장음표시 사용
381쪽
uideatur. Ideo non simpliciter tenue, sed ut in terrena substantia tale esse amarum assero,uelut calmae cinis. porte uerius similes fuligini, re flamiras fauillae, quae Ostantibus amara apparet. Ergo in his uerbis, s quis recte animaduertat unum ierame, at pide censebit hocipium incidere, atra detergere: at eo adiecto quod natura humorem crudum ciui haeresidis etiamsi no naereat, sed sit glutinosus,cum antea expellere neqtieat,incisum tum cosestim expellata id ergo uerissimum, quanto ueriusti adiecerimus quod pungendo alcai irritando statim educat. Constat igitur quae sit natura detergetium, scilicet quod tenuium, o incidentium, ac mordentium:quale igitur mel,nam Sc illud tenue est,calidum ac siceu: sed Sc ptisana, calida quamuis non sintamdiu tamen coctaeo peruenit, ut dii Iecet attenuet. Primum ergo disseca bit, inde attenuabit demum deteiset,id est,separabit contentum a continente, ultimo etiam educet. chiod enim dissectu tenuius euadat, dubium non est: quod uero separatum a membro expellatur, saltem ad proximu locum illud. Verum quoniam dulcium plura ut mel/saccharum ex conseita detersuntur, at et ideόdis I cannnon tamen hbstructiones apperiun propterea dixit Galenus amara solum a et ire: Quasi id ueli quoniam ut naturae odiosa, re inimica propellantur a natura.icut igitur gladius e ferreo incidine medulla sambuci non incidit, ita tenuia terrea
dis lecant, tenuia aquea non ita. Dissecantia ergo terrea sunt, ec aperientia amara. Acria autem non detessiunt quoniam urunt. Aphronitrum uero Sc nitrum deteragunt,quoniam amara iunn sal uero dicit,non deternit, nisi quantum amaritudinis particeps est:hoc ex errore contingi mordet enim inuehementer ulcerat: ideo de- Dei regredi
tergendi facultas non est una,sed alia quae perfecta est in salsis amaris,ec haec maxi- his nemma esti alia quae in solo salso,quonia dissecat ec ipsum sal,5 pungit. Uerum salsitim, amarum,ut plera talia plus deterginquam uel salsum, uel amarum,si sola fuerint.
Sed acida etiam cum actibus, uelut porrum cum aceto, origanu, apium, serpitium, ei iris, ut a Galeno commemorantur, ut etiam piper maxime longum, aut album,
quod etiam plus omnibus uentriculo conseri, lic gingiber, Scalami titha. Uisse. cant haecideod etiam tantundem detergunt: summum in hoc quom praesidium est,maxime in uentriculo radicula cum Oxymellite sumpta. Detergiit ergo ec abro tanum,ta seriphium, Sc scylla , dc amygdalae amarae, atque aperiunt dicit Galenus, non amarae autem detergunt, sed non aperiunt. Ita & in membris quae lienem aperiunt, ualidiora esse oportet,quam quae iecur: ideo capparis ferme uniuersiaPlanta, tamariscus, Nasiplenion lienem curan iecori sunt grauiora.Quariendum est igitur an amara omnia detergant nec praeter ibimus ergo si quid digerat silis detersio, ecmellis,N ptisans a nitro,& aceto,& succo lim uiui,ac abrotanoet Gentiana igitur,ta aloe dc cucumer anguinus, que sunt amarissima, non uidentur detergere: aut non multum, alia quia astringuia uelut aloes,alia quia subuertunt lupo te naturae inimica uelut colocynthis: alia quoniam nimis exsiccant,3c quia crassa sunt substatia, ut penetrare nequeant, sed dicet quispiam cirr non acetum inter detergentia primo loco collocamus et Cum inter incidentia, ae ipsum cum limiani j succo adnumeretur: Ceneraliter igitur rem aggrediendo dicamus, quod detergetia sunt primum quaecunque dissecan seu tenuitate substantiae, seu quia acida lint, nec exigimii sui sint inire diu calida, sed uelut ptisana, succus lina iiiiij, o mel, succus arant a: talia si occurrant uomitorijs, aut stomacho nauseabundo, liberaliter expurgare illum possim .secussi prauum corpus contineatur, paulatim, aut consertim ipsum expurgant. Qitaeda uero ex his praeter id quod dissecennetiam uomitum commouenhuelut dictu est radicula cum o mellite,& hsc sunt secundi generis. Alia rursus praeter id, luod dissecent etiam excalefaciunt: uelut piper, ruta, cuminum, dracunculus: dc praeter
haec etiam sina pis. Et haec magis detergentia,uerem appellari possiunx quod non statum dis Iecent,sed etiam attenuen CEt quaedam ex his lunt insigniter amara. Quae enim attenuam nam cogor paululum commoditatis causa a prorosito di hae in et viso alia quidem humores crudos, uel congelatos,ec talia omnia calida simi Exe. DUt.
pio exterius sumpto,nam ignis non talum colliquat glaciem,ac dis luit, sed etiam aqua attenuat, aqua enim coeta cruda tenuior est: mioc proprie est attenuare, sed
382쪽
non omnibus conuenit: uerum ut dixi talis humidis, seu concreti seu etiam non, sed licaedis. Dicitur autem proprie attenuare,ouoniam substantiam uere attenua . mus. Alia ad glutinosos refertur, cum incidunt haec proprie,non meretur id nonae, quoniam non subsilantia, sed quantitas attenuatur: uocatur ergo haec incisio,sed denominibus nd est litigandum. Tertia est cum humor uere crassus, id est, terreus a tenuatur,non a calore, nam sic magis crassus es sicitur,quia exuritur:hic ergo nd calore potest attenuas es incidendo etiam attenuatur,quoniam no substantia, sed quantitate minor efficitur Una ergo est uia, ut scilicet humectetur,nam imbibitum humidum permiscetur, fit in totu tenuius: sc tum potest incidi si lent recolliqumri leui calore si concreuerit. xemplu(quid plura cera,gluten, sal, aut terraprimum calore,secundum gladijs,tertium calore humido, uel etiam aqua tacitu distiluitur.
Hic tertius modus esst Droprius,& uerus primu inde sequitur, nunc redeo.
No. Alia igitur praeter id quod dissecent,c'lliquent*,etiam purgant, uelut pulegimoc origanum, nullum tum horum proprie est medicamentum uetergens. Uxtremure ultimum est, quod nitrosum est,& ideo calidum,terreum, tenue. Et quatenus t
nue penetrat , di diuidit: quatenus calidum colliquat, Nattenuati quatenus nitrosum terreum descendit ad membri substantiam, se ipsum collocat inter ipsum re humorem,aut substantiam contentam diuisam,oc colliquatam interponit. ac uellicat acreditae,atque salsedine,cum amaritudine, tum etiam ipsam et Hostantia terrea( ius uentriculo aduersissima emuentriculum, eliciturj, ac secum ducit humorem detersum, atque ita liberat membrum a labore illo, praecipue* uentriculum, nam membra neruosia, uelut uentriculus, ec intestiba, Sc quae memoranis obducia sunt, uelut aspera arteria maximi detersioni sunt accommodat illam in exposcunt. 'grauia Uerum cum ita sit citiae detereunt,ut utilissima sunt ad purgandum uentriculum uentriculi sub cum prauo,aut lento numore admodum frigido fuerit,ita& uentriculo ipsi, eiusminimc substantiae,5 praesertim sola cruditate laboranti inimicissima sunt, adeo ut etiam G. inter illa connumeretur. Et quaerela illa Zoarcelebris de illius offensa uentriculos Aescul. illata,nam uellicat illum,& proprio alimento priuat,oc ad tabem quas deducit. Vt re p. is . enim ex Ga eno colligitur id uiscus interiore tunica perpetuo uesti turmiscore quodam totus a quo perpetuo nutriturihoc ergo a detergetibus maxime propriis, scilicet nitrosis destitutus maxime, debilitatur nanis non ut at is partibus uentriculi interiori tunicae auxilium ex uenis desertur: ob id mirum si praecipue hoc unumi brum a detergentibus euertitur: maxime proprijs, reueris, nam ptisana,&o mei per sepe etiam: moderata,& opportune sumpta, re praeter reliqua hoc unum album piper maxime prosunt,tantum abest ut obsint,velut etiam mastix illi,eciecori.
mla. Ergo ut rem adeo difficilem,& per tot capita diuisam in unum colligam, quae Dcida iunt,nec calida, nec proprie deterrat,sed potius incidunt, nisi aliquo motu tu
uentur,praesertim uomitus. Qiae purgant ut medicamenta non dicunt detergere; ut aloes,rhabarbarum. Qtiae adurunt etiam no detergunt, eo in minus si sint crassae
iubstantiae. Gentiana quoniam haud tenuis substantiae est no detergit, sed nec ab synthium, quoniam astringit. Nitrosa ec salsa detergunt, sed haec minus. Quaedam etiam detergere possint,ac simul astringere, uelut mel rosaceu: si enim hi ars pera
miscendo facere potest,cur non natura: Et mihi hac ratione uis conchiliori ecchalib. et .mac. marum non semel multum prosuit. Detergentes medicinas uocant qui Hasen vera a. . . terunt abstersitias. Et cum astringens copulatur amaro, existimat medicamentum,
fieri detergens simul corroborans. Uerum declarat, quae nam sit medicina detergen sed satis confuse, quoniam solum docet externam operationem, ec non alias specie multo. minus causas. X em Uerum ut ad propositum redeamus, quoniam excrementitia eruditas supponiatur, prorsus est detrudenda, nem enim beneficio temporis expectanda est utilitant mei hi sti cum sit excrementiti sed statim educenda cum detergentibus, ne quicquam adlouim cum trahamus. Et motus multum confert iuxta illud. Indicat autem navigatio turbati motionemrpus. Et quoniam etiam purus, & liber cum deambulatione iuuat
caput, si qii id aliud dicebat Celsus. Et quia est i arcta indiget incidentibus re armmaticis.
383쪽
maticis, quae petretrant ad imum, re confirmant ipsum: tal Necterestatio ieiuno utatriculo maxime confert illi,ita a cibo aliumeto maxime noxia, dicebat Galenus cap. iiii lib. De cibis boni ocinali succi: Uerum ii cruditas mala sit, tunc ut descendat,opus et deambulatione, medicamento iuncta. Secus melius est quiescere usque ad occasionem: sed quoniam excrementitia est onge melius est ut per uomitum edu- vomuis staseatur uomitus autem absordus est dicebat Galenus cum non e t irrititio: intellige do initiis ubi materia omnino praeter naturam contineaturi in lioc nim casu debet irritari, etiam linulla sit nausea, Scetiam sinori Posiit contineri, multo magis si centra naturam,ut si sit uenenosa demum si ex distributione periculum uitae sequatur. deternis retia gentibus autem commodis, ta etiam utilibus, est caro columborum, re auium sil- siesribit
uelitium oc ius illarum. innoxia uero ius caulium, spinachiorum, ericiorum terrestrium Sc etiam marino ruiti,tum cancrorum, asiacorum, Sc quaecunque cum teste, aut cortice duriore maxime in mari integuntur. Olim inter optima censebatur Ginuidium,de scandi amara ambo, ec ideo detergebant, at scandix potuit esse odorata re ob id uentriculo amica:Gingidium autem cum acre non esset non suisset uentriculo amici nisi particeps astri ionis. Sed Gingidium quale sit docuit Matthiolus.Scandicem autem aut extilius genere putant esse Veneris pectinem. Qira ratione, pleraque e pastinacae genere. Absynthium quoque Romanum quod es nere Macedonici hoc inquam ob substantiae crassilieni spitalitam non detergit, sed bilem potius non ibitum cetergit,uerum etiam purgat, ec per aluum, re per urinas: gingiber cum melle conditum potenter pituitam detergit S a iientricul5,tii in pulmon es. Purgant atatem ipsum(nam sint tria pri ei niticem detergere, purgere aperi r hic de apertione sermone nacere non instituimus: quod morbus minime tamiliaris sit uentriculo obstructio, sed solium de detersione atque purgations ellebortis niger, sed hic transcendit metas propositi nostri, uua pasta, sed satis debiliter,ut optima sint poli podium, quod crudum, ac uiride assumitur acetari j loco ad quantitatem digiti medri,id est, longioris. Manna uero duntaxat tenues detrahit
humor . Rosacet sympi cum rore suo coacti unciae binae aut tem mastix, pruna, sed ualde pingitia, matura, magna, bene odorata : mirabola norinii omnia genera, quae etiam omnem Possunt educere humorem: oleum pistaciorum recentium ni cui exosum st: Quin etiam, sed ualdeleuia sunt,oua recentia apala multa: sed scobschalybis multum potest, ac detergit uenarum. Aqua maris nimis aspera est in deteragendo nihil autem melius Dias politico nisi admodum prauus sit humor, aut mulotus. A medicamenti assumptione confirmabis uentriculios, atque ipsium totum menta diaci tonite cum pipere praesertim albo, aut si non adsit copia, longo. Caseus rate multum confert uentriculo butyro multo pinguis, sed nihil mentis ovis reus,sed duris. Hatum allio multo discutiemus: nonnullis placet hiera Galeni simplex alijs medicamentum Scribonii, e cornu ceruini scobe tenerioris, nec adhuc nudati, cochlea Africana, Sc albo pipere. Iuxta haec notada sunt primum quod cuilibet homini bene consueto praesertim iii uenti secundum rationem, & habenti ventriculum non ualidum, Scsenes, ae infirmis dentibus apparet inter edendum, quaedam meta,quae inaequalis ei se solet, modo maior, modo minor, quam si quis transgrediatur uel alle stas escis uel tacietate,uel fame nimi etiam quod bene do natat Taeditur re nisi ultra solitum tempus decumbat offenditur manifeste. Quod si eam solitus sit adipisci, Nobservet semper etiam quod contingat uigilare praeter consuetudinem, minime uel admodum parum ossenditur. Et in eiusmodi meta homo libenter detineret ab edendo tabidendo etiam, quod esuriat, A filial: Aliud tempus concoctionis in uentriculo bis cibum sumenti ad debitam quantitatem est xii. horarum, ochoc declaratur ex Galeno tertio de Naturalibus lacultatibus. Quia uentriculus nunquam debet esse inanis. Et in prima tertia parte, quae est ho- cinctionis rarum quatuor,con regatur calonec codilo incipit,A si quis moueatur, ii et mente laboret,laeditur ualde Insequentibus,3c est secunda par coquitur perfecte, ocassimilatur,sed non distribuitur, nisi pars tenuior. Et si tunc impediatur, ae maxime auigui in hora somni, uentriculus:oc substantia illius, &factilias laeditur manifesto Zet lirier.
384쪽
In tertia pane, quae est horarum circiter etiam quatuor adiungitur.5c assimilaturiinicae interiori: quod crassum est, sensilii essunditur e uentriculo, deest chylus res alba Scut puls,oc trahitur ab hepate. Et incipit coctio secunda, re reliquum quod .
Retret, .. est se transit uno moti aiat pluribus interceptis, sed pro magna parte ad intestina: io, nutri ita quod hepar nutritur trifariam primum ab initio potu, ae rebus tenuibus praeci iuri pue dulcibus, modoratis: secundo perirenas mesarei satis consertim, sed tame non limul, sed in quattuor illis horis ultimis : tertio in longo spatio, d usbad duos, aut tres dies,sensim suggendo ex intestini maxime ileo, de colo, & in quibus adest ecfatu dignum orbo. A duodeno autem,& uacuo ualde parum, ut etiam recto, quia
paucae ad illa ueniunt a iecoris caua uenae . Et tunc etiam quod interturbetur, nota multum laeditur. Sin autem homo edat tanta semel in die,manet cibus horis x3i i.
in uentriculo,adeo ut quiescat solum duabus. Et diuidentur tempora iuxta eadem ratione in tres partes,ideo dixit Princeps, de tempus morae cibi in uentriculo est ab horis v ii. ad xx ii . odsi homo sumat bis in dieracesi medius mos, quem Galenus attigit sexto de Tuenda sanitate ut mane ientaculum, uesperi coenam sumat aut contra uesperi ientaculum, mane plene prandea tunc dabimus ientaculo, puta ex pane ec uvis passis,aut indecrepitis ex mulso solo si sint in extremo, uel cumorico panis horas v i. Sc horas xv i ii . pleno cibo, ec diuidemus utrum I tempus ea. dem ratione in tres partes ut arili rem Quod ii panis non bene concoquatur,uel ob tabem uentriculi, uel aetatem, iter copiarari quia desintuentes, panem insundemus in aquaiae melius concoquetur in ientacu- .lo quam uino,uel iure:a frigiditate enim illa re itur stiabili recalor uentriculi co gitur. Sed si frigidus sit uentriculus,non sin itiam iuuatur ualde a mellicrato,aut uino, uel iure calidissimis. 8c sentitur ex usu suauissimus ille potus in hyeme praeseratim,ut gelidus in aestate. Et hoc conuenit, quod de frigida dixi cum homo est contentus pauco pane,& uuis passis, uel similibus. Et si uirtus uentriculi pNecipue co- . coctrix sit ualde imbecillis facta, debemus adhibere panem coctum solum cum ii re pulli, Sc uuis passis: ec post x v. vel xx dies carnem suillam, suis unius anni lata inuerit,ualde mollem in pauca quantitat aut auiculas in patina exitii e Et hic modus respondeat rationi ui sitis aquae ligni in Indica lue,nec erit minus utilis. Nora. Et debet homo: lite quia plerunque incidit in masnam alui leuitatem, aut duri item quorum utrumque ualde molestum N periculosum etiam a leuitate intesti norum uti, oc a diarrhaea hume stantibus uelut pinguibus, oc uiris passis,oc indutiarie oleo ac iuribus, re sensim procederemam denilis uentriculus aini eius his dispositionibus, ab alui asstrictione indi. irrhsas,3c dysenterias transit: Scab intestinorum leuitat uel di arrhia,uel etiam disenteria in dolores cholicos, a qui b. moritur. Vae.
visi tali aestate iuuat fouere uentriculum charta scriptoria munda, Scin nocte pelle capreoli molli, in hyeme,in die pelle leporina Sarmatica, in nocte puluinari purpu-
reo pleno anseris iuuenculi mollissima plurisa: omnibus temporious oleo omph cino hyeme ex absinthio Romano alit in astyche chia,aestate ex cotoneis, aut labrix sca. Somnum producere in multum diem, Sc meridianus etiam loco nocturni, a iuuant somnum praeter reliqua quae ad stamnum descripta sunt, odor florum papsi ueris,ae nympheae albus,& uiolae purpureae reccias: at cum horum aquis si insper gantur lilia,sed a triduo mutari debent chamaemeli, re leucoia, ac nymphea ,sed limteorum. At oetimi floretis minuti, alo odorati ualde praeter id quod lamnum coris ciliat Sc si edatur semen siccum,dis folia: tunc enim uentriculo sunt utiliora, ae somnos dulces conciliat, oc cerebrum purgat ab atra bile, ec ipsum tum cor confirmorum
D. Vnia inisecutis igitur detergunt etiam appetitum cibi excitant praesertim si grata gutinui iem inii, oc astrinsentia,& bene odorata sint oc bene nutriant. Detergentia ergo, boni iussi, odoris boni* saporis, calida Potius quam frigida, boni alimenti, oc facilis cocti
ni astringentia humida, bene praeparata,ac opportuno tempore adhibita esse drahent,&haec coctioni accommodat Adc appetitum excitanu talia uero eum ad cib
385쪽
borum retentionem conserunt Quicunque aute dum sine causa expergiscunt, sei tiunt in uetriculo pondus, de leuem etiam dolorem, ac molestiam, aut sitim, hi si si
perdormiant iuxta tui sed si tetrum saporem ualde,odorem ue,aut nauseam, aut rivi eius malos euomere procurent,lioecesi meta. Porro cruditatis damna tot simi,ut dinumerari non queant, peiora autem si cora cruditur ruptio accedat, re in senibus pessima,praecipua tamen uertigo,natus,vigiliae, satie- damna precitas, dolores capitis uel uentrictili: Inde tristitia animi sitis, malus in ore larior, co a.
rauitas, malus odor, facile irascuntur. Quod ii nullum horum adsi nee docmiendi uolutas,cum uigilare cogatur,si potest dormiat: quiescat diutius,surgat nec fricetur, inambulet, aut imiter,& si uomuerit, nihilominus superdormiat si potest. aut plane quiescat. Quod si cruditas concoquatur,ae descendat hypochondria, forum vi reuoueantur oleo leni,& calido praecipue chamae melino,5 multa lana,oc pluribus di bus in huiusmodi cruditate confert sumere aliquid cibi leuis,co sit, pauci, incidentis,&attenuantis,nec multum nutrientis,unde ovabitariam uitare oportet: sine pnaedicamento purgetur, nec evomatur,nech somno soluatur, sumere iuuat diatrionPipereon cum uino potenti, pauco,ec ualde calido. Prsterea sunt duo quq plurimuconserunt uentriculo ad detergendum,nec astrictione uacant, ius cauliu a Catone mi retia elaboratum,oc ius lenticulae ab Flippocrate. Est autem quoddam illius genus, cu- raud saporis.Est enim'
anguidiam, aut crudi.., nedum calida allumi debent. Erinacei quoque terrestris ius non solum caro praestat. Inter aromata nux myristica, oc ipsus cortex,
rum garyophylli Mugilis uentriculus quom proprietate haud obscura, ct coriandri semen ex aqua roracea praeparatum.
Et scias quou nihil melius est uentriculo, quam nutrire ipsum his,quae uehementer appetit,modo non omnino praua sint, aut postquam assumpserit illi magnum negocium facessant:contra si praeter id laetetur,dc confirmetur,ae restituatur . Et in- QMisu curuum manere,ut fossores multum nocet uentriculo, & ex alto ferri pedibus ma- iis, rataxime reserto multo cibo,&potu:Et repleri his,quae omnino carent astrictione, ue- recret. lut peponibus, ficubus,cerasis, Sc magis amaris,ac humidis,tum puluere omnis generis p rimum obest illi:Et insipida, pinguia, o amara,&acria, reacida Pur uacant omni astrictione. Delectatur gitur astringentibu salsis austeris, dulcibus, etiam acerbis.Sauire pomorum es decoctum ex pomis odoratis, astringentibus, cum tota substanti di seminibus re cortice donec dis Ibluantur,oc plurimum prodest aestuanti uentriculo. Et Arabibus ob aeris temperiem est non tam utile, quam necessarium:sistit uomitum,oc est iucundum. Et uetriculus maxime laeditura sanguine in eo cogelato:inde ab atra bile, post ab humore ni ro, et a cruditate praue deinde a pituita, laxatur enim et disteditur,et refrigeratur.Post ab humore crudo simplici, demum a flava bile. licet excitet nausea, sitim, amaritudine oris,uertiginem, capitis dolorem, deiectionem appetitus cibi. Cibi ergo excitantes appetitum praeter dictos sunt aquae salsae, , muria, ac gai Re haec astringunt, aloe detergunt,&bulbi: hi enim Scipli detergunt,sed non astrin- Eunt: di petrosilium, piper,&acenim, unde acetaria: sed de omnibus his alias diuctum est. Devomu,' proximuiri. op. X,v I L
Omitus est perfecta operatio uentriculi in expellendo. Quod si impers
cta sit,dicitur subuerso cum fluctuat,oc non expellitur. Etsi sine motu sit, adsit tamen appetitus eiiciendi est nausea. Quod si per flatum,uel auxilio uentriculi, uel sin aliquid educatur extra os, aut ad os eructare: sin ali i-mia aciem solus aer ructare. Ergo cum quis facilem uomitum habet, re sine noxa, eo ut in Poterit: sin secus uitare quantum licet.Fit haec commotio partim per musculos uentris magis naturaliter per uillos uentriculi coadiuuante illius carnea externa parte:
quare od id si disiicilis fiat,sanguntur nonnunquam uasa pectoris, oculi extra situ
386쪽
vomuis naturalem protruduntur,dentes autem tuomitu congelantur. Iuuat morbum m. phriticum,cholicam,re persaepe ileon,podagrana,et morbos articillorum,prohibeticyrri generationem, oc uentriculum ipsum. Quomodo ergo dicit Princeps quod nocet uentriculo, iecori, oc pulmoni,& etiam comitialibus. it hoc est uerum, ut ille ipse dici; modo causa non sit ex uentriculo ipso. Dico ergo quod cum homo sentitnuctuationem in uentriculo, quae non sedatur sponte,ec cito: aut comedit res, quas concoquere in tempore quietis non poterit: aut res malas, aut eructat, aut ructat cum malo odore,aut sentit a cibo dolorem in uentriculo, aut experrectus a somno saporem prauum in ore,aut odorem. Et generaliter cum cogitur commoueritae: QA-ogo triculo pleno: aut non sperat perfecte concoquere posse cibum, scilicet ut corrum, traiiscetur patu aut in cruditatem ttertatur, a ut quod nimis nutriat, aut suspicetur de ueneno, tibistivi. debet procurare uomitum. Sed in ueneni suspicione plene totum euacuare, in aliis .i .e. . s. no ita,sed quod uidetur esse superituum. Prouocatur autem uomitus optime cumo pol bis i. acltra aceto mista,quod etiam dentibus utile es de cum aqua lata si desit acetum, re fallib. diei. etiam sine aqua. ito modo,eodem p siticando duos digitos, indicem, ec medium cst s. s. v. saepe super linguam,&imaginando res scedas,&alio omentes. Et cum Hippo p tap. . crates ex Arabum sententia suadeat bis in mense, Sc continuis diebus uomitum dubium esse non debet, rer' fore utilem ualde, de tutam, oc naturalem, quae fit cum sa-cilitat ec sine noxa. Nihilominus parce exercendus est, maxime in senibus, et ubi absint suspitiones dictae. Ergo poterimus solii cogere, ut emei et Ad est superfluum absq; uomitu,na no subuertitur ex hoc uentriculus, sed solum si inaus costringitur. Et hoc est ualde bonii cum natura emittat pravum,aut molestum, aut superilaus ecbonum retineat Quod sit ab hac euacuatione succedat somnus est optimii. Sin aut no sufficiat, possumus educere tantum cibi ut alleuietur, quiescat uentriculus, aesuperdormiat demum,si nec hoc sufficiat, tunc omnia educantur,& in omnibus his somnus succedens es utilissimus praeterquam in suspitione ueneni. odii quis obiiciat illa uerba Galeni,(nam cogere eum uomere, qui non po-
tes absurdum est norit loqui de his, qui difficilem uomitum habent, & no sine nox .ee in xa euomunt. Quare aliud hoc est quam euomere, etiam quod subuersio no praec cap. . dat.Caus igitur utilitatis uomitus sunt per se attractio materierum ab inferioribus milium- ad superiora, ec ita conseri intestinis,renibus, uesicae, pedibus reuellendo, sed con- c um . ita nocet capiti,oculis,dentibus,3 pulmoni. lecur autem Quoniam est illi ualde co- iuncium in uomitu allevia tu per se,ut non trahat nem malum succum, nes nimis
repleaturicontraria ratione alluescit mittere excrementa,ciuae per urinas, at int
stina euomere debet, ad uentriculum remittere,a quibus cebilitatur uentriculus,ec corrumpitur etiam illius temperies, ec cibi appetitus uitiatu in sed hoc non fit,nisi tequentius administretur,quam bis in mense: multo minus continget si sit uomitus ructuosus: horum omnium modus est utilita aut noxa: facilitas, aut dissicultas, ectollerantia,aut non posse ferre. Uerum cum uomitu uti uolumus pro instrumento curandi morbo .hoc non spediat ad hanc contemplationem,ut nes cura uomitus
superflui, sed distus ius de his egimus in libris Promptuari j.
ne causa Mosorum excrememorim MFresin. Cap. xxv III. Agna adhuc est in hoc ueterum oscitantia. Omnes enim norunt dicere quod senes quamuis sicci multa tamen congerant excrementa humida, aliqui etiam dicunt & re ste serosa: sed quomodo 5 ir non sciunt: calor - igitur coelestis mouet semper,& attenuat, unum in enim utriusquemodi . causa est permistionis,quod etiam in artifici js utpote in antidotis experimur. Cor
ira elementorum natura separationem quaerit, quoniam tetra motum amiae impe F si diua qua terra quietem: ubi ergo calor naturalis deficit,non attenuantur elementa, neque miscenturiideo serosa excrementa abundant in quibus aqueum exciemmetum tenue manet, ec admistum male terreo crastis: sin autem natura sit parum Ualidior,terreum attenuatur,aqueum crassescit, di sit maior permistio. Ideo decrepiti
387쪽
habent recrementa magis tenuia in liquidis,magis crassa in ten eis Et ubi crassities
excrementorum,ibi coctio propior,occator naturalis potentior. Ob id in ementa serosa crassis comparata duplicem,& cotrariam rationem sortiuntur: unu quod tenuia facilius expelluntur crassis,si non fuerint corrupta :&ita facilius symptoma. curatur. Causa tamen symptomatis quae est morbus, tacilius curatur in crassis excre mentis,quam in tenuibus, i a caloris uis minus recessit a natura propria. Morbus
igitur ex crassis excrementis est periculosior, ae dissicilius sanatur, quam ex tenuibbiis. Sed tamen maiorem spem habet,ac praebet plenae sanationis, quam qui exserosis, ec tenuibus, cuius nulla est sanationis spes.
De praeseruatione asse ore corporis cap. XXIX.
Uaeclin* putredini resistunt, eadem S laetorem omnem amouere nata intepudit litant. Rei istunt aut putredini mirum in modum myrrha, Ss omnibus aliis ni res t L . rebus magis. Est enim calida 3 sicca uehemeter,S amara, Se odorata ual te md licet quae ad nos desertur,quod maxima ex parte adulterina sit, no ui- xes: .deatur ad medum, neq; iucundi, ne ii magni odoris, sed lachrymas ignis dijudices: licet autem e lienis uelut santhalo lachrymas elicere: nei necesse est ut lachryme li-
gnis magnitudine odoris respondeant. Modus autem extrahendi lachrymaet odo ris,ac nubstantiae incorruptae cum ab igne uruntur,in nostro Promptuario edocuimus. Mastix quoque inspersi, &camphiara illita, scae stillatitia aqua storum uer i asci S gentianae, ac limuniorum succo parata,sinapi quoque aqua subactu, eccuti ai frictum. Et tandem omnia quae putredini resistun ut diximus.
Ad reueharemsenum, ubi de vomitu prevocando. cap. XXX.
lhilsamiliarius senibus cruditate, quippe uentriculus grandis, Nexari, cursei: tet Sui somnus exiguus,exercitatio pauca, si iuxta rationem uiuere debet, eentes raro numero persedi certe imbecilles,& minus acuti, tam aditu. d. m. la etiam infirmior,adeo ut in pluribus quibus iuuenibus soleret per somnum connivere dehiscat: ea autem mater omnium malorum, re uigiliarum, & d
nillationum, calculi, ta leuitatis intestinorum, non est ut recense am, alibi enim dic ia sunt,si leuis sit,ae somnus siberari possit, nihil melius: secundo loco uomitus est, si tamen noxius est hemiosis, ta lippientibus, atque habitu tabido, & in hyeme
maxime, sed herni ossis uinculum auxilio est, sco lis, si frons uinciatur: senes autem raro tabes uni: Vomitus autem prouocatur penna inditu gutturi oleo intin- .eia, aut praesentius duobus digitis, post policem animose, donee collum clam tan . t gas gutturi inditis, sed, si securus sis polle prouocare auis o potu modico aquae
melius proficies: oportet autem pronum exerere caput, Sc comprimere praecordia sursum leuiter modo ex aequimodo dextrum, aut sinistrum: diuersa enim ratione unum altero magis iuuat. Cum uero non itinerit decoctum ex hordeo, ae coriandris cum plurimo anetho, post addito aceto si libet utile est admodum, nam anethupraeter id quod prouocat uehementer uomitum,resoluit etiam status, Scoctiones adiuuat,siquid relinqtiatur, Scamicum est naturalibus membris, ne pro sanis ul- . . terius progredi neces artu puto. Porro cum uomitus tres ob causas sit neces larius,
praeteritas, praesentes,at futuras omnes tame in futuras ordinant: praeteritatu aut
praecipua est cruditas,qus dicta est: secuda suspicio ueneni assumpti: tertia multitudo cibi aut potus nimia: quarta prauitas illius: quinta si quid humoris in uentriculo praefuisse conie stemur. Praesentium autem nausea,& quam vocamus labuersione, ae pondus,& dolor non ex statu, sed ex materia,S sapor prauus,aut odor teter. FI- Nora turarum autem causarii, si uigilandum sit, si laborandum, si curis grauibus animus implicandus sit,si scribendum multum,si iter agendum, si concubendum,si coli dolor, finemtis, si accessio febris immineat , si aliquod opus ageredi oporteat ante coctionis1empus,dentd omnibus negocijs magnis optimu est, si diuturna admodo .grauia no finhuelut praelio occurrere uentriculo uacuo, quam a cibo assumpto, Tet 3 Inma
388쪽
in magnis autem,aut ualde diuturnis, uelut equitatione longa, auctodiendo agrii: hic enim grauis labor est, aut (ut dixi in praelio, nam utrumm accidit, his occurrere expedit, nec uacuo uentre, nec admodum pleno , sed nullo aut modico potu, cibo minus quam mediocri, sed succulento, Si firmo. Porro homini ciuili,& qui ieiunare facile non possit, nec liceat, quasi auaritis causa secerit,ieiunum imperare iam c
posita cruditate, tum maxime inchoante opportunum fuerit pane leui, Nauiculis cmare: nec multum reser modo ex iure condiantur ad ciuilis coenae instar, qu
nam sint: Passerculi enim sunt meliores,ec seniores ex his: melius enim melle: cap. Pares uentriculum purgant, cum enim calidi sint & sicci, de exiles, de nullius pene nutrimenti distribuunt cruditatem,nec impediunt coetionem: quin etiam uentriaculum nutriunt, caetera nihil ae temperat quod reliquu est, de roborant ob similiti dinem hoc sacere etiam ac repetere expedit per circuitus no longos,si occaso eumniat: sit autem iusprsparatum, sed simpliei admodum arte, ut modico talis, &rori marini, ne longius petit uel quaesita uideantur,& tamen ius suave quod aequet, ecvitem p. placeat. Post passeres sunt sturni, sed iuuenes,&non pingues . Ex auibus aute sunt M. c. i co . Alph aclis,columborum soluestrium genus appellatum, post quos columbi turrit quos arabes appellant ali ,h uno nomine significantes,re genus,oc specie, ec quod emiserunt pennas,sed nondum possunt uolare. Et oportet ut comedatur solum pulpa alarum, re iecur, Sc languis mi est in corpore, si unt ualde mollia , dcius pingue confert ad aluum purgandam. Et post hos sunt pulli turturum similiter, sed eos not bis sum expertus. Et debes scire quod huiusmodi rasio est, uelut eoru qui benestribun ipsi enim contenti sunt gladio,& anseris penna, quam duobus ictibus praecidunqui ars sit in dexteritate manus,5c ut nil sit uitiosum,charta non committat, attram
tum nigrum si penna satis dura, re acies illius apta cladius scindat ita: virtius uitium,g-: Mille praeceotis ars com eri non potest, mille medica mentis uentriculus emendari, nam fastidium multiplicata auxilia, ec mistio uaria, ac impedimenta pariunt, non leuant: opus est diligentia quae iudicio, experientia auxili tot arte conficiunt facile, quod secus infinitum est. Duo sunt praecipua quae ad uermutiam crinii triculi cruditatem tollendam sunt eligenda sal,oc gingibenhoc discutit, cruditatem dis Iecat etiam crassissima, uentrem lenilianhelitui confert, ita omnibus confert, ut
Immodicis breuli est elo. Adeo dissicile est habere optimum, carie enim statim corripitur,nec solii in cariosum ei fugere oportet, sed ubi Ppe caries adsit, nam cum semiputridum est,quodcun est,prope putrescenti: Et in uia est ac in medio, cuius iam pars uitiari coepit,antequam enim uitiari coeptum sit, uitiatu esse oportet. Nibhil autem celerius computrescit hac radice, ecquae rubra est,calidior est. Et timor tiam est,ne plus exhibeamus,quam ut inter cruditates extinguatur offendat; ventriculum,ne dum iecur: ergo teri debet etiam subtilissime, quia ligneum est, ut teri possit siccati in surno: hoc enim etiam impedit ne corrumpatur. Exquisitissima cura igitur opus es ad cruditates: sed ec hoc iuuenibus proderunt. cdibus uero uiria de conditum habetur, his quatitatis solum ratio habenda est,uel si iaccham, sed ea ue ne siccum iam dc aqua emollitum condierint, dupliciter enim incommodo asi et iri ae s cieris. Sed ut ad rem redeam,triplex est cruditas in uentriculo, quae omnium est mi
eradio. pericillosa,sed nihil cibi postulat. Et si modo contentus esto, si hora prandi j sit
Sc aquosa solo melle cum pane, re os abluere cum aqua: sin uero, in coena,ut dixi ia- uiculis cum eodem scilicet pane. Secunda est in uenis ultra epan& in uniuerso corapore quae periculosissima et nisi decubuerit, sed cibum no solum admitti si sedem poscit secus deliquia animi inferno syncopim minatur.Media est in praecordijs ad
concoctionem facilioliatque sanationem, ea quae in toto est, re cibum qualem, di xi, ut prima,ac magis requirit non solum patitur,non tamen adeo ut secunda, neq;tam facilis ut prima. Neque tam conueniunt incidentia, oc attenuantia ut quidam putant ultra me modo enim non peccent lentore immodico, aut crassitie peregii na qualitate,si inficiantur in prauum transibunt alimentum, quo circa no ultra multaturandum consulo. Post piper aceto,d sapa madefactum: cappares similia,
389쪽
praeterquam quod alimenti naturam corrumpunt, etiam aliena imbinant qualitate: unt enim amati,dc propellunt cruda ad uenas, salubrior es et ruta, quae flatus discittit, minime; prouocat praesertim ad caepares collata. Sed de de cruditate alias di eium est. Illua plane animaduertendum senibus uentriculum pri si debilitari ma- veniri, xime studiosis ut etia Celsus docet, quod natura exanguis tenuius, e inanitate ampn ML pla excipiat,multitudinem ciborum, ec duriorum,S diuersi generis,nec ulla ratio. Q t. De subaeivum sed prorsus a sua natura,totius liominis alienorum,etiamsi quam
diligentissime illi oueratur,nec ullum maius his malum unde seges cruditatum, ex ea semina omnium morborum,qua re prateroistodiam , Nexercitationem matutinam, interdum uino Cretic, modico confirmandus, suspensis etiam collo antuletis, Iaspide si quidem orientali, uiridi resplendido, ut Calenus testatur, tum uero rubro corallo ardente: is enim non minus esticax illo existimatur. Familiare nos iu quo ego utor in meipso, remollit irent rem purgat 5 disset uitilatus coiirmat Uen-M A . - , triculum 5 aluus ipsa senis manet aliquot diebus, Scest suave, aperit etiam obstruem es .it ho istiones, Nest utileierari ec administrae simul intus, extra I .olei rosati redolen iis lib. uini P annii dulcis unc. viij. mastrilies recentis mundi unc. ii j. coquatur in 'iiitro in duplici vase, uel figulino uitreato ad uini cosumptionem: sumeba aut frigidum, de uix unciae dimidium,tardari debet cibus horis quin d&est amarum.
Ad lapidus intrationem tam m rentire, quam in tres a probitati embet ad eos, qui iam tra iris i dissulimius. cap. xxxi .
Ontingunt non colum lapides tam in renibus, i iam in tuesica, qui a cali- Latuestem ditate ut author est Hippocrates, generantur,sed oc at a morbi,fluoru ca- ratio. liditas superaucia caura est, sicut urinae profluuium,ee dolores ab eadem, neque talis in his, sed uiri oruaagenarii fluxu sanguinis narium interiere. . Et cumaetas senilis sit frigorifica, in quibusdam tamen hominibus membra quaedainflammantur, ut renes,uesica,unde dolores,& lapides no antea orti . Genitalium, incendi sanguinis sputa, re profluuia e naribus .unde hoc cum tota illa aetas frigeat Et prima causa ac per se est siccitas, qtroedum adhuc homo iuuenis erat, obtuso .
calore ab humido exuberanti non poterat caloris actionem intenderemunc perae talem illi adiunctam, quamuis aliquanto minore adeo ipsum exacuit ut multo magis urat: haec causa prscipua est qua potissimum in renibus, post in corde iecore,ae cerebro uiget, raro in aliis membris praeterquam circa genitalia. Alia causa, sed lonis geminor eu putredo . Tertia est quoniam calor naturalis assuetus cohibere bilem iactus imbecillior non potest. Ergo eccuratio no cum frigidissimis esse debet, tum quia causa est potius siccitas immodica, quam calor ipse , qui iam minor tactus est
quantitate: oc quoniam extinguere calorem cum siccitate immodica coniunc tum, aut non licet, aut ipsa extinctio mors est totius, aut illius membri: sed tamen ab omnibus excalefacientibus tanto magis cauere oportet, quanto postmodum excalefia .ctum refrigerare no licet.Itag e ab immodico exercitio, time omni abstinere oporta ex in m et,praecipue si in renibus culpa sit,& a Uenere, a crapula, ec ab acribus, & a uino quantum fieri potest,& ab aromatibus etiam,si parum acria sint, uelut nux myristi. exoca salsis carnibus,ac piscibus, a farciminibusT,Praeter reliqua. Uino autem Po- tenti,oc Venere, ec uigilia nihil est deterius. Humectare aut e tum in tus,tum extra, ct intus quidem uitelli ouorum densati,ec iura, sed 'mnia mode te. Et testudinunemorearum praecipue caro,& iecora,uiuut enim pluribus diebus absque cibo . Et . , ideo etiam limaces, oc ranatum iecur ac crura,& asiacorum caudae, chelae uiscera,&'
similia ex regula data nota. Et flor in multi,nim pheae praecipue, nam humidi sunt in s undo ordine ut Rasis testatur,ec Haliabdas secundo Practicae N Princeps,N 'Auenetoaliae Bimmascia,qui fuit huius rei inuenior.Uerum Graeci hos non agno, uisse uidentur,eius* plantae tum radicem, cum semen sicci im esse dictit, acreme rantis facultatis,id quidem uerum est,sed habentis luteum florem, odor iucundior
est plantae temperamentu aequali proximius,nihilominus humectat egregie,sed m quod
390쪽
quod siccum sit semen, neduni flos,nescio ciuis persuas it cum uiscidum sinen: mnia autem talia humida sunt natura, ut radix simplaiti, althsae, lutina piscium, ius coactum, semina cotonei, omnia enim huius imodi tanto humidiora sunt, quanto magis lenta. Sed Sc extrema animalium pedes, ac capita, ideo semen nympheae etiaprarier florem ipsum est humidissimum. In eo genere illi proxima, flores uiol rum, re pyrorum, ac magis etiam malorum. Omnia haec in sympum, aut solidioresnformana redacta humectant praeclare ut etiam medulla Indicae nucis. Et e cirrhi m,Sc forsan etiam papaueris flores. iuuant Sc sicca immista frigida ad collidendam
putredinem, oc quoniam cum parui refrigerent, multum tame calorem inlubens re alienam siccitatem extinguunt,ut pleraq; calida calor ignis extinguit. Peculiare Noti. ter autem lapidis prohibent generationem,quae illos frangunt,qitaediissecant, quae paruos in renibus genitos eiusmodi enim est origo nascentium in uesica plerun , ut recte animaduertetit Eernelius, licet haud semper pellunt, cuiusmodi lachrymacerasi arboris, aut terebynthi aut ossam es illoriim,aut oculi lapidei asta eorum, aut . cortex cochlearum,praecipue ape ocualii: Sc lapis ludaicus, ae decoctii cardum rum . in genere autem incidentium limun ij succus, ex succo brupus,hsaxisi gia uera,in montibus* orta, ius apri, & urina eius epota, quam si quis refugiandestillatam bibat. Et exercitatio matutina uacuo uentre molles refringere latet, de paruos educere: Sc si observemus, cum impetu emittamus urinam eam colligentes. De aue autem, leporis pelle,hoc ipsum falsum illud inexpertum animadue ii, multis hanc uel illam tentantibus. Sanguinis autem hircini, ocradicis graminism experimentiam habeo.QM upius Rursus quae iam genitum fiangist,haec sunt,balsami ueri siccus intercaetera. Parietariae ignis,sanguis etiam hircinus cum myrrha. Aliud ualde bonus radices graminis in uino albo poteti iniusta, debent autem prius tundi. Aliud a me Cm tum, quo confregimus lapidem magnum,nec avellana minorem in Demardo Gemm rio. Primum misimus sanguinem semel e cubito, inde e talo, aderat enim febris, ecplenitudo,inde cum hiera occassia nigra eum purgauimus, saepius etiam adhibitis en ematibus, a secunda die exhibui hoc medicamentum in aurora, uel paulo serius repetentes in singulos dies . iv. succum duorum limuniorum ter colatorum,o mellis scilliticiunt ..uinacioliae unc. ij. uel iii. radicum cardi fallonum, aut uvigaris inolibano siccatariam,&inpolinem redaeiarum drac. ij. Miscede calidum propina. Multa quo alia a nobis commemorantur remedia in libro de Experimentis, necnonae innottio Promptuario, quae genitum in renibus lapidem frangunt, lusexperti sumus. Qui uero in uesica genitus est ,ac existit,quam primum medicamentis non cedit,euellere oportet: nam indies augetur, re uesica magis laeditur, tauredditur, re uires imbecilliores, proptet ea leues deteriores, qJoc tardius innotescant, re cogniti usque ad extrema magnitudine deuenire soleat, antequam extrahantur cum parum molesti sint: at alioquin asperi longe deteriores, ae no e tracti, Sc cum detrahuntur. Modum uero detrahendi in libro de Experimentis ad . Ungitem edocuimus, ubi etia describemus praestans medicamen, quali usus est Miam chael Angelus Horentinus summus pictor ac sculptor, ex quo sanatus est resoluto Vii evm' magnitudinis in arenam. Multa auxilia sunt in usu epota apposita,
atque imposita, uelut urtica saxifragia,capri sol in oleum, ut dicitur mirabile lauri, peri radices. Raphani satiui limund succus,vitii oc scorpionum cinis, apri urina, uermes contriti. Troglodytes,id est, cauernas ingrediens, aut sorsan auis peculiaris ei regioni,atque multa alia huiusmodi,de quibus in Propitiatio capite proprio. Scias Rem cor' tamen quod quae renes confirmant,addunt robur toti corpori, praeter ia quod custodiunt sanitatem illorum Sc praeseruant a lapidibus eorum,& uesicae, incolinen tia urinae impedimentis urigine. Et sene quia maxime obnoxia sunt eis, ideo in xime horum custodia indigent. Et equitatio equi tortoris, rea cibo,& uinum pri cipue nocent renibus, diu stare,ut contra madefacere loca illa aquas in .