장음표시 사용
111쪽
eanis,allius est: marinus; alius latrabilis; nullius reῖ diuisiori efficis, sed ciu taXat diuersae sigia i fiea tumes v nitis noan in is ex plicatur. Id quod prodesse solet Dial ectiso voleti diffitii re ea. ne Prius enim debet aequivoca voce dis inguere: S deinde diffinire resignificata, de qua disserere parat. Et hoc satis sit pro diuisione quia nominis. Circa dissinitione diuisionis rei, quae est Oxatio re persuas pantes distribuen s d u e r te discipule quod aliquado vocamuS diuisione tota oratione coposita in diuiso dc par t ibus diuidetibus ita ut totu hoc appellemus diuisione. v. g. Animal tu aliud rationale, aliud irrationale:vel animal aliud est rationale ct aliud irrationalea Aliqua do vero duraxat ratione quae cotinet distinctiiv ves copullatim partes diuidetes, dicimus esse diuisione V. g. rationale vel ir- rario nate. Seu aliud rationale S aliud irrationale. Et hic est proprior & formatior modus loquendi. Na diuisio non est enuntiati o: sicut neque diffinitio, quan uis tarn diuisio quam
diffinitici enuntiationem possit Constituer .
Nota Lecundo quod Quia dii sio in partes semper est alicuius totius necesse est vir sicut multipliciter dicitur totu, itae tarn Sc diuisio multio lex sit.Aliud enim est totum phvs cum quod componitur zκ partibus essentialibus Ide quatum
neutra ipsuin toria praedicatur Sicut homo componittar ex corpore Sc anima rationali in quo diuidimus animam a cor-l pol e ct corpus ab anima non . quia realiter separatae sint ρ sed
sint eliet udiit inguinatis realem unam artera ab altera veres negantes vi Iam de alter a praedicavi. Nam anima nc n est cor
i pus neque corpus eii acii: na Aliud ei lotum mathematicum quale est continuit Sc quantitaς discreta. Aliud dicatur tot iu
integrale physicii velaroficiale Vi h onro diuidi rur in caput in pectus S brachia & reliqua rnebra. Et domus in suas par- te Vcru est tamen quod ista diuiso integralis annexa est Uiuisoni quatitatiue quae per se primo diuiditur in partes in regrales. Aliud est fotu essentiale nie thaphysicis: dc hoc esti dup eta Aliud essentiale potentiale Set aliud essentiale actual Ie. Tent tale quide potetiale est quod uiuiditur 1 n ca uUe nos actualiter sed in potetia cotiaret.Tale est genus quod diuidi- tur in disteretias vel 1 pecies quas cotinet no actualiter in sual essentia sed in potetia.ficut animal diuiditur per rationale &
112쪽
irrationale S in hominem ' equum S caeteras ,r Caes. Deinde diuisio methaphysica & essentialis est quan clo omin3
mus partes speciei quae actualiter continetur in specie dc mdiffinitione eius,v. g. sicut in essentia hominis cos deramusi diuidimus genus dc differentiam quae actualiter includuntur in homine. v g. consideramus hominem esse animal dcesse rationale in quo non distringuuntur huiusmodi partes Tu si rarione. iniae tamen distitietio fundamentum habet in re. In huiusto odi itaque diuisionidus methapby sicis partes singulae non distinguuntur realiter a toto:sed de illo praedi-icantur, ut horno est animal, homo est rationalis, vel etia totum Praedicatur de partibus ut homo est animal equus estari imat. Sed int er partes totius potentialis distinctio realis est, ut inter rationale Sc irrationale inter hominem Sequv. At vero inter partes totius actualis non est realis distinctio sed rationis tantum,ut inter rationale dc animal. Et quan vis differentia dicatur esse extra essentiam generis a Methaphvscismon tamen sunt extra eius essentiain in potentia. Nisi enim genus specierum differentias in potentia contineret. Neque m specie actualiter continerentur. Sed de hoc alias. Est denique aliud genus totius quod dicitur virtuale, quo maxime utuntur Theologi diuidentes ratione diuinas in Deo perseetiones vel diuina attributa. Nam cum diuina es.sentiast una siimplicissi ima perfectio non potest inueniri in Deo distinctio realis formalis,nisi formalis virtualis. In qua diuisione minima distinctio inuenitur inter partes tam inter se, quam respectu totius propter sima mam simplicitaterti di uinae essentiae: quae per infinitam sua virtutem dc perfectio-aretri potest vere sed eminenter fundare nostrax distinctiones rationis quas per distinctos conceptus inter diuana attribrua facimus: Eas que distinctiones non ab olute formales asserimus Thomiliae sed cum addito, virtualiter formales aplpellamus. Id quod sulficit ut sit distinci io rationis ratiocinaltae. Haec non pro d scipulis sed pro Dialecticae praeceptori-lbus breuitet insinuata sunt.
Nunc aute prodiicipulis de illa specie diuisionis agamu
in qua totum diuiti bile communius est dc communiuS praedicatur oc in partes iubiectivas diuiditur. Subiectivas dici
113쪽
tur riximus etfaimitu itora est e communius oc praedia abile non deteri nantes ementialem praedicationem nequiaccidentale iri neque univocam. Nam fieri potest quon rubie Otu ui datur accideraliter ratione accidentium. V. g. corpus aliud e st aisu. aliud nigra, aliud medio colore coloratia. Ita i- Tvis, e,4 L- m i Lar etia eans in rubstantia dc accidens novi genus neque e bu - δε Vz VJ NDcused ut analoga. De hoc itaque divisionis modo . .es, . mS45 Ilaiones decerniatur a Diauch icis. Prima collisio eth
vi singulta me ora sint inferiora re spectu diuili Secuda codi tio ut omnia membra divisionis simul sumpta adaequent i CX hauriant conlationem diuisi. Tertia conditio. Membra diuidentia debent esse inter se opposita vel realiter vel luis rationibus Armalibus. Istae conditiones inueniuntur in hac divisione. Arumalium aliud rasionale aliud irrationale Namani nivisi penitis quid est ad rationale & ad irrationale bacia ad Plura se eAtendit quam ungula membra diuisionis . item
secut da conditio illic et nuenitur rimam ratio a ate vellirrationati liό mala aequat divisum dc contusionem eius eκhaurit, orn ne enim annia est. rationale vel irrationale: ct rurius omne ratiociale vel 4rratis te est animal. Tertia denique. Condit-tio in illa d mistovie manifesta est,n2 1 nebra diuidentia inter se realiter lunt opposita: nussu enim rationale est irration Ie nec vige versa . Diximus.autern satis esse, si formali teae op- , ponantur. Nam in hac diuisione. Bonorum aliud honesitu IL . aliud, ut de di aDud Heled tabile. non necesse est ut noebra rea i liter distiarguantur. V iitris enim, bonurn honestu est & va,
de utile Sc delech abile. Sed xatio honesti formaliter dite inguitur a latione uti scia ratione delectabilis Na ratio honesta costitit in ea uacid est 13o u per se appetibile:ratio vero uti iis quateriai me lini est ad oremiueratio. vero delectabilis est conte Moesuavio pia honem M studiosa operatio ius. Sed tamevdee verti inuenituc ratio: delectabilis sine utili & hcinest in sicut is ornicatione. I arseis ratis Utilis sine delectabili inuenitur in iumptione amarae potionis. Imo etiam sine honesto ut m auiridia. EN dictis se latatur hac est e malassiuitione. Animalin aliua homo ali id bipes: quia rat ionale includit bipede. EO 2fas Ciata uoa. ac anam L est: bipes vel rationale
114쪽
Solet quarta regula constitui a modernis, ut diuaso sit tantum bimembris vel saltem reducibilis ad duo men baa scdi sta conditio non est necessaria, qua Dui, bona diuisio determinata membra debeat continere. Nam diuiso quae in in f - 1 tum procedit, non Potest exhaurire confusionem c visi: Asia tanta confviro est in proces , ad insinitumqΠatita 1n toto diviso Qua propter Praeter omnem artem diuide ieetur homo per singula supposita tuae in infinitum Postent multi DLcari. Satis enim est ad Dialecticam utilitatem nC si e viarina am speciem, quae diuisonem formalem non habet. Di Ludi ramen potest materialiter in singularia indiuioua de quorum singulis pradica uir. Sequitur secundo da Uisiones, qua fiunt per contraclictoria, minus e se utiles ad CXhati τι e da in confusionem diuisi, verbi gratia la dicas. Anim'hurn. alma homo, aliud non homo, Quia non homo, nUilam Parti,cularem rationem animalis dicit. Qua propter antinat aui ciuidendum e sit per species pro X amas ut si dicas, Animal aliud rationale aliud hinnibile, aliud rud3bile, Sc. sed quia species furit fere inlinitar, haec diuiso artificiosius reducitur ad duo
in embra,scilicet, rationale S irrationale. Quorum alterum Potis imam speciem exprimit, alterum ver b priuationem differentiae illius speciei includit. Privationem , inquam, quae sUpponit aptitudinem in genere non in specie. Alias equus non siet irrationalis , quia ipse non est aptus habere rationem. Sed dicitur animal irrationale, quia secundum rationem animalis generica in intelligitur ptitudo ad rationem. Similiter etiam substantia divi citur in substantiam corpoream SP incorpoream . Vbi alterum membriam ponitur potatiuum, non quia sit potissima species; sed quia nobis est notissima. AIterum Vero membrum PrItiatiue importat iubstantias immateriales nobis minus intelligibiles nisi subnegatione corpori S . Denique advorte quod quando e X ignos antia differentiarum rei 3 . qtiae sub dioisione totius praedicab3'i' Poterant cadere , cogi mur uti diuisione non solum pri 'at illa eX parte unius ni embri, sed etiana contradi floria per negationem eω resscsig mficatam in altero membro emper Hecesse est, ut diuisi' rePetatur in membris diuidentibus, verba gratia in hac divisione.
115쪽
m standi Corporum aliud insensibi , ne ρομe lacnntelligere diui ionem ac si diceres, Corporum ali Iesit corpus sensibile, alluci corpus insensibile. Nam angelus: videtur eiIe insens bilis& tamen non e ut corpus: Ac protrade membra rann es lent in iei lora respectu diuisi. Doterat ii meta quis negare Angelum esse insensibilem sicut non ent i rationali propterea quo illaec adlacti non solum dicunt ga iseci aptitudi nem in immediato genere. Sed quado diuitio fit per contradictoria membra tunc omnino in attero necesse est diuisum coimprehendere. Vt v.g si in proposito dicas. Orationum alia eli modus sciendi S alia est non modus iciedi. Nec eue erit subi ni elirgere atra est Oratio quae ea ira ocius sciendi dea Ita est oratio quae non est modus sciendi. Alias si non modus sciendi, esset integrum membrum di- ursionis, esset mala diuisio:quia alterum membrum , scilicet,
non modus sciendi Veraneatur de nomine: quod tamen non
est modus ciendi. Ac proinde deficeret prima conditio bo- divisionis,Hactenus de diuisione quae est insimus uiodus mendi,dicta iusticiant.
E C V N D o loco de diffinitione dicendum est
quid sit de quotuplex sit. Diffinitio est oratio naturatri rei aut termini significationem euplica L. Vbi Rati in dupleκ diuiso insinuatur, altera quae dici- eur Quid rei; quae naturam rei distincte ex dicar: Altera quid nominis, quae quidem duntaxat nominis significationem Nis hic modus explicanei conueniens sit & aliqua do ne cel- rarium praeam breui uni ad rei diffinitionem inquirendam, ut1nquit Acin lib i . Topicormiti tamen ut ille mi lib. a, Post C. c. P. I .iron proprie dit finitio, sed interpretatio dicenda est. Cum enim quis dicit: Album est habens albedinem, significatio item qui ii nominis interpretatur nullius tamen rei disserentiam aut proprietatem explicat. Sed qui dicit album est coloratum dii gregat inuru visus, iam rei significatae Dat ram
116쪽
S pro ri tatem minifestat maue obstit, quod sinant etiaei laus nominis tignificationem euplicatius proferat. Non erit si propterea licenda est diffinitio Quid nominis , quia diffinitio quid nominis duntaxat hoc habet, ut nomin s significationenteXPlizez, neque ultra progreditur. Ad sh finition io, Quid nominii, Possunt reduci etymologie nominu, ut lapis clicitur a Ledendo pectan De diffinitione Gitur Quid rei nobis disse redura es Circa euius intelligentiam notandum in nrimis, hoc nome, di finitio, vel ut alijs magis Placet, definitio vel finitio derivatum fili Te in usum Det alecticorum ab antiquiore significatione recum, quae secluso ordine ad orationem finiri vel diffiniri dicuntur.Aqua enim in vase pleno eκ istens ab illo rea Ii est diffinitus. Et ut Quintilianus a id, ut agroru fines agros definiunt S clauduntia trosque astilii Iecernunt; uo detini
tiones, quibus rerum inaturae declarantur, essentias earu cir
cunserit,unt alias iue ab alijs distingtiunt Qua mobre sicut de Diuisione d 1κimus, noniendi Tnitio in priore figmficatione est primae i1itention is termini sti n secula Pero est te minus secundae intentionis: sicut oratio quae heu Us diffinitionis est, ac proinde definitum corre irarum ipsius etia est terminus secundae intentionis. Et in hac signiticatione ipsa dissinitio diffinitur, ut sit oratio naturam rei explicans. Ut autem naturam rei pro rijs sinibus, quibus continetur oratio eκplicet, e vis est eotinare Matione e X genere dc di serentia. Et ratio est, Uaεum tonsis essentia de qua di fini-rio desideratur, habeat atquid is quo e Oimeniat cum aleas,
ct aliquid quo ab eis disti ngua tuneonsequens est, ut omnis bolia diffinestio duabus saltem vocibus constare debeat. Et nil fieret di finitio , hoc est si specierum differetitiae essent
nobis notae,duabus volibus constaret dii remo Altera: qui dem quae signi licet Sc dκprimat ismediam connement Iaz, altera vero, Quae det sterientiam ab alijs exprimat. Ac proinde genus diffinitionis dicitur oratio in quo cum sim orationi Cus conuenit. Sed eius differetitia in aliis consilit inlioc, quod rei naturam de uua quaeritur, id sit suis pro ijs fi
117쪽
ibus distincte complectitur Nota secundo, id quod etiam
de cruritione Proportionzbiliter aduerilitatis, nomino cli sti ias aliquando elsam apud Aristotelem intelligeda est dsit Adt Ipsa oratio, qua: de qliffinito couertibiliter predicatus t aranaal rat 1Ο1Lue quae praedicatur de homine, sic alti Permer m .c q. Ipstam nolitanis rarione diffinitione ni ve nisi vel est, vel erat, vel erit, aut aliquid tale addatur non csse ei vitatione. Et tu. 2.poster. c. . inquit. In diffinitione 131hil de ali quo praedicatur. Aliquando vero nomem,diffinitio sumitur Pro tota erintlatione inqua diffinitu cotinetur ursub ectu ut homo est animal rationale. Docet enim Arist. i. posterior IIII cap. 7.& a. Posterio. c. I o. dis finitronenuatit osse principi u de in onst rationis aut conclusione aut Iotam ratiocinatione ,sola vetinorum collocationea demonstratione disset diem. Ire a Ponerio. c. 3. ait omnem diffinitione esse vinuersalem S affirmativa. Et in hac acceptione ait Qvint: Ianus
di rinitionem esse rei propositae propriam S dilucida ct bieuiter comprehensam verbis enuntiationem. Prior tamen ac
septio frequentius est in usu Dialecticorum S ita nos ves- in praetentia Tres eondi. Nota tertio,ires coditiones a Modernis Dialecticis boni libuet boria diffinitionis numerari.Prima coditio est ut cos et ex gene- distationis re de differetia Genus dicitur aliquid superius S generalius in quo diffinitii covenit cu alijs-differetia vero est cilla pars
immediatu diffinito. Quod est dicere quod inter ipso1L Ecdi Tnitu non inediet aliquid quod fit superius ad J finitum
v g. Haec non est bona hominis diffinitio: Homo est corpus rationale, quia inter corpus S hOmm- mediat corpus viveεα riarius vines lensibile quod est animaI. Secsido coditio est, ut diffinitio distinctius significet qua diffinitis.Tet tia, ut diffinitio no sit re iudas neq; diminuta. Sed profecto istae dDaeco ditiones superflus nobis videtur,s pyima exacte seruetur. Na si diffinitio constat eκ proprio genere immediato Sex propria disseretia. flatim si eos eques,diffinitione clarius significare qua dimitu quod sub uno c5ceptu cofu o ea de re significat. Tertia ita eo ditio in eade Primacosequitur. Ut ni
118쪽
hil habeat ilimnitio superiluu aut dirmnlatu. Quae omnia ita hac diffini ti one a nimal ratio nate: confliant. Si tamen Angeli essent animalia rationalia, Vt quid, olim falsos utar arbitrati, esset diminutii illa diri nitio hominis Vnde adde dum esset, mortale vel aliquin aliud quod tios. ab Angelis distingueret Εκ di et L sequitur diffinitu Miffinitione adinvia eaΙteru de altero aequaliter dici S coaertim uniuersaluterq; praedurari, ita ut de quocuq; Praedicatur Ginnitu .debet praedicari diffinitio & vice versa:Nisi forte aliqua logicaΙις proprietas de-sbrmatur in huiusmodi cosequetiis a diffinitione ad diffinitu. vel a diffinito ad diffici itione sue assirmative sine negative. Diuiditur praeterea diffinitio in plures species omissa distinctam ne quid rei S Quid nominis. Diffinitio Qxiid rei e sttriple M QIidd itatiua,de scriptiua, ct causalis, quatenus etia tisim
tripliciter natura rei explicari potest,Uno modo per partes intrinsecas ct essentiales. Altero modo per accidetia Ppria. Tertio per Causas extrinsecas,qualis est emciens S titialis
Dissinitio itaq, quiddilatina est diffinitio rei per intrinsecas
partes ementiales. Haec dupleX est,altera metaphysica, qudatur per propriu genus propria differentia, ut animal rationale. Et altera quae dicitiat Physica quae datur per partes significates materia & formam ex quibus ens naturale coponitur. v g. si a Physico quaeras:Quia sit horia cure1poclebit intra ratione sui subiecti,est ensnaturale compositum ex corpore & anima rationali . Et ideo dicitur diffinitio phvsica quia obiecta naturaIis Phulosophiae est ens mobile siue naturaIe,quod est compositu eri materia & forma. Quo circa Physicus in suis diffinitionibus semper copositione utitur aut ordine ad copositione. Illa vero Prior dicitur metaphysicarquia methaphysicus ratione entis cosiderat sec udu abstractione a materia sensibili dc motu. Ac proinde diffinitio illa quae nodatur Per partes quae realiter coponat diffini tu, sed
quae intrinsece costituat unuens Perfectu in sinoo e taete,dicitur metaphysica . Sed de hoc alias. Diffinitio denique Descriptiua est diuinitici rei per eius accidet ia: quae si sunt propria magis accedit diffinitio ad essentiam rei a qua di manant huiusmodi accidentia verbi gratia si dicas homo est animal ii sibile vel disciplinabile. At vero si accidentia sint communia
119쪽
S ex multis naeul iunctis orationem constituas qEat non nisi de homine praedicari possit tunc , Valde accidentalis est diffinitio S a ratione diffinie di ac proinde ab utilitate mo di sciendi aliena. v. g. si dicas lignio en animal erect urn bipes pulchrum magni cerebri,vel ali Quid aliud simile: Doru ac cideintium aggregatio in alio animali non reperia mur; Certe talis diffinitio non prorii me describit rei nati irased quasi adcinge circunscribit essentiam rei. Et tale circunscriptiones magis videntui aenigmata quam modi sciendi: ct cbsci1-riores sunt quam cit finitum. Hoc genere descriptionis Rhetores & Poetae uti solent. Sed a Dialectico longe absit. Porro circa omnia praedicta d diffinitione ut iasi inireris postea, si in diffinitionibus quibus scientiae utuntur,etiam ipsa Diale etica non tam ad unguem videris obseruari diffiniendi rationem iuxta documenta data Animaduertendum est huma
nam cognitionem imperfectam esse in genere intellectua. lium creaturarum,quia omnis nostra cCgnitio ortum habet
a sensu S a cognitione rerum sensibilium per phantasmata gularia in quibus latent rerum essentiae madii me substantiae cum suis speciebus dc idcirco vi M illam rerum disseren-
itia penetramus,sed e X effectibus quos in rebus sens bilibusi eXperimur rerum proprietates potius quam esse 1ntiales dii feretias agnoscimus. Ac proinde in nulla diffinitione intrin- secam & essentialern disterentiam specierum generis substalliae positam inuenimus nisi forte in diffiniti e liore in s in
qua rationaledeu ratiocinatiuum hominis disserentia existiria attar per quam essentialiter constituitur in esse rei malis. Sed node iunt qui negent rationale essentialc esse hominis. rerniam sed hinani intellectus conditionem S pro pricta te designat per quam homo differt ab intesJectu althusi creaturris quia veritatem ex veritate cogEhaid stim endo inquirit. Hoc enim est ratiocinari ad quam a monem rationaler m idiatum ordinem dicit. Ac proinde noti ii det tir ess,e essenii ast quia essentia non tinmediato per se ipssem ordi iratur ad Dpe rationem nisi me inte potentia operatio a. Nini IcnNnus qui asserinatis,ationale eme da e 1 tiam essentialem hc minis non in tellis mus periali Ohal zpotentiarn Paero quam ra tiocinatur homo: sed di moniatalis phte iaci CPera
120쪽
tiri tat is egreditur S hoc ipsam fortasse possinmus clicere delati j diffinitionibus in quibus loco differetiae incognitae pro
prias passiones sub Idituimus, Ut cum dicimus equus. esst ani'
mal Kinni bile; volumias radicem potentiae quae in his insinua re. Ex dictis sequitur Quod si ea quar in prospectu nos ro stant,vr i nquit sapies, inuesti nus cu Iaboro quae in coelis surit quis inue tigabit: Sed quorsium eK mpta e X tranea qu rinius de modo sciendi disbere rares: i ecolamus ditii. imonem nominis & verbi & iuueniemus in eis plures mUIto qu2 duas partes c iffinitionis. Neque proprium genus seci loco illiu ς vocem posuimus. Di Terentiam vero per se X particulas cum Ar istorei e circumlocuti sumus. Hoc igitur documentum habeamus, ut quando possibile fuerit per duas particulas, dis
finitioncm quae natuτam rei CXplicet Coni t tua re, nora Plares apponamus. Sed ubi diffinitio Obscura nimis. re manet, non or ortet tam parcos e s e D i alec et ico S, Vt Dori apponant Plures partes quibus rei natura facilius in Ot cicat.
Iam voro de diffinitione causali exempla ponari us fuee M parte causae efficientis sueti alis sme ex utraque simul De causa quidem finali Pla rima e mi lasuppeti ni in omnibus artificialibus, quae ad usthm hominino fiunt. Si ut d naus diffinitur esse aedificsu sal ad plotectionem di habitationem hominiam , ita glad us ad scindendum , calamus adscribendam optime ct innuantur. Per causam autems Ia: nefficiuntem raro. assignantuet diffinitiones. Ud si qu era Iriquid est Ecclypsis lunae Et ret pondeas est laterpositio er-r e inter solem dc lianam, nori rationem formalem ecclypsis, sed causam efficientem profers. Nam interpositio terrae inter solem & lunam causa efficiens est ecclypsis luna . Tandem de modo inue itigandi rerum diffiixitiones non
est praesentis instituti e X aft e disserere , sed summarie: in sinuasse sufficiat. Duplicem viam ad i nne ruendam diffinitio nem docuit inato in Sophistat Sc Fhatdro. Q 1em Aristo
teles etiam lib. 1. Poster. CAP. 14. δἰ lib. t. Topi cci raretra capr' te admittit, licet non omnino approdier. Altera vis es Proces Tres per diuisionem: Altera per collect i nemo Per dimi IOHesri R isdem, CXemPlo sequenti haec via d claratur; Ut Si quis diffinite sarat rem aliquam, incipiat mente consider G et rare