장음표시 사용
131쪽
est homo, non est impossibilis: sed: contingens via firmῖον pars est contingens qua in impossibilis. Nota Vero circa pii muni documen tum & fecundum, quod quan*S aa Veritate copuIatiuae sufficia utramque partem esse Veratri; tamen ad poisibilitatem non sufficit utramque partem esse possibile. Sed riquiritur esse cum altera compossibileir Unde hec co-Pulativa, Petrus currit & Petrus non currit, est rinpossibilis: quia qua nuis utraque pars sit possibilis, neucra tamen est coPossibilis cum altera. Similiter a necessitatem disiunctivae non requiritur alteram partem esse necessariam, sed sufficit partes esse incompossibiles in falsitate. Et idcirco haec est necessaria, Petrus currit vel PetrUS non cNrrit, quanuis utraeque Pars sit contingens:Neutra enim cum altera in falsitate Contrenire potest.Tertium documentu pro illativrs.Si Pro-Positio hypothetica fuerit conditionalis, nihil aliud requirat ad sui veritatem quam bonitatem c5sequentiae. Vt fi homo volat habet alas,vera propositio est non obstante salsitate antecedentis a consequentis Ratio est,quia conditionat iter Ioquens nihil amrmat vel negat de antecedentis vel consequentis veritate: sed duntaxat asseuerat bonam esse cosequentiam. Et hoc est quod vulgo dicitur,Conditionalis nihil ponit in esse, hoc est circa antecedens vel consequens mihilominus aliquid asseuerat,scilicet, bonam esse consequentiam: Ac si diceret necesse est omne quod volat alas haberecobseruandum est autem coniunctionem illam, Si, non sem- PeriIIatiue accipi, ita ut consequentiam constituarii. .isI hac Propositione. Si cras visitaueris me, dabo tibi equu. Ηec enuntiatio non est consequentia conditionalis iam poterit stare veritas antecedentis cum falsitate consequentis. Et tamen qui sic promittit animo adimplendi promissum, no metitur: Sc nihilominus possibile est antecedens esse verum occonsequens sal 'um:aut propter inconstantiam promittenti Vel quia factas est impotens adimpIendum promissum. Porro, Si Deus aut propheta Dei aliquid sub conditione promisserit,tunc bona erit consequentia in materia Nostriim itaq; documentum non intelligitur quando coniunctio; fi, sumi 'tur promissiorie. Alias praeterea acceptiones habet haece H iunctio, quae magis ad Theologorum disputationum Pςm nento
132쪽
nent V.g cum Thom istae aiunt, si Adainno peccasset iri ius Dei non fieret homo. E contrario uero aiunt, latias Adam nori peccasset nihilominu , filius De ι fieret homo. Neutri vero accipiunt coniunctionem illain, Si, in vi consequentiae formalis: Sed loquuntur eκ suppositione Vo1unta-irri decreti diuini secundum quod utraq factio opinatur differentem fuisse ordinem cliuini decreti eri Parte rerum quae sub diuino consilio ordinem inter se habent. Etenim in ipso Deo,sitie Adam peccasset siue non peccasset, siue filius Dei fieret homo siue non fieret, nulla disterentia inueniretur, apud quem non est transmutatio neque vicinitudinis obumbratio. Vnde Theologus qui proprie Sc cum reuerentia diuinae puritatis Sc maiestatis loqui desidera omne differentiam Jc varietatem in rebus decretatis collocet. Ita fa- ne ut Thom ista dicat talem ordinem fuisse decretatu a Deo inter incarnationem Verbi Sc perniissionem peccati primi Parentis,ut nisi in remedium peccati permissi Verbum diuinum non fieret caro. Scotista vero neget, tabem ordine fuisse per se decretatum, neque in aliquo et enere causae incarnationem verbi a permissione peccati depedentiam habuisse. Neque vice versa permissionem peccati ab incarnatione verbi dependere. Sed omnino inter sese haec duo, per accidens se habere Sper accidens contigisse ex parte decreti circa incarnatione, quod peccatum Protho parentis permitteretur S praevideretur a Deo futurum. Nihil modo nos desinimus:sed dumtaxat modum loquendi praestamus. Accipitur itaque coniunctio illa, si concomitanter non absolute allative. Idem iudicium est de quibusdam futuris conditionatis cor ingentibus, quae aliqui moderni Theologi fingunt habere medium inter futurum absolutum de inter possibile futuria, ac proinde scientiam quandam mediam in ipso Deo ima o inantur, quae nec sit scientia intuitiira, nec scientia simplicis intelligentiae. Ned de hoc alias notiram sentent 1am tulimus Quartum documentum. Ad veritatem Propositionis hv-potheticae uuae est consequentia rationaliSaequiri tur Sc lias
sicit supra bonitatem consequentiae arit esedens cit e verum. Non diκimus etiam consequens esse Uerum ruria letoc si roer-
sue diceretur. Nam si bona est consequςmis & antecedens
133쪽
est verum,non poterit consequens et me salsum. v. g.haec PV-pothetica est vera propositio, homo est risibilis .eroo esse rationalis. Haec autem est falsa propositio Homo est eouus ergo homo est sensibilis,quia non sufficit bonitas Cosequetiae. Etenim qui ita ratiocinatur affirmat anteceden S. Quintum documentum. Ad veritatem hypothetica quae est consequentia causalis, requiritur S sufficit bonitas con equenti e & veritas antecedetis. Squod res significata per Intecedens sit causa vel ratio rei significatae per consequens.
Vnde haec est falsa propositio, quia licino est ris bilis e si rationalis, hac autem vera; Quia homo est rationalis est risibilis. Item haec est vera; Quia Deus est immutabilis est aeteris Dus. Quia quan uis in Deo nihil sit causa alicuius quod est in
Deo:tamen aliqua attributa diuina sunt nobis ratio demonserandi alia. In hoc etiam documento obseruandum est, coniunctionem illam; Quia, non semper caulaliter accipi ex parte rerum : sed aliquando importare rationem cognoscendi
causam eX effectu: sic ut logici S Philosophi appellent demonstrationem ; Quias Ea quae procedit ab eflectu ad causam uel lana ecclypsatur ergo terra interponitur inter Sole dc Lunam. Et huiusmodi locutiones inueDiuntur in sacris literis. v. g. Ioannis ac IPse Fater amat Vos quia vos me ani
stis.Vbi certum est Patrem dilectione sua causam fuisse amo 1is discipulorum erga Christunt. AliquaDdo etiam coniunctio; Quia, accipitur no causaliter, sed ipecificatiue, hoc est; determinatiue ut accipitur Ioannis cap . Potestatem dedit ei iudicium facere, quia filius hominis est. Vbi dictior Quia, determinat S denotat potestatem iudiciariam data e sie homini Christo in ipsa humanitate oercendam quando venturus est visibilis iudeX iudicare viues s S mortuos. Aliquando etiam dictio, Quia,accipitur proue ubd, in sacris litteris.
Iuκtaillud Matthaei 6. Audistis , quia dristum est antiquas;
Non occides Habemus itaque eX dictis ; argumentum S c. setiuentiam Don CODuertibiliter dici. Item neque bonum ar-xumentum neque bonam consequentiam idem esse. Semper enim argumentum, si Proprie loquamur, amplius requiri quam bonietatem consequentiae,videlicet, ut antecedens aliquo modo illumino x Loicques. Sed contra haec est bona cola
134쪽
quentia, homo est equus ergo esti sibilis: sed est malum argumentum, quoniam antecedens est aperte inutile ad probandam consequens. Obseruandusia est tamen, distinctione bonae vel malae consequentiae propriam esse Dialectici sed distinguere inter bonum dc malum argumentum non solurn diale hici es . sed etiam cuiuslibet sapientis in qualibet disciplina . Ratio est, quia bonum argum itum debet costare ex vero antecedente, cuius veritas eX cognitione physica vel metaphylka aut mathematina siue theologica pendet. Quocirca tametsi Dialecticus formam argumentandi praestet Semodum etiam inquirendi veritatem per communia praeceota,tasNen non omniis cognitio veritatis ad eum pertinet sed ad alias reales scientias: quae rerum naturaS perscrutantur.
De quarum disciplinarum distinctione nec metaphvsicus λne Dialectiea, nec Dialecticus sine metaphvsica perfectum iudicium ferre poterit. His ita constitutis iam opportune de Iocis ar umentandi secundum formam Dialecti am, praeter syllogi Lum disserendiri nobis est. Erit autem operae pretium prius disputan di normam pro tyronibus interponere. Necesse est enirn in eκercitio chsputandi Dialecticos tyrones certis quibusdam doeumentis instruere. Etenim teste Aristotele ,eXercitatio eraditionis cos matri est. Hanc autem formam in praece dentibus de industria non tradidimus, quia IogicaIium proprietatum diffiniticines ignorantibus, disputa di materia nos appetebat. Dicamus in primis quid sit disputatio. Est enim
duorum concertatio circa verum eκaminandum, dum altercle tendit aliquam propositionem & alter impugnat. Quae diis utari, ad veretatis in an i se stationem & confirmatii candido animo fiat, plurimum utilitatis habet. Si vero amoitiosa contencione exerceaturis at i quo, potius ad ipsius vera natis offuscapionem quam manifestationem deseruit.
135쪽
orma. . R I MU M omnium defensoris locum tenem Nil propositio ni Prorerat ,'uam 1 e celeri iurUm profitetur. Deinde Impugnatoris OfficIu erit. l arc ument una proponere succita Re dc distincte. . Quo douidem eκ ρntecedente S consequente A illat niς inota constare necesse est. TUnc respondens,fi-
sit antecedcnS. Alieruna an ipsa conseque itia boria 67. DeincepS Vt UΘrXS est , iterum inci- ''h te ei irrumenturia responderi S ad antecedens, con-
136쪽
attinet ad coΗsequentiarn. Et idcimo caueat dicere,Traseat, nisi quando certi 1simus est de malitia consequenti e vel de veritate consequentis. QVare tutis Simrmet est tyionibus reL pondentibus ubicunque falsum Proponitur constanter negare. Hactenus de officio res Odetis cuius partes sunt pauca loquLNeque statim proserre eoru que concedit vel negat rationem. Sed potius sua intere st; omnem probationis labore ad arguentem remittere;donec ipse arguens desietat & cmaerat a respondente ali uius differentiae rationem ad quam deuentum est. Deinceps Ctiam argumentatori candido , quῖ non sophistice contendere intendit,suae leges sunt praescribendae. Huius primum documentum sit, ut quantum potuerit sine Amphibologia loquatur, i& aperte & breuiter proponat argumentum in quo consequens immediate contra. dicat concIusioni propositae: Sunt enim qui per ambages respondentem capere inediant , prae supponentes aliunde
fundamenta, ex quibus non immediate argumentantur ontra conclusionem: sed volunt habere illa quasi in deposito& in subsidiis,eκ quibus in discursu disputatioris probannaliquis,quod sibi negandum fore, praesagiunt. Neque enim auderit postea de nouo dc repente illis fundamentis uti, quia
non sunt tam cerra: ut negari non possint. Nam si certissima essent frustra illa praemitteret ante disputationem. Quamobrem hic modus argumentanai semper mihi captiosus Scsophisticus vitus est. Praesertim cum de rebus maioris momenti disputatio ineunda est. Neque existimo respondententi teneri huiusmodi fundamenta praemissa concederoe vel negare, nisi tam euidentia sint ut ea negare impudentiae tribueretur: Sed tunc ipse arguens argueretur de superfluitate, verbi gratia si arguens cum catholico prae sapponeret, Deum esse trinum S unum. Et cum mathematico praesuν Poneret Quaecunque sunt aequalia uni tertio sunt aequalia interseia Si vero pia supponat aliqua fundamenta omeretponstencino sunt certa, quamuis videantur probabilia licitu erit respondentI neque concedero neque negare,sed pete
M privator Vt intra forma argumenti proponat il-
menta Metuac videbit an sint concedenda Vel ne a-
137쪽
da. Saepe enim contingit, ut arguen S supponat ali Quam probabilem opinionem; quae tamen non stat cum altera probabili sententia quam respondens tuetur. Q Uanuis enim veru vero consonet, non tamen, omnis affertio probabilis stat cualtera probabili assertione. Contingit onyim duas opiniones seorsum quamlibet es e probabilem dc tamen esse de assertionibus contradictorijs. v. g. unus dicit, relatio distinguitur realiter a suo fundamento: Sc alter dicit nulla relatio distin guttur realiter a suo fundameto. Quo circa respondens non prudenter agit dum talia sundam enita prodige admittit; nisi certus fuerit nullatenus suae positioni contradicere. Secundum documentum in seriorem arguentis est:vt quado ex uno simplici antecedente poterit cim mediate inferre contradictorium propositionis defendendae, non utatur sullogismo, sed taceat maiorem vel minorei ut postea probet consequentiam si negata fuerit.Et hic modus argumentandi dicitur enthim ematicuν Si grat1ssimus auditoribus: sed respondenti facilis quidem ad recitandum, sed difficilior ad , respondendum mon enim bonitas vel malitia consequentiae ita patet ac si proponeretur simul maior S minor. Tertium documentum.Boni S grati argumentatoris est, ut si negatur sibi consequentia probet dIrecte consequentiam: vel assignando locum dialecticum irrefragabilem, et concludendo in consequenti conditionalem,ergo si hoc est hoc, illud est illud.Hoc aduerterim propter perperam argu mentantes, qui dum illis consequentia negatur, alio medio ad idem consequens probandum, saepe utuntur S sic multiplicant argumenta nullum prosequentes. Alij vero monaliam probationem consequentiae proferunt, quam repete re argumentum, quod nimis fas i/iosum es , Sapraesidente in publica disputatione minime admittendum. Denique disputantes ad manifestatione veritatis debent omnino cauerea nimia vocis acrimonia &clamoribus: Sed nec languore tepescere debent. Sophystae vero qui sapientes apparere asti Etant legant Aristotelem in libris Elechorit,ubi eOmu conditiones e Xacte depingit. De officio tande patroni praesidetis Pauca etia insinuanda sunt,ut cu utilitate disputatio P cedat.
138쪽
Patroni est inprimis suco a attentione mentis orae esse; totiusque disputarionis Processum comprehendere: ut OP Portuno tempore sententiam definitivam circa tenenda vem rata te in proferat. Patroni eit Curare, ut prae scripta forma inter disputates obseruetur. Patroni est, propugnatori potiusquam impugnatori patrocinari: nisi rorte quando dum impugnatori auΚilium ferre videturi aliunde Aia eis apparebar gumenti fallacia quo facilius a res podente dissoluatur. Quo documento nos saepe utimur cum Draesidentis officio fungi-INur Patroni tandem est, dum. di immatio rite Procedituet acere: nisi forte breui in silviatione auκilium responderiti, ferro valeat; si viderintlum vacillare vel an Mium esse, alias relinquat disputantes donec dii puratio ad fine peruenerit & praesidentis indicium postuIet.bhaec forma & disputandi methodus si in scholis obseruaretur, nihil pulchrius, nihil utilius, aut delectabilius mihi accidere potest, qua huiusmodi disputationibus interet te. Quado vero praescriptae Ieges no seruatur, nihil fastidiosius,nihil inutilius, auditoribu contingit.
aput quartum de Locis argPmentant.
ELI J V V Μ est iam, ut promissi s Remus antequam ad enuntiationum ad invicecomparationem .sue per oppositionem siue Per aequippollentiam accedamus prius de quibusdam argumentandi locis praeter syllogisticum disseramus. Neque tamen est animmus de omnibus ad disserendum accommcidatis locis sermonem facere sed de illis tantum eκ quibus pernecessaria eo sequentia argumenta ratis intentu coti cluditur; disseremus. Nacognitio locorii eae quibus probabilis duntaκ at cosequutio efficitur faci li us usu disputandi Sc sapientia ac si et rarum Iechione, a artis Praevetione acquiritur: dumodo prius discipudiis necessariae c5sequetiae docuinetis iueris instruct'. Hor esum igitur vi fuin eth opere pretiue duo prima S larer Om Via P 's iii a principia naturali lumine ab omnib9 eognita tan 'U' qua Omnis argum etationis firmiis afuda meta premittere. '
139쪽
Alterum methaphysicum est, & ab Aristotele libro . me thaphysic.teX. 9. desumptum scili et, Quodlibet est vel noesti&,impossibile est de eodem affirmare &negare. Quod principium merito dignitas dignitatum ad quod onaues de-
Inon strationes decurrunt appellatur. Alterum est Diale etiacum. Nimirum in omni bona consequentia si antecedens est verum,& consequens debet esse veru Haec duo prima principia probatione nulla indigunt, quia omni argumentatione priora sunt. At vero aliqua eXplicatione opus habent.
Nam illud prius principium non solum in illa uniuersalitate propositum primum esse existimandum est, sed etiam de quacunque rein singulari vel in specie Velingenere eXerceri potest. Vt verbi gratia Petrus esto vel non est equus. Petrus est vel non est albus, equus est vel nota est animal. Hinc consequenter huius principij contradictorium est euidenter per se falsum , videlicet , aliquid non est 3c est. Nihil enim magis ab intellectu alienum , quam de eodem affirmare & negare. Esset enim rationalis natura ab Autore suo lanale condita , si duabus cognitis contradidiorijs sensum praeberet. Tunc enim assentiret talso sub rario ne salsi. Que- admodum enim humana voluntas non potest ferri in malum sub ratione mali, quia est inclinatio a summo bono rationali naturae indita cuius obiectum est bonum sub ratio. ne boni,ita Sintella tus indito luminea summo vero, non
potest assensum prabere nisi vero Vel subdpecie veri occultato. At quando est eXpressa cotradictio in obiecto sub nulla ratione veri occultari potest des itur enim primum ilia lud principium, Quodlibet est Vel non est. Quamobrem authori naturae ascriberetur error ille. Qui tale Iumen indidit ut
sub ratione falsi mens aliquid amplecteretur. Alterum principium , quod Dialceticum appellauimus, non quia sit inuentum Dialecticorum . Vel quia ex illo probabiliter procedatur, ut solet appellari dialecticus syllogismus,qui ex probabilibus procedit vel concluditi Sed idcirco dialecticum diximus, quia maxime ad eκercitium in materia dialecticae disciplina: accommodatum est. Est itaque primum principium naturali lumine cognitum: ita ut nulla
140쪽
nulla ratione probari possit. Nam si illud principium quis
probare intenderat necesse erat, ut per bonam consequentiam id efficeret. III a vero consequentia nisi prassupponat principium illud esse verum, inutilis omnino erit. Etenim quanuis aliquis concesserit antecedens S consequentiam Deharet consequens. Nam diceret, in bona consequentia posse antecedens dari Verum S consequens falsium. Ditur in omni argumentatione semper praesupponitur, in omni bona consequentia non posse antecedens esse verum S consequens falsum. Ac proinde nulla argumentatione hoc Prin- caprum pro Dari poterit. Ratio vero explicativa huius principii eX Cognitione terminorum babetur. Nam si propo-1Illo antecedens est simpliciter vera , eius veritas consistit In adaequatione intelligentiae ad remicut est , ergo nihil mea falsi contineri potesti ac proinde nec poterit falsitatem parere. Si igitur consequentia est bona dc antecedens Verum necesse est cic consequens esse verum. Implicat enim contradictionem falsum in vero contineri. Sed vides in hac nostra ratione oXplicativa etiam nos uti consequentia bo di na eκ vero principio & inde conamur explicare illius pri- , mi principi, veritatem. Praesupponimus enim in bona consequentia 11 antecedens est verum Sc consequens verum e se debere. Frustraque ciam Iaborabimus contra negantem
illud principium sicut neque disputandum est contra negantem, modlibet est vel non est Εκ dictis sequitur argu
mentantis summam victoriam esse trahere respondentem CX COIacessis per bonam consequentiam ad conclusionem in qua contradictionis implicatio est. Iam vero eX illo principio dialectico in demonstrabiItaliae concIusiones euidenter deducuntur & regulα , quae ad illud principium reducuntur Hoderni regulas decem Decem regΜProponimi ad dissetendum necessarias. Prima est. EX vero semper verum inferturialias daretur in bona consequen-xia antecedens verum S consequens falsum. Secunda regula,Fassum non nisi eκ falso sequitur. Istae duae regule sunt m proXimae illi principio ut probatione NoΠ egeant. I ertia regula. In bona consequentia si ante dens est ne