Nicolai Sanderi ... Tres orationes in scholis publicis Louanij habitae, 14. Cal. Ianuarij, an. domini. 1565. 1. De transubstantiatione. 2 De linguis officiorum. 3 De pluribus missis in eodem templo celebrandis

131쪽

Atq; etiam ipse Paulus velut admiratus multitudinem linguarum, tam multa, inqt ait genera linguarum sunt in hoc mun-A, s nisii ne voce est. Nullum quippe genus eorum sita propria dialecto & peculiari sono caruit. id ergoΘAn veria simile est his omnibus populis Apostolum scripturas sacras, aliaq; ossicia Ecclesiastica cuiq; iuxta proprietatem linguae stiae tradidisseZ Hoc u Verum extitisset,non modo hexapla,hoc est,sexin terpretationum sacrarum Varietates in unum ab Origine cogesta fuisse oportuit,sed amplius etiam quam centupla. Quis autem neget praecipuam partem Ecclesiasticorii officioru ex verbo dei

desumpta semper fuisseZ Inde sunt psalmodiae,a quibus initiu celebrandae synaxeos ductu esse Dionysius Areopagiata testatur. Inde sunt lectiones Prophetaru.Inde Euangelioru sacra historia,& 'Apostoloru epistolae, quibus locum iii Liturgijs dari selitum Iustinus martyr

132쪽

OppICIO. ECCLEs I. significat.Ιmo Apostolus, cum inquit, Colos.

lecta suerit apud vos epistola haec inacite υt s in Laodicen sium Ecclesia legatur, ea quae Laodicensium est, ut vobis legatur. Iam quis ferat ut in Ecclesiis Prophetae

atq; Euangelia legantur,quorum certa,

rata,& authentica interpretatio non ex

tet8Quis testamenti vetetis authentica conuersioliem Apostoloruni temporibus vllam aliam extare audiuit Vnqua praeter illam quae ad Ptolomei Philadelphi rogatum, a septuaginta duobus interpretibus ardita recensetur Θ De cuius translationis authoritate D.Chrysis-

ginta interpretes sunt digniores Asain Ve- ro translationem Vulgus hominum per

totam Asiam non intellexit. Qui enim potuitZcum plebs nihil sciat praeter linguae sitae idionia, & proprietatem Vernaculam. At constat septuaginta interretes docta Graecorum lingua fulse Ι 3 Vsos.

133쪽

DE ONGVIs ses.Deindὸ cum vulgares linguae mur entur indies, tum per ignorantiam risesticorum & opificum, tum per immixtionem externarum dies onum quae ab accolis & vicinis inferuntur: necesse est septuaginta interpretes , qui ducentis propiannis ante promulgatum Euangelium seripserunt, ab idiotis non fuisse intellectos,quando Paulus & alij Apostoli Ecclesias fundarunt. Accedit eode

abitant 'desopotamiam, Iudaeis, s cappadociam,'ntum, s Ayiam Fbogiam, Pamphiliam, habebant omnes partim linguastoto genere diuellas,partim dialecto dc proprietate quadam distinctas. ctor Deillis enim D. Lucas ait: quomodo nos

audiuimus usu qui ' que linguam nostram

in qua natuum-ZEt iterum. Audiuimus

eos loquentes magnasia dei nostris linguis. Hoc quippe magnum illud miraculum extitit,qudd inter tot nationes vel prorsus diuersa lingua, velialtem disserente no

134쪽

diuit non modo linguam suam,sed eam in qua natus esset, hoc est patriam s ut Oecumenius refert quam nunc dicimus maternam & vernaculam . In

quem locum venerabilis Beda sic scripsit. Hae quae post Iudaeam nominan'tur prouincia , ver omnes quidem Gra- Actori .

ce loquuntur , M si nihil diuersiim pa

rria conjuetudine tonarent , ncquaquam iam subtili disinctione linguarum commemorarentur . Vnde mira in Apostolis stiritusgratia contuenda est , quae non Ρ- tam diuersitatem Omnium edocuit lingua rum , mrumetiam distantiam proprietatum in unaquaque singua iuxta numerum prouinciarum quae bac Ῥtebantur,in eorum jecii loqueia agnosci. Si ergu diuersa pro- prietate vii sunt qui erant ex Cappadocia,Ponto,Asia,Phrygia,& Paphilia,sit- que certissimu vel ex quotidiano usu &Cosuetudine,maximu in omni republica esse idiotaru numerii, nullusque idiota

135쪽

quicquam intelligere possit,quod a sua linguae proprietate distinguatur cum neq; Anglus inserioris Germaniae ciue, neq; is Saxonem intelligat:) ignari sint

rerum necesse est, qui aut sine psalmodia de lectionibus prophetarum, ossicia Ecclesiastica, maximeq; illa ordinaria,& legitima,olim celebrata,aut alia translationem Graecam Apostolorum aetate suisse praeter unicam illa septuaginta in-' terpretum , aut eam ex aequo &Ohenici,&Syro, & Galatae,& Cappadoc & Phrygi , & cuilibet plebi Asiaticae cognitam fuisse, arbitrentur. Nam tametu sex aliae translationes in Graeca linguam de Hebraea fierent,ranae earum

primat Adriano demum imperante facta est ab Aqiula Pontico . Nos autem agimus adhuc de Apostolorum temporibus, in quibus dico Amen, ad omne genus benedictionum publicarum no potuisi se ab ipse idiota dc plebeio dici,nisi cum is a supplente locum situm doctiore ali-3 k quo

136쪽

o F pI CI o E C C L, si Q. quo admoneretur, quia illam septua- ta interpretum conuersionem intelligere non posset. Porro demus & quilae proseliti,& Simmachi Iudaizam lis,de Theodotionis Ebionitae translationes probatas aliquibus tandem fui se:addamus, d quintam in Hierico,&sextam Nicopoli repertam alicubi publice levis.Certe quidem istae interpretationes plusquam septem non simi, omnesque illae communi Graecorum lingua,& maxima ex parte Attico idiomat conscribuntur. Quid hoc ad idiotam Ionicu,Oeolicum,Doricti Z QEid ad Licaonicum , cuius alia quaedam, si non lingua, certe diale eius in Actis Apostolorum recenseturZ Quid istae septem interpretationes indoctum Galatam,quid plebeium Phaenicem,quid Iudaeum aliquem de vulgo ad Christi legem conuersum,quid Thrace,aut Dalmatam, quid viginti duos populos iuuant qui sub sithridatis imperio to-

137쪽

DT LINO V Is idem diuersis lin uis commemorantur fuisse De his vero septeri translationibus Bibliorum in Graecam linguam sa- In Catal. ms,Vt & alii plures, & D. Hieronimus Eccles. mentionem faciunt, ita Euthimius qui

In praefat. Hieronimum sexcentis annis amplius vixit, eas tantum septem translationes veteris testamenti commemora de quibus antea dicebam. Hieronimus autem quanquam ab alijs quoquo authoribus illam septuaginta interpretum editionem veteri integritati restitutam fatetur, tamen a dossis id in lingua doeta factum esse nemo sapiens du-

In Prolo. Tarmate mlui regionum di-t.Paralip. uersa seruntur exemplaria . Alixandria

s Agaptus in septuaginta suis , Herir

c brum laudat authorem. constantiηνοειτνque Antioch iam Lucram martyris ex

emplariaprobist.Mediae inter has prouineia Palaestinos codices legunt, quos ab origine elaborares Eusebius er Pamphiluι 2 uerunt: totusiue orbis bac inior f

138쪽

trifaria varietate compugnat. Hec ille. At quis vel mediocri praeditus ingenio neget D . Hieronimum quando ait leti Falis linos codico, de illis agere le- stionibus , quae in Christianorum ec-Hesjs, & sacris conuentibus fiunt 8 Dequali etiam lectionθdc Iustinus martyr in Apologia . & D . Augustinus August. loquebatur, cum ad Hieronimum scribebat , factum esse tumultum in plebe, quando Episcopus lectitare insiluissa in ecclesia cui praeerat, Ionam prophetam f-cundum arui Hieronimi interpretationem . Cum igitur in toto Oriente doctae istae interpretationes legerentur publice, nec eas indocti de idiotae etiam Graeci, ac multo minus Barbaris quorum longe maximus est numerus ) intellexerint , necesse est in ipse

ecclesiae nascentis exordio, ecclesiastica officia in sis linguis aedita fateri, quas vulgus hominum ignorabat , nisi qui d eorum partem aliquam . .

139쪽

is qui praeerat,sive episcopus, seu p&Gbyter interpretari selebat in lingua propria & vulgari. Si enim rebus ipsis edo

cemur unam aut Alteram communem

linguam in officijs ecclesiasticis satisfecisse omnibus fere nationibus, idiotas constat non ipsarum lectionum, aut psalmorum intelligentia dum caneren turAd partim paucis quibusdam Vocibus in officiis uti didicisse, partim interpretatione iacerdotum suorum per conciones plenius in fide instructos suisse. Quo turpius ab his erratur,qui verba Apostoli urgent, tanqua ipse idiota benedictiones inter mysteria celebranda recitatas intellexisset. Iam si ne sit, las linguae vulgaris in publicis precibus 'nulla demonstrari potest, certe multo minus utile hoc cuiquam,aut opportu num videri debet. Cum enim tinos aiat artes, nec fere alteri generi studiorum se homines dedant,quam ex quo Victu

saltem honeste suppia tandum sibi spe

I rent.

140쪽

rent, si officia ecclesiastica in vulgaribus linguis persetuerentur, ob eamque causam, ij etiam qui doetiores linguas non attigissent,ad beneficia,praebendas, archiprcibyteratum, ac postremd ad episcopalis ossicij dignitatem promoueri possent,prorsus aut nemo, aut longὸ paucisiimi Latinae linguae operam darent. Quod enim vidimus maiorum nostrorum aetate in Graeca lingua con-

tigille,Vt quanquam & elegans, & xtilis existeret,nullus tamen prope in tota Occidetali ecclesia illam scire elaborauerit,hocide in Latina eueniret, si spes honoris, & dignitatis multos ad illius cognitionem non alliceret . Tolle autem linguae Latinae scientiam, & cum

nihil habeat pastor qu'd ex diuo Augustino, Hieronimo, Ambrosio dicat, necesse est aut nihil omnino dicat, aut quod ipse excogitauit, id magno cum Dio& vulgi periculo doceat. Ita dum prurientibus nonnullorum auribus' inpiamO-