장음표시 사용
101쪽
tum substantivi, v. g. i 7 ire propositione Petrus IOzicus est
masnus non denotatur magnit Udo Conuenire Petro ratio .
ne logicae si autem logicus concipiarur in hac propositione vi pars praedicati etiam si ante Cedat copula erit vera a Delia Iat1o ut si proferas Petrus,&quadam suspensione spiritus facta prosequaris,logicus est magmas,perinde esse ac si dicerei est logicus magnus SecUnda regula. Qua do adiectivum de substanti uti sunt a parte eius de extremi Iuno adieEtiuum appellat supra formale substant tui. Εκ hac regula in te Iloes quod in symbolo dicitur,& homo factus est. Nam subiectu illius pro postumis Moesta tonao, neque totum illud, homo factussed filius Dei unigenitus , de quo praecesserat , Qui propter nos homines S propter nostram salutem desce sit de coelis & incarnatus est de Spiritu sancto ex Maria viro in ect homo facitus est.Vbi mani res una est illud complexu, homo factus,esse praedicatuit ,&Participium,factus, applicare sirum significarum formale non simpliciter ad suppositum substant tui quod est filius Dei, sed ratione humanitatis. Et miror quenda modernum in stiis infiitutionibus Dialecticis pro coperto habvisse,hane propositione esse fallam, Christus est homo factus: quia substantiusi poniti r ante ad-ctivum: Cu tame in symbolω ponatur substantiuia ante adie
i roprietates Dialectica S,ac si es et terminus connotati vias.
Vni uoce quide dicitur de nobis S de filio De seo quia si p- posito filij Dei ex tepore secudii fide catholica unita est humana natura personis aui e Creῆti S humanet naturar, sq; adeol intrinseca est humanitas, Vi illa destrueta, destruantur per- Me,dc personis destruet S S. etiam in illis humana natura de-l sminturnd circo quando homo dicitur de nobis, omnino se habet vi terminus absoluxu S quantum ad Dialecticas pro prietates quae accidunt xςrmino posito in propositione. At
veto respectu fili, Dei qud tu ad istas proprietates Appellationis cic Ampliationi. Pςrinac se habet ac si terminus esset
102쪽
conotativus. Itaqiue dister tia non estiri modo sio nificaredi ipsius nominis sed quant m ad proprietates quae e Via 1i acceptione cora urght. Hinc sequitur hanc propositis-nemelle verani, ostenso Christo , hic horoo creauit Ano e-los, oui a vibiectu in ampliatur quantum ad rima litate1n mPortatam per terminum , h P o, per inde atque in ista, iste
equus claudus Cuc Urric vclociter ante, annos tres non enim
erat claudus qua riso CNrrebat. Sed sensas est,iste equus quie si vel iis it chau sus currebat olim velociter. Similiter haec
propositio est falsa iste homo est factus, ubi, iste homo, te'net locum subiecti, icti ratio est quia praedicatum adiectivum applicat suum significatum formale ad suppositum subctatituri & son ratione humanitatis. Sed hae reaulae eκ com- viii modo concipiendi corrigendae sunt . Nam 'proficto s dicax, hoc album est intelasium ,. demoris eam lacte, appellatio est: quia denotatur ria tensio significata. forma- Ister per praedicatum conuenire subiecto ratione Obedinisqnod est significatum formale subiecti, & confirmatur esse
veram illic appellationem duci haec est maIa Consequentia. hoc album est intentum, demoni rato Iache, I hoc dulce est hoc album ergo hoc dulce est intensum S non alia rationet nisi quia variatur appellario. Praeterea de appellatione ristionis solent alli arduae regulae constitui. Prior est. Quando Prar dicatum est secundae intentionis est appellatio sit pra primarium significatum lubiecti prout concipitur PrOPrio co-Ceptu, ut uiarii est. Qualia sunt haec praedicata niuersale genus,species,diffinitur diuiditur,& si milia. Sed ta1ne jimitat hanc regula, dummodo illa intentio signiricata per Praedica- tu sit de intentionibus quae respicini res. Quae limitatio ponitur ad eKcludeda appellatione praedicati huius propositionis, homo est signa ad PIacitu: quia non applicat ad formale significata subiecti, propterea quod illa intentio signi, respicit nota re sed terminii ac proinde lubiectum quanuis materialiter supponat. sed supponit tame quasi perionaliter peton rinibias singularibus sibi similibus. Altera regula est terminus signi dicans achum animi interiorem appellat supra ProPrium conceptum termini in qUem fertiar. V. g. haec ciba, significo, cognosco, desidero, volothgnificant aclyinai a animi
103쪽
animi interiorem ac proinde applicant suum fgnificut hinformale ad significatum accusativi in quem seruntLr iecudum proprium conceptum ipsus significati v-g. cognosco venietem,appeto dulcem cibum, dicunt esse appellationem ratio inis. Sed tamen qua nuis verba importanria actum animi inte riorem appellent modo praedictost concaPio h Cminem, cocipio album: tamen significantia actum animi interiore pertinenteni ad potentiam appetit tuam non videntur appellare supra proprium coceptum rei significarae per accusat inu. aut quod idern est supra rem prout concipitur proprio conceptu. Nam profecto qui desiderat honorem vel appetit cibum aut potum,non haec appetit quatenus concipImur propriis conceptibus. Neque sub hac ratione appetitus sis; tur in illud obiectum Nam si Iub ea ratione formali appeterentur, flatim atque desiderantur, haberetitur: quia iam sunt In conceptu & cognitione desiderantis. Poetius igitur dicendu est, huiusmodi verba applicare suum formale significatis ad re, quae est obiectum sub ratione conuenientia ad appetentem v etdesiderantem. Sed omn 1a haec ut iam diXimtis ex conru-De m mocio loquendi sapientum pensanda sunt. Denique circamone me nomina vel terminos numerales specialis difficultas est, An iure adiuncti nominibus Iubstantivis vel ad testiuis appellent lupra supposita vel supra rationem formalem significatam per substantivum. Cuius difficultatis resolutio utilis erit futurist Theologis pro materia de Trinitate & incarnatione. De
quae reares regulae solent a Modernis consti rui. Prima est, nomen numerale primitiuae speciei additum termino substantiali appellat unitateni aut pluralitatem ratione formae substantialis substanti uided s addatur adiectivo,non TUmerat formas; sed supposita.v. g. si cicas,tres homi es, nc nyrn illud numerale numerat tres naturas humanas , si autem a cal tria qualia non numerat qualitates sed supposita .Hax secuda pars verior mihi est Ec magis distincta quam Prior. Cum' enim dico Petrus est unus sciens vera propositio est. Non Propter unitatem scientiae:cuia potest habere plin es silen-tIas, sed propter unitatem suppositi substantialis sue habeat
unam siue plures scientias. Si atitem nomen numerale comuctum cum adiectivo numeraret ducitaxat formam significa -
104쪽
eam haec esset Uera, Pe trus est tres scientes si ita lacem scien tiam haberet. Sim cliter ii aec esset uera li Unica albedo ine set tribus hominibus, Isti nomines sunt tres albi .epgo nomenumerale tantum nUmerat fri,pposita dum coniungitur a die chmo. Est itaque regula quantum ad sectandam partem certissima. Ex qua sequi zur quod cum in symbo Io cucitur, TO tres
o noni potetes, ted Vnu S omnipotens, no tre S aeterni sed unus aeternu Srno incia, O Nnrpo Ontes S aeterni non adiectine sed
substantiue accipiuntur a Theologis. Sed de Priore parte regulae non e si tanta infal Ii bilitas. Nam cu dico Petruς & Pa alus sunt duo homines proculdubio non solanx clualitate co-ssiduo in humanana tura, quam regula appellat torma in substanti alam significatam per substantiuuiri ses etiam Jc po ti sis i me astet O dualit. tem in suppost is. Non igitUr tale nomen numerale 'numerat praeci te formam substantialem significata. Der substantius. Et c&irmatur. Na fi Pater & filius Ec Spiridus sanctus a flumerent eandem singularem naturam
humana quod Theologi possibila esse dictit tunc hac pro
positio esset vera; ater es Filius de Spiritus satiatus sunt tres homines. Probatur quia si essent unus homo , essent unus up Positum humanae naturae quod fallurn et quia rursus si ei sent unum suppolitu D vet illud esset pater, vel filius, vel cipiritus sanctus suppono enim quod in illo casu immediate fiezet unio ad Oroprietates personales diuinas sicut modo facta est immediate ad filium in proprietate per sonali. Vnde no Poterat designari hie Deus tan quam immediatum sui, si stens
in humana natura. Similiter si verbum Diuinum assunter et duas naturas humanas sicut assurripsit una, sequeretur quo Aestet duo homines ac proin te duo stapposta humanae natu rae. Etenim homo im ortat subsistentem in humanitate. Sodde hac re in materia de ancarnatio ne lat Ius di putant 1 neo, logi. Nunc autem breuiter dicam meam sentetitiam. Eκ iniano enim primam iliam partem regulae iv xta sentetitiam D. Thomae multo aliter esse e X 'licandam. Quam ego sic. con- Ω Γu Nomen numerale primitiuae speciei adiunctum substantivo significanti substantiam in concreto numerat Non solum supciosita sed etiam, formam vel naturam significata. v. g. Petrus & Paulus sunt duo homines, non)olum propter
105쪽
dualitatem humanae naturae,sed etiam propter dualitate positorum. Similiter in hac propositione . Pater & filius ZSpiritus sanctus sunt tres Dij, non solum multiplicatur natura Deitatis sed etiam multiplicatur sipposita. Sed falsa nilla propter multi pilicationem Deitatis. Caeterum in iiIocasu. si tres persona assumere Et eandem humanitate satis orobabiliter dicitur quod essent tres homines: quia tunc ille terminus homo licet non in Utaret significat Hynem, ut hi pradi Nin s nihilominus quantum ad proprietates Iogicales, haberet se,ut se habent termini lignificantes accidens ui conia creto. inibus terminis adiecto nomine numerali niti Itiplicantur dunt Xat eorum supposita: siue accipiantur illi termini adiective sue substantive. Etenim unus artifeX est etiam si plui es artes habeat. Et duo homines essent duo artifices etiam si per diuinam potentiam una ea deque si 1 gularis ars
in utroque collocaretur. Obset Ua tamen hoc nomen unu ecum dicimus. Pater S filius S Spiritus sanctus sui 't unus
Deus, non tantum determinare unitatem naturae in abstra
cto, sed etiam vilitatem unius Dei subserantis in diuina n ura. Quia hoc nomenDeus significat in Concrero Deitate. At vero cum dicimus.vnus DeUSinon determis pinus viartatem personarum. Quocirca regula a nCbis posta intellis enda est determino numerali pluralis iamneri qui pi oprie numeratis est Et numerum significat. Di Atinus a tem prinitivae speciei, quia nomina numeralia derivativae speciei qualia sunt, binus trinus, non seqUuntur illam regulam. Iatemur enim Deum esse trinum S Vnum. Trinum qiridem pi Opter
Trinitatem personarUm, Dum autem pIopter unita e Veiis
taliς sub si stent i s. Nullatecta β Iamen dicemus Deum esse titia plicein quia triplicitas dicit multiplicitatem ciar fir ph 1 tali diuinae repugnat. Cuius di flerentia nulla melior ratio assignabitur quam usub loquendi sanctorum Patruct Theologorum, Qui cognita rerum natura,ita locuti sunt de tanto Hyste, io. Vide qua dirii us super primam partem quaest. 36.art dubio I . IAliae duae regulae qu. a modernis drstinguuntur clariores flant. Est enim secunda Regula. Nomen numera Ie additu adlactivo numerat suPPOsix.. Quam regulam nos extendi-
106쪽
mus etiam ad substantiva connotativa Sc significantia forrnaliter accidens: Ud artis X, doctor. Quorum e X empla supra sunt posita Tertia Regula. Nomen numerale denominatiui si ad ijciatur substantivo siue absoluto siue connotatiuo , appellat numerum duataXat supra concretum substanti ui . Et ponunt eκemplum in hac, Deus est unus &unicus. Ubi in telligissus unum concretum subsistens pro quo immediate ille terminus , Deus supponit Non determinans personas. Item concedimus Deus est trinus, quia est tria supposita personalia. Sed pDofecto hoc se cadu e Xemplum desituit regulam. Nam adiectivum,trinus, est numerale derivativae speciei S coniungitur cum substantivo; Deus; & tamen n5 appellat numerum supra concretum sui substantiui: sed potius numerat supposita personalia,non aurem immediatum sti positum prout significatur Hlo termino Deus. Quamobrena multo melius nos disimus haec documenta iuxta communem modum loquendi Ecclesiae Catholicae reoulanda esse. Haec de proprietatibus logi
107쪽
A M doctrinae ordo postulat, ut ad potissiniu Diale cticae sine sensim cicceta damus. Hoc en4m propriu Dialecticae eis, omnibus alijs scieti js modii sciendi tradere . Noque tam e nuc de perfecto sc1ed 1 modo tractatione .nstituimus: de hoc enim in postremo libro nostraru institutionum agendum est. Hic autem hoc tertio libro non eo rigore IO Quendi de modo per celesciendi, sed de via necessaria ad illum disseremus. N m itum de modo faciedi perspicuu quod meIe obscuru e it. Η re irrcd 'sci edi diffinitur sic. Orati' alicuius ignori manifestiti uadic itur modus sciedi. Qui triples est: Diffinitio; Diuis Oici argumentatio .e Pro intelligetia propositae diffinirionis S diuisionis nota primo oratione in diffinitione modi schedi loco eneris collocari quatenus indissere ter se habet ad oratici e Perfecta & imperfecta. Neque enim omnis modus sciendi est Cratio perfecta. Sed quida modus scie di est imper redha oratio. quida vero perfecta Sed ei obiectio in Cotrari v. i H Iu pra libro secudo, oratio per se primo di Visa furit in orat 1 one perfecta S imperfecta, ergo no potest steria diu mi per se pribo in oratione, quae si modus sciendi & oratione quae non sit modus scie di. Co firmatur quia modus sciedi est per se Oratio sicut homo est animal, ergo omnis modus ici edi est ora- Iio Perfecta, vel omni S modus scaedi .est oratio urpe Gncta. Aum
108쪽
Alias oratio in comuni immediate lini deretur duabus diui sionibus t aqua genus in species vel d i ta retias. Hoc argum e tu solet aliquos timuiu urgere: sed profecto no habet tantum difficultatis quantu in fronte promittit. Primo quide quia huiusmodi diuisiones no sunt ta eκ actae gerieris in species ccistitutas oer differetias proprias cdtrahentes genus, sicut in praedicanteto substantiae solet fieri diuisiones. Cu en Im oratis diuiditur in oratione perfecta & oratione imperfecta, i l- Iae dii Letia: pecfecti & in1 perfecti ab effectu accipiuntur Quom a perfecta perfectu sensum generat in animo audi roris, imperfecta vero imperfectu. Non enam perfectio illa &imperfectio tarmaliter costituit specie orationis: sed importat Proprietate quanda,quae orationi accidit. Omois enim oratio oerfecte & vniuoce habet orationis diffinitione, quo nili in aliud requirit ad oerfecta essentia or ationi S, 'Ua Vt habeat partes per se significativas iuxta significatione totius:
Omnis itaq oratio perfecte oratio est. Cu alite dicitur quaeda Imper focta, ex eo latis dicitur: quia no perfectum sensum generat in animo auditoris. Quamobre n5 est, insoueniens
ut ire ru diuidatur oratio in moduSciendi Sin oratione quaeno est modus scien d ria alteraudi nebra diuisi is non est per se species orationis scilicet, no modus scie di cum sit illa differentia mera negatio. Sed interio Dialectici diuidentis oratione in modu sciendi Sc in Oratione qVae non es modus icie di. est ex omnibus orationibus eligere ea Aquae insgne utilitate p taestat ad stienti acquisitione.Deinde etia in diuisio nabus ae sis ni in pnaedicamento substantia aliquid simile
accidit propter humanae comitionis imperfeciti e Nil priino diuiditur substantia in corporea S incorporea S rutius substam corporea diuiditar in Vivente Sc no uiuete, Sc dein lce s ubilatia vives in sensuiu a S in sensit tua . Et nihilo nus omais substatia incorporea est vivens & Do coprehendi tui in aliquo mebro dererminato diu dente substatia corpo irea n substalia viυῆ te Sc no Viueiate. Vnde videbatur prius ldiuideda obstatia in vivete ct non Viuetem, S rurius iubilatia vi uJs incorporea & mcorporea. Et erima substantia vives uni uocia genus est ad vi Uente corporea S in corportata At vel ro si ita deicende nemus dumietes rursus substantia coet poreat
109쪽
sinuente in sensitiua Scinsensitiva, qualis est plata,ia no vItra
poterat procedere diuisio ad substatias corporeas no viveniates: ae proinde eXeluderetur a recta linea Praedicamenti substat, e nisi iteru ascederemus ad corporea substantiaevi te
S diuideretur incorporea N: immateriale.Quia igitur prae dicametatas diuisio in vis in hominu fiebat placuit Aristot Ii primo diuidere substatu in corporea & incorporea Sc relicta incorporea, quae nobis occulta est, descedit ad corporea vinente: cu tame ratio vitae no sit limitata ad gentis corpol riysiquide inuenitur perfecta in omnibus ancorporeis sub
j stati j s. Haec dicta fuerint n5 pro tyronibus sed pro ipsis prael Ceptoribus, ut nota eκ ache velint diffinitiones & diuisiones
proprietata Dialec hicari, examinare:quae saepenumero danitur per accidetales proprietates dc ab effectu. Ia vero altera Particula quae locu differetiae obtinet quae est alicuius ignoti manifestativa,explicada est No enim quomodolibet aliqua oratio significet vel manifestet tibi aliquid quod ignorabas erit modus sciedissed illa solu quae per se & eκ modo ita trinseco significadi manifestativa est alicuius ignoti. v. g. ignoras Episcovu aegrotare,& aliquis dicit tibi Episcop' egroetat,tucilla oratio no est modus scred Eneqdi enim Per in mani, festativa est eius quod tu ignoras magis qua si legeres illam. scripta in pariete. Si tame aliqua Plate certiorem reddit de aegritudine episcopia toc profecto n5eX se habet, sed eκ autoritate dicetis. E tuc in metem odia sci edi exerces si credit episcopii aegrotam Huc enim discursu na me te exerces. In qui dicit,episcopus aegrotat;est verax,ceq; metie di occasione habet ergo episcopus aegrotat cce quomodo illa oratio ex modo sua: significationis de eopositionis no est inanis e- stativa ignoti. Deinceps praedicta definitio magis eXplicatur ex ipsa diuisione modi sci edi sunt enim me bra diu 1sionis, quasi eKepla adaequata ipsius diffinitionis modi sciedi. Diuiditur itaque modus icienda an cliffinitiones diuisione ct argumentatione. Nobis aute libet in primis de diuision e agere dque no immerito. Na diuisio via est ad diffinitioncinnicut Ecdiffinitio ad argumentationem. Deinde quia omnem diffinitionem praecedit diuisio siue eniis siue subsIantiae aut quantita:1s,vel reliquorum licuius supreati Mneris . Quod si via
110쪽
persectionis procederemus prim si locu obtinebat armamentatio, secundum diffinitio,tertium diuisio. At quia nunc in Dialecticis institutionibus ab impersectis ad perfectiora proceditur primum locum obtineat Diuisio. Tripleκ itaq- est modus sciendi. Cuius stafficientia ac via ostenditur. Naignotum aliquid est e dupliciter continetit, uno modo incomplexe signa ficatum.S sic dupliciter potest ig-rar1,vno modo Quid sit:alia, modo quotuPleX sit. Et tunc tale ignotum diffiniti orae & diuisione manifestatur. v. g. ignoras quid si triangulus S dicitur tibi. Figura habens tresingulos aequa-Ies duobus rectis. Haec est diffinitio. Ignoras rurius 'isita sit angulus rectus .ek dicitur tibi angulus resultans ex duabus lineas, quarum altera perpendiculariter super alteram eadit. Etiam hec est ditfinitio. Sed rurius ignoras quot uplex sit,&tunc diuiditur triangulus ira suas species vel differentias Talia est diuisio. Deinceps ignoras vel dubitas aliquam enuntiationem vera ne sit alat falla, Sc tunc argumentatione, i orantia via dubium eXcluditur. v. g. Dubitat quis an vita studiosa sit delectabilior, quam vitiosa. Tunc tali argumentatio ne manifestatur, illi, vitam studiosam delectabiliorem esse Nam quod est conuenientius naturae hominis, est ei delicta butiis: sed vita studiosa est homini conuenientior ereto delectabilior. Ecce sufficientiam diuisionis quiano est anua modus Ignorandi ex parte ignoti.Ueniamus iam rursus ari diffinitiones earum dein speciem a modi sciendi. Adhuc enim io noras quid iit diuisio,quid diffinitio quid argum e tutio. υς omnia 1ingulis diffinitionibus manifestanda sunt.
S 1 itaque diuisio oratio rem per suas partectaui terminum per suas significationes distribuens. Vbi dupleκ diuisio insinuatur. Altera rei, altera multiplicis significationis nominis. Sed haec secuda diuisio paru aut nihil pertinet ad Dialest icum. Est enit Gramatici considerare varias sig