장음표시 사용
171쪽
hus conviviis adhibetitur una cum parentibus, et iocis facetiisque illiberalibus, quin Verbis saepe praeteXtatis inter poculorun hilaritatem iaciatis arridere discunt pedes de Dique et brachia ad numeros artificiosissime OVere et cum uellis lubricos saltationum orbes scite implicare si Ρrobe callent, Palmarium hoc appellatur facinus. Quid mirum igitur, nullum in his relictum esse locum pudicitiae, morumque sanctitati. quid mirum, libidinum igniculos,
artibus iisce excitatos, ciborum mille condituris et vesti in entorum mollitie enutritos, in ea iam aetate gliscere et iussa minari, in qua Pentius Sepultos et consopitos etiam mura eos iacere Par erat, et iusserat ipsa immaturae aetatis
imbecillitas. Sed parentum hoc sit inscitia, temeritate et ingenti vecordia qui non solum, quid ab aliis coram liberis dicatur agaturVe, arum pensi habent, Sed ipsi etiam,
inspectantibus filiis et iliabus, a rerum Verborumque tur Pitudine arum cavent, ibique, dum genio suo indulgeant, curentque cuticulam , nilii non licere putant Vel, quod saepissime usu venire Videas, ubi paulo plus adhibe rint, sua ipsi impudenter est utiunt facinora ). Nonne 2 his factis et narrationibus, se liberos sanctiores, honestioresque fieri nolle, quam fuerint ipsi, aperte Ostendunt ΘΛut quo ore obiurgabunt tandem liberorum effrenatam licentiam, cum ipsi illis ad Omnem nequitiam fenestras aperuerint: Nonne, ut iuveni isti apud Comicum, Terent. Heaut II, I S-l0. surdo illa narrabitur sabul ac Nonne,
ut vitia quo diutius propagantur et inVeieraScunt, eo magis incrudescunt ad augenturque, haec quoque ire acqui
' Parentum pudendam hac in re socordiam et libidinosam coram liberis intemperantiam criter sugillavit, et exemplis apto illustravit Salzritannus in libello, digno sane, qui Calendis Ianuariis strenarum loco iit latur parentibus, in quos talia competunt: niveistin zur rivernulastigensirziehungi de Kinder Ersord 178 . d. nov. p. 156. seqq. Proderit etiam contulisse et diligentor ponderasse, quae oblicos erus, gravisSimus
sapientissimusque morum seculi nostri castigator, monuit in s ntagmate orationum BCrarum, Cui post obitum auctoris titulum focoro Ueberoinigeherrschende Fehler riser Zoitalters. De luctuosissimis calamitatibus, e vitiorum propagatione ad posteros Ortis, exquisite et eleganter disputavit Veii Sintenis, antistes Servestanus in Oratione hoc argumento scripta: Das man sic besonder Mor Olchen aster zurasiten habe, die err-sehende Laster de Elterii undo Orsahren civesen in f in Syntagmate orati Sacr. T. I. p. 267 - 308. quam neminem iterum atque iterum legisse poenitebit.
172쪽
rent eundo, uiliique parentibus sient multo ieiores, ipsi deinceps datur progeniem vitiosiorem p atqui his artibus imbuti. hac es renatae et perditae luxuriae peste quasi anflati scholis committuntur isti et literarum magistris ad Virtutem et sapientiam conformandi traduntur His igitur omne id exedendum et cum infinitis molestiis, irinoque stomacho devorandum est quod arenium, 'qui quidem ipsi custodis egerent, udenda intrivit inscitia. Cum enim pueri hac spe atque his animi virtutibus vix ullis disciplinae
scholasticae frenis coerceri queant; cum ferocul exultent Plerumque et Praefracta contumacia lacidissiniis irae ce-Ρtorum monitis obluctentur ), aegrorum Somnia haec esse et mera nugamenta dictitantes non soluin ipsi impatientius recalcitrant,' et pravi cupidinis urticam, intimis libris ain Concretam, ivelli sibi aegre atiuntur sed aliis etiam in eodem Secum contubernio agentibus scabiem suam assi i-cant et, quae ipsi iam dudum degustarunt Circes pocula, lubenter propinant Hic vero misera admodum est et valde deploranda magistrorum scholae conditio. Lupum, quod sertur in proverbio, auribus tenent, nec quomodo amittant, nec qilomodo retineant, satis sciunt Qui quidem etsi non ignorant, ueris eiusmodi labem penitus in- 13 sitam vix elui osse, nec medelam huic malo praesentio rem esse, ' quam quidquid est quod Sinceram etiam par tem contagione testifera inficere queat, ense recidere; malos tamen medicos, qui leniora remedia alto supercilio Spernentes Statim urunt et secant, imitari nolunt, satius QSSe rati, inania riu Verbis experiri, quam vi et minis potius deterrere quam ignominiae maculam inurere hominibus, qui resipiscere OSSint aliquando et ad frugem re dire Itaque dum haesitant, tum tergiversantur et alia
omnia caute circumspiciunt remedia, ansam raebent a
levolis ), qui nullam rem lubentius arrodunt et Vellicant,
Fateor, mihi lino scribenti ob oculos versatum esse Iocum latonis VII de Legg. p. 327. Biponi. 7 μ τρυφη δυσκολα καὶ α κροχολα καὶ φοδρα ἀπο μικρῶν κινουμενα τα των νέων ηθη απεργάζεται. Divin haec Plato, in quo consentientes sibi habebit omnes, qui in hac desudant palaestra scholasticR.'' In scholis bene constitutis assidua praeceptorum cura, prudenti severitatis lenitatisque temperamento, et vita a magistris actae sanctitate,
173쪽
ν 'DICITIA. 151 quam cliolasticam, nimiam illam, quam utant, lenitatem et indulgentiam graviter calumniandi et invidiam illis apud impetitos conflandi maximam. Hinc sinisti de cliola illa ui, i tu disseminantur rumores hinc Saepe tota Plaustra querelarum et convitiorum in incuriam et supinam Scitan tiam magistrorum Recioris in rimis, quippe cuius ii, videre, ne tuid detrimenti capiat res scholastica hinc se
Verae reprehenSione censorum, Periisse frontem de rebus, ilicet, actum esse de bonis Oribus, in prae CCPS ruere adolescentulos, subinde clamantium quo quidem omnes,
ut suem iam aciamus huic disputationi, resutare licet Quintiliani verbis Inst. r. I, I, 6.): Utinam liberorum I 4
lim iacticiis soli inius. - Gavilomus, si qui l licentius
ticis trepit, v fenua uictu spectantur. Fit c his
consuctu lo, ciniae citura. Discunt Gec miScri,iantequam sciant vitia esse inuo soluti ac luentos o Ν
I. AS AFFER INT. Euge, doctissime laetorum, quid dicturus esses, si ab inseris excitatus nostra Videre temporalVerissime scilicet senex ille Comicus:
Ut quisque silium suum volt, ita est.
cui equidem in omni re scholastica primas deserre non dubito, plurimum profici et posse et obero in ossienata ista licentia iuvenum male educatorum compescenda et liberali eorum pudore, quos nulla polluit contagio, tuendo, Xtra omnem positum est Controvorsiam Digna est, quae in hanc rem consulatur, Krebsit, rectoris olim in illustri Molitano set bori mi, deprii dentia luci a linae schola ticae regundae in Opusc. p. 227 - 57. ad quam, tanuluam ad persectum aliquod huius disciplinae ex inplar, me d- huc Composuisse et in Ostorum Compositurum esse, ingenue fateor. Sed iniqua, ne dicam, Stulta est luorundam ratio, qui in scholis, praecipue oppidanis, ubi grex discipulorum per aria urbis domicilia dispersus in ordinem, amiluniit a decurione milites, redigi non potest, nil plane delinqui volunt, et quidquid doliraverint paronises, quidquid e dissolutis et perditis civium moribus trax rint discipuli, id totum perversae PraecePto'rum disciplinae acceptum ferunt. At v trum est, O boni, prOSPicere, ut o publica civitatis disciplina bene sibi confiset, o filius omnem adspiciat sine labe domum, Mitioque carentem. Quid si quis vestra vulget baC-chanalia, qui pulchra pellicula nitidi inceditis, introrsum turpes operae pretium sane fecerit, qui disputationsem consuluerit hiemi V. l. de re scholastica scriptis optime meriti liber dei sitilichen on in Uentlichen Schulen Lips. 1789.), in primis P. 77. Seqq.
174쪽
IN VICINITATE ACADEMIA CONSTITUTARUM
Si vis ingenio probari acuto, Quod Hellas Latiumque perpolivit,
Pagellisque tuis abesse Ituin, Quod parvis solet imminere chartis, Exhortor moneoque te, libelle, ΗΕRDERU tibi postules patronum, ΗΕRDERUM tibi vindicem capeSSAS. Nil exactius eruditiusque 'St, Sed nec candidius benigniuSque. Quod si se negat his vacare nugis, Qui scribat calamo severiori Hoc, quod secula posterique possint Aetati merito invidere nostrae: Accedens timido, levique greSSuDoctis auribus haec fac, insuSurreS: ,, Quae Promto recitata nuper ore PlauSuS nescio quos tulisse dicunt, ,,Tradi iudicibus timent severis. -Quod si legeris ipsa vultu amico, Nec discedere iusseris repente Illuc, unde levem pedem intulerunt; ,,Nec risu metuent maligniorum sedi e thuri et piperi dabunt cucullos.' niandata reser, libelle, moStra, ΗΕRDERUΜque iube favere nobis, Cuius nil mihi dulcius avore est.' Haec ratio in munero directoris gymnasii Vimariensis capessendo habita prodiit linariae a. 1791.
175쪽
Cui Principis Serenissimi, CAROLI AUGUSTII
nostri iussu et auspiciis provincia rectoris in hoc celeberrimotionarum artium et literarum domicilio mihi offerretur; ri naum, ut Solet, quid emolumenti detrimeniive inde capere, quibus commodis vel incommodis, hac conditione accepta, mactari Possem apud animum meum coepi reputare. Etiamsi enim illiberalis admodum ieiuni et pusilli animi esse Puto, in omni conditione, quae ibi deseratur, statim sedere ad calculos, et quam lautum sit Stipendium, quae nam argenti undecunque corradendi opportunitas, quis
Strenarum et munusculorum ProVentus, Oeneratorum ritu,
computare digitis in universum tamen ut in omni vitae genere deligendo, ita in novo munere adeundo, aut Cir cumspiciendum et quinam iucunditatis fructus, quaeVe O-Iestiae cum illo coniunctae sint, diligenter considerandum CSSe, quis St, qui neget. Nam cum secundum tritam illam et vulgarem sententiam, nihil omnibus numeris absolutum, nihil ab omni arte beatum in hac vita reperiatur; ne munus quidem ullum Vel virgula divina, quod aiunt, nobis obtingere potest, in quo nil claudicet, nil lane mancum sit et inutilitin Prudentis igitur est, in omni mu 2 nere capessendo huc inprimis attendere animum, ut cir cumspectis rebus omnibus et rationibus eorum, quae Ρlaceant, quaeve displiceant probe subductis, singula inter se compares, et quae in iuCommoda, commodorum com Pensatione Sapienter lenias. Nam quod in alia re scite monet Terentius, multa ex quo fuerint commoda, eiuSincommoda aequum Ostferre, id ad muneris etiam cuiuscunque rationes Commode potest transferri. Μemor igitur sapientissimi huius Praecepit, ego quO-que, cum iam in eo S Sem, ut lianc novam scholae mode
randae provinciam adirem, mihi ipse deesse nolui, et quae vel iucunditatis fructum, vel molestiae sensum milii in illa administranda afferreiossent, multum diuque consideraVi. Sed ut ingenue fatear, quo diutius haec agitabam et Xa minabam Singula, eo maiora et solidiora bona in illis de Ρrehendere milii Visus sum. Obversabatur et fulgore suo oculos quasi praestringebat Princeps, quem literarum elegantiorum et quicquid ubique est pulchrarum artium Spe-
176쪽
ctatorem, Statorem, Sospitatorem meritis laudum praeconiis universa concelebrat Germania, quem liberalissimum literatorum hominum et eruditionis laude florentium Patronum praedicat inclFiaesenensis academia, praedicat commune Venustiorum et cultiorum hominum domicilium,3 Vimaria. Tanti igitur Principis praesidio frui, et studio
rum iuvenilium cursum in ea schola moderari, quae tutela et favore eius recreata laetius in dies es florescat, id vero iii summa felicitatis meae parte ponendum esse, merito urbi irabar. Arridebat porro et suavi quodam lenocinio alliciε-bat doctissimorum virorum in hoc oppido vitam degentiuna mirifica congregatio, quippe quorum familiaribus collo quiis saepe una hora ius rosicias, quam Si spissa Volumina cum pulvisculo excutias, et usque ad mediam noctem hicernae fumum combibas. Quid Vero suavius, quid exO-Ρtatius cogitari potest, quam si mihi, umbratico homini et inter subsellia scholastica ut plurimum delitescenti, cum bonam diei partem in adolescentulis singendis instituendisque Consumserin, interdum horas aliquot iucundissima eiusmodi virorum consuetudine frui et ex eorum sermoni-hus, sale ilico madentibus, honesiam animo meo Petere liceat oblectationem ἔ- Atque hic percensenti mihi singulo rum, quibus Vi maria nostra exsplendescit, nomina CCur
rebant statim in limine ipsi amici principis et rerum geren
clarum administri, FRITSCHII SCII NAUSII, GOETHII, SCHIII DTII, LYXKERI, OGTII, qui quod merito mireris in viris tanta negotiorunt multitudine distractis, severitatem laborum suavissim Musarum conSorti condire, et frontem inter veteres illa iuventutis suae nutriculas Saepenu
mero exporrigere solent. Quid Vero gratius, quid honorificentius mihi accidere possit, quam quod haec ipsa iu-
4 dia quibus illi tantopere delectantur, ublice hic profiteri
et iuventutem ad ea informare iussus sim Nonne vero hoc calcar addet adolescentibus ad eadem studia indefesso Iabore Persequenda, quibus tantum pretium statuitur a viris Primariis qui in puppi sedent et gubernacula tenent reipublicaec Succurrebat, in primis mihi in hac provincia Scho lastica administranda rem fore cum HEnDERO, at quo tropcuius ob os cuncti Ora obvertuni sua, cuius latere me
177쪽
nunquain, nisi doctiorem, discessurum, in cuius humanitate et Prudentia Omnes pes meas me recte collocaturum esse, non Sperare tantum, sed etiam considere poteram.
Accedebat, quod non nescirem, me Vimariae domicilium fortunarum mearum Ositurum esse, id est, Athenis, non
illis quidem Atticis, sed Saxonicis, non ad Ilissum, sed ad
Ilinum sitis, atque in ea urbe, quam merit merCatum quendam dicas bonarum artium et literarum, Peregrinato rum et alienigenarum crebro huc coitimeantium frequentia
celebratum, librorum et omnis omnino literariae supellectilis lauia copia instructum, ubi floret Pictura, ars Statuaria, sculptura et quicquid ad elegantiorem et cultiorem vitam Perpoliendam Xornandamque pertinet, unde non potest non ad me quoque et disciplinae meae lunarios magna et multiplex derivari utilitas. Denique revocabam mihi in memoriam scholam, cui moderandae admoVerer, bene Oratam et constitutam, docenti uini ariter ac discentium laudibus florentissimam; aevocabam in animum egregiam Ol 5 legarum de hoc Gymnasio literario optime meritorum fidem et concordiam, quibus me adiutoribus erfectoribusque OnSiliorum meorum usurum esse, tam certum mihi erat, quam quod certissimum. Unum erat, auditores humanissimi, de quo diu ambigebam, nec satis in animo meo OnStituere Poteram, utrum illud plus rodesset, an obesset Scholae, ad quam
regendam arcessebar. Vix aliquot milliaribus ab hac urbe distat Ιena, inclyta illa et totius Germaniae ore celebrata Academia, quae cum maxime Principis nostri, Curatoris Serenissimi, insigni favore et munificentia ita crevit et caput extulit inter reliquas Academias, ut quae docentium fama, discentium frequentia illi praecelleret, nulla, quae pari splendore effulgerent, Vix paucae aliquot reperirentur. Huius vicinia an scholae Viniariensi plus emolumenti, quam detrimenti afferret, cum diu fluctuabundus haesitassem, tandem, ut fit, in eam deveni cogitationem, ut in uniVersum, quam Vim habeat Academiarum vicinia in has elegantiorum iterarum Officinas, quas scholas inferiores appellare Vulgaris feri consuetudo, diligentius anquirerem, ratus, hac quaestione disceptata, controVersiam etiam de
178쪽
commodis incommodisve Ienensis Academiae ad Gymnasium nostrum redundantibus facilius osse dirimi. Sed quo diligentius haec excuSSi, et quae in utramque Partem G disputari possunt, perpendi Singula, e liquidius mihi apparuit, quicquid de incommodis ex Academiarum vicinia
emanantibus Vulgo dictitari solet, Vel a malevolis schola rum eiusmodi obtrectatoribus temere confictum, Vel ab im-Ρeritis levium rumusculorum captatoribus nimis auctum esse et exaggeratum. Quam ob rem hanc niihi iam penitus in dui persuasionem, ex Academiarum Vicinia, quam quidam calamitatem esse clamitant fundi nostri scholastici, tot taniaque in scholas derivari posse commoda, ut si qua tenuis
ex illa contagione Scholis aspergatur Iabecula, hic quoque valeat illud Horatianum, ubi plura nitent non ego paucis olfenuar maculis. Haud scio igitur, an Operae Ρretium facturus sim, quod cum hodie muneris auspicandi gratia in hoc illustrissimo Virorum omnis ordinis et loci
conSessu Verba facienda essent, et argumentum ab hac persona et hoc loco haud alienum ertractandum, commoda e Dicinis Acti demiis au scholas reuundantia ab advorsariorum criminationibus inclicare constituerim. Videtis, auditores humanissimi, materiam me umSisSenon graVem illam quidem, vel ex interioribus literis de-Ρromtam, Sed ex communi rerum in medio Ositarum acervo ductam, eandem tamen haud parum controversam, et multorum adhuc litibus, multorum quotidianis sermonibus iactatam, ideoque expeditu aliquanto dissiciliorem. Vos igitur auditores, quo me adVenam iam antea et Peregrinum hominem prolixe admodum excepistis saVOre, eo-7 dem nunc quoque ΠοVum Oratorem et inusitata rerum Omnium specie perculsum ita sustinete, ut si minus iudiciis e stris, quae novi esse limatissima subtilissimaque, rem ip-Sam ProbaVero, conatu lamen Voluntatibus vestris eximiis satisfaciendi non plane displicuisse videar. Principio, ne artium Studio occoecati cupide iudi- Care, et, dum causae no Sirae Patrocinemur, quid Verum Postulet, parum pensi habere videamur, audienda est illo rum oratio, qui scholas Academiae vicinas graviter insimulant, Seque de adolescentulis, qui in scholis istiusmodi ad
179쪽
IN VICINITATE AECADEMIAE ΟΝsi1ΤvTA nuru 157 literarum cultum et humanitatem insorinentur, male timere, Peius augurari, Perie prae se serunt. Quae utilem ora tio ut eo explanatius et dilucidius appareat, age, singamus Patrem, cordatum hominem et de institutione illi, corroborata iamiaululum aetate e nido paterno in scholam aliquam evolaturi, valde sollicitum, talem denique, qualem sibi contigisse unus quisque vestrum Vel laetatur, Vel exoptaverit saltem, singamuS, inquam, Patrem ConStan te respuere conditionem filio in schola eiusmodi Acade miae vicina henigne oblatam , nec ullis amicorum Precibus, ut mutet sententiam, expugnari posse. Quam tandem ita Ilus hominis orationem futuram esse putatis, auditoreS Aut egregie fallor, aut hunc fere in modum scholas istas insectabitur, suaeque Velificabitur Sententiae: Plenae sunt, fateor omnes scholae vitiorum illecebris, colorem duxerunt omnes e labe seculi; sed quae iuvenum imperitorum Sanimos magis ellisiant, et ad omnem lubidinem explendam vehementius instigent, iiameae, quibus cum vicina Academia perpetuum intercedit commercium, reperi nullas. Incautis et imprudentibus ad omnem nequitiam ibi fenestram apertam SSe, Vel tu SC apparet. Puer, qui se rutae manus nondum subduxit, castigandus ille, si deli querit, et severa disciplina, ne IuXuriet, Compescendus, manum intra allium scholasticum continere dictoque audiens esse iam seri graVatur. Saluberrima praeceptorum monita in dies fert impatientius, et seu poenarum minis se rocem animum Coercere, Seu recum blanditiis et lenitate emolitre studeant surdo ista contatur sabula. Ridet et recalcitrat. Causam quaeris tantae contumaciae in tam tenera et sequaci aetate, qua tanquam molli et uda argilla quidvis imiteris et effingas ' oli quaerere in promtu St. Exemplum sibi sumit puer a vicina Academia, cuius ciVes, licentia cicademica, quam falso libertatem venditant, elatos, rena, si qua iniiciantur illis, mordere ferocius, e
ges ad coercendam eorum audaciam et temeritatem Pru
denter sancitas usque deque habere, et nihil non facere, quo pudoris et Verecundiae claustra labefactata et effracta SSe, aperte ostendant, Puer Scholasticus vel hisce suis
oculis videt, vel fando accipit quotidie. Vis castitatem si-
180쪽
siti pudorem illibatum intemeratumque Servare vis aures Deius adversus impure dicta, oculos adversus foede facta,
animum adversus turpiter cogitata praemunire Vis omnem impuritatem abeSSeientius a mente tenera, hae Omnia eo tenacius arripiente, quo magis omnes a natura ad haec
proclives sumus Obsecrandus mihi es, O bone, et per salutem filii tui obtestandus, ne puerum tali scholae immittas, quae Prope abest ab Academia. Illic iuvenum custode remoto lascivientium effrenata dominatur Iubido illic
matronarum et puellarum pudicitiae non clandestinis machi nationibus, sed aperie insidiatur adolescentum male feriatorum turba: erstrepunt illic canticis imΡudicis lateae, personant sagitiosis narrationibus domicilia. Mollitiao,
procaciae, impudentiae Plena Sunt omnia. Horum inale
cautorum et ad corrumpendos teneros animos mire effica cium sermonum Veneno cum Pueri in Vicina Schola commorantes inficiantur horum Xemplorum estifera labe cum Passim contaminentur; quid mirum, si et ipsi a teneris iam Perpruriscunt unguiculis, oculis, quos in libros unice desi xos habere oportebat, ubique iam Venantur Virgines, exocapillo nitidi et unguentati Volitant, et eodem tramite incedere gestiunt, quo ciVe Academicos, strenuos, si diis
placet, uellarum, non MuSarum cultoreS, Summa alacritate praecurrere intelligunt. Adde aliud iis, quae iam dicta sunt, haud inferius detrimenium. Pueri, qui vix ptima earum literarum, quibus illa aetas impertiri solet,
10 elementa bene didicerunt, iam crista erigunt, sumunt animos, et cum Viciria, quod aiunt, Stesichori perceperint, carceribus scholasticis se proripere et evolare gestiunt ad ampliora Academiae spatia. Miraris hunc festinatum et praeposterum puerorum in Academiam discessum, quippe quos tres quatuorve etiamnum annos haerere in subselliis scholasticis et ignorantiae tenebras menti suae offusas soli dioris doctrinae luce discutere Par erat. ixaris arentum socordiam et praVam indulgentiam, quod perverso isti et pernicioso filiorum studio discessum in Academiam non maturandi, sed anticipandi velificandum sibi satisfaciendum que putent. Mirari noli. Causam tantae perversitatis non