Von den Farben und Künsten der Römer : Originaltext und Übersetzung

111쪽

ERACLIUS I, E COLORIBUS ET ART BUS ROMANORUM. 7 bper totum; postea extendes ipsum, ligando in lignis cum filo, deinde cum coloribus, cola, Vel OVo, vel gummi distemperatis, desuper pingere poteri S. XXVII. Qito modo aurum ponitur in panno. - Et Si aurum desuper ipso panno ponere clipis, cum distemperatura pone S et polieS. XXVIII. De pratica generali in movendo OmneS COIOVES.

- Sciendum autem est quod omnes colores cum aqua clara

moli possunt, si postea exsiccari permittantur, Ut postea glarea,

vel oleum, Vel aqua gummata, aut acet Um, Se V V in Um, necnon cervesia, quomodo misceantur aut temperentur.

XXIX. De oleo, quomodo aptatur ad distemperandum colores. - Calcem in oleo mensurate pone, et illud despumando coque cerosium in eo secundum quod de oleo fuerit pone, et ad solem, per mensem, Vel eo amplius, frequenter remo Vendo, pone. Scito quod quanto diutius ad solem fuerit, tanto melius erit. Postea cola, et SerVa, et colores inde distempera. XXX. Alumen quomodo debet distemperari. - Altamen cum gumma et aqua Super marmorem tere, et dimitte siccari, et cum aliquod ex eo facere volueris, cum glarea ovi di Stempera. XXXI. De modo parandi glaream Ovorum, ad COIOVES ex ea temperandOS. - Glaream paraturus sume staminium, et in aqua intinge illud; et madidum sit, ut postea glaream a Vae mixtam , in eodem staminio duplicato, subter Sunal Dato desuper autem expanso , excipe, et sic exprimendo, fac transire vel septies vel octies, vel saepius, vel minus, si neceSSefuerit, tamdiu scilicet debes hoc facere, donec glarea quasi aquae fit, et tenuis, sine filo, destillet. Hinc susceptam reconde, Vel, si vis, scribe. Ad hanc autem parandam, duo vascula Stant

necessaria.

XXXII. Quomodo vitellum ovi paratur. - Auripigmentum cum vitello ovi molitur et distemperatur sic, et Vitellus hoc modo paratur. Sume vitellum in media manu, et Spunge

112쪽

Ninam es in die Mitte der Hand , ruli re es mit ei nem Stachelo der Stabchen das s es scha umi), dania lege den Finger daraus

und drucke es aus. Fange es ina Gestasse aias, gib einen Troplan asser hingit und mische es mit dem Auripigment. Mischest tu aber Oel gu dies ena, so wird es niem ais trochen. Mische es

sobald es roth ist, taugi es. V enn nichi, so tauche es ab ermais dare ira, lasse es trochen werden. Dann spaniae es aut einer e benen

Talal aus und glat te es init ei nem Euxbatanas tabe. Hieraui nim in Schmal g, besti ei che die gange Haut und lasse si e troclinen. XXXIV. Wie man mit Brasilium anhelten Dann. - Nim mei ne elieriae Schale, schabe das Brasit darein , so vi et dir gutsche inen will. Fulle sie dania mit Urin, gib ge pulverten Alaunhingu und lasse es so eine Nachi Stehen. Den folgenden Tagset Ze es liber Κoliten und si ede es, bis es ei n- oder Zwei mal valli, dania ent feriae die Schale vom Eeuer, gib ungeli,scliten alii mit Erasit und Alauia claratis, ruti re es uiate rei nander undso lasse es ste hen, bis es sicli vel dictitet und das Wasser oben aui schwimmi; dania ni mira es herab, das librige lasse an der Sonne troclinen und hebe da vota, so vi et du Wilist, aus. Du

113쪽

ERACLIUS DE COLORI RUN ET ARTIRUN ROMANORUM

vel spina vel stila, et digito superposito, exprime, et in Vase recipe, mittens guttam aquae ex auripigmento misce. Si autem oleum miscueris, nunquam siccabitur. Ideo misce cum vitello. XXXIII. Quomodo corduanum tingitur. - Accipe corium, quem corduanum Vocant, nondum coloribUS tinctum, sed purum et album, illamque partem, quae prius pilis tegebatur, de alumine ablues. Accipiesque Waranciam, et ad ignem in vase de reo calefacies cum Vino, Vel cum aqua, et tantum ut digitum tuum in ea mittere possis, et tunc corium antedictum in vase merges

et trahes, videbisque; si fuerit rubetam, bene quidem; si non iterum merge, dimittesque siccare; postea super tabulam planam extendes, et cum baculo buxeo burnies; deinde adipiem accipies et pellem per totum inunges, Sicque Siccare permittes. XXXIV. Quomodo poteris de bresilio operari. - Accipe patellam aeream, et brasilium intus rade, quantum tibi visum

fuerit. Postea imple eam urina, pulveri Za deSU per alumen, et sic una nocte dimittes. In crastino Super carbones mitte, unam

aut duas undias bullire facies, et retrahe ab igne patellam, et pone parumper de viva calce cum bris illio et alumen, et insimul move, et ita dimittas; dum spissum fuerit, et aqua de Super nataverit, projice foras, et reliquum ad solem permitte siccum fieri, et serva quantum volueris. De hoc colore in ligno et in muro operari poteris, mirabilitas tamen in pergamenis.

XXXV. Quomodo rosa color si de ligno braxillii.

Rosam faciendo, urinam pones cum brixillio priusquam pones alumen, et sic faciendum. XXXVI. Quomodo si cerusa, et de ipsa rubeum miHitim. - Si vis facere rubeum minium, vel etiam album, qui cerusadicitur, accipe laminas plumbeas, et mitte in ollam novam, et sic imple illam ollam fortissimo aceto, et cooperi, et mitte in aliquo calido loco, et sic uno mense dimitte; et tunc aperies ollam. et quod inveneris in circuitu laminarum plumbearum

114쪽

Des v et teren versalire ich, wie oben vota dieser Farbe ge-schri eben stetit.

115쪽

ERACLIUS DE COLORIBUS ET ARTIBUS ROMANORUM.

mitte in aliam ollam, et pone super ignem, et semper movebis ipsum colorem, donec efficiatur albus sicut nix, et tunc tolles ab igne, et sumes de ipso colore quantum Vis, et iste color vocatur cerusa reliqUam partem pone Super ignem, et Sempermovebis donec eviciatur rubeum minium. Propterea moneo ut moveas, quod Si non moveris, Semper iterum vertetur in album plumbum, et sic tolle ab igne, et ipsam ollam dimitte refrigerari. XXXVII. Quomodo distemperatur viride te Vcrium. Accipe malvam, et distem pera cum aceto, Vel optimo vino. et de isto jussu terrenum viridem distempera, et erit boni coloris

XXXVIII. Quomodo es citur viridis color cum Sale. Saepe tractavi de viridi colore, quali modo eviciatur. Nunc vero quomodo id ipsum facio narrabo. Lignum quercitatam Sumo quantae latitudinis et longitudinis voluero, et illud in modum scrinii cavo: deinde cuprum accipio, et facio illud attenuari in laminas tam longas quantum mihi placet, scilicet ut longitudo ejus operiat latitudinem concavi ligni. Posthoc accipio scutellam

plenam Sali S, et, comprimens eum fortiter, mitto in ignem per noctem, et cooperio carbonibus, et in crastinum super lapidem molo diligentissime siccum. Postea accipio starctata S graciles, colloco eas in praedictum lignum, tamen ita ut duae partes ligni cavi sint interius, et tertia superius, Sicque liniens laminas cupreas utraque parte melle, et desti per mel sal aspergens per totum, moxque excutio laminas in scutellam, ne pereat, sicque super surculas illas laminas pono. Tunc lignum concavum altero ligno adhuc aptato cooperio, et in circuitu totum argilla bene fimo asini mixto linio. Antequam autem lignum illud concavum cooperuerim, ponam intus vel acetum calidum, vel urinam calidam, ita ut tertia pars impleatur, et mox cooperio; tunc deinceps facio quod de hoc colore supra scriptUm eSt.

116쪽

Pergament deri Ocker glei ch wie er gema hien ist, aut , indem tu mit dem Pinsel aus dem Pergament vorgei chia est und dannali soglei ch dorthin das Gold legst. Und lasse es oli ne init dem

117쪽

ERACLIUS DE COLORIBUS ET ARTIBUS ROMANORU M.

8 iXXXIX. Modus faciendi viridem cupri vel inris. - Imple pelvim de aceto albo vini, et quicquid cupri poteris habere,

projice intus, et sic stare permittes per spatium unius mensis vel duorum vel trium, et postea Optimum Viridem procreatum

invenieS.

XL. Quomodo auripigmentum pres aratur ad Operandum. - Auripigmentum confringe in corio, postea tere cum aqua Super marmorem, addens ei parum ossis combusti, et ibidem siccare permitte. Postea dis tempera cum ovo ad ponendum in ligno vel in muro, sed in carta pone sicut cerosium. Si non est bonum, misce Ocrum postea valet. XLI. Quomodo ponitur aurum.' - Accipe Ocrum, et dis- tempera cum aqua, sicque dimittes siccare. Interim de pergameno' vitulino colam facies. Postea glaream de ovo facies. Tunc colam et glaream insimul misces, et ocrum jam ' bene siccatum 3 fortiter super marmorem teres, et ubi volueris ponere aurum in pergameno, statim ut molitum fuerit ocrum, Super pergamenum cum ' pincello trahes, sicque aurum desuper illico pones, dimittesque siccare ' ita sine impressione coti T. Postea, cum siccatum fuerit,' cum dente fortiter burni es'. Ecce ut Saepe experimento didici, multociens probavi, et tua certe fide verum dixi.

XLII. Quomodo aurum in pergamenis sonitur' '. - Accipe gipsum, et album de Pulliali et carminium, i. e. cinobrium, igtertiam partem de gipso, et de albo, et ' de carminio 3 duas

partes equales, et mi Sce simul, et tere Silper marmorem, adjungesque eis modicum collae, tenue tamen, et de hac dis-

temperatura poteris aurum ubicunque volueris ponere, et mUltum Τ diu servare.

XLIII. Quomodo scribitur de auro. Sume tibi vas vitreum, et urina tua illud imple: sicque, donec appareat clara, requiescat; postea accipe glaream ovi optime fractam, ' et fac

Sic P.; De temperamento auri. Percam eno passim S. β.Iam omittit S. 3 Teres hic inserit et post omittit P. h Percam eno illo S. M Siccare omittit P. 7 Et supplet S. ' Cum siccatum fuerit omittit S. ' Quae sequuntur omittit S. 'Sic P. Item de distemperatura auri S. D Apule ra. Caro niuium id est sinobium S. i Quod P. omiuio S. Cum iis S. ' Tantum P. 37 Multum omittit S. De omittit. '' Factam S.

119쪽

ERACLIUS DE COLORIBUS ET ARTIAU, ROMANORUM.

duas partes, miscesque cum urina, et movebis utrumque' insimul, et pone in cornu cum auro soluto i. e. molito Ut postea lavato ), itaque ' poteris de tali' auro scribere Sicut de alio colore. XLIV. De auropetro. - Secundum magistrum P. Accipe oleum de lini semine factum, et pone in ollam novam. Accipiesque corticem de Vespro optime Siccatam, et in mortario bene tritam. et in oleo eam unam noctem jacere permittes. In crastino ad ignem bullies; quando satis tibi visum fuerit, tamen

non multum, protinus per medium pannum in aliam Ollam transire facies, deinde iterum ad ignem cum mirra et aloe parumper bullies. Iterum colabis, statimque vernix sic cum ei pones, et Super carbones calefacies. Si autem vernix sic non habueris, accipies glassam, et pones cum aloe et miri a pro vernix, et, Ut dixi, iterum colabis. Si autem corticem de ve pro non habueris, accipe incaustum siccum, vel etiam corticem lenigra spina siccatam et tritam, et, Sic Ut SVPra scripsi, cum mirra et aloe bullies, post hoc retrahes ab igne, et . cum frigidum fuerit, ad servandum in vase, quanto tempore Volueris, repone. Cortices autem in Martio vel in Aprili accipies, et in Majo siccabis, et servabis quamdiu volueris. XLV. Quomodo ponitur aut tim Susci stes Uum. - ccipe Stagnum, et pone super tabulam ad hoc optime dealbatam, et bene siccatam, eX tende, et cum Silica et aqua in longitudinem et latitudinem poli; deinde sume ferrum totum aceratum, ad hoc opus factum, et iterum cum aqua poli. Cum multum et stans fuerit, sic siccare dimittes; postea accipies iterum, et supcrtabulam pones, et cum silice burnies eum. Poter que de hoc auro in ligno vel in muro operari, et Ubi Volueris ponere. XLVI. Quomodo distemperatur bures et Se Vialti V.

Accipe cinerem fabarum, et cola per pannum in ollam tribus vicibus aut quatuor, postea ad ignem bullire facies donec spissum sit quasi incaustum; deinde accipias illum liquorem qui

Vocatur bures, et teres in vase vel cipho quasi cuminum vel piper; tunc misces cum laxiva suprascripta, iterumque bullire facies, Semperque movebis. Postea tolle ab igne, et in plumbeo Vase Pone, et poteris servare quamdiu volueris.

Utrumque omittit S. Ex P. Omittit S. Et S. Tali omittit S.

120쪽

clamit mische es und ruli re es. Eratferne es dania vom Eeuer, lasse es ausi utilen, gib es in ein Gefass. Dania ni nam mit Wein temperii tes Atramentum, Zelchiae mit dem Atrament, Has du