In M. Tullij Ciceronis vniuersam philosophiam de vita, et moribus, ad illustrissimos, & sapientissimos Patauinæ academiæ moderatores, ... Iasonis Denores breuis, & distincta institutio

101쪽

ctiones,, principia,ut assessiones per priscipia de ipse ciendi gratia demonFretur, ias ideo

praeponitur pertractandum,ut perfecte a nobis Ognoscaturpartium huiussubiecti; altera es,qua materiae locum obtine redicitur res considera ta, quae potest uni scientiae cum alijs Hisciplinis esse communis et uisunt corpora, quae tam sunt communia scientiae naturali, quam etiam flere ometria,hoc es ei disciplinae, quae Udorum corporum commensuratione uersatum, a ijs arripud compluribus,quae pariter circa haec eadem o oras exercent. e terapars es,quae obtia et locum formae, , uocatur modus consideraae,er es para praecipua ab hac enim ipsasci cia confluuitur, cum unicuique scientiae mat riam propriam ejiciat: ut corpus,quatenus h

lens principium motus,essubiectum philosephia

naturalis,non simpliciter,quatenus corpus , sed sub hoc modo considera i, quatenus habens naturam,qua est principium motus. EAlterum es subiectum disciplinarum operatricium, quod drargitur adformam,re ad sem a nobis generandum,n introducendum. Undestequitur non esse necessariam undique ram perfectam cognitione,

102쪽

Ied ei modicum ad operationem,ere a finem a sequendum tantummodo sufficiat Suare philospho morali ciuili non es adeo necessaria explera illa notitia hominis; neque,quo ad animam neque,quoad corpus quemadmodum'neques bro necessaria ess plena cognitio ferri,eis natura,&proprietates. uomam ad effectionem huius, atque illius operis nihil conserunt. Dirtium

huius subiecti, tera dicitur res subiecta difici in um operatricium,qua rei considerata in con

templativis scienti quadam proportione respondet ut aurum,aut argentum,quo Mucitur, philosepho naturali, ut cognossatur; m aurifici, vi ad opus ahquod dirigatur ; , Homo cis Llis,qui consideratiur ea medicina , , ab arte rhetorica ab arte imperatoria a complurata a s. EAltera pars huius siubiecti dicitur f-m3 raphnarum operatrictum, qui modo consi vieran ncontemplativis sciemus quadam proportione responde equiasubiectum coarctat, reosiluit in unaquaque arte, facultaeter ut in

tuariasinis es tua ex aere efficienda inphilosophia humana,& ciuili finis es homo ciuitas,ur dirigendus ad felicitatem ciuilem consequenda ,

103쪽

d Haemias; eae ab homine ciuiliant adincolumita

tem restituendo; , ab homine ciuili, ut ad arte oratoriam ab homine ciuili, ut ad militiam informando. Ex re igitursu emi,, ex sine comsium pariter debetsubiectum,ut cliuocant,ad quatum uniuersa humana, ciuilisphilosephia, quod in se omnes partes,omnesi libros huius pira etionis a Q. stio conseriptos arctissimo uinculo complectatur. Hoc autem erit: Homo in diuitate dirigendus ex actionibus fecundum medium officium,atque persectum per optimum rei publicae statum,eiust leges tam publicas,quam

familiares ad natura humanae conuenienter u

uendum . quod subiectum attingit subo curet Tullius in quinto desitas sub his uersis: Ex quo intelligi debet, homini id esse in bonis ulti

mumsecundum naturam uiuere, quod ita interpretamur, uere ex hominis natura uiatque 'femet,ac ni Irequbente . Ex his perspicuumsit; hominem,quatenus aptum ad naturae humaraconum rater uiuendum,esseribiectum adaequatum huiusphilosephiae. Hunc autem intelligo, nora eum, qui uitam solitariam agit sibi ipsis i , sed parentibus,liberis,coniugi , , omnino am

104쪽

seu quando quidem homo,ut etiam assemat eae ristotelesinatura ciuilis est, ear aptus pariter emissummum bonum consequendum, ear ad orietatem ciuilem ,--itatem imam constituemdam. quae nihil aliud est, quam ciuium multitudo communionis iure sociata ad felicitatem a quirendam . Hinc asserit idem et I Tullus, hoc animae solum natum esse articeps pudoris, ac uerecundia, appetensi coniunctionum hominum,a orietatum ; hominees hominum causa

generatos,ut imiintersea j a Dprodesse sint,

ortus e nostri partem patriam, partem parentes sibi uendicare. His addit in tertio de finibus fora

micas, enciconias, aliorum etiam causa di da acere, multo magis homines,qui natura

sum apti ad catus concilia, ciuitates; , inquinto in hominis natura innatum esse qui in ciuise,ac populare. Unde sequituridem esse laeta mus,homiram ciuilem esse remsubiectam, ear taquam materiam ad Ammum bonum suscipiendum,acsidiceremus,riuitatem ,seu societ tem ciuilem esse huiusmodi rem subiectam , ad hummum bonum irigendam,hoc est ad naturae hu

manae conuenierator uiuere. Quamobrem in hae

105쪽

consiturionesubiecti, quod adaequatur omnitus libris, quos coniunctim de hac ret scripsit Tullus,mes re ubiecta,quae resondes inscentius L eculatiuis rei consideratae. Haec autem es homo ciuilis,qui subiicitur communiter ea hys facultatibus, , ut ad artem oratoriam, es ut ad artem militarem,re ut ad complures alias influuendus. ines quinetiam is, qui respondet inscienti s ti eculatiuis modo considerandi ciliacet Homo ciuilis,non ut ciuilis, ad altas artes trigendus,sed ut dirigendus. ad summum bonum, ad naturae humanae conuenienter uiauendum,qua ratione consideratus, distinguitur ab eo modo , quo ab alijs artibus consideratur.

iuga enim alia ars sub hac firmavi, , sub hoc modo hominem ciuilem L eculatur, ni hi s-

phia humana. Nam rhetorica de eopertractat, quatenus iussum debeat ad dicendum; Ars m litaris,quatenus inissimi debeat adpugnandum. sola uerophilosephia hac eum considerat, quaret nus rediti debeat ad humana natura Comente ter uisendum. In hoc subiecto uniuersa huiusphilosophia,a nobis ex rationc ipsa, , ex proprio Tullii uerbis constituto comprehenduntur

106쪽

lilei desilies,libri officiorum,de amicitia, dese

nectute,de conflatione a culanainum quasson paradoxa, tonis laudatio libri de republica, i bri de legibus tam publico, quam familiaribus. Hinc etiam intelle ac epotes,quod tui ubiectum debeam sigillatim unicuique horum omnium librorum. Summum enim bonum, , i

lud natura humana conuenienter umere,, ducendum in hominem ciuilem,erit biectum librorum quenque definibus bonorum, es' malorum. Homo, quatenus ad hunc finem dirigendis exactionibus secundum medium officium, erit subiectum trium librorum de ossicus; quatenus insituendus ad ossicia inter amicos praestanda, erit subiectum dialoghi de amicitia ; quatenus insituendus ad senectatem leuiter ferendum , erit subjectum dialoghi de senectute; , quatenus insituendus ad mortem propinquorum, amguine coniunctorum conuenienter tolerandam ,

erit ubiegium librorum de consolatione ; quate nus uero instituendus ad persectumsapientis ossicium , erit subiectum librorum tusculanarum quaestionum paradoxorum ,- atonis lam timui quatenus uero ad hac omnia

107쪽

dus per optime reipublicasiatum,erissubiectum sex librorum de republica ; quatenus inclitum sis per leges publicas, erit subiectum librorum de legibuniquatenus insituendus er leges famialiares , erit subiectum trium librorum de re domestica, familiari. Suatenus uero dirigem duae in riuitate exactionibus secundum medium officium,atqueperfectum, ut diximus ,per optumum reipublica tum, eiust leges tam publiaca qua amiliares ad humanae naturae comvenienter uiuendum,mit subiectum commune ,

adaquatum uniuersa hil ophiae humanae, Audi, omnium harumpartium,quas breuiter attigimus in congitutione huius subiecti . Suare omnes hi libri uniuersa eorum pracepta

referuntia ad naturae humauae conuenienter u

uendum. Hoc facit apertissime Metussis, in libro osciorum is primo capite pes diffiniti nem, , diuisionem, dum omnia officia eruit ab ipsius naturae ui.Ηoc idem facit eae in libri,

tusculanarum quasionum,dum demo rat, o frium esses ientis naturae cora uere,,cum ea conuenienter uiuere,, in libris de republica,

dum asserit,moderatori os iamfirmatae reipis

108쪽

- - - - . . D

uicae fice sepro stam se am ciuium uitam:

quemadmodum gubernatori cursu ecudum, medico salutem, imperatori uictoriam. Sed quam nam aliam uitam ciuium beatam intesistere eum putandum est, quam eam,quam totis locis,ut demonstrauimus,constituit,reconfirma

uit,hoc esti naturae humanae commicrater ume

re' Hoc pariter agit-in libris de legibus, dum in primo libro iuriae stirpem, tque origium a Vatura deducit,eami solam in legibus constituemdis ducem sequendam affirmat, in i dem lubris legem nihil aliud esse de uit, quam ratione insitam in natura, quaeiubet ea , qua faciendashm, prohibeti contraris,et u post, dum ait, quod lex es iustorum,iniviorum idFinctio, ad

illam antiquissimam, rerum omisumprimi pem expressa naaturam. Quamobrem inuniuem

satae philosephia restondent extrema primis ,

media utrisci,omnia omnibus . in academicis ari

gnoficit hortensium,S attingit finem bonorum cum Us seconiungit.in libris de finibus reti iacit Hortensium , eae cum se bonorum complectitur utrunque osscium. Libros de Og ijs ex a ieraparte deducit a libris de Indus , ex altera

109쪽

parte v applicat adperfecta officia. In tu culini, meminit de sistrabs mediis,m tam media, qua mperfecta resera adfinem bonorum.in libris de r publica,ear de legibus introducit officimeat dirugit ad fine bonorum, hoc es ad beatam ciuium uitam, i ad iliud naturae humanae conuenienter umere, atque hac contimatione, , coniuncti

ne,quasi quibusdam uinculis in unum quasi corpus omniaphilosophiae huius membra con Irim git,idi integrum muradique perfectum , atque abs tum nobis conspiciendum proponit. Sed cuiam des ne,cir de subiecto huius humanae philosophiae satis sit a nobis, ut arbitror, sumtum, sequitur ut de Methodo, quemadmodum proposuimus,aliquid breuiterpertractemus. EI Methodus itaque,ut cenus latissime desumpta, F habitus intellectualis in umentalis, Vobis inseruiens ad rerum cognitionem adipiscendam. dicitur aure instrumentalis ad deferentia quinque alionum habituum intellectus , hoc est intelligemtiaescientiae, sapientiae, pruderatiae, artis, qui sint habitus principes,ram in umentales,car diti onentes . Specierum autem e Method ut gen

ris late desumptae, Altera dicitur ordo, ut es ha

110쪽

litus intellectualis in umentatis,per quem apti fumus cuiusque disciphnapartes ita dis onere , ex collocare, ut, quoad Aripossit, optime,re s

istime intelligantur. autem a nobis sit, cum conuenie ter pro rerum, far partium natur altera alteri praeponimus in uniuersa alicuius doctrina pertractatione, quod, cum proprium sit ordiniae, non sectat at methodum ,ut spectum sumptam, cuius ordinis finem dicimus esse ut earum partium,qua in uniuersa doctrina considerantur , cognitionem farisius consequamur. Huius o Lias, ter aprimis intus rerum inchoando progreditur ata ea, qua cleriora sint appellatur ab e histotele in ethicis ordo aprincipus, quo ille utimin in uniuersaphilosophia natura conscribem

da, dum primo agit de simplicissimis corporum

naturalium initiise nempe de materia, forma priuatione cum de quatuor elementis,qua ex materia, firma componuntur; inde de corporib. mixtis tam imperfectis, quam perfectis, qua re elementis concretastat,ut ipse non usura en

dit es in primoph ysicorum,-- principio eoru

libeorum, qui et Isset orologici in il ntur. Hunc eundem ordinem a principiis per equi