장음표시 사용
111쪽
ret, muli hodie in Aristophanis sabulis in iis locis, ubi de 37
diis sermo est nobis foeda absurda, ridicula Videri,
tuae plebi Atticae, eiusmodi de diis opinionibus innutritae,
aullam in OVere potuerint nec admirationem nec indignatio-aem. His igitur raemissis, age examinemus iam unumitque alterum locum in Poeta nostro, ubi deos aperte deri-let, et an absona et insulsa vel nefaria adeo videri potue in speciatoribus, anquiramus. Atque hic circumspicientini hi, quae potissimum eligam, adsunt enim innumera,
Ommodum se mihi offert locus suavissimus in Nubibus 608-26. Exponunt ibi auditoribus NM ελca deae, quae Lunale illis mandaverit ad Athenienses perferenda. Ringillam et valde irasci populo Attico, quod fastos et tem Orum Ordinem ita erturbassent, ut qui dies sint sesti, 38 lui rosesii, ipsa iuxta cum ignarissimis ignoret. Hinc
tomachari etiam et graviter cum Luna expostulare
leo reliquos, qui diem festum adesse rati, inhiassent ni lori victimarum, sed forum Atheuis litibus servere On-
rerere exempla. Conserat, si cui otium os et suaviter idondi lubido, et dialogos Lucianeos cum parvos illos, ii quibus deos coeleStes, ma-inos et inferos confabulantes et lepide garrientes inducit, tum intores id perstringendam superstitionem, suae Luciani adhuc aetat ponitus in-ixa esset et inveterata in plurimorum an iniis, scite compositos Lau- lasso sufficiat sermonem de sacrificiis c Ι-9. T. L p. 525 seqq. Iο-em Tragoedum in T. II. Diversa paulum ratio fuit religionis publicae pud Romanos, de qua diserte monet in nobilissimo loco Dion usius Halic. 1ρr. II, 18. p. 272 seq. Reisk. INO mulus τους παραδε dos ενους περὶ
eυτων sc. θεῶν μυθους, εν ις βλαστημ έαι τινές εισι κατ' αυτων καὶ ἰατηγορίαι, παντας ξέβαλε. Sed adeundus est ipso locus et compa-
andus est cum Muci Scaevolae pontificis iudicio, quod e Varrone nobis ervavit Augustin. de Civit. Dei IV, 27. p. 465. d. iv. At nihilo secius uperstitionibus oppleta etiam fuit multitudo apud Romanos, quod pulchre locuit, causis subtiliter indagatis , Leckius ad Fergusonum. Quod si vo roiuis dubitet, potuisso Atheniensium animos, tot artibus o literis limatos friolis de diis fabulis et superstitionibus praepediri, is cogitet pudenda
'ontificiorum de divis et nuraculis eorum mendacia, et meminerit, Unn- iam homines in aliis robus satis perspicaces et culati in his, quae cumacte materno quasi uxerint, Oecutire soleant. Non possum mihi tem- 'erare, quin adscribam Verba sagacissimi Wielandi in Prolegg. ad vers. Luciani T. II. p. 7. , , te Bbgeschmachi es iis also aucti Vorkommen
112쪽
spicati, iristi domicoenio assecti essent. Conserenda sunt loca similia in Plut 11 15. Av I 231 seqq. I 266 seqq. ubi
deorum nidorem Victimarunt Vide exspectantium graphicς
depinxit imagines. Quae quidem loca, ubi misellos deos
opima victimarum Spe deiectos, indignantes et Stomachabundos conspicimus, tantum abhorrent a notionibus, quas animis nostris de divino numine informaVimus, ut non soluiqimpia, sed frigida etiam et Iongius arcessita nobis videantur. At longe secus se habuit in Atheniensium opulo Vere illi celebrabant Deorum πανδαισίας, qua Romanorum ritu lectisternia appellare liceat, norant Oenas et O missationes Iovis ιε ast et stor Gς Λιθιοπῆας, revocabant sibi
in memoriam Homeri cum illud: M ίσση δ' ουρανον ἐκεν ἐλεύσομενη περι καm'sa ). Optime igitur haec congruebant cum notionibus de diis, quibus a teneris adsuevissent,39 nec indignari poterant, quod audirent, deos arasitorum instar spe culinae frustratos subirasci quidem, sed mussitare tamen iniuriam a plebecula Attica illatam. Videamus aliud exemplum De Prorsus indigna erpetrat et alitur Bacchus in sabula omnium, si quid sentio, Suavissima Ranarum. Tot corpore cohorrescit et pavitat miser ad Em-Ρusae spectrum V 285. Seqq. dem Verberibus male mulcatur una Cum PedisSequo Suo Xanthia, nec hiscere audet,
sed Spartana nobilitate lagas ab Aeaco sibi inflictas concoquit v. 631 seqq. Sed poterant ridere et sine indignatione videre Athenienses deum formidine expallescentem et
vapulantem. Probe enim meminerant eorum, quae dudum in Homero suo legerant. OVerant inde Bacchum, Ly
curgi minis exierritum, delituisse in gremio Thelidos, Iliad
' Ridiculam illam et anilem fabellam de diis nidorem victimarum
avido captantibus, quam a sacrificulis propagatam mordicus retinuisso videtur vulgus hominum, multo sale ubique defricuit alter Aristophanes, Lucianus. Lepidissime ridet in libello de Sacrific. c. 9. T. I. p. 533. οἱ δε θεοὶ παρὰ Ζηνὶ καθημενοι ποσκοπουσιν ἐς τὴν γῆν, καὶ πάντη
kωμοῖς προσχεομενον, σπερ α μυῖαι. Gesuerus ibi laudavit locum Arnobi adv. gent. p. 212. qui sane Est classicus. Sed conferat etiam, si quis delectatur facetissimi irrisoris urbanitate, Lucianum nostrum in M. c. 9. T. I. p. 116. in Iove Tragoedo c. 22 T. II p. 667. in Prom. c. 19. T. I. P. 202.
113쪽
Succurrebat Orsan ex eodem Oeta Iliad. P. 490 - 93. 'iana arcu a lunone circa aures verberata iii famosa illa 'εοι ιανα, subibant alia complura in pompis, statuis, ima' inibus repraesentata. Unum addam exemplum ex ea fa- ula, quae Pacis nomen praefert. Lygaeucibi, cum Soa abae vectus evolasset in coelum, Sciscitatur amercurio, iuem solum offendit in atrio Iovis causas profectionis deum. Iespondet deorum 1 1iciOSissimus, commigrasse deos m: Oeli fornicem altissimum, ubi proelia Cernere et voces SuΡ- licantium exaudire non Ossent, V. 207 9. Minime Ine concordant cum purioribus, quas Socrates iam de deo
isquequaque nobis circumsus aliique Aristophanis aequa es sibi informaverant, notionibus. Sed cogitemus Aristo-3hani rem fuisse praecipue cum viliori plebecula, quam his ocis minime Offensam esse, credibile est. Sic fingebat sibi leos suos. Quorsum enim illae ἐπιφανειαι deorum dea-umque Praesentium, quorsum festi dies Urrida sim et 21πο- 40Ksu dicit, quorsum hymni et προσοδια in adventum deo uin decantata, quorsum ridicula illa consuetudo, templast statuas deorum funibus constringendi, v. Herodot. I, 27. ob reinshem ad Curi. IV, 3. 22. quorsum persuasio, deos' urbibus captis emigrare V Aeschyl. . c. I lieb. 219. 3 Schutet ad illum I. Heyn ad Virgil. II. Aen. 351. et quile cDocationibus deorum Scripserunt, SchwarZium, eis ierum, alios , quorSum, inquam, haec milia, nisi opiniolla, deos certis limitibus circumscriptos in uno tantum loco:ommorari, nec, quae alibi terrarum gerantur, ercipere OSSE, Omnium lumi enitus PerVasisset animos pio certe um ex iis exemplis, quae Pauca admodum X immensa CO
ita hic proserre licuit, tum ex antecedentibus liquid appa-ere arbitror, Oca, in quibus impie in deos lusisse dicitur Omicus, lurima hac explicandi ratione mitigari et invi liam poetae hoc nomine conflatam multum levari posse, etu uniVerSum Vera ESSE, quae Posuimus ab initio, alteram, tamque maxime idoneam causam dicteriorum comicorum in
leos cerni in inveteratis de deorum vi et natura apud homi ies illius aetati opinionibus.
114쪽
92 AnisTOPHANES IMPUMTUS Restant alia quaedam, argumento, in quo Versata est hactenus disputatio nostra, Valde assinia. Sed cum uberiorem eorum disquisitionem libelli huius angustiae non ca-Ρiant, carptim tantum ea perstringere, in animo est Pri-41 mum quaeri potest, quo paci effugere potuerit Aristopha Iae iras et calumnias sacerdotum, quibus vel maxime bilem commovere debuit Comicorum dicacitas Actum erat de illis, si iocis illis et salibus eoium obsolesceret auctoritas. Sed ponamus securos fuisse de deorum suorum dignitate, qui ferre poterant dicteria in ipsos coniecta, quibus auriculas eorum passim adere consuevit poeta noster. Et deos quidem, si flocci enderentur, populoque deberent ludibrium, nullam a contemtore suo repetiisse Vindictam, nil mirum, quippe qui nulli essent. Sed Sacerdotes, quo nullum in terris vivit genus hominum irritabilius, tot opprobria et contumelias aequo tulisse animo, nec coelum, quod aiunt, terris miscuisse, quod tantum scelus non in solas deportaretur terras, haec Ver est Prodigiosa patientia et
Vere, quod Satyricus ait Thuscis digna libellis IIuliatamen ad hanc rem explicandam Observari possunt e moribus et institutis Atheniensium, quibus alet, errare, qui haec e geni posteriorum Seculorum diiudicanda esse censeant. Duplex fuit eorum qui Sacra administrarent et curarent, ut omne rite Peragerentur Cerimoniae, Sacerdotum ordo. nus, quem in summa Veneratione fuisse Vero consentaneum est, Cereris Sacerdotum, Hierophantarum,
Eumolpidarum, Virginum sacrarum. Ab his diligenter dentem abstinuit poeta noster. Probe tenebat, quam Periculosum esset, illos arrodere , qui diris deVOVere possent. Sed fuerunt alii etiam inferioris ordinis Sacerdotes, εοεῖς, quos eodem loco et iumero habitos esse putarim Athenis, quo aruspices, sacrificuli et id genus homines opud Roma nos. His adscribendi sunt haud dubie aeditui, extispices, harioli, somniorum coniectores, Oraculorum institores sic
τεις - χογησιιολογοι aliique huius farinae nebulones ii 42rimi ) Hos ubique acriter insectatur, morum fraudes
' Vide sis, praetor otterum in Arch. II, 3. loca, quae diligenter
115쪽
et praestigias aperit Aristophaiies. Aediluus που τολος, νεωκορος est in templo Aesculapii, quem tota ii Oster in luto 668-S5 loco sane suavissimo, unde nocturna fraules hominum istorum in templis liba sussurantium optime 'erspicere poteSi. ρχὶσιιολOroi p, quorum tunc largissinus Athenis fuisse videtur proventus, lepide deridet in Avi- us 960. seqq. in Pace 1045. et alibi. His impune illudere
3otuisse Poetam, nemo non intelligit odio enim et tae lio fuisse civibus , quibus praestigiae eorum et Offuciae du- Ium suboluissent, non est, quod dubitemus. I einde con-;ideranda est Summa, quae in libera civitate tunc obtinuit, nanis ordinis civium aequalitas. Iam cum reliqui cives nonndignarentur poeiae, amoSi vel Sibus, quoscunque arri tuisset, as Sina proscindenti non Poterat Sane iure suo Ostulare sacerdotum ordo, ut sibi uni parceretur. Adde, tuod a principio huius libelli monitum est, Ari Stophanem, Joetam Scenicum cc ifthici Omilino non potuisse accusari ). Discedentibus 1lobis ab hac disputatione manum iniicit 433l retrahit alia quaestio. Sed ad hanc quoque digitum tan uni intendisse sufficiat. J imirum Si quis hodie uno tenore 'erlegat comoedias, quotquot eXStant Aristophanis, Omiles aue sales et facetias, quibus deos atrios adspersit, dili-ςenter animadvertat; non poterit non in eam incidere sen- entiam, multum contulisse has tabulas ad radicandas ovet endasque ex animis ri liculas de diis opiniones et supersti
iones' ). . Non alienum igitur seret ab hoc, quod explica-
ollegit Saubortus in libello utilissimo de sacri sciis c. 6 filia, o adsci-itiis ornaniontis plus iust interpolata invenies in cominentatione cade- uiae Parisionsis Eclaircis semens citcrauae stir es familles sacerdotα- es de a Greee,misi dera' Acad. d. Inscript T. XXIII. p. 51 seqq. Adde Uarthelem Iti Joyage ducieune Anach. c. XXI. T. ΙΙ. p. 397- 00. ' Ρatet etiam ex historia Alcibiadis nunquam detulisse sacerdotes tomen impiorum ad populum, sed e plebiscit tantum devovisse danma- os vid Plut in Alcib. p. 200. C. 202. . Hinc Lampo etiam μάντις,
ruius arietinum monstrum arguta argumentatione Confecerat Anaxagoras, stipietatis lailosophum arcessere non ausus est, Sed tum demum plebem n eum concitavit, Cum infest in ericlem animo amicos eius perseque-
etur vid. lut in Pericl. p. 155. 4. Attigit hoc Bockius in Prolegg ad Aves n. 10. cuius verba hiciditeor visum fuit: Debebat plebs etiam per ComiCUm, suo ni Odo, . . -irridendo, avocari ab illis fabulis ad veriorem de numine sententiam. -Νam profecto religionis scientia cum reliqua rationis cultura aequis pas--sibus Procedere debet.' Atque a Parodiis etiam, quibus miles Aristo-
116쪽
VimuS, argumento, in vim, quam habuerint eiusmodi
dicteria in spectatorum animis religionum metu exsolvendis et ad saniorem numinis cultum reVocandis, accuratius in tui
rere. Nec dubito fuisse haud paucos acrioris in rimis ingenii et emunctioris naris homines, qui facetiis et salibus poetae ideo delectarentur, quod ipsis Vulgaris religio Pro pter absurdas et insulsas fabellas deridiculo esset et contemiui fuisse etiam, in quorum animis aculeum ista dicie ria relinquerent et semina spargerent doctrinae solidioris odiis et rebus divinis e philosophorum Scholis, quae OX ubique aperirentur, hauriendae. Olim tamen nimium tribui huic argumento Effusos plebis Atticae cachinnos 44 aliasque favoris significationes Venabatur Poeta. Hos tum
quoque, cum deo in cena traduceret, consectabatur.
De reliquo, an infixa haec haererent auditorum animis et frivolarum Superstitionum contemtum ingenerarent, arum fuit sollicitus. Sed ponamus, fuisse hoc Consilium Poetae, ut quam abSurda Sint et nugatoria, quae Vulgo traderentur de diis, ridendo demonstraret. Vix quicquam illum iii rudis plebeculae erroribus profligandis profecisse utarim. Dici non potest, quantum ineptiarum in religionis cultu ferre et concoquere possint inferioris ordinis homines, Opifices το βαναυσικῖν πλῆθος , qui ultra crepidam vix quicquam sapiunt. Argument esse possunt egregii illi minii,
seu ludi scenici, quos nostra adhuc aetate a Loiolitarum alumnis in urbibus Germaniae rimariis agitatos SSe, accePimus. Exceptos illos esse ingenii plausu omnis ordinis et loci spectatorum, neminem fugit, qui sagacissimum harum nugarum indagatorem et castigatorem, Nicolaum consuluit Beschreibun ciner eis clurch Devis chlanil. Vol. IV. . 364 et in Epimetris p. 28. Vol. VIII. . 154.
seqq.). Quorum si quis nostratium hominum vel fragmenta tantum inspexerit, bibliothecae, quae dicitur, Germanicae
passim inserta, aegrorum Omnia et deliramenta esse iura
phanis fabulas esse resertissimas supra docuimus, hanc utilitatem redundare, ut exitiabiles iii religione errores paulatim aboleantur, statuit SulZerus, censor alioquin castigatorque huius carminum generis CBrrimus, in Theoria Artium s. v. arodio T. III. p. 534. Si sin Wenig sten Turmemmunides selehrten, politischen und ottesiliensiliehen a natismus in gutes Mittet.
117쪽
bit, nec temperare sibi potuerit, quin identidem exclamet:ὶ jοοι, λ=ῆροι, δοτε ιοι λεκέω P. Deinde illud coiisideran-
tum est, naultum interesse inter risum et PerSuasionem.
Ridere potest populus absurda, quae insunt fabellis de diis
et rebus sacris, uni Poeta OCOS uos ad capium speciatorum attemperare et Verba ad extremam aveam spectantia id miscere non gravetur. Idem anaen OPulus, si res aoco in serium Vertatur, nulla ratione commoveri poterit,
at pravas illas opiniones Vere erubeScendas esse utet ei 45ibiiciendas Scilicet assueVit illis a tenera aetate et hic quo-iue valet effatum illud poetae:
Qii semel est imbuta recens, servabit odorem
ic, ut illustremus rem exemplo e recentissima hominum nemoria ducto, carmen Diumaueri, Vindobonensis Poetae, tuo Aeneida ridicula imitatione expressit, teritur manibus ivium suorunt, arridet mulierculis, in sinu et oculis fertur
in omnibus celeberrimae illius urbis incolis. Si quaeras, auibus illecebris capti omnes tantopere diligant et extol-
an carmen istud, dicent, exosculari se et in deliciis habere ingenium Poetae, Pontificis et Purpuratorum eius rapinas, monachorum ineptias, Sacrificulorum in emungendis argento hominibus technas, lepore Summo suaviter irri lentis. Quae quidem Si and acceperis, Omnino putes araeclare actum eSSe cum Ominibus istis, quos turpissimis 3rrorum et superstitionum Vinculis exsolverit poeta ridens. sed eheu, quanta SP decides, Si Nicolaum, Schloegetum aliosque, qui nuPerrime Stas terras perlustraverunt inanesque perscrutati sunt latebras, multa narrantes audias
de spissis tenebris et caligine, hominum istorum mentibus1dhuc ossusa, de clandestinis sanaticorum consiliis, qua ex inguere conantur Veritatis igniculos, de insigni plebis et, qui plebi accensendi sunt, nobilium Stupore in cerimoniis, quas abrogari iussit Iosephus Imperator, mordicus retinen ilis de inepta multitudinis, si sermo inciderit de divorum miraculis et daemonum vi, credulitate . Hic vero intelli ges toto, quod aiunt, coelo dissene inter se risum et per uasionem hominum de rebus sacris. Atque hoc Athenien- Silius etiam Aristophanis aetate usu venisse arbitror unia
118쪽
46 quam desii terunt cultu religios prosequi deos, quos Saepe
numero, Praeeunte Oeta Comico, suaviter irriserant ). Cadunt haec quoque, ut alia sexcenta in animum huma-47num' ), et quae minime congruere adversisque frontibus inter Se Iugnare videntur, lene conveniunt et in una
eademque Sede morantur.' Hanc quoque vulgi Atheniensis consuetudinem attigit sagacissimus Bartheleni in libro nunquam satis laudando IOyage du eune An. c. LXXI. T. p. 175. La ni ultitude fragayoit u depens de Cleon in qui- ,,tibus exagitati comme elle 'Ἀgayoit dans ' a uires iocos dii .mo
auteu au depens 'Mercule et de Bacchus Mais en ortant u theatro ,,elle Couroit e proSterner evant Bacchus, Hercule et Cleon.'
'' Quantum intorsit inter satirarum quilibria, quibus superstitiones
Ierstringuntur et Xpulsionem earum ex animis hominum, evidenter, sio ageremus. demonstrare possemus e. historia raeculorum, quae religionis Christianae instaurationem a Luthero reli tuisque heroibus factam tiroxime antecesserunt. Omnes, quibus vena benignior esset ingenii, ca-amos tunc strinxerunt in perditissimos mores Pontificum Romanorum et clericorum luxu deliciis lue diffluentium vesaniam. Hinc larga ubique succrevit Sege Satirarum, Sermonum, mimorum eti3m et fabularum scenicarum, quae Si quis Singula cognoscere cupiat, evolvat librum bonae frugis plenissinium, Flo egelii historiam iteraturae comicae, in primis Volumine ΠΙ. Sed bene monuerunt, ilia temporum istorum monumenta diu multunique verSarunt, parum Prosectum Sse hisce satiris et ingenii lusibus ad insendationem religionis et morum, nisi CcesSiSsent causae graviores, lumen iterarum unianiorum, principum aviditas, discordiae intestinae, aliaque, quae hic continem orare nihil attinet. Unum locum laudasse sufficiat ex nege ischii V. l. libello lectu suavissimo: Aligenae ine Jebei sich de deuischen Cultur reschichte bis i Maximiliani Aenio. Hamb. 1788. p. 223. Exposuerat de fabula satirica Ioan Reuchlini, quibus superistitiosam etatis suae credulitatem lepide lusit parens ille Graecarum Ebraicarumque in Germania literarum serio si hi spoliete mansedamat schon in Deutschlan in geriissen Zirkelia liber Reliquionkram und an deria bergi nuben. Ein Vol k, O man liber sol che sons fur helli , gelialtene egenstande u pollen ansangi, Schein Eurousklaruit reii gu pyn. ine evisse lasse Von opini vir sagen das se schon Aus larvng, Menn Olche potieret en ossenti ich erlaub Herdon. Diosei Meinung in icti nichi es is Halir, aulaekliirte Volker Hauben ossent- liche Spottereten, aberis te ei chi Murde Ausklarun Eu erlangen seyn.-venia es nur araus anhame, bra Zu potieu.' Adde, si tanti est, iudicium Viri, quem regnare dicunt in his litteris, pittier in libello vor auroolo Grundi is de Geschichte de Christlichen Hirche p. 332. d. sec. s. Roberisonium in istor of the Re n os the Eniperor Chum les V. T. ΙΙ. . Ibi Seqq. edit Basil.
119쪽
Mutantur tempora, mutantur annis labentibus, diu-3turnitate temporis, res inStituta, more hominum. Quae in deliciis fuerunt patribus, quae concelebrata quotidianis que Sermonibus usurpata maioribu nostris, Posterorum, id est, nostra aetate, enitu iam Viluerunt, sordent, situ et oblivione sepulta iacent. Porro autem quae nostra aetas
mirum in modum colit, laudat, in sinu lavet et amplexa tur, ea procul dubio vilipendentur a siliis, squalore obsita et exoleta abiicientur a nepotibus Osiris. Sic fert rerum quotidie intereuntium et exorientium Vicissitudo, sic anno rum series ei Volubilis ordo.
Multa renascentur, quae iam cecidere; cadentque, Quae nunc sunt in honore.
Habent literarum quoque studia et Variae doctrinarum pro- ωSSione Orbem suum, quo circumacto, quae imPensissimo Slud o excolebantur et addiscebantur ferVOre Summo, ali latim refrigescere videas, et a Paucis tantum temporis acti laudatoribus vel evanescentis eiu 3iatis amatoribus,
desiderari. Atque in hoc ipso, ni fallimur, cernitur seduli, quem Vocant, genius, quem in hominum alia cupide
consectantium, alia superbe fastidientium mira quadam donSensione et conspiratione positum Sse, Sunt, qui dicant.
Iam ver sacile intelligitur non solum diligenter animum advertendum, sed dandum etiam esse aliquid liui seculi, in quo vivimus , genio, et obsecundandum in Ioco, quantum eius, salvo virtutis et honesti studio a nobis seri Ροg- Sit Fecerunt hoc omni aetate et memoria viri Sapientis-
Scripta os hao dissertatio a Bottigero nomino Consulis et Senatus Civitatis udissensis d. III. m. Iunii DCCXC ), qua munus rectoratus sibi domandati rito auspicandum indicaret. Quicunque vel levi ter hunc libellum inspexerit Bottigeri ingenium et stilum agnoscat neceSSe St, neque peroratione, quae aliter scribi non potuit, hanc sibi persuasionem eripi patietur Editor.
120쪽
simi, qui, quo magis hominibus aevi sui Prodesse cupereni
consilio et exemplo, eo accuratiu Sese Composuerunt ad eorum, quibuscum res illi ESSet, more , Sermonem, I-iae rationem et Consuetudinem. Fecerunt idem Prudentissimi legum latores, qui tum demum civitatibus suis bene
consuluisse ViSi sunt, cumraeges IIOminum, quibus sancirentur, ingenio, moribus, iudiis, quam maXime aptas sent et accommodassent. Fecerunt hoc ii quoque, qui vel antiquis, Vel nostris temporibus in educandis instituendisque liberis civium suorum vel ipsi Operam ΡOSuerunt Suam, vel aliis, ut utilicis privatisque scholis uerorum animos ad virtutem humanitatemque consormarent, auctore fuerunt. Id quod optime declarari potest ex historiae monumentis, cum Veteris, tum recentioris, e quibus patet dilucide, rudentissim uni quemque in Scholis publicis bene
constituendis semper huc spectasse, ut univerSa earum Conditio ulclire congrueret cum genio seculi et e doctrinis, quibus Ρuerilis aetas in Scholis impertiri solet, semper eligerentur utilissimae futurisque civibus fructuosissimae, ut denique nil praetermitteretur, quod olim in hisce hominum studiis et moribus neglexisse pigeret. Sic, ut Pauca tantum ex ingenti, quam facile unicuique historia suppeditabit, copia delibemus, Romani olim sub Caesaribus, cum 4 oppressa libertate Rhetorum studia tantum iuventuti suae relicta esse cernerent, Rhetoribus, quorum Scholas, Iibera republica, ut impudentiae ludum cludere iusserant Censores ), amplissima constituerunt salaria et ludos, in quibus controversiis disceptandis et declamationibus peram dare ut iuniores, in ipso Capitolio aperuerunt publicos ). Pari modo Carolus ille Francorum rex et imperii Romani instaurator, cum harbarie obsita et offuscata Videret omnia, in monasteriis et primariis episcoporum sedibus Scholas instituisse perhibetur publicas, hac lege et conditione, ut cantus Gregoriani artisque grammaticae et computatoriae ibi traderentur elementa. Non ignorabat rex Seculi sui sapientissimus, maiora uberioraque in Scholis dο-
' Verba sunt ipsius Ciceronis de Orat. III. 24. ' Primus salaria constituit Vespasianus Sueton in Vespas cap. 19