장음표시 사용
11쪽
dinis Praedicatorum,compendium Logicae . I ra i Isag icum,ad eam,quae eit apud Aristoteleni. l. t i. Ultri C./l: sn i ii ni omi et Ps, A .i iv ORDINATullus Logicae compendium pro neophytis, intendo non recedere a uia Peripatetica . Quod dico, ut praeseruem me a tophiliarum captiunculis. quae mani, de discentes confundunt,quam dirigant. In quibus non muli per totam uitam laborant & insudant, & nunquam ad ue ras doctrinas pestingui. Ne l . enim uere scire deliderant, sed id tantum,quod secum disputati tes,irretiant atque de cipient. Erit igitur adolescentibu praesens compendium, ut introductorium ad ea onania, quae Aristoteles distus e in singulis suae logicae libris pertractaui Diuidemus autem ipsum in undecim tractatus et i Primus erit, De aliquibus ut uniuersalibus principijs praecognoscendis . lxi, De partibus propositionis. rs . n let unt maiir. De propositione. UDe quinque uniuersalibus sue praedicabilibus. De antepraedicamentis,& praedicamentis, & posc- praedicamentiq.
De syllogismo formali. De luppolitionibus proprijs & improprijs, relati
uis & absolutis. lv et i i. De ampliationibus & appellationibus. ix. De consequentijs . iii x. De probationibus terminorum . ixi. De syllogi imo demonstrativo, in quo eo tinebitur tota doctrina Aristotelis in libro Poster. IN hoc primo tractatu agendum est de aliquibus uniuersalibus ut principis , sine quorum praecognitione, ren deremus in omnibus sequentibus per incognita. Haec autem erunt septem, & sic praesens tractatus continebit septem capita.
Primo quis fuerit uer e logicae primus & sufficiens aut i
12쪽
tr. Quid sit logica, siue dialectica: m. Quod sit logicae adaequatum se b i ectum. iri tr. Quae sit logicae utilitas, uel necessitas. v. Qualis scia sit, & sub qua parte scietiae continetur. vi. Quomodo in partes suas diuidenda sit. vi t. A quo primo incipiendum est in logica .
Quis fuerit uera logica primus autIor. Cap. I.
I N primo capite declarandum est, quis fuerit uerae logicae primus autor. Tu igitur aduerte, quod Arist. in is lib. elenchorum c ult.refert modum, quo reliquae sinentiae &artes primo inuentae sunt. Deinde quomodo sis ccessit te poris complementum ius eperunt. Refert etiam modum,
quo logica inuenta est primo, & sufficienter tradita Quantum ad primum, inquit Aristoteles, quod quaelibet scientia,& ars ab aliquibus primis inuenta quidem est,
di excogitata: ualde tamen imperfecte, a Posterioribus autem paulatim & subtilius elaborata, adeo incrementu suscepit, quod tandem completa est. Tu tame aduerte,quod
ut inquit Aristoteles, illud primum in qualibet arte &scietia inuentum, licet paruum sit, utilius tamen ac melius es posterioribus inuentis& additis 1 est enim primum scientiae, ut artis principium, Licet autem prima plincipia in uenta sint parua tu magnitudine, sunt tamen maxima in uirtute, quonia ab ipsis totum pendet. Nam, sicut arbor mirae altitudinis, uirtualiter cotinetur In paruo seminis grano ex quo generat un sic ars & scietia virtualiter cotinetur in primis ae breuibus principijs, a primis autoribus inuentis. Sicut aut(m principium primum artis & scientiae a primo inuentum, quantuncunque paruum sit; est tamen optimum, sic & dissicillimum est, neque quam primus in uetor accepit ab alio, neq; in parte, neq; in toto, sed longa & sagaci luestigatio e lade a se inuenit. Hinc est,m ut quit Aristoteles, prancipia prima luenire, perdifficile est, sacile est
aute inuetis addere. Ideo ex secundo metaphysicae, agedae sunt gratiae primis inuetoribus. Na si illi no fuisset, polleriores arti aut sciae no addidisset, nec ad coplemetu perduxissent. Hoc igitur modo aliae partes & scientiae inuentae sint, ac sufficienter traditae, quia.s primi prima inuene
13쪽
petium , quod sciat, stro intellectui in acquirendis caeteris artibus,& scientiis aptissimum instruinctum. Huic descririptioni contonat ea, quae solet ascribi diuo Augustino,&haec est, Logica est ars artium,& scientia scientiarum, qua
aperta oes aperiuntur. & qua clausa oes 1liae clauduntur. Eidem concordat ea quae formatur a Pet. Hispa. In principio sumularum suarum sub nomine dialecticae. Sumit autedialecticam pro tota logica,& no pro parte topica, de qua
acturi sumus in octauo trac. Sic aut describit eam, Dialectica est ars artium. i. directiva intellectus, ut regula acquirendi alias artes,&icientia scientiarum. i. directiva. eodem modo intellectus in acquirendis aliis scientiis, ad omnium methodorum, id est, scientiarum principia uiam habens. Nalogica dat nobis uiam ,& modum cognoscendi principia aliarum scientiarum, ex principiis autem cognitis acquirimus scientiam pendentem ex suis principijs cognitis perlogicam. Via autem, quam dat nobis logica ad cognoscendum principia omnium scientiarum, est ars diffinitiua,divisiva inductiva,argumentativa, de quibus omnibus pe tractat logica, ut declarabimus in locis suis. Et aduerte, quod scientias appellat methodos. Est aut methodus proprie apud Graecii, quod Latinus proprie appellat callem. est autem callis, uia stricta, breuis & recta, cito ducens maiorem ad optatum terminum. Transumptiue igitur scientiae acquisitae per logicam, dicuntur methodi, quoniam pet logicam breui tempore,& recte ac uere addiscuntur. Hinc patet, quod qui absq; logica docent aut dictant,& scribunt' qui addiscunt,semper inordinate,& in sinita prolixitate procedunt, nec unquam ad ueram, & firmam rei notitiam perueniunt, nec se in dubiis resoluere, nec contra impugnantes se defensare possunt. Optimum est ergo ante oes scientias logicam acquirere, nec cum logica uelle alias simul acquirere. Dicit enim Aristote, in secundo metaphysicae, quod absurdu est simul quaerere scientiam,& modum sciendi. Et per modum sciendi, ut dicit
Commentator Averroes, intedit logicam, quae dat modos generales,& regulas, secundum quas in qualibet scientia procedendu est, Has autem regulas docebimus in tractam
14쪽
sexto,& septimo,& octavo,& decimo .i Constat igitur tibi, quid sit logica diffinitive,& descriptive.m: imantum ad etymologiam, & interpretationem eius, aduerte,quod logica quantum ad id, a quo nomen imponitur apud Graecum. interpretatur de sermone scientia, apud Latinum, est enim vadi i sermo, dc ut sic, nisi aliud addatur communis est graniaticae,& rhetoricae, & poeticae,& logicae proprie dictat. Omnes enim sunt scientiae de sermone, sed diuersa ratione, ut docuimus supra. . Quantum aut ad illud, cui nomen imponatur,interpretanda est logica, scietia de sermone uero,& falso,& sic est scientia distincta a grammatica, & rhetorica, & poetica,
contenta tamen sub logica uniuersaliter dicta, ut est icientia de termone &c. Et quoniam considerare ac pertracta
re habemus de logica directitia ueri,& falsi, & non abso late,& uniuersaliter dicta, ideo sua etymologia ac interpretatio erit haec. ut non detur per mam festiora. Logica est scientia sermonis ueri,& falsi,in qualibet scientia, & arte diiudicandi, iit ab his, quae uidentur primo aspectu uera, &' non sunt,& ab erroribus ac fallis liberemur, ut ueritatem defensare falsitatem impugnare, sophisticas rationes contra uerum soluere discamus,& rectum limitem in omni rastionis opere prosequi, ac conseruare. Dialectica uero ex ponitur a Petro Hispano, quasi duorum sermo uel ratio, scilicet arguentis,& respondentis in disputatione. Verum melius est, ut exponatur dialectica quasi disputat uia, Deriuatur enim apud Graecum a DeoE P era, quod est,disputo Latme. Haec de praesenti capite dicta lint. Quidsi eius subiecIum,circa quod uersantur.
IN tertio cap. inuestigandum est, quid sit subiectum in logica, circa quod uersatur. Sed antequam descendamus ad resolutionem propoliti duo praeponenda sunt. Primo, quot modis consueuit accipi subiectum in doctrina
Aristo. secundo, quas conditiones oportet attribuere subiecto scientiae,& artis.
trantu ad primu ,aduertem subiectu dicitur quadruplieiter. Primo, de eo, quod praeponitur uerbo in oratione,
15쪽
Tu igitur aduerte, quod in doctrina Aristotelis dissini tio est oratio indicans quid sic res per essentialia, id est per ea, quae sunt de essentia & lubstantia rei,& sine quibus rei natura dari rion potest,& haec est uera,& propriistima diffinitio. Uerbi gratia. Homo est animal compositum ex corpore humano, & anima rationali, haec est uera diffinitio, quoniam dicit, At manifestat naturam hominis sufficienter,& facit ipsum differre a quolibet alio animali, & datur per substantialia hominis, quae lunt,corpus humanum, dc anima rationalis,& titrunque est substatia. Dixi mus, quod diffinitio est oratio. quoniam solus unus terminus non facit diffinitionem, sed oportet saltem esse duos, quoru unus sit genus, tanquam magis communis , & alter differentia conuertibilis cum diffinito, ut tibi declarabimus in tracta
de praedicabilibus. Requiritur & copula, id est uerbum substantivum, ut praedicetur diffinitio de diffinito , ut hic, Homo est animal rationale, Homo es idiffinitum , animal rationale est diffinitio , per ly est , praedicatur dissi nitio de diffinito,ex consequenti constat , quod diffinitio
est oratio. Diximus', indicans quid sit res per essentialia ut distinguatur diffinitio uera a descriptione,& etymolo gia,& interpretatione. Est enim descriptio, oratio indicans quid sit res per accidentalia propria, id est, quae solidescriptio conueniunt. Ut descriptio nominis est haec, Homo eli animal staturae rectae, risibile,& beatificabile. Nam statura corporis recta,& risibilitas,& beatificabilitas, sunt
proprietates consequentes solam naturam hominis. Quid autem sit rei proprietas,& quomodo emanet a forma
rei, & eius specifica disserentia, dicemus in tracta. de praedicabilibus.
Ethymologia uero,est manifestatio unius termini minus noti addisceti,per alium terminum magis notum, & prius notum apud eundem , stando tamen in eodem idiomate, ut quando exponimus hunc terminum Sol, quasi solus lucens,& coelum, quasi omnia inferiora coelans, siue tegens.
o lepus, quasi animal leuium pedum.
Interpretatio aut, e unius termini declaratio ex uno idiomate i aliud,ut Κυμο Grece,e diis Latine, & - , GrSce, est
17쪽
CHRYSOTOMI IAVELLIC ANAPICII, ORDINIS
PRAEDICATORVM, Commentarij in Logicam Aristotelis,
Ad disciplinae Peripateticae normam & methodum exarati,& sedulo elimati.
19쪽
ANI M ADvERTENs, Crescenti fili,sortitum te fuisse dsummo rerum conditore ingeniosum doci- Iemq, animum tam moratibus, quam speculatiuis ha-iobilibus facile decorandum, nefarium profecto atque impium quid commisse me arbitrarer ,si te quemcut ita dixerim intellectualiter genui, ct a primis annis probatis moribus formare conatus sum, permitteremiam adolescentem uulgaribus terrenis atque mechanicis it degenerem O mente depressum, artibus S su- dijs inuolui, at rectius dixerim demergi atque foedari. Constanti igitur atque inflexibili proposito statui Deo optimo, asparante, te in limite discipliuabilis adolesceutiae iam consitutum, O in grammaticis Graece Lati- neq; apprime eruditum,ad eam quam appetitamus logicam siue dialecticam,utpote modii et regulam sciens H, rectismo calle deducere O erudire. Haec nanque
linica est clauis O ianua ad quoscunque scientificos habitus. Sine ea,caecutiens intellectus nescit quod tendat. Tam logica secundum magnum Albertum latitantem ueritatem aperit,errores damnat,fallitatem ostendit,o rectum lumen, quo in omni uere contemplati
nis opere dirigimur,octendit. Hac, utfidi mo duce pusicas mathematicasq; disciplinas, O ad diuinam, quam dicimus metaphoesicam, patebit tibi aditus. Sine ea nullus artifex, e practicus, e speculativus pri ualet,ct quicunque absque logica docent addiscunt, distulant aut dictant,suadent aut determinant, in ilice in x tum
20쪽
runt principia,parua quidem magnitudine, Si pauca minae , sed maxima & plurima uirtute. Deinde laniolior iaraita, exercitati addiderut multa, &pos emores ex multis
collegerunt magas certa,superfluis,aut incertis, aut erroneis reiectis,si eq; tandem ars & scientia huiusmodi non solum incrementum, sed & complem et uni su i cepit I'er luic
modum dicit Aristoteles in secundo elench. omne,
tiae rhetorico inuentae & acquisite fret, Nam rhetoricae inuentores , secutus est Thesias , poli Theodorus,postillii multi multa inuenerui S addideriit. Hinc ars ipsa maximum iam habet incrementum,&cundo metaphysicae ex e pusitans Ee musica, rimim. Nam si Timotheus non sitisset,multa melodia non habSi aute Phirnis. s. non praecessisset Timotheu, Timotnon fuisset. Linstruinis in principiis musicae, nec eamati xis et, Aliae igitur artes & scientiae primos habuerunt autores,a quibus principia, deinde poste riores, a quibus paulatim augmentum & suis cientia illi recepimus. Quantum ad secundum aduerte, ut testatur Aristotele in sine libri secudi elenchorusquod licet aliae artes & lcientiae ante Aristotelem inuentae & augmentare fuerant persamosos autores, ut patet de scientia naturali per Tnale te& Melissum,& Empedoclem, & Heraclitum , licet ad ml-stam multis erroribus tradiderint, quos ipse Atilioteles in omnibus physicae partibus reprobat, De mathematicis per Buthaci oram & Euclidem antiquissimos Aegyptios . De divinis, per Mercuriti Verm egistum.& Hesiodum. De moralibus,per Socratem & Platonem, & sic intellige de reli-Quis artibus tamen logicae scietia ante Aristotelem inuenta non suit. Nihil invenimus de ea ordina se traditurii, quo,
ut regulaiciendi, dirigi posset addiscentis intellectus ad
alias scientias acquirendas. Nam ut legimus apud Platonem in Gorgia & Protagora,& Euthide mosi, quam logicam sophist e conabantur ostendere se habere, non ad sciendum, sed ad decipiendum utebantur, totumque itudium eorum erat reddere diicipulos, non uere, sed apparenter scientes, cum uere nihil in sine addiscendi retine rent,nisi captiunculas, friuolasque ac deceptorias raMO-