Opuscula et carmina latina;

231쪽

spectu quotidie admonerentur, quid spectandum sibi, quo contendendum esset, In aetextu deposita, accipit a prae

tore togam puram, Virilem, Romanae civitatis testem locupletissimam, nec ab alio, nisi a cive Romano gestandam. Addit cohortationem magistratus honorarius, nuncupat vota parens, subiiciunt verba bene minata cognati, acclamant Quirites. Quo facto ascendit agmen inter Plausum et favo rem circumfusae turbae, Virtutes maiorum et gentilitia deco ra commemorantis, cliVum Capitolinum, et in augustissimo populi Romani sacrario, ubi Verbis rite conceptis munera auspicabantur omnes magistratus, sacrificabant consules et Ρraetores in bella ac provincias profecturi, quo Pompa ducebantur et trium I hi, ante aram Iovis Optimi Maximi vota suscipit, tironem iam ad Viros transscriptum Custodi urbis et universi populi commendat, offert victimas '). Onium

inde reVersos , sacris rite Perpetrali , Xcipiunt epulae. Accumbunt convivae. Afferuntur munuScula, bonae SCae Vae causa tironi oblata,

- undique magno Pulga domus strepitu resonat, plausuque remugit.

Nemini profecto mirum videri debet, laetissimam huius diei 5

recordationem nulla unquam oblivione in animis suis obliterari passos esse Romanos ), quippe a quo cives Romani

' Quaecunque tandem suerint origines praetextae in pueris et puellis ingenuis apud Romanos, hoc satis apparet, non tantum pudoris custodiendi causa v. Casaub ad Pers V, 30. p. 155.), sed e etiam consilio gestatas esse, ut intelligerent praetextati, elaborandum sibi esse, ut similes fiant summis magistratibus, quorum inSigne erat praetexta. O-nuit hoc iam Ernestius de disciplina privata Itomanorum in opusculis Philol. p. 38. ' Tironem toga vestitum statim a tribunali praetoris cum comitatu deducentium petiisse Capitolium, ex insigni loco Valerii Maximi V, 4. . ubi Cottam protinus ut e Capitolio descenderit, Carbonem postulasse narrat, recte collegit iam Ald. Manutius in Quaesit. p. Epist. T. IV. Lam pad Grut p. 277. Nec praetermisit, si bene memini, Nychitis de Capitolio, qui liber iam non est ad manus. Ad sacrificia in Capitolio a tironibus oblata referendus est etiam locus Appiani Beli. iv. IV, 30 p. 571. T. II. Sch eigh ubi refert, in triumviralium proscriptionum tabulis scriptum esse nomen Atilii adolescentuli illo ipso temporis articulo, quo tirocinium suscepturus in foro ει ως ἔθος ἐστὶ, συν στομα φίλων ἐπὶ θυσίας ἐς τὰ ρά.

''' Tostatur Seneca Epist. IV. p. 152. aris. Tenes utique memori , quantum senseris gaudium, cum Praetexta posita, sumsisti togam uirilem, et in forum deductus es. . Maius aspecta, cum puerilem animum

232쪽

esse inciperent ei, quod Vulgari sermone de tironibus illis foretiatur, forum tittingerent et canapum aritum. Ab illo

enim tempore et togatam militiam ei campestrem inchoabant. Applicabant se ad virum aliquem illustrem, cuius contubernio et quotidiano usu multum proficerent ), intererant con cionibus populi iudicibus et causarum Patronis operam navabant assiduam, mox ipsi accusatione civis clarioris et in

re publica iam diu versat tirocinium forensis eloquentiae 6 posituri Iidem campestribus meditationibus quotidie de- Sudabant, pugnabant ad palum, decurrebant, natabant in Tiberi inspectante adhortanteque Populo ), mox, Si

deposueris, et te in viros philosophia transscripserit.' Et incipiebat omnino vita publica civis Romani ab illo die. Hinc solemne fuit oratoribus Romanis, si vitam et mores adversarii perstringerent, initium facere ab illo die, quo togam virilem sumserat. Sic Cicero Antonii scelera recenset inde a tirocinio eius hilipp. II, 18. Sic Antonius, quaestor Caesaris, insectatus erat ompeium ratione, in qua erat accusatio ius usque a toga pura, ic isti. VII, 8 p. 690 Graev. Hinc lux pluribus orationibus Ciceronis, in quibus adversariorum crimina in accusatos coniecta v. e. in Coeliana, et pro Murena ita refutat, ut vitam eorum inde a tirocinio Xponat.' Sic Scaevolis, auguri et pontifici, erudiendum se tradidit Cicero tiro, v. mezel ad Cic. Brut. c. 89. p. 213. Apprime huc facit locus dialogi de Corrupi eloquent. C. 34. P. 135. d. SchulZ. Apud maiores Ostros iuvenis, qui foro et eloquentiae parabatur, imbustis iam domestica disciplina, deducebatur a patre vel a propinquis ad eum oratorem, qui principem locum in civitate obtinebat. Hunc sectari, huius omnibus dictionibus interesse sive in iudiciis, sive in concionibus adsuescebat. CL Abram ad Cic. pro Coel. 4. p. 298 Graev. Atque hoc proprie appellabatur forum attingere, quod multi perperam intelligunt de ipso tirocinii die, quo togam accipiebant a praetore. di sis loca ab interpretibus laudata ad Cic. ad Divers. V 8. '' Solebant vires suas periclitari in iusmodi accusationibus dolescentuli generosioris indolis. Exempla dabit Cicero oss. ΙΙΙ, 13. 1 . de orat. II 08. Et laudi dabatur, si nobilissimum quemque arriperent, crediti, ut Quintiliani hac de re verbis utar XII, 7, 3. Obsidem rei publicae

dare malorum civium acci Rationem, sive, quod Romani, ut pulchre Observat lutarchus in Lucullo c. I. T. III, p. 275. uiten. πάνυ βουλοντο τοῖς δικουσιν επιφυομενους οραν coGπερ θηρίοις ευγενεῖς γρυλα κας Adde, si plura cupis, Gesner ad Quint. V, 3. 13. Ex hoc more explicanda est phrasis, tirocinium ponere, quam vulgo Pessime accipiunt de solemni togae virilis accipiendae actu. in loquendi ratio ducta est ab illa consuetudine, qua apud priscos Romanos tirones ali ius mdiu silentio et modestia cohibebantur, et auscultabant tantum, non loqueban

tur. Hoc ipsum appellabatur tirocinium. Proinde, si primum ipsi prodirent verba facturi coram iudicibus, ponebant tirocinium, id est, deponebant silentium, cui adhuc adstricti fuerunt. Hinc tirocinium ponere in universum dicitur, qui primo eloquentiae specimine edito gloriolam au Cupatur apud Liv. XLV, 37. '' Notissimus est, sed hic quoque exscribendus locus egeti I, 10.

233쪽

belli occasio adesset, in castris sub custode aliquo seniore vel ipsius ducis, qui cum imperi esset, auSPiciis, Silpen dia merituri. Atque haec totius instituti ratio, quam leviter ei quasi extremis lineis tantum adumbratam hici OsuimuS, Cum uberior eius declaratio ex antiquitatum Romanarum scriptori hiis facile depromi queat, a quibus initiis rofecta, quo sonte derivata ad Romanos pervenerit, eo diligentius dispi cere et anquirere debemus, quo magis constat, hoc fundamento omnem disciplinam et militarem et civilem, quam

reipublicae et civitatis uisciplinam vocat Cicero Vere. III, 69. subnixam fuisse et constabilitam. Haud scio igitur,

an Perae retium facturus Sim, Si quas causas huius ritus et origines in monumentis priscae artis Italicae indagasse vel ab aliis iam indagatas collegisse mihi videor, hac de literulis nostris commentandi occasione Oblata Paucis edisseram, cum in omnibus, quarum inspiciendarum mihi copia factaeSt, antiquitatum Romanarum collectionibus et compendiis Vel plane omissas, Veliarum sagaciter inVestigata esse deprellenderim. In vasculis antiqui operis, quae recentioribus temΡΟ-ribus in pluribus Italiae inferioris regionibus, in rimis in agro Campano e cryptis monumentorum Sepulcralium eruta, ab amatoribus harum deliciarum diligenter conquisita et eruditissimorum virorum iudi integris Voluminibus, Iuculentissimarum iconum seriem exhibentibus, illustrata sunt, reperiuntur complura, in quibus tirocinii solemnia et adole scentulos pallio, qui ium habitus erat Virorum, iam obvolutos a pictoribus adumbratos esse, communis Si omnium,

qui gustu aliquo harum antiquitatum imbuti sunt, opinio M.

P. 12. d. Vesal se Romani veteres, campum Martium vicinum Tiberi delegerunt, in quo iuventus post exercitium armorum, Sudorem pulveremque dilueret et assitudinem cursus natandi labore deponeret. Nimirum ex his campestribus meditationibus, quibus in campo Marti prope Tiberim exercerentur puberes ad militiam tironum appellatio in cuius etym in Graeco sermone investigando operam luserunt viri docti, cum sit vox votus Osca vel Etrusca τῶ φηβος Graecorum plane respondens venit ad omnes milites novitios Hinc explicanda est etiam odera. libr. . Horatii, ubi Sybaris est nomen fictum tironis Roniani, ob amorem puellae campestres meditationes usque deque habentis.' Multa passim observavit Passerius Cum in Xplicationibus vasorum in icturis Etruscorum, tum praecipue in Paralipomenis ad empsterum

234쪽

T Quod si quis vel unam illam collectionem, quam tribus ο-

Iuminibus comprehensam ex Pographi Vasorum undique

consarcinatis utili cavit o. Bapi Passerius Rom. I TOT ad 17 5. curiosius evolverit, inveniet plus quam sexaginta

tabulas, aere XPreSSas, quas, Si recte examinaverit, ad

hunc ritum, togiae clatronem appellant harum antiquitatum promi condi, reserendas esse, nullus dubitabit ). Prae cipue vero in his eminent, notatuque dignissimae habentur, quae duplicem ostendunt igurarum ordinem in parte antica

et postica multum inter Se diversum, sed, Si rem Ccura tius excutias, tamen eidem Consilio inservientem ). Nam quae in antica vasculorum parte plerumque exhibentur Bacchicorum Sacrorum Ompae Iustrationes et inlita scite ad

modum coniungi possunt et copulari cum tirunculorum figuris, quas in postica parte adumbratas videmus, dummodo

ad tab. X. XI. p. 39 42. Sed argutatur saepe, ingenioque nimis indulget asserius, praeconceptis opinioisibus et Etruscorum suorum studio inirunt in Dioduni Occoecatus, quaniquam in hoc de togae datione argu

mento assentientem sibi habet irrum, in his diiudicandis facile principem, Heynium, cuius verba hic ponere non pigebit: Ρaucissima sunt, in qui sibus ille Passorius c. coniectandi Iicentiae fidem faciat si unam togae, ,virilis dationem exceperis, quam vir sagaCissimus recte observasse vide situr. In vasculis hoc argumentum picturae est frequentissimum, ut ante lararium vel ante aram pater stet togatus baculo vite innixus, adstante filio, ii modo manus intra togam cohibet, modo alterum brachium X serit Pleraque ex his institutis Romam migrasse, aut ex communi vete- ris Italiae more servata esse, manifestum est. Bullam laribus suspendere,,Romani moris est Etruscis cingulum, quo praetexta Cingebatur.' Duoestigiis domestices religionis in artis Etruscae peribus in Nov. Gmment Gotting. . Ι Ρ ΙL p. 57. Potest integra rituum in togae datione occurrentium ex hisce picturis contexi historiola Primo lavabantur adolescentuli, et strigilem accipiebant a patre, quo significatum esse putat asserius, illos iam sine custodibus in balneis publicis lavari posse vid. Passerit icturae Etruscorum in Vasculis T. . ab LXXI. quam Paclaudus iam exhibuerat in Commentari de umbellae gestatione Rom. 17b2 4. p. 280 LXXII. LXXIV. Togam virilem, seu pallium accipiebant in sacrario Liberae deae T. I. tab. XXXVL Nam do de Libera, non de matre iuvenum sedentem

mulieris figuram explicandam esse bene monuit mynius I. l. p. 48. Seq. Pallio sumto praeceptis imbuebantur a patre, vel CuStode, quo Per tinent omnes illae picturae, in quibus senior exsertis humeris bacul in nixus, vultu ad severitatem composito, praecepta tradere et nescio quid Praemonstrare videtur iuvenibus brachio obvoluto adstantibus, qua in re

Praeter triginta fere tabulas in poro asseriano insignis est tabula in Vasis Hamiltonianis, quae Hancaruillius olim magnis impensis, Sed magis ad venustatem, quam ad veritatem delineatis publicavit Tom. IV. n. 8. ' Evolvondus in hanc rem est Passerianae collectionis tomus fertiusa ab CCI CCXXIII.

235쪽

hoc teneamus, quod recte posuerunt viri in hoc genere antiquitatum bene versati, mysteria Bacchica Per Campaniam et omnem Italiae inserioris oram ab antiquissimis inde temporibus ita celebraia suisse ), ut statis diebus quot annis adolescentuli iuventam ingressi in illa ipsa tirocinii so 8lemnitate simul sacris illis Bacchicis initiarentur, atque adeo

eodem tempore mystae fierent et tirones Nec si, quod Valde repugnemus Passerio, qui magna Vasculorum has species prae se ferentium copia inductus vasa ista adolescentibus a propinquis et amicis donata esse censet ut diei

quam religiosissime culti monumenta aliqua exstarent et mne mosyna. Hinc intelligitur etiam, ni fallor, cur haec a scula potissimum una cum mortuis, quos terra Conderent, humanda esse putaverit superstitiosa antiquitas h).' Antiquissimis iam temporibus orgia, quae ad Samothracia Sacra

Pertinuisse videntur, in Italiam translata esse, testis est Clemens Ale-Xandr in rotrept. p. I. D. Sytb. s. Gutberleth de myster Cabiror. C. XVII. p. 120. Nec dubium est, qui in fertilissima illa Campaniae et magnae Graeciae ora, quam Liberi Cererisque certamen dictam SS servat Florus I, 16 3. Bacchi et Cereris sacra antiquitu Suscepta et multifariam celebrata fuerint. In hymno pulcherrimo ad Bacchus apud Sophoclem Antig 1130. Bacchus appellatur: κλυταν ς ἀμφεπεις δεα- λίαν. Idem manifesto declarant picturae in vasculis Campanis et Graecis, quarum dimidiam fere partem ad Bacchanalia o initia Liberi et i herae reserendam esse, quis non videt Et cum saepissimo in illis picturis barbata senis figlira occurrat, confirmantur inde ea, quae de Baccho tauriformi, ebonem appellant e Macrobio, disputavit Matthaeus Aegyptius de Cto ostumiano p. 774. Om. I. Supplement. Oleni, Mar- torcllus in opere, variae eruditionis thesauris locupletaton elle anticheeolonia, ventite in Napoli T. I. p. 229. et qui novissime miro, ut solet, acumine hoc argumentum tractavit, sic helius in Doctrina timorum veterum arte I. Vol. I. p. 136-1 0. '' Iuvat hic quoque excerpere, quae doctae super hac re disputa tioni subiecit Iloynius in Commentatione monumenta Etruscae artis ad

mera sua et tempora evocata in Nov. comment Gotting. Om. . . II. P. 49. Est horum vasculorum in inbus initia et pompae exhibensetur Bacchicae omnino magna copia. Frequentiora ceteris sunt Xem- PIa cum togae datione coniuncta, ut adeo probabilis sit asserit con seiectura, sumta toga virili, adolescentes sacris illis esse initiatos.' ' Saepius hanc sententiam in commentario ad Picturas Etrusco rum Protulit asserius, v. c. om I. ad ab XCIX p. 95. Idem in ro-leg ad Om. I. P. XVII. bene monuit, vasa haec ornamento templorun et aedium privatarum fuisse, eademque in nuptiis, die natali, aliisque eiusmodi occasionibus memoriae ergo data esse a cognatis et miCis. Omnino hoc tenendum, multiplicem suisse usum horum vasculorum, quem χ-

posuit iam VinckeImannus in historia artis P. 203. Adde, quae ex Hai caruillio et asseri excerpta sunt in vorsione Itala huius operis batis P ea studio confecta, T. I. p. 2b A. P. 226 seq.i Scilicet, qui apud animum suum reputaverit, quanta Copia va-

236쪽

Iam Ver etsi ego is non sim, qui litem illam de anti-

uilitate et Originibus sive Graecis, Sive Etruscis fictilium horum Vasculorum inter Orentinos et Neapolitanos magnis animorum molibus diu agitatam meam facere Velim ): hoc tamen liquid apparere arbitror, SiVe a Graecis artificibus, in Italia inferiore et coloniis Graecorum degentibus, effictae fueritat et ictae, quod quidem proxime accedere videtur ad Veritatem, sive ab Etruscis, florente rerum Statu magnam etiam inferioris Italiae partem tenentibus ad Graecorum CXemPlar Compositae, Vetustissima ni erit haberi Italicae artis opera ad illa tempora referenda, quibus Romani angustioribus Latii limitibus circumscripti vel regum imperiis adhuc parerent, vel eiectis regibus in Suburbano agro latrocinia magis, quam bella exercerent ) Quae cum

sculorum iusinodi Bacchica sacra reserentium inde ab eo tempore, quo insanire coeperunt Itali se Britanni in ἀγγειοθηκαις instruendis, collectae e Sepia cris essessa sit, non potest non mirari, qua ratione, quoVeConsilio factum sit, ut haec potissimum vascula mortuis sponerent, te raque conderent antiqui regionum illarum incolae. Vidit hoc et ingeniosa explicatione rem expedire conatus est mynius Νου. Comment T. V. .

II, p. 51. Mihi in mentem venerunt ea, quae legeram apud Aristophanem de felicissima initiatorum post morioin conditione in Nanis 454-59. adde, quae ex Aristide rhetore laudavit Meiner, Vermischte christe T. III. p. 288. Potuerunt igitur in hanc opinionem venire, non defraudandos esse mortuos istis vasculis, quibus certissime constaret illos aliquando initiatos fuisSE.' Historiam huius controversiae, in qua disceptanda pro aris et socis pugnare sibi visi sunt Florentini, Guarnaccius, Gorius, asserius, Langius, vel ab Hancarvillio abunde resutati, dextre concinnavit Abbas Fe in observationibus ad Winckelmanni Stori delle arti de disegno T. I. p. 215 seq. Unum laudasse sufficiat testimonium Sisin burnii elegantis harum antiquitatum spectatoris, in Itinerario per utramque Sicialiam T. I. p. 235. Vers Germ. mille vascula Campanae vel Graecae artis loco unius, quod vere Etruscum appellari queat, reperiri affirmantis.' Vidit hoc ipsa temporum ratione admonitus, eynius in Epο-chis Etruscae artis constituendis in Aou. Comment Gott T. III. et O. Sunt tamen, qui, quae ad Etruscos retulit Heynius, pleraque omnia ad inferioris Italiae Graecos et Campanos spectare putent. Exstiterunt in illis oris opulentissimae civitates, in quibus artes etiam, divitiarum ministras et, si dicere fas est, pedissequas floruisse credibile est, diu anto bella Persica, unde artium Graecarum incunabula repetere solent, qui historiam illarum scripserunt, et docet hoc omnis historia, Colonias citius Saepe laetiusque effloruisse, quam quae intestinis discordiis perpetuis agitarentur, μητροπολεις. Bm cogitet mihi aliquis ythagoram, Charondam, a leucum aliosque, qui in Italia inseriore et Sicilia norvorunt, viros inclytos, et quae tunc nobilissimarum in ipsa Graecia civitatium fuit Conditio, consideret. um absurda illi statuere videbitur is, qui prius in coloniis insignes fuisse pictores, architectos et arbitretur, quam in ipsa Graecia Scio, multos me temeritatis accusaturos esse, qui talis affirmare ausim. Sod in viam me deduci facile patiar.

237쪽

ita sint, non est, quod diutius luctuemus et haereamus in originibus tirocinii a Romanis usurpati circumspiciendis. Graecorum et hoc fuit inventum, a colonis in Italiam inferiorem Propagatum, adscititiis superstitionum, quae ibi

animos incolarum Obsedissent, commentis eXOrnatum dicam, an inquinatum. Inde ad Etruscos pervenit, cerimoniarum 10 et Pomparum mirum in modum studiosos. Ab Etruscis Romani acceperunt, Sed quae rudentia fuit riniorum apud Romanos legum latorum, et mira in religionibus Onstituendis solertia, omni, quae corruptela depra are OS-Set civium animos, Superstitione perpurgatum ). IanSerunt tamen Sic quoque Vestigia originum illarum in tirocinio Romanorum haud Ρauca, in quibus explicandis ipsos Romanos interdum turpiter hallucinatos esse, minime mirum. Nam quod vix fidem inveniat apud hominem recentioris literaturae rudem et experiem, OS Sumus no hodie, diligentissima monumentorum veterum et rituum antiquorum comparatione instituta, multa in priscae aetatis opinionibus et institutis subtilius enucleare, quam ipsi Catones illi et Varrones, rerum Vetustate exolescentium indagaiores

laboriosissimi, sed iidem anilium fabellarum et nugacissimarum interpretationum fautores cupidissimi. Id quod adeo duobus exemplis ex Ilo Romanorum tirocinio petitis facile demonstratum dabo. Liberalibus, est Bacchi die a. d. XVII. Calend. April. celebraiis, togam puram dare adolescentulis consuetos fuisse Romanos, vel e digeri Ciceronis

loco ad Att. VI, I p. 580 Graeu ubi vid Corrad.): Quinto Quinti fratris filio) Liberalibus togam puram cogita

' Antiquissima praetextae Romanis pueris concessae Vestigia habes apud Plutarchum in Romulo c. 20. T. I p. 68 ubi filiis Sabinarum raptarum hoc a Romulo tributum esse perhibet. Nam quae de Tarquinio

Ρrisco refert Macrobius I, 6 p. 228. mihi satis firmo fundamento nixa esse non ridentur. Non abhorret igitur a vero, tirocinium mature dmodum, vel sub ipso Romulo, a Romanis fuisse susceptum. Sed respuerunt Omnem, si qua tunc iam illi adhaeserat, arcanorum sacrorum Corruptelamo licentiani. Nam, ut pulchre in praeclaro loco de religione Romanorum docuit Dionys Halicaria. II. I 8 p. 273. Reisk diligenter caverunt inde a primordiis civitatis, ne coitionibus arcanis, pervigiliis, aliisque id genus sacris, quibus apud Graecos et vicinos populos omni nequitiae se nestra aperiretur, aditus ad suas religiones cum publicas tum privatas

pateret, υδ αν Ζοι τις παρ' υτοῖς βακχεια καὶ τελετας ἀποψρήτους, verba sunt Dionysii. Egregie hac de re disputavit Beckius in dissertatione ergusonii historiae Romanae Vol. III. . II. praeinissa P. X. se b

238쪽

biam dare, abunde patet. Hinc ipsa toga pura liberior audit Ovidio 1V. Trist. 10 28. . Iam dici non potest, quan-

iun aestuet et in Omnes partes se Vertat OVidius in eo Fasio Tum loco, ubi causas, quare hoc potissimum die toga liberadetur tironibus, se redditurum esse profitetur Fast. ΙΙΙ, zz - 8S). Nimirum post varios conatus, quibus eXtricare SESE Ex hisce angustiis studet, tandem eo delabitur, ut ideo hunc diem olim liuic rei constitutum esse arbitretur, quod rustici frequenter tunc coirent in urbem:

Ergo, ii tironum celebrare frequentia possit, Visa dies dandae non aliena Ogne.

11 Atqui recordari debebat poeta nosculorum undique decer-Pendorum, quam veri indagandi studiosior tirocinii solemnia apud Populos, unde ductus ille mos ad Etruscos et Romanos transiisset, arctissime coniuncta fuisse cum sacris

Bacchicis, quibus tunc rimum initiarentur adolescentuli, et cum Libero atri Liberaeque, id est, Cereri haec Μy

steria celebrarentur, nomen hinc haesisse Vestiment seu togae virili, quae et ipsa iam libera appellaretur ). At sorsan haec temporum et locorum longinquitate nimis offuscata fuerunt. eminisse certe poterat illorum Bacchanalium, quae duobus seculis ante poetae aetatem Subito ex Obscuris, in quibus diu delituerant, cubilibus prorumpentia, ut foeda aliqua tempestas, in rem publicam ingruerant, et Posthu

miano Scio validissime depulsa fuerant ' ) am in his

' Si missis tymologorum vanas umbras assectantium argutationibus etymon vocis liber et totius, quae inde descendit, familiae dispiciamus, facile apparebit, vocem esse non e Graeco fonte ductam, sed india genam Italiae. Memoratu dignus est locus Ciceronis II. at Deor 2 . s. 62. ex quo cognoscimus, Liberum fuisse arcanum et mysticum Bacchi nomen. tqui ingenui tantum initiari poterant. Hinc vulgaris illa et communis libertatis notio. Filii et filiae familias fiebant Liberi et Liberae, dum initiarentur, et nomen illorum deorum in sacris sustinerent. Hinc factum est, ut cum ευφημισμω quodam pueri et puellae ingenuae

liberorum nomine comprehenderentur, cum servorum suboles vernae p-

pellarentur. Haec est mea qualiscunque de originibus huius vocabuli sententia, quam nemini obtrudam, nec pugnabo, si quis cum cheidi in Lennepti Mym. p. I 205. a Graeco λείβειν, aut cum Seneca de Tranquian. c. 15. p. 687. ab animo curis libero repetere velit.' ' Nimirum hic quoquo a communi sententia mihi discedendum esse Video. unquam enim mihi persuaderi patiar, nefandam illam, quae.ΡΟ-stumiano Cto historiolam ius dedit axius in nomast. T. I. p. II3. seq. exstirpata est Bacchanalium licentiam nuper demum, quod nec

ipse Livius XXXIX, 8 diserte affirmavit, a Graeculo in Etruriam inve-

239쪽

mulia, quae antiquioribus illis Bacchi iiiiiiis perpetrata fuisse, l2

eiicturi Vasculorum nobis constat, Romae etiam et in sini timis oppidis conciliabulisque agitata esse e Liviana narra

tione XXXIX, II IS. facile est ad intelligendum ). Sed pergimus ad aliud. In nobilissimo loco, in quo

Cicero Severiorem maiorum disciplinam in coercendis tironibus commemorat pro Coelio C. 5. s. 11. Verba illa: nobis quidem olim annus erat unus a cohibendum bra

ctam et deinceps per universam Italiam, Campaniam etiam, disseminatam esse Iino Bacchica illa initia, multis seculis anto iam Dodis flagitiosis que ritibus in Italia inferiore contaminata, cum internecione fere opulο-xum, assiduis bellis et cladibus exhaustorum, qui olim illis obstricti uorant, ipsa quoque deleta et oblivione obliterata videbantur. Sed propagata tamen erant clanculum et inter paucos. Subito, quae dudum intercidisse videbantur, sacerdotum machinationibus et muliercularum pruritu ubique recruduerunt. Qui historiam arcanarum societatum , quas OStra aetas post longum intervallum subito renasci vidit, perspectam habet et cognitam, non mirabitur, idem prisco aevo fieri potuisse. Nec est, quod Livii auctoritate nimium moveamur. Memoriae mandavit ea, URe rumoribus tunc, cum res in vulgus emanaret, percrebuerant. Non capit hic locus subtiliorem disputationem, alias cum de sacris pertari eis onagDeae i. e. Liberae agendi locus erit, instituendam. Nam in his quoque antiquissimorum illorum initiorum, per universam Italiam diditorum, reliquias quivis facile agi 0SCet.' Commemorantur a Livio nocturni coetus, bacchantium ululatus, fanatica corporum iactatio, matronae, Baccharum habitu, cum ardenti bus facibus discurrentes, et lavationes, antequam Bacchicis initiarentur tirunculi. Quae quidem in vasculis etiam saepissime obvia esse, nil mirum omnibus enim orgiis haec fuerunt communia Et in sarcophagis etiam marmoreis, aliisque anaglyphis passim reperiuntur. Sed quae in aliis antiquae artis operibus haud temere invenias, sagitiosissimas voluptates et stupra, quibus Bacchanalia illa conspurcata fuisse tradidit Livius, in vasculis etiam graphice depicta videas, v. c. apud Pavserium T. III. ah CCI in quaeXplicanda mirum portentum conflavit Passerius, et apud νHancarvi lium T. IV. n. 123 128. et quae de caedibus et cruciatibus illorum, quos propter spreta sacra machinis illigatos abriperent, narrat Ficulnia apud Livium XXXIX, 13. lucem foenerantur obscurissimae imagini in vase Vaticano apud Gorium in Muse Etrusco T. I tab CLXXIII. et Passerium T. III tab CCC. Fuerunt igitur, ut ea ad inckelm annum T. I. p. 216, qui hac similitu dine inducti totum hoc vasculorum genus ad haec tempora, quae notavit Livius, referendum esse contenderent. Quam opinionem docte iam refutavitneynius ov. Comment T. III. P. II p. 53. et inprimis T. V. P. II p. 45-q8. in eo tamen parum cum nostra sententia concordans, quod Liviana bacchanalia plane diversa ab illis antiquioribus, quae vasculorum iconibus expressa Cernimus, statuit. Enimvero omnia pulchre cohaerent, si una eademque fuisse, sed e latebris, in quibus apud Campanos sepulta fuerunt, excitata, quam Con' iecturam egregie confirmant, quae de aculla Campana sacerdote, filios suos primum initiante, narrantur apud Livium. Sicco pede, quod aiunt, haec omnia transiliit Matthaeus Corellius, hic enim est, quem Aegyptium vulgo nominant, in commentario indigestae eruditionis pleno, quem illo ad tabulam in vico Bruttiorum, terra di Teriolo, inventam et in u-seum indobonens translatam, qua continetur SCtum Postumianum, compilavit, et excerpsi Drakenborchius T. VII. P. I97. seqq.

240쪽

218 DU ORIGINIBUS TIROCINIIchium toga conStitulus aperte, quod e tota orationis serie efficitur, e consilio Proseruntur, ut modestiae et pudicitiae custodiendae tirones impense Studuisse declaret. Nec dubitandum est, quin hunc sensum antiquae isti consuetudini ipsi iunc temporis subiecerint Romani. Sed vasculorum fictilium, in quibus tironum utramque manum palli collibentium frequentissimae occurrunt imagines, diligens contem-13 platio ' facile nos in eam adducet sententiam, Perantiquum hunc morem e Graecia in colonias Italiae inferioris migrasse, et inde de manu in manus traditum ad Etruscos etiam et Romanos aditum sibi patefecisse. Opportune ad modum hic nobis sese offert Artemidori, doctissimi in re futilissima interpretanda commentatoris, narratio 'OPMq.

I, 56 p. 48. de disciplina epheborum Atheniensium Αρὴ

τον φηβον ἐν χλαμυδι καὶ την δεξιαν νειληst ιενην χεινοι το αργην εἰναι καὶ προς εργα καὶ προς λογους την χεῖρα. Scilicet cum ex his Artemidori verbis, una ex Aristotelis

fragmento coniectura satis probabili colligimus, antiquioribus temporibus, nam postea desitus est hic mos, ephebos Prim Post chlamydem Susceptam anno in gymnasiis adhuc

exercitandos, nec dum custodiae caStellorum Praefectos, assidue concionibus civium et si qua alia publice administrarentur negotia, peram dedisse, ut notitiam aliquam rerum

civilium sibi compararent, prius quam ipsi ad rem publicam accederent ) Haec si perpendas, facile intelliges,

' Illustrarunt hanc figuram, vasculis illis peculiarem et plus centies obviam asserius T. I. p. l. vonarota in Explicationibus monumentorum Etrusc. per Dempsteriano de Etruria regali additis T. II. p. 17. mynius Nov. Comm. T. VI. . ΙΙ. p. 57. '' Hunc locum, misso, ut solet, auctoris nomine laudavit Suidas s. v. ἔφηβος T. I. p. 921. et Cum ignoraret sedem eius, Ialesius ad Excerpt. eiresciana p. 3 . retulit ad Olybium. Observarunt errorem K sterus ad Suidam et Graevius ad Cic. pro Coeli c. b. ec sumsit haec Artemidorus e Polybio, Romanorum mores describente, ut nonnulli suspicati sunt. Nam qui totum illud caput Artemidori perlegerit, statim intelliget, de ephebis Atheniensium ibi sermonem esse.' ' Epheborum apud Athenienses disciplinam a nemine, quod sciam, satis dilucide expositam turbavit etiam Barthelem ius Voyage u Dunc Anacharsis T. III p. 211. seq.), ideo parum intellectam esse putem, quod

cum hac quoque in re multa, ut fit, procedente tempore novarentur et pristina severitate remitterentur, ad temporum rationem Parum attenderent viri docti et pormiscorent omnia. Anno XVII. Retatis exacto O

lemni die εψλήβια Meurs Graecia Feriata V. p. 129. onmes qui simul hanc metalcm attigissent in inscriptione vetere assi Venetos e Graecia