Nicolai Sanderi ... Tres orationes in scholis publicis Louanij habitae, 14. Cal. Ianuarij, an. domini. 1565. 1. De transubstantiatione. 2 De linguis officiorum. 3 De pluribus missis in eodem templo celebrandis

121쪽

telligi potest, qui lingua populo nota, hoc est vulgati, non utitur. Hic ig itur cum sit Apostoli seopus, ut ad plebemi verba facientes lingua maxime familia- 'ri viamiar, hanc rem exemplis complu- - tibus declarat.Primum.Tibia vel cytha

ra nisi distinetionem sonituum dederint, quomodo scietur id quod canitur Θ . Secundd.Si incertam Vocem det tuba, quis parabit se ad bellum ZTerti6. Si o currat mihi vir cuius lingua ignoro , δίη - , ego illi,& ille mihi barbarus erit. Quarto. Si quis priuatim recitet preces non intellectas,spiritus quidem,hoc est , --luntas , & assectus seu donum precandi orat , sed mens & intellectus selictas. Vacat.Quinto. Si quis publice in Eccle- sijs benedicat in lingua prorsiis peregimna, cuius ne sonum quidem,& conm tum orationis finem agnoscat is qui supplet locu idiotae, quavis sacerdos be- Oresitamen is qui astat no aedificatur,

. nςq; novit quando sit dicendum, Amen.

122쪽

Quid autem ex his omnibus consequitur Θ Sine controuersia id quod Apostolus ab initio proposuit , singua vulgari plebem in Homitiis erudiendam esse . Vt enim omnia signa sis cognita debent esse quos docebunt, sic linguam oportet esse familiarem di notam in qua popuIus docebitiar. Ob quam causam his omnibus exemplis recitatis, D. Paulus ait, in Eccuia noc est in concione seu in conuentu populi c ita enim & alibi eam vocem D. Lucas accepit 2 volo quinque Neria, boces,pauca loqui senseu meo ,γt Or alios instruam , quani decem millia verborum in lingua,thoc est, in sermone peregrino. Quodque de concione pOpulari loquatur, certissimd constat ex ijs quae ibidem s uuntur. Si enim con ueniat uniuersa Ecclesia in unum , σοmnes linguis loquantur , intrem aurem idiotae , aut infideles , nonne dicens quod insanitu Z Infideles ad conciones

tantum

Actor. Cottius, legitima ,

dimicta i

123쪽

tantum ingrediebantur, ad sacras vero 5hε d. benedictiones quae in Christianorum j qui in missa fiebant , non item. Non igitur di- o, iudi sputat Apostolus praecipue,aut dedita m' pera de precibus publicis, sed per occasi-0nem:Vt exemplo precum adhibito,propositum situm de homilijs confirmaret. Nunc prudentiam vestram requiro auditores. Contendo manifeste probari ex

his quae iam dicta sunt, quod Apostolus significetin precibu3 publicis, linguam

ut nullo modo peregrinam, sic neque Vulgarem, aut i&otarum propriam illa 'aetate Apostolorum adhiberi selitam es- Ἀη que se.Ιd unde costabiti Quia tota haec pro- ,α 6hε fit per comparationem duorum postoli- inter se e quoru unum significet aliquid, alterum vero intelligere debeat quod significatur.Tybia canitur. At cui Z Non

alij prorsiis quam ei qui distinctionemi senitus capiat. Voce dat tuba, sed militi.' Loquimur in publica Via,sed occurrenti. . Oramus aut psallimus,sia quatenus Ver- ba

124쪽

ba psalmi signa sunt intellectui psilentis

loquuntur. Eodem modo benedicit aut fratias agit sacerdos in officiis diuinis, sed cui tandem Z Vtrum primo acant, omnia idiotae8Nequaquam. Illi quidem praecipue sit concio,illi fit exhortatio, Mconsolatio,ille instruitur per praedicationei aedificatur per catechistam . Sed non est idiota qui necessario persitam intelligentiam aedificandus est,cum sacras be- ineri Hones recitanaus. Quisnam igitur illo tempore primo omnium aedifican-

dus est.Supplens locum idiotae. Idiota est is qui prorsus indoctus & ignarus literarum est , quique nihil aliud praeter lin- guam priuatam nouit,quod Sedulius aitrium esi auditoribus,cuius inodes selent rustici & opifices.Supplens locum id otae is siqui linguam communem nouit, cuius cognitione fit ut si pleatur id quod idiotae deest . Memadmodum igit se habet communis linguae peritus μ'

qui est supples locum idiotari ad benedia

125쪽

centem sic se habet idiota ad concion rem . Vt i; concionem faciens non debet lingua idiotae ignota in Homitiis uti,sic neq; benedicens debet uti lingua incognita ei qui supplet aut implet idio' tae locum . Idiotam seu indoctum sale Chrysostonius) promiscua libem vocat.

Optime .Qui ergo tenet locum idiotae, cum ab ipso idiota disserat , non erit is idiota,nec plebeius,sed egregius quispiam & doetus. At non leue incommodum

Lius dicere nonpossit. Ex quibus verbis colligi dices ipsum plebeium debuita preces intelligere. Equidem puto tunc demum idiotam aut plebeium no pos se respondere Amen, cum in lingua neque Vulgari, neq; communi preces fiunt. Nam quemadmoduni si fiant in vulgari, plebeius ipse per se nouit dicere Amen : sic in communi lingua si fi- aiat,saltem admonitus per eum qui sipplet locum ipsius nouit subij cere Ame.

Siti

126쪽

sin illa sit lingua prorsiis peregrina inquabenedicitur utpotὸ Periariam, aut Ladorum apud Graecos) neque per se- 'ipssem, neque per alterius doetioris exemplum plebeius respondere potest Α-men, cum Primatio authore) qui prouist id es,ignaro restondet Amen , quid dicas nescit. obsecro, non Q-lum idiota nescit, sed etiam is qui pro idiota respondit. De hac quippe ignorantia nunc Apostolus agit. Vtroq; autem nesciente, omnino sine fructu est Ecclesia.Nam si locum idiotae stippiens nouit respondere Amen , ad illius voce velut ad signuna siblatum etiam plebeius nouit accinere Amen. Solet enim plebs Diaconi vocem gestumq; obseruare,atq; ad illius exemplum re ondere benedicenti. Cum autem in diuinis siri

G ine damno prater mitti posse Gose-yli si mus affirmor , propterea quos a Spiritu sancto omnia proueniat regi in bis quicqua

127쪽

ffuperfluum: quomodo sieri potest ut

haec omnia Verba, qui stipplet locum si- peruacanea sint apud D. Paulum 'Sili illa non sunt otiosi, utique alius est idiota,& alius quiJupplet locum idiotae. Et cum sufficiat ut locum idiotae stippiens in precibus publicis nouerit responde re Amen , aperte signiscatur in lingua docta preces publicas fieri selitas fuisse etiam lub Apostolorum aetate. Porro doctam idiotae cum nunquam intellexerint shinc enim ne idiotae quidem es seno vi publicas preces in lingua vulgo ignota factas esse Apostolica aiuliorita

te comprobatur, ita piublicas conciones

in lingua notisiima fieri semper debuis . se crededum est . Quo spectat illud Remensis Concilij decretu,Vt Epycv Jer, mones cir homilias sanctorum patrum prout omnes intelligeret int undi proprietatem linguae praedicare sudeant. Vt i-jtur apud Brabatos si concio sat,d eutonice feri debet, neq; selum Teuto

128쪽

OFFICIO. ECCLEs1. ianice, Verum etiam proprio Brabanto--rum idiomate, eodem pactora missa legatur apud Brabantos,non Anglicebaut Italic ac ne Graece quidem, ut Hebraic verum Latinὸ legi debet, quae communis est doctorum lingua apud Brabantos.Ita sciet tum idiota quid dicatur in concione, tum stippiens locum idio die quid in missa recitetur . Ille uti abeat doctior , iste ut cum audierit per omnia saecula saeculorum, & ipse respondere sciat;& alios stibijcere admoneat Amen, i ω quae sint eiusdem generis.Hoc enim exemplo,& D. Chrysbstomus, & Am- locum .iabrosius ostendunt quid ad eum spectet qui sit idiota . Cuius etia locus perdO- . i. Sorem aut Diaconum, aut acoluthu, - aut etiam laicum seppletur. Quamobrem ut ex ijs quae Apostolus affert de tuba,concludere non possumus si,num l-tubae idiotis domi agentibus, ac militiae lignaris necessarid cognoscendum , sic

neque inferri potest linguam eam in qua I benedi-

129쪽

benedicitur, idiotis familiarem esse oportere: d ut sifficit si miles tubam intelligat, sic omnino latisfactu est Apostoli concilio si viri communis linguae periti,siue illi clerici,seu laici fiant, ii dictionem,aut sacra celebrante intelligant. Qu/d autem latina lingua sit non' solum Italiae , Galliae atq; Hispaniae s ' pud quas gentes vestigia ipsius in ho diei iiii diem in usii vulgari manent) sed

etia totius Occidetalis ecclesiae comunis, & si res ipsa pala loquatur, tame ex venerabili Beda perspicuὸ demonstrari potest. Qui Britaniae insulae situ describes: Haec inquit, inpraesenti quiηs,gentia linguu visa eandemque veritatis fientiam

scrutatu's confitetur. Angloru deliceti Britonu,Scotorum, Pictorrum,or Latino - ' rum,quae meditationeycripturarum,οψ bus Effacta comunis. Ecce cum sista quatuor essent linguae vulgares in Brita nia,tamen Beda & quinq; numerat, M quintam dicit factam esse communem omni-

130쪽

Ghmnibus, idq; meditatione scripturaru . Ac sine quin Apostoli tradiderint Ecclesiastica officia in his comunibus lin- guis perageda, nullo modo dubitari potest. Cii enim Prophetarii libri magna portio Ecclesiasticorii ossicioru semper essent,cumq; Prophetas Philo Iudaeus,& Apostoloru commentarios Iustinus pli. martyr ia in prima Ecclesia legi selitosci. c6testetur,no est dubi si quin apud gelites ea in lingua legerentur prophetae, in qua iam erat a septuaginta interpretibus uastatiun ea etia Euagella & Epistolae, . in qua primu coscripta erant. At lingua

Attica,aut commune,in qua fere omnes

hi libri scripti sunt, quotus idiotarum, praesertim Asiaticoru,intellexit unqua D.Paulus testatur se ab Hierusalem per Rbmiircuitum πque ad Itbricum repleuisse .Euangeliu Chri . Quot in isto circuitu linguas fuisse putamus, cum unus Mithridates rex Ponti, & Asiae, viginti duas infra regni sui ambitum habuer1tZ