In M. Tullij Ciceronis vniuersam philosophiam de vita, et moribus, ad illustrissimos, & sapientissimos Patauinæ academiæ moderatores, ... Iasonis Denores breuis, & distincta institutio

121쪽

qui dixit primo ethlicorum lubrο,idem A care

felicem esse, bene agere , , bene uiuere , pcit temi esse tutam quandam probam actionem laudabilem,et inseptimo libro politicorum,cum

loquens de optima republica ait Verum, quoniade optima repubsica recte quaerere inclituenti,opus estprius determinare, quae uita sit maxime a ciuibus expetenda, cum ea adeo cum optima repubseca coniunctasit,ut ignorata optima uita, i Uorari quoque optImam rempubsecam necessest. optimam autem uitam intelligit,quae sibi ineuiuendipropo uilfhcitatem,hoc es ac Tionem ex uirtute. uare per uitam, eam philosophiaepartem designauit,quae fine bonorum contINeretur, quam complexus ille est hiris des nilusper mores autem, reliquas philosephiae partes indicinuit,quae mores adpropositum iam uita nem instituerent,atque dirigerent; ac si diceret de fine , de moribus ad eum suem confirma is, earimituendis. Hoc autem non intelligit more Elmpium,dum nutrimur,& augemur, uitam duce resed agere, , operari secundum uim hominia natura tributam,quod etiam ex EArgotele ipso desumpsisse M Tullius uiderapotes, quipria

122쪽

nes ethicorum capite quarto ex c/mmun omnia opinione dixit, idem esse bene uiuere,, rem bene gerere , berae agerc,s, beatum esse, , in eodem libro capim septimo , ubi ait, felicitate hominis esse uitam quandam, qua in actionem apta sit, eius propriam , quod rationi praeditum

est. Hoc enim est naturae humam comenienter uisere,exproprios licet officio omma agere, earum rerumta , quasum hemis Ara naturam ,

quam plurima , far quam maxima adipisci: ut ipse interpretatur inquarto definitarum. Verum

quoniam fere hac omnia in dialogias seripta fu i , , dialogorumta nomisera inscribuntur , res ipsa hortatur, ut de Dialogo et g ti eclesiae quibus praesertim usu es e u Tu tuae in tractauda, constituenda hac philosephia parte, nomhulla breuiter , dissi epercurramu , arat

quam ad ultimam partem proposita a nobis diati utati uis perueniamus. Est autem malo aenarratio sermoniae habiti inter duos , plures ueex interrogatione unius, Cresto me alteriuae ad contentionem, aut ad explicationem alicuiuaeretprobabilis uel euorata, ue controuersa, cum persuarum, qua intro sim tur , metrua radi - . I

123쪽

presentatione, reique, Aqua agitur, forma or Nouis accommodata. Dialogorum tria sunt genera, Unum, quo ali si inquiritur, malo consutantur; osterum, is quo solum uera , qua uia dentur, exponuntur docentum, Tertium, in quo utrumque prastatur .Primum si dappetet tur in silinum, contetiosum. Secundum expositiuum: Tertium mixtum ex contentios, expositivo. c d expositinos referripoleti Dialogus de amicitia , desenectute , Dialogia quessionumta tusculanarum , Dialoghi de republi

ca ,re de legibus , Reliqui redigi possunt ad G

nus mixtorum,cum in iis , adiorum sententia repudientur aliorum rursus exponantur, cardoceantur ut Dialogus inscriptus hortensius , Dialogia academicarum quaesionum, Dialo-ghi de finibus Harum omnium, ii uersamur in speculatione: e is uersamur ira actiom eorum, qui uersantur in peculatione, EAlii uersantur iurebus rationalibus, et logicor ut sunt tres Dialogia de oratore ad Quintumst rem, Dialogus pretitionum oratoriarum, reliqui eiusdemgeneris; e se uersantur in rebus natura comam

tibus: ut sunt Dialoghi de natura deorum, de

124쪽

immitione de fato, de uniuersitate; eorum umro, qui uersantur in actione , EAH uersantur in se uitae deligendo , et iv in o His ad uitaefnem iam dele tam dirigendis, Alii uersantaris rebus, quae tanquam infrumenta dirigunt si ci ,, actiones ad eundem uitae finem iam de

te Etam . Primigeneris sunt Dial hi de finibus. secundi generis sunt Dialoghi tusculanarum di sutationum. Vltimi generis sunt Dialoghi de republica , de legitus tam publicis,quam familiaribus. Horum omnium rursus duo sunt genera,uraum,quo ex abrupto disceptantes introducuntum, osterum, quo ab ipsis scriptoribus a rproprii,aut aliorum sermones habiti referuntum cum particula inquam, inquit. Ex eo autem genere,quo disputantes ex abrupto introducum

tur sine inquam, re inquit, es Dialo us de amiscitia, de senectute , Dialoghi tusculanarum quaesionum, Dial hi de legibus. Ex altero uero Tenere,quo ab ipsi craptoribus aliorum, aut proprii sermones cum aliis habiti referuntur cuparticula,inquam, inquit, es horte ius si tDi orbi academicarum quael tionum. V alossi de finibus, Dialethi de republica, in quitas T a

125쪽

omnibuae illud es in primis animaduertendum,

quantam ad hibuerit diligentiam inpersonis cunque disputationi apte accommodan s. in Diagora enim,qui erat de laud usphilosophia, primas partes in ea uituperanda tribuit horte ossi temporis homini eloquentissimo, aphilosephia tamen diis alieno. in ea uero laudandas diu fatulo, philosephia maxime di s. in cademicis sibi e trico,ei Varroni in eo doctrinae genere praclantissimis. in primo de finibus L.Torquato, in Epicuri dogmatibus tum temporisperitissimo. in tertio,, quartos bi, M. Catoni, ui-ra, doctrina ueresico. in quinto ULT oni peripatetico,ut ipseo endit in tertiodecimo Oi- solam ad Atticum. In Dialogo de amicitia, Leho. In Dialogo de senectute, Catoni-gatori, in ea aetate iam con itura,senectutemque egregie ferenti. in tusculani bi ipsi In libris de republica ut ipsescribit ad Atticum Ahicam, Philo, Paeto, anlio , summis uiris in adminia franda republica in libris de legibus sibi,siuinto rei Pomponio Attico,ripari ratione in

reliquis eius dialoghis, ne longulis enumera ius nunc stu a tempus conterrere uideamur.

126쪽

et eru illud i primo diligerer e animaduert is, M. Tulliu in libris de republica pruiatissime nosbi ipsi, no sui teporis hominilus,utfere in ossus eius disputationibus inflituerat , sed superi ris aetatis uiris praeclarissimi espraecipue Scipioni sermonem de republica tribuisse. Nam cum de ea non qualis esse debuerit, sed qualis nam i 2 Respublica Romana ferit ex Alacro tesimo mo in his hibis sibi diri utandum proposuisset: mira, tum in perfectiori sui filatu extiterit,

quo tempore ait Psibio in ea multo qua unquadii gentius legum imperia, ut ait Salusius, tus, aquum s Natura magis, quam legibus ualuis . se, non potuit, non eos homines in hac diri utatione loquentes facere , qui de eius intimo statu riadere rationem potuissenime utilitate uero,ac dignitate huius humanae, ciuilis philosophiae, quae erat ultima pars eorum,quae nobis proposuimus pertractanda, non agam pluribus, ne in . re tam aperta ad mendendum solem lucerna

accedere uideamur. Ouare sutile e Isibis in omni actione uitaproponere,si utile es ex es clo tam medio,quam perfecto omnia agere utiles sub optima republica uitam degere, legetius

127쪽

obtemperam uirtutem indagare; urbes parere, di patos homines ad communem societ atem conuocare, interses primo domiciliis, deinde coniugiis copulare,si denique utile est is res inuenire,mores praescribere famabam gubernare, erit quoque utilissima ea philosophiae patra, quae nobis haec omnia elargitur. Haec medetur animis, inanes solicitudines detrahit, cupidit tibus liberat , pellit timores. Hac una nihil solunquam in orbe uidit dignius sine hac regnum conuertitur in tyranidem, satus optimatum in paucorum dominaticnem , respubhcasin confusionem popularem sine hac, dicam Gere, quod sentio , rex re non es rex, sed nomine6, senator noue enator, ciuis non es ciuis,ac denique homo no est homo, i norata propriae artis ratione. Ala quea modis indecoru es,m appellari gubernatore, milite,oratore,qui artis Nautica mihi a-ris,rhetoricae ignarus erita pariter incogruuexisimari debet, eos haberi reges, smatores, cives , qui omnino rudes sunt propriarum artium politicae huius cognitionis , sub qua omnes iletae continentur . Ouam turpe putandum est ingruibus, in apibus, informicis apparere quaedam si

uitia,

128쪽

mulacra praefantissimae huius facultatis ,

tam paucos inueniri etiam ex nobili genere natos, qui uella e tam exiguis animalibus uideri superioresZ Oui itaque huius cognitione omissa rei

quis philosephiae partibus intendunt, ij profecto

alienum quodam modo negocium agere uidetur, suum omittere. Ouod cum ita se haberet, quan primum Socrates Athenisphilosephiam hane de moribus docere aggressus es, ut refert gen phon , , Laertiusgrauissimus author, tum Itatim reliquae omnes disciplinae, quasi ellae minutiores ad filis lumen evanuerunt et cum eius sapientissimae fuitatis homines animaduertissent, caeterarum Feculationum ructumpene nullam, huius autem,quae in exequendis ex uirtute actionibus uersatur,emolumentum esse amplissimum. eine iam quise,quis uirum nota, sapientia amatorem nominari usit, qui periculum , diseriment patriae, parentis, amici, uxoris, liberoruomis contemplationi non anteponatZ suis est , qui, cum horum alicui subuenire, opitularique possit, non omnem ripeculationem relinquat, ais

abiiciare Ouod, quid aliud sper deum immortalem, quam eam philosephiaepartem, quae M.

129쪽

mones humanis dirigit, ei, quae in mentis c Litatione collocatur, longe antecellere8 Hinc Drhagoras ille primus philosephiae parens, inanem esse eius philosephi orationem asserebat, quae nullam in homine perturbationem curaret. stuemadmodum .ra. medicinae nullus est Uus,nisi morbos e corporibus exterminete Ita nequephilosphiae,nisi animi uitia expellat. Vnde aby uitae regulam , alii eius medicinam, ad facultatem rogiam non immerito appellabant. Splato ipse in protagora oportere uraum quemme aiebat,aut eluis huius facultatis uirtutis esse particiapem, aut ex hominum careu,uitaque exterminari. Haec pauca non eo a me dicta fuisse exist mari uelim, quo alios ab eorum studi se abduce rem,ac retardarem, sed ne eam philosephiae partem omnino negligerent,quam sapientissimi homines reliquis omnibus anteposuissent Ouinimo hanc tanquampraelatam quandam lucem, , facem esse uolumus, a nobis uiam monstret , qua ratione ab omnibus animi perturbationibuaeliseros spisus es recre quod inde sequitur ad philosophiam naturalem, diuinam aptissimos reddere, Ergo si quietis, tranquilitatis can-

130쪽

ssumnios aliquanaeo latores suscipimur ,s p

cem res icientes bellum germus,quanto magis fere ,, moderatri assectu omnes debemus , qui rationem ipsam impediunt , ut meratem n stram is tranquiliora flatu comituamus' Cureta precipue nussa quasi maior sit in rebus humaniae gloria, qsam auaritiam coercere, qua es inimica uirtuti,superbiam domare ,iram tam temperare , se ipsum uiscere, exquo uictoriagenere non misor ata uictum , quam ad ussetorem laus soleat redundare. Suare per uirtutum moralia habitus animi assectibus siveratis, secundum rrecta rationis imperium ad mediocritatem reuocatis, iis scienti,s, que in contemplatione rerum

uersantur, commode operam nauabimus. Nam

ut terra ipsa non pris facile fluctus semesolet ,

quam diligenter ab ea omnes acta radices Fugibus noxiae paenitus eu antur: ita animi no inonperfecte ab humanis perturbatiouibus expur , rati uix ad ullus doctrinaeperceptionem accedere poterunt. His expulsis, , uirtutum mor humpra bs a tres ipse animus, in hoc compore adhuc inclusisseminebit foras, re ea, quae extra erum, comem aras, quam maxime sa