et , quo usque nos id sic antea perceptum noviste recognoscamus. Quo circa quin
prius & posterius in tempore sit,temporis spatium, atque
30쪽
ciue adeo prstenti iam tuncintercessisse sive definitum
uve non definitum notitiae ad memoriam consumman
dam obiiciatur,opus est. At tempus, successiva duratio per prius & posterius fluctas,qualis lana cum motus comunis sensilis succedaneo fluxu percipitur, notitiam subit proinde, quq prioris ac posterioris convenientiam,
respectum que mutuum designans inter vocatas intentiones ab aestimativa percipiendas eliciente computatur. Quare ut memotice ratio constet, estimativi actum supponi necesse est,durationem nimiru m transactam 1
licuius oblati etiam actus sui notas, q u cplane deincepTamplius semper amplius que transacta habeatur.)Huiusmodi specierum integra nota ubi memorativae facultatis organo inuritur; potest ex intervallo de potentia denuo in actum plenum,absolutum que reaire. memoriae instar inusti reddentem. Multipliciter autem nomen memoriae sumitur. Solet quippe signi- .care tum ipsam memorativam secultatem, tum habitum frequentibus actibus acquisitum, quo facilius aliquid memoramur,tum actum, quo potissime ratio memorit consumatur.Sane quidam ab aestimativa vel vix, et ita leviter memorative potentiq insperguntur,ut vel omnino,vel magna ex parte specimine deleto, non redeat nota qualis antea percepta plene reparata, sed qua-doq; cassa praecedentis cognitionis recognite insigniis, unde praecipui actus memorativi consummatio desit; habeatur tamen veluti oblata de novo species , circa quam valeat aestimativa operari, qualis ab imaginativa simul Vrorum tantum rudiorum offertur,quaecueliciss inde notionibus aestimatitrix, cumque proprijactasmatis mandare: memoliae receptaculo consuevix. C et verum