장음표시 사용
161쪽
vis dc utilitas inductionis ea est, ut e V singularibus omnibus quge experimur inferatur uniuersalis siue affirmativa siue negativa tanqua valde vero limitis: maXime si non pppareat rat, quare non ita se res lubeat in eis quae non eXperimur, ficut in illis quae experimur. v. g. si Cuis ita Processerit: hic coruus est niger hic alius esit iniger & sic de omnibus quos
sensu cognoscisnus, ergo omnis coruUS esc niger. Profecto
hic discursus no necessario couincit intelle ei V. Na pari ratione A Et li iops q ui n u n qua viderit homine albu colliget omne homine esse nigri Nihilominus probabiliter cocluditur omne corusi esse nigru. Si itaque hoc nu poJntelligatur inductio, in sola copulativa inductione siue affirmativa sue negativa locu habet nostra intelligentia. Ratio est quia inductio disiunctiva ex qualibet parte antecedentis efficit quod tutendi t. v g. hic homo es h albus vel hi homo est albus ergo homo est albus. Neque enim opus est nUmerare omnes
ingulares vel dicere,vel sic de singulis. Et idcirco neque vera inductio est neq; utilitatem habet in vi inductionis. Valet enim colaquetia illa per alid loc is argumentandi ab inseriori
ad suus perius ut statim videbimus. Secunda conclusio. Siquis spernens utilitate indu hionis velit a censum liecessaria consequetia aut etia descensum efficere, necesse est ut inaf- censu copulativo affirmativo ponat in antecedenti illa particulam S sic de singulis, quae quide sufficit absque constatia neces seriam consequentiam efficere. Sed est obseruandum particulam illam;& sic de singulis, debere in sua communitate manere pro omni tempore. Nam si determanaretur dun ta Yat ad omnia singularia,quae sunt in hoc instanti;facile daretur antecedens verum conssequens fallum in euentu in
quo omnes homines qui sunt in instanti. B. sint albi, & illis
permanentibus,crastina die nascantur alijnigri. Tunc entiri consequentia ascensus copulatiui quae fit in instanti. B. maneat scripta, profecto crallina die antecedens erit verum Scconsequens erit falsum. Id quod in hoc exemplo videre limcer Ille homo est albus,dc iste homo est albus & sic de fingulis qui fuerint denion strati in instanti, B, sed consequenserit falsum ergo omnis homo est albus. Non igitur debet
coarctari particula, Sc sic de singulis , ad eos duntaxat qui
162쪽
iexis ebant in instanti B; sed debet manere absolute in communitate suae significationis Et tunc hona erit consequentia S antecedens erit falluna pro alia paritonia; S sic de singulis. Nam detraonstratis nigris falsum est, hic homo est albus.
frit tamen inutilis ille modus argumentandi Proportio Dabit ter hoc ipsum experietis in ascensu copia latitio negati
Dorici quo debet pom Particula , ct sic de tingulis, in eodem
sensu. Tertia conclusio. In descensu affirmativo copulativo,N s. Omnis homo currit, ergo iste homo currit S iste homo currit, siquis vclsi e tacere bonam cc D seqUentiam in qua Doptassit dari antecedens verum S conseques falsum, debet ponere in antecedenti constantiam hanc, S isti homines sunt omnes homines, videlicet isti sic mines demonstrandi. Verutamen in Utile fit argumentum dc ridiculum. Quaxta conestisto In ascentia d)stuc tim nega tiuo ost etiaraecessaria Constantia, ne cietur antecedens veru de conseques falium. v. g. Is ehomo non currit, vel hic homo no cUrrit ervo aliqUIS homo non currit: nisi ponas constantia. dc isti homine S iunt omnes homines erit mala Consequentia dc crastina die antecedens erit veru S consequens falsum: si omnis, vel aliqui, homo eo ium qui de monil rati sunt, moriatur, de crastina die omnis homo currat. Si auten poster IS cori stan-tIam in antecedenti iam crit falsa cons antia: ac proinde non dabitur antecedens ver Dim Sc consequens falsum.
Quinta conclusio . Ascenius siue descensius disiunctus erSa Ierm num supponentem confuse , immediale quidem fieri po teli; rnec dabitur antecedens verum S cos que D Ssal-hiam sed est inutilis processus, quia tam cor usum ma Tetduata ne tum , quam erat ipse terminus simple X supponens C diu se , Verbi gratia omnis homo est animal ,ergo omnis hortio est hoc animal vel hoc an inrat,vel sic o e singulis Hic autem Ubi erua, qt od resolutio termini supponentis confusea signo uniuersali non potesti resolui Per ascensum vel desceii u ra , priusqUam rei Gluatur illa uniuersaliras perascens Uni vel descensum. Et tunc iam ablata est confusio termini S supponit determinate. Quando vero cori fusio
Prouenit a signo speciali cofusionis , ut m hac Propositione; P cumritur equus ad equi cadusinon solum non Potest imine
163쪽
diate fieri descensus supra terminum confusium ; sed si aliqua explicatio debet fieri illius propositi Onias, ea erit per coditionalem ii equitatio sit equo fit. Et nihil aliud est necessariti ai ad veritatem illius propositionis Requiritur equus adequitandum, quam bonitas illius consequentiae condition Iis. Sunt tamen alia ligna sveti alia co rasu sio nis, q uae non habent eandem e M plicationem. v. g. Dromitro tibi equum : teneor dare eleemos unam pauperi. Haec non opus habent aliae X plicatione quam quae habetur eκ communi intellitentia sapientum. Non enim poteris inferre e X illis propositionibus, ergo promitto tibi istum equum, neque ergo teneor dare elemosynam huic pauperi vel huic pauperi. Quauis enim dando unum equum singularem adimpleo promissum, S si-imiliter dado eleemosyna huic pauperi adimpleo praeceptu, quia non possum dare duobus ue tamen in mea electi Gne es eligere vel equum singularem ut adimpleam promissum vel pauperem singularem cui conferam eleemosynam S ad impleam praeceptum. Denique circa confusionem termini ara signo uniuersali prouenientem obserua quod si facias desce- sum immediate circa ipsu in terminum disiunctive proceden. do committes defectum qui dicitur ab unica distributione ' Dἡβctu ab -d plureS.V. g. Omnis homo est anima ergo omnis homo est. Ῥmea diibi hoc animal Vel omnis homo est hoc animal : vel sic de singu- alioue ad ly Similiter eriam obserua in ascensu copulativo sub termi- Iuras . no stante distributive priusquam sub termino flante determinate conamitti alium defectum qui dicitur, a pluribus se A plu=ibus xςrminatis ad Vnicam. v. g. homo non est hoc animal, dc h determinatis 3MO nouis hoc animali&c. ergo homo non est animal ante- ad Onieam. cede m ςst verum & consequens falsum ut patet neque ob alium defectum nisi propterea quod fit ar- Π gumentum a pluribus determinatis ad unicam. . .
164쪽
EPTIMO Ioco de recto modo argum ericandi In a iis proprietatibus logicalibus, scilicet, in Ampliatione S: Restrictione Sc Appellatione: ac de defectibus qui in ersdem solent
contIngere , dicendum nobis est. Et qui dent qui ct istat nae proprietates Iogica Ies Ampliatio Res rictio SAppellatio dictum est libro secundo. Nunc autem documeta recte argumentandi in illis proprietatibus proferamus. Notandum vero est, eandem esse proportionem argumenta di inter haec omnia. Ab amplo ad non amplum siue ad minus amplum, siue ad reli tactum. Item argumentari a non res ricto ad restrictum siue ad magis restrictum, eadem habet proportionem. Item argumentari a superiore et communiore ad inferius vel minus corramune, e aciem etiam est proportio cum praedictis , & eadem requiruntur ad bonitatem consequentiae: Si similes defectus comimittuntur, eademque docu- imenta pro istis omnibus modis argumentandi deseruient.
Et ut breuius agamus, ct distinctius intelligas ea documen. ta; statue tibi litteram, A. lignificantem amplum siue minus restrictum siue non rellitis tuiti siue superius vel comunius. Literam vero, B sit significativa non ampli vel minus ampli vel restricti vel magis restricti, vel inferioris veI minus
Hoc ita constituto sit primum docuinentu. Procestius a b. A. in B, affirinatiuus ut sit bona consequentia debet fieri cudis tributione ipsius,A, dc constantia, B. alias erit ma Ia consequentia Si deficiat distributio vel coris anti aia Sit eκemplabo me consequetiae. Oirinis homo currit & homo albus esst, ergo omnis homo albus currit. Si autem ab se seris diuributionem ab,A, vel non apyosueri S constamur,B, facile dabis
tu antecedens verum S conseRUens It uiri.
Secundum documentum. Si processus ab . A , in , B, fiat negativus. non opus est constantia B: sed sufficit S requiritur distoributio ipsius A. Exemplum est: tillus homo currit ergo nullus homo albus ciariit. Item nullus homo potest
165쪽
currere, ergo nullus homo currit.Tertiu documetu. Si processus fiat a, B, in A, affirmative nihil aliud requiritur quam quod no distribuatur, A, V. g. homo albus currit ergo homo currit.Ite homo est albus ergo homo possibiliter est albus. Quartu documetu. Processus negatruus a,B, in A, requirit ut sit bona consequetia, Q adsit costantia ipsius,B,& quod non distribuatur. A; S sic est bona haec consequeria:homo albus non currit & homo albus est, ergo homo non currit. Sed sino ponatur costantia,facile dabitur antecedens versi S consequens falsum, si nullus homo albus sit & omnis homo currat. Similiter haec est mala consequentia ; Currens non est albuiit ergo currens possibiliter non est album, na antecedens est verunt; si nullum animal currat & cosequens falsum, nam eius contradictoria esit vera, omne currens possibiliter est
Circa praedi et a documenta duo caueda sunt, alterum est, ne forte seruatis documentis ex parte unius termini, no seruentur e X parte alterius, vel aliquis alius de sectus committatur .Alterum est ne forte constantia imperfecta sit non coplect ens supposta pro quibus consequens potest reddi falsum. Debet enim poni constantia uniuersaliter pro quolibet supposito pro quo potest reddi consequens falsum. Nihilominus quia constantia praesentis temporis sine distributione subiecti quantum ad rationem praecise eXis endi, aequivalet uniuersath non est cosuetum ponere illa cum distributione. Idern enim est dicere homo existit,& omnis homo existit. Et hic desectas distributionis costantie apparet,
si argumentemur a negativa ad affirmativam cum copula de e X trinseco tempore, praedicato variato penes finitum S infinitum, verbi gratia haec cosequen ta non valet: Homo non suit albus & homo est ergo homo fuit non albus. Cuius an-t Ccedens erat verum in primo instanti creationis Rciam, ut patet. Sed constantia ponenda es decundum eAigen- Tegulae coη tiam copulae de praeterito , & idem homo fuit, vel omnistra argumen homo fuit. recu Naria Circa modum procedendi in appellationibus termino
166쪽
ad legitimam Iocum arquinentanssi Vnde sit Prima re
gui notiescunquecivariatur appellatio realisi efficitur mala co a te querat ia, ve r b i gratia, Petrus est magnus logi traergo Petrus est magnus Nec viceversa. Petria S est Uzancius, S est loeticus er no e 4 magnus imicus Excio iunz
aliqui , Diti rorte Conse Quentia teneat Deo anum lociam: ut
hac consequentia e s bona . I eus necessario est. Crearis, ergo Deus possioiliter est creans: quia procedit a suba, ternante ad subaIternatani , Non obstante quod . nece: arto,appellat necessitaterra Iupra significatu in forma Ie pra dicat lia Ueruntamen ocin eκ istinis illam elle forinalitera p pellationem, Ras io est, quia modus ille, Necessario, unionens praedicati cum subiectoe modificiit fecundum significationem praedicati siue sit absoluta siue connotativa ac pro inde virtuatis quaedam appellatio est supra actualem creationem importatam per illud Participium: creans. Conce-cimus itaque hanc esse exceptionem regulae: quia retaera illa appellatio magis est restrictio : Sc consequentia tenet sicut processus a, B, in , A, affirmative sine distributione, A. Altera regula in Appellationibus rationis uniuersaliter est ma Ia consequentia ubi interuenit secunda intentio si ni ficata per terminum appet Iantem, verbi gratia homo est si e cies ergo animal est species. Tertia regula. In appellationibus quae proueniunt a termino sigi rificante actum ani nae aut aliquam aliam. actionem non Valet consequentia a non appellante ad appellate,verbi gratia mala con tequentia est; venientem coono iaco, ergo cognosco venientem . Sed vice versa , dicunt bene valere. Similiter haec non valet ue Petrus facit hunc caluceum , & hic calceus est corium, ergo Petrus facit corium. Similiter non valet, Deus concurrit ad actu generationis humanae S talis actus est fornicatio. ergo concurrit ad torni
cationem. Sed Da his omnibus S similibus usus loquendi gesentiendi sapientia consulendus est. Hactenus de proprietatibus logicalibus quomodo argum etationi desertarat, es quomodo in eis fallaci comittaturiatis dictu est. Neq; me ilier, este plures ab os tum locos a quibus an metum desumitur tum etiam consequentiarima modos plures esse. Sed existi
167쪽
maui operae pretium me facturum si ad praedicta capita tantam loco i um argumentandi multitudinem, S fcllaciaru nutam emu reducerem. Porro Aristo. lib. 2. Pri,irum capite a a. argumentationum quatuor genera docuit videlicet syllogismum,enthim ema e Aeptu IndEctione. Res hac quatuor omianis artiriciosus modus argumentandr reduci poterit. Imo si attente,consideremus ad syllogi sinum dc indu Chionem otii nem argia mentandi modum reducere poterimus. Etenim Enthim ema syllogisti us est trucatu Hin quo una praemissa sublicetur. v. g omnis virtus est laudabilis. ergo iustitia est lau. ciabilis Ecce ubi lublicetu' iustitia est virius, quaepcopositio si poneretur fiet et syllogistica argumeritatio. Deinde, Exemplum est quasi diminuta Induch:O nam e X uno singuia Iati facto intensimus colligere aliquam uniuersalem enutiationern vel aliquam aliam singularem.V. g. Petrus vigilijs &oratione Sc ieiunijs ac litteraru exercitatione doctus Theologus euasit: ergo qui ita se gesserit sicut ille obtinebit sacret Theologiae eruditionem. Reliqui vero loci qui a quibus clam Dialecticis multiplicantur magis ad Rhetoricum, quam ad Dialecticum attinent. Et idcirco ab illis enarrandis superse
168쪽
N hoc quarto libro facile nobis erat Aristotelis textum interponere S interpretari a capite. s. libri. I. Periher. usque ad libri secundi finem. Sed quia mnos in hoc opere breuitati Sc claritati simul studemus, eam morosam diligentiam praetermittimus.Nihilominus ita tractatum de oppositionibus,& aequi- pollentijs in omni enuntiationum genere suis numeris absolutum dare curabimus, ut Aristotelicae doctrinae immemo
Principio a diinnitione dialecticae oppositionis inter idopposi
simplices enuntiationes incipiendum est. Et quidem Artia tio dialecti noteles libro. 1. Perihermenias capite. q. circa finem prius ca. de contradichoriis enuntiatioΠibus meminit, ut inde ad alia duci degenerantis oppositionis genera descenderet. De contradictoriaitaque oppositione sic ait: Fieri potesti ut omne quod affirmauit quispiam , negetur dc quod negauit quispiam,amrmetur. Quare Patet,cuit,bet affirmationi negationem , & cuilibet negationi affirmationem esse oppositam. Atque hoc sit contradimo, affirmatio & negaeo quae opponuntur. OpPoni autem dico,quae eiusdem de eodem
169쪽
S non aequivoce & quaecunq;alia determinauirmis ad Sophistarum moIestias euita das. In quibus verbis videtur Ari stoteles se remittere ad librum primum Elenchorum cap. .
Vbi ait: Contradictio est unius Seiusdem,non nominis sed rei non nominis synonymi,sed eiusdem. Haec ille . Ex cuius doctrina sola contradictionis d1ffinitio ea videtur esse: Affirmatio & negatio eiusdem de eodem, sicut ipse diXit ubi sua pra; Atque hoc sit contradictio assirmatio & negatio quae opponunturiopponi autem eam dico, scilicet, affirmationem & negationem quae est eiusdem de eodem & non aequi uoce. Vbi Diuus Thomas sic ait ; Contradictio est oppositio assirmationis Ec negationis: reliqua vero quae adij citatur potius deseruiunt ad explicationem diffinitionis, quam ad eius integritatem. Pro cuius rei maiori intelligentia aduerte. Idcirco Aristotelem ita praemisisse , fieri sane potest , ut omne quod assirmauit quispiam, negetur. Vbi denegatione loquitur qui destruit totaliter quod alius affirmauerat. Uerbi gratia dicit Petrus: omnis homo est doctus: Respondet, Ioannes: Non omnis homo est doctus.Ioannes quidem om- ni no negat quae alius assirmauerat. Si autem quis alius tertius dicat: Nullus homo est doctus : non eX presse negat quod Petrusa irmauerat: siquidem uniuersalitatem relinquit in subiecto: quia uniueas aliter negat hominem esse
docturn, ac proinde non contradictoriam Profert : sed contrariam propositionem ut Paulopost dicemus. Si itaque loquamur de negatione omnimoda , S totaliter destruens quod quis affirmauerat , sufficit ponere in diffinitione contradictionis, quod fit oppositio affirmationis & negationis. Vnde etiam colligitur talem affirmationem & negationem debere esse eiusdem de eodem , id est eiusdem praedicati de eodem subiecto.Nam ut ait D. Thom. supra, Opposita debent essent circa idem. Neque enim opponuntiar. Plato currit Sortes non currit: sicut non opponuntur, Plato disputat,Hato non currit. Oportet ergo,ut sit vera oppositio inter affirmationem & negationem,ut tam amrmatio quam
negat, sint de eodem subiecto & de eodem praedicato. Hinc praeterea sequitur identitatem tam subiecti quam praedicati necessariam esse non solum secundum nomen, sed se-c duni
170쪽
curuliam rem significatam.Vnde ita: propositione S non sim:
contradictoriae:Petrus currit: Petrus non Velociter currit :quia illud adverbium, velociter modificat actionem significatam per verbum & efficitur pars praedicati ac proinde noest eius deinde eodem affirmatio dc negatio. Erit igitur breuis Sc artificios a cli finitio contradictoriae oppositionis, si dixeris esse oppositionem assirmationis & negationis. Ex hac enim diuinitione omnes aliae conditiones colliguntur si intelligatur ut a nobis eκplicata est, imo a Diuo Thoma, .hi su pra-Hinc tarn via a petitur ad intelligendu alios, duos modos oppositionis degenerantes a perfecta oppositione affirmationis Sc negationis: In quibus negatio non perfecte fungitur officio suo destruens quidquid affirmatio continet. Proculus intelligentia aduerte cum Aristotele Vbi supra cap. s. illud certum S uniuersale fundamentum . Neces Larium esse enuntiare Quoniam is est aliquid aut non inest . Aliquando qui dem alicui eorum quar uniuersalia sunt: ut homini : aIlia quando vero alicui eorum quae sunt singularia , ut Petro. Hoc supposito, diffinit Ari toteles en ut rationes contrarias 'dicens: Si ergo aliquis uniuersaliter enuntiet de uniuersaIi
Competere aut non competere quippiam ; erunt enuntiationes rates contrariae. v. g. Omnis homo est albus nullus
homo est albus . Quando vero de uniuersalibus hoc est
de rebus significatis per terminum commune mi non uniuersaliter enuntiat, non sunt coutrariae : quanuis significata Contingat esse contraria . v. g. homo. est animal homo non est animal, non sunt contrariae: quanuis si earum significata considerentur in Propria materia natu rati , aequivalent istis ,' omnis homo est animal , nullus homo est animal.Verumtamen secundum formam affirmationis negationis non sunt contraria . Ecce enim alias duas eiusdem forme;Homo currit homo non currit , quae non contrariae, sed sub contrariae dicuntur S sunt : quia
sunt quasi fili e duarum contrariarum & sub illis con-rinentur & militant , Verbi gratia , sub istis , Omnis homo currit,nullus homo currit continentur istae, homo currit, homo non currit: quae simul verae inueniri posse