Opuscula et carmina latina;

371쪽

DEUM EX MACHiXA IN RE IcΕΝICA ΛΕΥΕnum 349 Ioca, quae huc sacere viderentur, undique conquirere, monumenta antiquae artis, quae ad illustrandam dearum illarum figuram adhiberi posse noveram, inspicere ei quae bonum interpretem decent, diligenter facere Omnia. u- Veni plura, quam ab initio credideram. Quid multa Θ crescit opus; rolusionem Scribere inceperam. Exit liber. 4Enimvero magno iam insoriunt me mactatum esse intelli gebam. Disputati prolixa et extra oleas, quod aiunt, multum evagata non cadebat in angustias libelli scholastici. Tempus vero rationis de integro ineundae et IIOVae Xarari daemon suppetebat. Hic statim mecum deo ex machina

tibi opus est, qui subito interventu te ex difficultatibus istis

expediat. Nec mora. Adfuit deus, non ille quidem se cundum proverbium illud, sed, quod mireris, ex ipso Pro verbio opportune enim haec pupugit animum cogitatio: quid, si proverbium pervulgatum et omnium ore tritum:

Heus exonachina e ratione rei Scenicae aΡud Veteres Paucis,

sed quantum eius fieri potest, dilucidius, quam adhuc factum est, illustrandum tibi sumas plicium facium. Tradidi uberiorem disputationem de Ornamentis Furiarum tragicis librario, qui operam suam benigne Ollicebatur, sumpti bus eius excudendam et his ipsis nundinis Lipsiensibus ni typographus obstiterit, Vulgandam I. Animum deinde ad machinam illam scenicam eo lubentius adverti, quod inenarrando Aeschri nuper mentionem eius a me iniectam et de vero eius usu aliquid disputatum esse, probe memine

ram ) Haec igitur pensitare iterum et ad Xamen reVO' Libello, qui thootisca litigia exarandus suit, quod Latina emtorem dicam an lectorem vix inveniunt, hunc titulum praefigendum esse putavi: Die Furienniaske, im Trauerspiele nil aus de Aildwerken deralter Griechen. eimar, osmania. 1800. Ut omnia, oculis subiecta, melius apparerent, additae sunt figurae tabellis aereis exscriptae.' LQuaorebamus in loco insigni Eumenid. 00. seqq. 395. Herm.

quonam machinamento Minerva, e promontori Sigeo in arcem Athenarum advecta, in cenam producta fuerit. Monendos ibi esse putavi tirones, capienda esse haec Verba de machina, qua dii apparuerint. Caeterum notatu dignissimus est iste locus et emendatione, ni fallor, iuVandus. Praedicat Minerva summa celeritatis impetum, qua advolaverit πτερωνατερ ροιβδουσα κολπον αἰγίδος. Non satis intelligo, quid sibi velit illud, ροιβδει κολπον αἰγίδος. oc apparet, et monuerunt iam scholia

graeca, Minervam umbone aegidos expanS pro Vel Usam esse, Cum ne-

rem tranaret. Sed quid est ροιβδεi κολπον ' Vossitιs, qui hoc loco scite usus est ad sententiam suam de diis absque alarum opo volantibus

372쪽

care nec a con8ilio, quo haec a me scribi solent, valde alienum, nec a DidaScalico meo, quem iam dudum aro,

longe remolum eSSe arbitratus sum.

Qui ludos scenicos frequentant nostra aetate aciliatos, hodie adhuc poetas ad deorum et geniorum, Coelitus Te-Ρeni sese demittentium et inextricabiles fabularum ambages adventu suo expedientium, mirificam planetraesentiam confugere non ignorant. Hinc in nostro quoque Scenarum

apparatu machinamentis eiusmodi et fabricis, quibus descendant dii ex machina, opus esse facile intelligitur. At,

dii boni, quantum claudicamus Ierumque in Rrum Onstructione et usi Non de scena aliqua Sermo est in obsolet quodam et putrescenti iuguriolo a circumforane Scurrarum et Ambubaiaruna grege per Vicos et compita eXStru

ctis Delicias eiusmodi ad HOgarthi picturas, Propter Scurrilem hominum ibi adumbratorum deformitatem effuso O

tius Europae risu exceptas, amandamus ) Verum enim- ver in illis quoque theatris, quae Primaria Censentur OPu-

Ientissimarum civitatium studiis sustentata, dici non Potest,

constabiliendam in Epistolis mytholog T. II. p. 166. vertit: indlauterschol de Aegis Schoos. Sed ροιβδουσα referendum est ad Miner- am , ut O ιβιεῖν κολπον significet cum Vasto impetu et stridore quodammoVere clypeum. Dura profecto et inusitata loquendi ratio. Legi apud Lycophronem 2 7. κρηναῖον ροιβδειν γάνος. Sed multum discrepat a nostro loco. In Aldina fuit οιδουσα. Legendum esse puto πτερων τερτ' ἐδουσα κολπον αἰγίδος, tumore infans sinum aegidis Non me fugit, ἰδεῖν fere semper neutrali significatione gaudere. Sed non dubito sim Aeschylo antiquiorum formarum studiosissimo activa etiam forma adhiberi potuisse, qua derivatum eius ἐδανειν usurpari vel ex vulgaribus Lexicis constat. Et permutantur ἐδεειν et οἰδάνειν. V. Ialchen ad Herod. III. p. 261 63. Spectat huc glossa Hesychii OGOυντες, γκουveες. Caeterum ita placuit haec Minervae bigis in aere vectae et aegidis opera votificante priscae aetatis artificibus, ut gemmis affabre insculperent. Exstat antiquum ectypo gemmae e Vitro conflatum in collectione nobilissima Townloyana Londini. v. assie 's Catalogue n. 1755. Equos posterioris aetatis artificos expulerunt noctuis, cuiusmodi gemmam in thesauro Stoschian laudavit Winckolmannus ab de St. p. 66. n. 216 in aere

expressit Tassius i. XXVI. 1756.' In ore et manibus est picturae eiusmodi, in qua hominum istius farinae illuvies et esuritio lepide depingitur, et apparatus scenicus in tugurio rustic magnifice explicatus salse perstringitur, effigies aere expreSSa. Eminet ibi inter alia currus scenicus, Medeae haud dubie volatui Ccommodandus, in superiore contignatione una cum dracoitibus iubatis misere delitescens et funibus crassioribus, ne avolet scilicet, colligatus. Fertur notissimo titulo apud Anglobritannos Strouin acti esses ressin in a

373쪽

quanta in his machinis, curruum per nubes tractorum nomine Vulgo Veniunt, et conglutinandis et praecipitandis versetur hominum incuria, quanta illiberalitas et turpis inscitia ). Suaviter sane risuri essent et caput non sine indigna-61iuncula quadam quassaturi Graeci homines et Romani, si repente ab inseris revocati fabulae eiusmodi per deorum mi

racula et crebras itiones raptatae, quibus pullulat iam scena nostra, Spectatores assiderent. Qua in enim mentem illis Putamus futuram esse, si histriones aut mimas quatuor fu- Dibus, quovis rudente pinguioribus, in aere librata et funi culis, ne Draecipites ruant et cerebellum dispergant miserae, anxie inhaerentes magna cum Pompa et instrumentorum musicorum concentu tinnulo ad scenam detrudi videant pNum ergo aliter haec res administrata fuit apud antiquos Graeciae et, quotquot Graecorum Vestigia PreSSerunt, O

pulo. Sicluto interrogaturos esse nonnullos, qui haec legant. Sic est rofecto, O boni Nec dubito, me facile

vos adducturum esse in Sententiam meam, Si hoc unum O

gitaveritis, non potuisse ab alto demitti haec in theatris an liquae Graeciae et Italiae. Sub divo erant Sedes spectato rum, rupibus ut plurimum et montibus in hemicycli sor-

Ν quis putet, me in his ineptiis deridendis esse nimium et di

cacem, testem locupletissimum producendum esse putavi Rousseauvium, qui nugas scenicorum in celeberrimis oppidis, Lutetiam Parisiorum putave Lugdunum, multo sale defricans haec habet de machinis hisce caelestibus. Lubet ipsum audire se mone vernaculo se Les char de Dieu et des siesses soni composes de quatre solives encadrees et suspendues aune grosse Corde en formera escarpolette entre es solives est une plancheen travers, fur laquelle te Dieu 'asseye et surrae evant pendisii mor-cea de rosse tolle arbouille qui seri de uage a ce magni sique Char. On voit vers te has de a machine illumination de elix o trois chai delles uantes et a molacheos qui tandis que te personi age se demenis en raniant dans son escarpolette, Ponsument out a son aise. Encens digne de la divinit0lV L nou velle Helois Ρ ΙL Letire XXII. p. 491. d.

Lausan Gemina germana tradidit de his deliramentis in apparatu scenico saepissime obviis Schutrius Allonavi ensis, vir in hac palaestra probe Versatus, in libello, qui nuper prodiit, theotisce scriptor and undTaschemvorterbuc fur heatersi eunde. Hamburg 1800. s. V. Volken-Wagen p. 181 quamquam monet ibi, Francogallos hodie subtilius haec architectatos esse, nec indigere amplius funibus ductoriis Nimirum hoc satis apparet, nos turpiter delirare in his machinationibus. Subit hic animum recordatio illorum, quae Malonius memoria prodidit in opere nuper

editor Historica account of the Nise and Progress of the singlis stage sedit Bas. p. 12 et 3 ubi resert e vetustis chartis praeceptum histrionibus inculcatum qui fabulam diluvii Noachitici exhiberent: In aliquo superiore loco, sive in nubibus, si fieri poterit, loquatur deus.

374쪽

352 DCils EX MACHINAmam Xcisae, Sub divo pulpita et Scenarum structurae, in quibus actorum et Scenicorum hominum Versari poterat in clusiria Sero demum cum Solem et aestum pati nequirent magnanimi Romulidae, Velaria inVenta esse accepimus et ingentia theatrorum umbracula ). Quae cum ita sint, satis liquid apparet, in cena, cui iecium non impenderet, funium istorum demissionibus et deductionibus locum et plane nulliana relicium fuisse. Nam hic quoque valet pulcherrimus iste Versus Lucretianus, quem ab alia disputa tione in usum nostrum convertere nobis liceat ΙΙ. 1154. ex

Haud ut ollinor, enim mortalia saecla superne Aurea de coelo demisit lanis in arva ).

Aliter igitur instruenda sui tota ista machinatio, ut in

sublimi apparerent, quos vel curribus vectos, ut inervam in Eumenidibus nostris, vel alio modo praesentiam Suam manifestantes inducerent Oetae, dii ac heroes Id quod dupsici fere ratione machinatores, quibus ad haec ministeria uterentur poetae fabulam docentes, consequi potuerunt. Nam vel eas architectari poterant machinas, quae, ut Se

necae verbis utar ep. 88. . 387. edit Paris I 607.ypog-

' Do velariis veterum res nota vel o ipsi de Amphith. c. 17. 18. p. 1036. seqq. opp. et exstat peculiaris ea de ro dissertatio Lanzani, medici errariensis. Non solum ita amphithoatris, sed etiam in theatris, ubi

sconici ludi ederentur, Vela ad defendendos spectatores adversus solem X-

sans fuisse Vel ex vidi et roportio abunde patet. Videantur . D. ad Properi III, 16 13. At scenam ipsam, in qua ageretur sabula,

velis istiusmodi semper caruisse persuasum habeo, quamvis disertis auctorum locis rem firmare nequeam. mo magnus ad spectatores fructus ex hac scenae clara luce persusae apertura propterea redundare debuit.

quod ipsi in umbra desidentes acutius omnia discernerent Sed haec ad aliam disputationem pertinent. Vide interim, qui refragari videtur, sed pro nobis militat Iuven. IV, 123. '' Locum hunc luculentissimum e catena Homerica II VII, 18. illustrandum esse, viderunt forsitan iam alii. Nam commentarios consulere iam non Vacat. Sed obserVandum est, a Graeculis, qui omnia in risum iocumque verterent hanc quoque Homericam imaginem in usum iocumque detortam fuisse. Ut Platonem taceam, pleni sunt dialogi Luci an ei sacetis in catenam istam auream dicteriis v. c. in ovo Consul. c. 4. . ΙΙ. p. 628 eq. et Quomod. ist congc. c. 8. T. II. p. 10. Picturis totam rem X preS sam fuisse, quis dubitet Propositora pictor aliquis Iovem in nubibui sedentem, quem, quotquot sunt mortalium in terra detrahere frustra conarentur. Detorsit hoc alius in picturam magis ridiculum et facete indiextudit ortum enoris humatii, a Iove desuper terris immissi, καθίμησιο graeca voce appellare liceat.

375쪽

mata exhiberent per se surgentia et tabulata tacite in sublime crescentia. Sed haec ratio sero emuna valuit in

scena Romanorum ea tempe State, qua omni Volii Pta Spectaculorum ab auribus ad oculos migraverat, omnia, sitiam quac natura negavisSet, per ciri in tentantium Tacit.

An n. XIV, 2.). Ignorarunt hanc insaniam Graeci antiquiorum temporum ). Una igitur reliqua fuit via, qua,

quod in sublimi gereretur, ob oculos ponere poterant spe lctatoribus. Quod in inferiore cenarum contignatione apte excogitatum fuerat, ut cenae essent verSaliles et ductiles,

' Non occurrit hac significatione πῆγμα apud Pollucem, ubi de thoatris disputat doctissimus grammaticus, sed usurpavit de fabrica iam

Hero in vett. Mathem. Sub imperatoribus et res et Vocabulum egma vulgari coeptum. De egmatibus multi multa post ipsium de Amphith c. XXII. quos in compendium redegit Gesii erus in Thesauro f. V. Sed quibus initiis orta in theatra tandem processerint, nemo, quantum equidem explorare potui, hactenus declaravit origines egitiatum o Poliorceticis veterum repetendae. In obsidionibus turres plurium tabulatorum admotas esse moenibus, in Vulgus notum. Atqui constat istas turres et ἐλεπολεις tanta solertia constructas fuisse, ut in terrorem oppidanorum subito a mole admodum exigua in plura tabulata X crescerent, plicatiles scilicet, et cochlearum ope Celeriter erigendae, myργοι πτυγμενοι ἀνέ-

σταντο, Appian Civit. IV, 72. . ΙΙ. p. 62 . Schweigh. plura ipsius col le it in oliorceticis. Quam quidem machinamentorum solertiam in triumphis quoque urbanae multitudini venditarunt victores, ut novo specta culo percellerentur hiantis plebeculae animi. Luculentus est locus Iosophi de Beli. Iud. VII, 17. πηγματα τριωροφα καὶ τετρωροφα in triumpho Iudaico ducta esse perhibentis. Et adhuc in a Zis antiquariis servantur numi, in quibus haec fercula triumphalia luculenter figurata oculis usur par licet, qualem exhibuit uonarotius Osservagioni sopra alc uni me da lioni T. IX. 1. ubi docte de his ferculis disputavit p. 157. se a. Res deinde in pompas sacras, Circenses et translata vid Plin. XXXIII, 3. s. 16. in theatris etiam usurpari coepit diversimode Pulcherrimus in hanc rem locus est Apuleii Metam. X. p. 232, 31. Seq. d. ricaei. Imponebantur istis ogmatibus dii personati heroes et, cum pantomimis iam unice delectarentur Romani, citharoedi etiam et tibicines mimorum saltationibus accinentes, quod manifesto apparet e lepidissima sabella Phao-dri V, 7 Summum artificium, quod e Senecae loco supra laudato liqui do patet, in eo ponebatur, ut plicatiles hae et confixiles machinae, quae sensim tantum paulatimque in tantum fastigium excreverant, incredibili celeritate dissolverentur et dehiscerent, in alias subinde formas tranSeuntes. Oc raptare egma appellabant. Cautum haud dubio fuit in tam repentina ruina iis, qui in fastigio collocati essent, ut alii evaderent, quod tamen secus cecidit in Principe illo tibicino. Alias qui ad mortem damnati essent latrones, gladiatores exemplo est latro Silurus apud Strabonem VI p. 419. B.), in haec egmata coniiciebantur sine ullis praesidiis, ut ruina ista contriti et comminuti oblectamento essent spectatori ius Caeterum salso advocant Iuvenalis locum IV, 122. ubi pegma neutiquam confundi debet cum pueris ad uelaria raptis. Hoc enim alia ac diversa admodum machinatione γερανον appellarunt Graeci, Poll. IV, 130. essectum

esse accepimus.

376쪽

id, si, ut ni achinis quibusdam circii mactae vel reduciae de- Iliscerent, et quae in postscentis suerant, spectatorum Oculis subito exponerent ), idem in superiore Parie earundem

' Mira hic varietas pro variis temporum rationibus et amplioribus

mechanices incrementis, quae nisi temporibus suis rite distinguas, in enu eleandis veterum hac de re locis frustra aestuabis. ' Antiquissima haud dubie ratio fuit, ut patentibus repente valvis odium, vel reductis omnino tabulis, in quibus aedificiorum externa facies depicta erat, ea, quRe Spe clatorum oculis Mindytis templorum, vel aedium ponetralibus subiicienda essent, provolVerentur Res exemplo facilius declarabitur di initio Eumenidum Aesch li Pythia prodit in aditu templi Delphici collocata. Ait

se intraturam et precibus matutinis Apoliinem reliquosque deos propitiaturam esse. Prorepit deinde quadrup s et extornata pavore, quod diriSSimum Furiarum spectaculium cinitis dormientium derre non posset Post quam biit, nova repente cena nobis stupentibus offertur Conspicimus ad3tum ipsum et Apollinem cum Oreste et Mercuri colloquentem, pro rumpit spectrum Clytaemnestrae, evigilant Furiae. Iur igitur quaeri potest, qui factum sit, ut quae clausa antea essent et post cenam abscondita, iam subito in lucem protracta manifestarentur Facilis esset Olutio, si diceremus aulaeum, seu quod in mimis Romanorum valuit, siparium sublatum fuisse, quo diducto patuisse adytoni Sed nulae ista plane exularunt tunc temporis in theatris Graecorum Asia igitur tentanda est via. Nec est . quod multum laboremus in ea exploranda. Fa-Ctum est a machinatione , quam εὐυκλημα appellarunt artifices scenici.

Id Pollux IV, 128. diserte explicat: επὶ υλων ψηλον βαθρον cI 4πικειται θρονος, et addit reliqua etiam ἀπορρητα, i. e. quae intus geruntur. huius machinae ope provolvi, quod ἐκκυκλεῖν, et revolvi iterum. quod ε κυκλεῖν appellaverint. Nam certissima est mendatio ri richii a Aristoph. T. I. p. 90. Verba Pollucis , quae mire torserunt interpretes, itere lingentis o τε δε εις ἄγεται το ἐκκυκλημα, ε κυκλειν ν Ouia ζεται. in Otulis μηχάνημα ποτροχον appellat Eustath ad Iliad. I. 96 , τροχους pro Suidas T. I p. 673. imponebatur totum tabulatum, cui tripus Apollinis una cum eo, et restes et Furiae insistebant, idque tabulatum machinatione rotatili provolvebatur Haec est Vera verbi Ἀκκυ κλεῖν et O natorum significati multum turbata ab ipso Lustero ad Thesmoph. Aristophanis, quo, tanquam ad Oraculum, provocare solent recentiores interpretes obtrusit is nobis tertium vocabulum ἐγκυκλεῖν, quod ubique re fingondum in ἐκκυκλειν ut fecit iam tot terus d Clem Alexandr. p. praeeunte a patibono ad Athon. VIII. 13. p. 628. nec debuisset hac signi ficatione illius mentionem spicere Schneideriis V. l. in exic s. V. ἐγκυκλειν Tota vero actio cum quasi epis odium laboretur maioris ramatis, rappellηbatur etiam παρHκκυκλημα quae vox reddenda Heliodoro

Aethiopicis VlI, 7. p. 363. Lips Si rotularum loco sublicis teretibus vi palangis cylindros vulgo appellant iterentur in protrudendis rebus iiterioribus, ἐξωύτρας nomen invenit, quam nihil differre ab ἐκκυκλήμα offirmat Pollux IV. 29. Scilicet ambulatoriae hae machinae in eo tantu disserunt, quod εξω:ύτρα os trusatilis, altera rotatilis. Reddidit hoc voci bulum e Codd. Ciceroni de Provinc. Cons. c. 6. Turnebu , iis in soltun . quae ineptias hominum et vecordiam in scenam producit usus e

Polybius. Vid Ind. Schwe h. Procedente tempor cum intelligerent in lchinatore scenici, se cenarum ductilium et versatilium v. Serv. ad Vir III. Georg. 2 . circumactionibus diriριάκτους habet iam Pollux IV. 26 haec omnia facilius et nullo fere negotio consequi posse, quae machin mentis illis operosioribus moliti orant. valore iusserunt totum illum asiporatum, viri lubentissime careront Hinc nulla illius mentio in nobili

377쪽

iabularum, quibu scellae compositae fuerunt, fieri debiti t. 9Scenae facies in lino quovis theatro triplex fuit, quam per

triplex ostium Polluci. IV, 124. s.), e Valvas Vitruvii V,

T. P. II 2 ed nou. declarari in aperto est ). Una facies, in fronte exadversum spectatoribus Sita, Primariam Semper l, aedem, ut in Tragoedia regiam, exhibuit. Claudebatur utrinque aliis aedificiis, seu potius tabularum Picturis, quihus aedificia significarentur versura procurrente aΡ- pellat Vitruvius i. I.). Atque hae scenae ad aedificiorum similitudinem compositae fastigiis haud dubie et tectis alti ο-ribus Xornatae fuerunt. Quandocunque igitur in sublimi aliquid ostendendum esset, tabulata, quibus superior illa Scenarum contignatio das obcro Stochwerlet coagmentata erat, Subito diducta ea, quae intus iam Paraia fuerant, spectatorum Oculis ex inopinato subiiciebant. Iam ver sa-cile apparet, in postscentis machinam asseribus et tignis conSiratam apparari Otuisse, qua firmiter niterentur hi striones, Seu dii personati, ut spectatoribus in aere Suspensiet mirabili quodam libramento sustineri viderentur sine ullo alarum praesidio Amice cum his conspirant et pulcherrime congruunt, quae Pollucet Suidas de imachina, in qua

dii heroesque apparuerunt, referunt ) Pollux fuisse ii

sim Vitruvii loco V, 7. p. 112. odit Nodii, ubi nil non reser ad versa

tiles illas machinas , περιάκτους dictas. Et notatu dignissimum, nouelium pictorem Francogallum in Tauromenitani theatri ruderibus aperta in muris ubi scenae fuerunt, horum περιάκτων reperisse Vestigia, Ioyage pitto resque de Sicile T. II. p. 38. 1. deundus omnino, quem consuluisses ion pigebit, Nodius V. l. in versione Vitruviana T. I. p. 24 .' Scilicut illud in primis tenendunt sabula Tragicorum et Comicorum semper in area libera, in platea, seu vestibulo aedium cenam suam tabuisse Plerumque igitur odificia in fronte, et utrinque a latere Ceaarum picturis repraesentabantur. Cui libet aedificio et illi, quod in fronte visebatur, et quae procurrebant in latus, peculiaris porta assignata fuit,t μεο ὶ η δεξιά, ο αριστερα dicta. Mansit portae appellatio etiam tum,

dum ornamenta alia ostenderentur, ortus, tentoria, Speluncae et Sic porro Graeci tamen portae loco πάροδον etiam dixerunt. Haec nisi observes, altam olluci caliginem ossusam reperies. Sic in Xplicatione εκκυ- εληματος IV, 128. Observat, obtinuisse hanc machinam καθ' ἐκάστην e u γαν, οἱονεὶ καθ' κάστην οἰκίαν.

Polluci et Suidae sua debet L C. Scaliger, qui in Poetic. I, 21.

p. 80 prinius haec illustrare conatus est. Scaligerum, ut fere in omnibus, xscripsit Lutetigerus de Theatr. I. 21. p. 875. rhes Grae v. T. IX. ne mendat quidem errore qui vulgares Scaligeranae poetices editiones obsi let, lepol elemum nescio quem eoptolemi loco nobis obtrudentes). EX eodem fonte rareolas sua. irrigavit inambachium ad tot ter Archaeol.

378쪽

lam in sinistro latere ei in superiore cenae parte eminuiS8enarrat ) et adsentientem sibi habet Suidam, interpreta sono tamen in loco subobscuro iuvandum I. 11 ulla tamen in machinae istius structura ei libramenio

occurrere debuerunt, quae rationem nostram, quamVis

Omnem intendamus ingenii aciem, lane fugiunt, et in quibus expediendis diu multumque, sed frustra desudes Ni mirum hic quoque valet Senecae illiid licet multa nescire. Hoc certe unicuique patebit, qui quidem Tragicos Veteres Penitius inspexerit, varium ei multiplicem fuisse machinae istius usum, nec poetis tantum inserviisse eo in loco ubi Ciceronis verba sunt de at D. I, 20. cum tirgumenti exitum explica/' non possunt , confugiunt a deum. Non in fine tantum, sed ab initio etiam deos ex machina RT- cessere non dubitavit Aeschylus. Idem usu venire videmus

in Euripide v. c. in Hercule Fur. 15 seqq. ubi ΛυσσGcum Iride curru advehitur). Atque in his adventitiis perso

nis multifarium machinae istius usum agnos Camu OPortet. Scilicet cum Minervae curru advectae in Eum enidibus nostris, aut Oceanitidum curru pennigero per aerem inirO-

metheo Uncto vi J. Schula. V. l. in comment T. I. P. Id.)adventantium imaginem nobis in animo informamus non substitisse illas, ubi primo obtutu collocatae esse Videban-

Τ. I. p. 96. vers. vernac. OVam in nonnullis viam ingressus est, sed parum extricavit Olerus in dissertatione de re scenica vett. quam AnthOlogiae ramaticae praefixit, P. 526. Seq.' Pollux IV, 128. diserto monet κεῖται κατα ην αριστερα παροδον, περ την σκηνὴν προς ψος. Si enim, non Detho postremi verba legenda esse, miror nulli interpretum in mentem Venisse.

Suidas . V. π μηχανῆς T. I. p. 286. refert deos inductos essi ἐξ ἡψους απο τινος μηχανῆς ῆν βλεπον μεν προτερον οἱ θεαταὶ καet ἐκείνην δὲ την ήμερα στρεφομένη δεικνυε τι τοὶ θεου. Quo pact

hanc machinam, quae tum subit Coi Versa deum Ostenderet, spectatore

iam antea videre potuerint, nemo satis exputabit, nisi statuerit, exico graphum tantum de contignatione seu tabulis loqui in superioribus scena partibus, quarum diductione machina prodiret E Suid emendanda esse scholia graeca ad Lucianum pro Merced. Cond. c. 1. T. L p. 652. nec Solanuni ne Reigium ibi vidisse, mirum. lura tamen, quam in Suida nunc reperiuntur, tradunt scholia ad eundem Lucianum Philops. c. 23. T. III p. bi Verba corruptelis scatent. Hoc tamen apparet, non tantum in sinistri sed etiam in dextra versura, seu scenae latere, eiusmodi machinam conspectam fuisse. Notandum in primis illud in scholiis dici ἀνεώγεσαν distis machinis. Ergo per hiantis scenae aperturam primum in conspectui

Venere li

379쪽

tur, plane intelligimus. Descendisse Minervam ei Oceanitidas, chorum scilicet in illa fabula saliaturas, a machina illa in plantina sive proscentum quis dubitet Θ Et facile hoc effici potuit funibus per cochleas tractis. DeorSum enim feruntur Sta corpora. Nec est, quod miremur, remeare

iterum et in sublime tolli potuisse currum iisdem funibus, Sed inVerso motu, retractum. Sic Euripidis ede ad fi

nem cognominis fabulae draconum latorum Currum Onscendit 1321 seqq.), qua re alterum machinae a tragicis adhibitae ministerium cerni statuit Daniel minsius eo in ioco ), ubi subtiliter disputat de illius in re scenica veterum usu. Nec dubitari potest, formulas illas veteribus 12

frequentatas ελκειν, ιρειν θεους, ubi de repentino adventu Vel fuga, praesentaneo scilicet malorum remedio, Sermo

est, hac ratione, qua deum in machina illa primum manifestatum, deinde in pulpitum sive planitiem cenae demis-8um, iterumque, si Vestigia illi relegenda essent, sublatum fuisse diximus , facile declarari posse et illustrari. Sed non solum e machina illa in planum descendendum illis fuit, ve-

De tragoediae constitutione c. 12. p. 96-102. Duplex illius machinae ministerium fuisse statuit vel cum deo, vel sine eo. Machinam eum de solutionem attulisse nodo, quem aliter poeta extricare non posset. Sine illo effugium praebuisse illis, quibus aliae viae elabendi plana interclusae essent, ut in Medea Euripidis. Locus nobilissimus est latonis in Cratylo c. 56. p. 73. isch. T. III. p. 316. Biponi.), ubi Hermogenes primordia linguae ad numen refert Theologis quibusdam Christianis idem affirmantibus, cum patrum memoria iis de eadem re serventibus utrinque animorum studiis agitaretur, haud dissimilis. Cui iocose respondet Socrates, imitari illum τραγε -

δοποιους' ἐπειδαν τι πορωσιν , επὶ τας μηχανα καταφευγουσι, 'ε- ους ιροντες. Ciceronem hunc locum expressisse observat iam Lambinus

admorat T. II. p. 4 2 et nuperrime amicissimus indervaterus in notis ad Ciceronem de . . assim imitati sunt scriptores Graeci Unum laudasse sufficiat Plutarchum in vita Themistoclis c. 10. T. I. p. 289. Huit. ubi narrat Themistoclem mira vafritie ostentis et praesagiis Sunu esse ad impellendos Atheniensium animos, σπερ ἐν τραγωδία μηχανὴν αρας, η' μεῖα δαιμονια καὶ χρησμους ἐπῆγεν αυτοῖς. At liae scite etiam alteri generi huius machinationis, de qua mox accommodari poterant. Satius est huc referre locum Aristotelis, de quo praeclare nuper meritus est Carus, Vir Clarissimus et indagandis veterum philosophorum somniis dicam an placitis sagacissimus, Metaphys I, 4. p. 1231. Opp. ubi more suo vellicans magnum philosophum Stagirit illum intelleetu suo usum esse affirmat tanquam machina, μηχανὴ χρηται τῶ ν καὶ ταν ἀπορηση - τοτ ελκει αυτον. e multum abludit Demosthenis illud, in oratione ad Boeotum

p. 1025, 29 ubi de Timociatis testimonio μοῖ, σπερ π μηχανῆ c.

380쪽

358 DEUS Ex MACHI Arum etialia exolutidum et in altiorem aeris reg4Oilem asceii

dendum. Id quod aperie significat Pollux, monen it, ostendi hac macilina etiam aeroas in aere Pendentes

Πρωας τους, αερι), exempli gratia Bellerophontas et Perseos. Utrumque, si Euripidis fabulam Bellerophontem,

eiusdemque Ροetae et Sophoclis Andromedam e fragmen iis, quae adhuc Supersunt, aestimemus, Volantem in aere diutiusque ibi commorantem exhibuerunt tragoediae. Hic Ver Si recordatio subit, rem geri in scena nullis tectis clausa

et sub divo, inexplicabilibus fere irretiti tenemur laqueis,

unde vix aliter nos expediemus, quam si cenam in eiusmodi sabulis ita instructam fuisse statuamus, ut a tergo ut tiora quaedam Vel moenium pinnacula et fastigia, vel, quod in Bellerophonte et Perseo res ipsa PostulaSse Videtur, ru-Ρium SaXOrumve Promontoria utrobique eminerent ). Ab his funes utrinque aptos copulatosque esse arbitror, quibus iter illud aerium sustentaretur allevareturque. Nec deest coniecturae firmamentum satis idoneum, Si quae de κραδisi tradiderunt veteres Gramimatici, recte perpendamus 'hei

Scilicet non tantuin pictis tabellis, quae καταβλήματα nuncupat Besso discimus e olluce, varii montium et marium Situs proponebantur. Verum etiam turres et speculae et superiores contignationes, διστεγίαι

unde Budaeus iam olim Francogallorum estagia, tages derivavit ibiden exhibebantur, testo eodem Polluce IV, 129. seqq. Pollux IV, 129 in comoedia κράδην dici observat, quae in tragoedia μηχανη appelletur. Addit ex nomine apparere, fuissct in ea machina imitationem quandam ficus, quae Atticis κράδη dicta sit. Laudabo qui hanc similitudinem vel fidiculis Oxpresserit. utavi aliquando ad vetustissimam theatri Atheniensis speciem referendam esse, cum ligneis tabulis ἰκρίοις constructis scena prope populum arborem figeretur, undi Αἰγειρου θεά appellata fuit. v. ad Hesych. T. I. c. 1364, 1b. et quae observavi in prolusione de IV aetatibus rei scenicae p. 7. oterat ibi ficu etiam adhiberi ministerium. Sed frigida et longe arcessita ista explicatio

Hoc tantum ex Appendice roverb. Vatican. Cent. II, 20. s. V. Kραδηραγεισης teneamus, κραδην proprie dictam SSe ansulam, qua Suspent tenobantur histriones, qui in tragoediis deorum adventum iniitantes in aervolare viderentur. Verba Graeca notatu dignissima: κ ράδη - η ἄγκουρ

refingendum liaud dubio ex Hesychio T. II. c. 336, 23. ἀγγυρὶς seu ἄγκυρὶς quod patet e Zenobii loco, quem laudavit H. Stephanus ἀφ'

υποκριτα εν ταῖς τραγικαῖς μηχαναις ξαρτωνται θεου sitsιουόμενοι πιφάνειαν ζωστῆρσι καὶ ταινίαις κατειλημι ενην. Ultimum vocabulum scribondus ESSe κατειλημμενοι non est, quod moneamus. Ἐπιφάνεια fasciis et red

iniculis colligata esse nequit. Sed optimo hoc cadit in histriones qui se Sciis taeniisque muniendi erant, ne fibularum ansularumque ἀὶ κυρίὁcoet morSu Corpus vulnerarent. Cnotorum hoc ex Hes)chi et Polluce liquid apparet, κραδην, quam ad comoediani tali tum retulit Pollux, ad trago l