장음표시 사용
51쪽
LIB. I. DE AVT. S. SCRIPT. CAP. 3.
VI. 2 HOilis in materia corporali existentem esse obi ctum intellectui humano proportionatum. Verum ut materiaeproxima: nihilo controversam inscrutabilem: mittam facianaus intellectus nostri obiectit parile haud irestringi mo iratur ad rei sensilis natura s 'es id ad quod
mentis corpori coniunctae intelligentia terminatur. la- . Satissime verum ens esse sive materiale, sive in materiale, sive sensibile, sive insensibile quum isan deum quoq; fasti Z i.iheiagium supremum incorporeum immensum intestigen c .ii id
dum extendatur: quativis ad omnem intellectionem a sensibilibus moveatur quorum iespectu cuncta intcsigit iuxta modum suo loco explicandum absq; quorum
sentitq; discrimen antea expositum. in absentium quae noscentibus non praesco adlunt, cognitione quam praesentium erroris maius periculum est,quod in his non aliter tuto vitatur, atque collo tione sensilis notitiae pra sentis toties declaiata licet & praesentia innotescere ne- queant alijs secultatibus coinoscitivis rcs in absentia. praesentiaque apprchendetibus, nisi adlucto aliquo sen- ,1., tu extero cum communi praesentia latum percipientibus. Multo igitur amplius ut absentium taeteri nos iti vis proprijs facultatibus certa cognitio qua ratur cum sensilis, tum intellectualis certitudine indicij huin se modi e praesenti sensili aliquo percepti talciatur, opo tet. Denique idem ita convincitur Certitudo cognitionis tu ta luam rationem exigit, ut non modo vera noti. tia sit obiectam rem sicuti est se liabere percipicias , sed velut immunis 1 fallaciam vera mentientium assim tala pr.
52쪽
tione vacillanti . non solida, quibus non explorata vera eatenus assimulantur; firma prorsus sit. Ait quin exqratur notitia a cognoscente , ipui nixa certitudinis hi mitatem illius respectu consummatam sortitur, ut nisi se certum de cognita re agnoscat, nempe obiecti noti, etiam certam esse percipiat,certitudo abibluta nec duim
sit.Ad id autem apprime apposita est reflexio concessa potiori cognoscitivget facultati,puta comuni sensu quq&aetus exteriorum sensuum, & proprius percipitur, dum in se potentia reflectitur; & multo potius praestasstioribus aesumativae Intellectilique. Vt vero cognosceFie certo ali uid noscere deprehendat, simul se tunc c*II sistere certo agnoicat, necesse est, qum se utique agendextantem noscat: de alioqui si propriae existentiae cognitio deforet,aut vacillaret ei superstructa notitia cognoscentis senoscere,atq3obiecti cogniti qui firma esset,iid potius nutaret Caeterum noscens consistentiam suam cum praesenti cognitionis actu, instans praucias pariter . cognoscat,opus est cuius ut in superiorib' deduximu . notitia in animali sine adminiculo exteri alicuius sensus assislcntis non adest proindeque certa noticia tam sensitis,quam intellectualis nequaquam habetur, nisi adsit prauciatis extero aliquo sensu iuxta exposita s ercepti, uti plane instantis momenti,cognitio itid c m certa.bed illo praesentis momenti nunc interim ex abundam ii omisso,animal cognoscens certo sese extans noscens quidpiam, neccssariu est ut seir sum, prout tunc omnino consistat,velut in prisentia oblatum expresse coonoscat;quandoquidem cum clusccniodi cognitione fieri nequit ut animal non sit,pi out obiectum est apprchcnsum certe modo cognosces quidpiam. Prssentis porro, F ut ta
53쪽
ut toties repetitu est, notitia non adestper alias facultates noscetes in absentia,prqsentiaque itide res,nisi adsit exteri alicuius sensus cucomuni res in praesentia latum . percipietis praesidiu,quo illarii, velut aestimativae,atque intellect ampla latitudo ad praesens tantu expresse ap- ,rehendendu coarctetur. Quare certa notitia seu sensiis, seu intellectualis nequit haberi,sine perceptione supposita sensus alicui externi cu comitib facultatib' praeiens aliquid noscentis idque certo, ne incerto innixa incerta etia evadat,ad quod expedita vigilia necessaria pr*s..e. s. lnostravim . Licet naque possit animati esse certa obic- Acti cuiuspia interna notitia,iteque sui uti certo cognos
cetis, ac tuc ita in praetentia operatis; quae notitia mini
me sensu extero cu eomitib tuc simul excepta sit: nihilomin quia similis notitia ex pr(terita P memoria offerretur, va perpera,vt insomnis . quiret offerri: exigitur, ut aliqua cognitio sensu quopia extero ad in ternassicultates cognolcitivas trasmissa prisentis alicui obiecti adiit cuius interna notitia prisens cognosceti percipiatur,' ex cuius coram propositq collatione alia interna notitia facultatum interiorum ad absentia praesentiaq3 indelia nitarum ad praesens determinata costet; ut que certa co- stet,exigitur, uti coparata illa certa expeditet vigilii notitia sumilciatur, sicuti de memoria superius praefati sumus Nec vero est cur nobis imponere queat similitudo , restexae cognitionis etiam tanquam certae inter in s pq 'μ' .mnia oblatae,ubi similitudines citctoru ex vigilia repositorum obversantur, cum preter alios errores, quos excitati perpetim deprehendimus, illud satis documento sit reflexionem eam esse incertam,quod somniantes st- pe quos se esie imaginantur, nimium differentes veluti diver-
54쪽
diversi vultus,sexus,imo &generis animatis essngunt. Demum astipulari potest,quod in primiisis circa reflexionem certae cognitionis contineri apparet, illic agens cognoscitivum sese noscere velut in prisentia oblatum, prout tunc consistat certe cognoscens quidpiam, atque proinde prout animal,quoddam q3 peculiare sit: quale obmolem &ei adiacentia perceptile in presentiano est, nisi communi sensu cum comitantibus cognoscitivis facultatibus apprehendatur. Verum id prcter qua, s iam ex redundanti est. non videtur stabiliter collectum:imo satis esse, ut noscens cognoscat certo se percipiens quid piam extare. sve non ut animal, sive sitfiuius vel illi uxspeciei individuum:cum possit esse mens angelica conpleta substantia per se absolute consistens At operans, &hl.=.lia.. mens humana corpori coniuncta substantia non com- e. s. pleta, sed complet c, nempe hominus,potior pars,cuius
absque corporeo supposito quasi se i uia eta nec per se est, nec per se operatur, tanquam suppositum; at veluti subsistensper se extat, quippe qu q per se operetur intelliges
h th velut incorporeum autorem non cooperate recipieteve
corpore actionem silas vires excedente, unde re rati s in corporea, sicut mens angelica proditur, quibus nihilominus notitia reflexa congruat. Non est aute milum quantiavis anima humana incorporea propriam intelligentiae actionem nasciscatur a corpore ne utiquam exertam, non tamen intelligen tiam certam vel incorporei autori, ei adesse, nisi adsit notitia,ca que certa fulciens
obiecti cui spiam praesentis sensu aliquo externo ad interiores potentias noscitivas traducta, intellectumq3 pret- sertim,qualis expedita invigilia habetur, cuius certitudinis collatae comparatione: certa intelligentia etiam F i in corpo
55쪽
ineorporei exploretur. Quandoquide ut antea deduximus , universa notitia in intellectum ab exteris sensuu ianais per medios internos ita derivatur, ut nulla ipsi alia naturaliter sit,atque illa quae per simulacra sensibus ministrantibus traiecta ipsius vi emicans inde elicitur, ac provenit respectu aliquo ad sensibilia sic habito: eutetiam coniunctionis animae intellectualis cum sens sero corpore naturalisordo requirit. Hinc patet,cur mens
in corpore sese per se ipsam incorpoream, intellectuale, non sensu apprehensibilem minime percipiat:sed ex ire telligentia certa incorporei, uti dei,cuius corpus sensitivum capax nequaquam est,per eam actionem praesente respectu sensilis alicuius in praesentia certe cogniti constantem, se agentem incorpoream deprehendit, indeq; deprehendisse memorat. Anima vero separata cum se gerens aliter extet,alium intelligendi modum subit, seque per se ipsam intelligere valet,& caetera etia per infulas in separatione species necno per ipsas res oblatas viriatis contactu coniunctas ac perinde intelligentiae obiectas, inter quas simulacra,et signa sunt,uelut et in corpore phantasmata item coniuncta habet, per quae pro, sita intellectui res intelligat, a sensibilibus quae ita respicit, mota,q, quemadmodum fiat, explicari iam tempus est.
C. s. De intellectus operationibus,ru certa intelligentia, cui certa sensilis notitia eodem sectans respondeat.
T ab exteris obiectis rebus in organasensuum exteriorum species proficiscuntur, quibus h suas
56쪽
i cognitiones exerceat inde que ad interiorcs sensiles potetias sua cuiusque organi simulacra derivatur successu per ordine cotinenti posteriora imaginu ab anterioribus deducto usque ad aestimatiuae potissimae phalasma ta ita elici ab ijs intellect' vi species intellectuales ,quib . in se formatus repraesentatas illis res actu intelligat;rcce ouia i . Ilxxi terna a cuctis est, quanqua non desunt, qui suas rae q. . tu .uone iecuti negent. At qui asserunt, diversis id vijs scas. q. r . bilire contedunt: supposito in primis singularia sensibi osse. . libus facultatibus angustis sane squales in brutis compes '. ' riuntur,tantummodo apprehendi, non universalia dicta,quae gradus et sentiae sunt ex varia communitatis cognatione in singulis quibusque reb'reperta,subtili atte. tione abstrahente collecti,quo generalis ratio confirm- . . i matur. Ad eorum quippe amplitudinem percipiedam, enuntiationesque ex ijs praesertim sive componendo, sive dirimendo designanuas,indeque ratiocinationes csserendas capaciorem vim sublimipris secultatis intellectualis solis inter animantes hominibus concestae philosophi necessariam animadverterunt. Itaque sive intellectus,virtus animae humano corpori coniunctae propria munus sortiatur, noscere formam in materia peculiari existentem subcommuni ratione etiam singularitatis; non tamen prout in hac vel illa materia si ac per talem abstractionem non sit, nisi universalium directe cogn8scitivus;ac proinde singularium non nisi reflexe , dum individuum non propria notitia expresse, sed per . iens notitiem universalis velut inconsulo respiciens arguattaeis . spi Sive intellectus individua directe cognoscat, ut fert sit d. s. q. s. ingenium dum perceptasensibus, corum que una Dictu persensiones, uti superior nullo quod experiam ut dispe
57쪽
dio reflexo apyxchendit ex quibus etiam in particulari
apud scratiocinatur,& ex animaduersa intei simili modo intellecta singularia intercedete a nitate univei salium collectorum ita intelligentiam eruit: necessarium eiic asseverant, ut a pritentis aestimatiuae quorumvis ab
ea perceptorum phantasmatibus intellectuali virtute similitudo seu species eliciatur in intellectu resultas. Prioris sententia: ad id urgens causa, in illa explicita patet, posterioris decigranda est,qua& ea patentius liquebit. Obiectum praestituitur actui. ut e cognoscitiva potenti obiectoque ipsi coniuncto vel in se, vel ubi id non contingit,in repraesentativo sui simulacro,actus notitiqpa-
riatur. Itaque obiectum prout etiam in simulacri signo expressum habetur, notitiae pr*figatur,oportet, ac proinde universale obiectum intelligetiae,prout necesse est in alicuius similitudinis signo expressum exhiberi cum proprie universitatis ratione,quae licet in singularibus fundamentum nanciscatur, nulla sensibili facultate copreheditur, qua ipsa vel nullo modo vel tenuiter nimista confuse adumbratur. sed tantum iublimiore intellectuali explicate prorsus per eius abstractionem conium matur. c um igitur ita uniuersale obiectum nec in summo sensili phantasmate contineatur, nec in singularib
rebus seorsim sit. opus est ut imprella intellectui aliqua exprimente nota prviendatur, qu intelligibilis species dicitur. Veruum quia dici potest e singularium exactia intellectionibus communitate animadversa speciem sane intellectualem uniueis alis colligi, quin vero adesi singularis cuiusque licet non spiritualis,attamen corpora talis ac sensibilis intelligentia non requiri, ut praeter eius
phantalma, species quoque intellectualis praeiaciatur; .
58쪽
id etia ostedere sententiae assertor ita conatur.Scstes c gnoscitivae potetiae habet in sua quique superior specie in herete obiectu expressum, non tantum simulacris inferiorii facultatu: id ergo quod persectione potentiae denotat,intellectui pote tribuenauest. Quod si dicatur 3 te absolutioris persectionis esse potentia virtute cotingere
obiectu extrartu sive in ipsom et vel ensili simulacro
. ceu phalastico ipsum exprimete item eide potentit extrario:Eocεcesso nihilo secius innuit,exigi, ut mens humana obiectu Ppria in specie expressum apud se habeat non tantu in specie phalastica mendicatu, externuque, quo intellectuali facultate sufficieter intelligentiae actu producere per se queat. Quandoquidem si operatione propria per se nequeat exercere, sine operatione inserioru sensiliu facultatu obiectu representantii a quo ita o-iai bl tota intellectuali potetia intelligetia pariate: ne pet up . se quide esse eotest,quod falsum estrium os edatur immortalis, & a corpore dissoluto separabilis permanere. Nec satest dicere,id ob corporis coitictione evenire: noenim,ppterea quod rationabili animq naturaliter covenit,aufertur.At sic occurreri potest, no id coligere,quia mens in actione sua depedeat a corporaliti facultatu actib ,sed quia quodamouoad intelligetia exerceda,ab obiecto pedeat,quod secum non sei t,quale externu corporcu priserti est: splane mete corpori conlucta ut virtute ab ea cotingatur,intellectui per te adiugi no vales, in si mulacro tame sensilissacultatis cpetitimatiuidsigna tu ita iugi potest. Vnde accidit,ut corporalispotetit opaa.mt. d. tio necessario abeat este pstructa. Nec vero ipso etia cesse, et sim te,male cogruit,vinies creata no omne psectione sortita, slatililei est, notitia vel ab obiecto corporeo recipiat
59쪽
non ut ab integra causa, quae .gens receptivo perpetiente nobilior est, sed ut a partiti inferiore subiuncta intellectus virtuti praestantiori agenti, quam nobiliorem ipsa intellectuali facultate receptiva esse inconveniens est. verum ita in id quod is destinat, devenitur. Vis nanq3noscitiva intellectualem obiecti notitia percipiens,qua
prius carebat,ea utique quae intelligit,extas obiecto est ile coniuncta debet,hicut & quae vis potentia cognosciti . . va,quatenus talis,nempe receptrix eius quod non habebat actu est. Sed externum corporeum obiectum etiam istat hi in phantasmate sensili contentum eo modo intellecti i- d. a. q. et .
o tacuitati nequit insinuari ob discrepantem indignitatem,quam dignior intellectualis natura ita sustinere rcspuit,quod susceptrix passiva potentia suscepto velut actu depressior sit. Qinire oportet,ut id obiectum spirituali nota exprimente inclusum intellectili colungatur
nimirum intelligibili specie. Eam vero speciem in potelia intellectuali receptiua insitam esse necesse cst a vi agere intellectuali praestantissima,ipsius virtute contingenta inserius obiectum in phantasmate ctiam expressi in eius instar elicita. Sic intellectrix susceptiva facultas ab obiecto per phantasma quoque corporeo , tanquam a partiti causa subiuncta potiori intellectuali potestati agenti recipere notitiem propriam valet, quanquam noprotinus,sed per medium intelligibilis speciei inde acceptae: qua deinde inicitetrix facultas formata obiecti notitiam in se proseit. Nam ut in alijs sensitivis potentiis obiecti simulacro recepto. quaevis illius in se notitiem promit in actum sese ex potentia reducens, neque ad id oportet facultatem agentem,passivamquedistin sui uicin potentia intellectiva usu venire par est. Caetci um ad
60쪽
speciem intellechualem quam intellectivae secultati in sertam in primi necessarium est, eliciendam ex obiecto per phantasma oblato cfficacitatem sane agcratem prolixie discerni opus est,potiorem phalasmate,intellectuaem utique,utpote nec essem specie nec receptiva potelia intellectualibus ignobiliorem. Sic secernuntur intellectus agens, passivus, seu possibilis dictus, quod inpotentia sit ut speciebus elaboratis praeformatus intellectionem edens suscipiat. Id etiam discrime amplius pristia, i or sententia tradit cuius autor diversas potentias inteui lectum agentem,& possibilem asscuerat, ut in cunctis ivit aliam potentiam activam aliam passivam ducit Ni-: hilominus ut phantasia,seu aestimatiua, quam illo nomine nonnulli appellant,pi aeter percepta aliunde derivata simulacra suas intentisnes dictas elicit vi activa quas et vi passiva suspiciens noscit;nec tamen duae potetiae seiunguntur, sed unius secreta munia notantur: ita in possibili videtur intellectu sentiendum, quum praeter inditas ab agente species suas quoque di Aas inteliones universalium,& quascunq3 sensilis facultas elicere
nequit eruens promit,quas etiam recipiens cognoscit.
Idem quippe i se agcre pro incommodo subtile inge-
.Se.Z3.q nium non habet, sed tantum idem se se omnino produ- et, si et, cere, & in actu, dc potentia respectu eiusdem prorsus actus esse. Denique ab utraque factione non modo existimatur opus esse,phantasma praetendi, quod sua virtute
contingens intellectus agens ita illustrat habilius reddens,ex cuius non ut subieeti,sed ut instrumenti potentia subministrante species intellectuales abstrahens intellectui possibili imprimat: verum etia in quacunque intellectione oportere phantasma praellitui, ad quodo specu.