장음표시 사용
191쪽
iste equus currit, vel cuiuslibet hesminis ine equus currit, uel sic de singulis. Non enim coni mittitur defectus ab unicadu tributione ad plures.std potius a irinus res picto ad magis restrictum sine distributione minus restri fit,&smeccmitantia magis restricti. Nam in consequenti omnes si gula res determinabi Iis rest ringuntur pro equo possesso a quolibet homine , quod non fit in antecedenti. Ecce quomodosi attente confideres non opus habebis aliis regulis ob aquorum: sed sufficiunt ille quas supra libro adnotauimus circa
consequentias a non restricto ad restrictum aut vice versa. Ad secutidum argumentum concedo maiorem , dc nego minorem, quia ut di X linus, ex re t o & obliquo acceptis unica acceptione nulla ratio habetur seorsum obliqui determinanutis redium:sed supponit sicut suum determinabile cum sua tamen habitudine ad illud. Vnde in illis contradictorijs; Quilibet equus hominis currit, equus hominis non currit, obliquus in affirmativa supponit virtualiter distributive cu sua habitudine ad determinabile:& in negativa supponit deter minate cum eadem habitudine . Hic modus dicendi breuior est Sc manifestior. Verumtaloen ut sis dexter in dissolue di sophismatibus, nota tibi has esse aequi pollentes, equus hominis cui i it, i&l ominis equus currit,ac proinde Carum contradictoriae etiam sunt aequi polietes inter se,scilicet ,Nullus equus hominis currit , & nullis hominis equus currrit aut quod ide est. )Qei libet equus hominis non currit & cuius libet hominis quilibet equus non currit. Neque enim inuenies maiorem restrictionem , vel minorem aut maiorem distribu Pione. vel minorem in una quam in altera: neque ali- qam dependentiam in descensu ratione maioris aut in InoriS dial tabutioni S.
Tandem in hoc libro ad complementum materiae Sim. pleLionem proinis si, necesse est de aequi pollentia simpliciucathegoricarum aliqua documenta tradere . EX Petro Hispano, Primum documentum sit, si alicui signo uniuertali,vel partic ut at Praeponatur negatio aequa pollet suo contraclictorio , verbi gratia. Istae sutit aequipollentes, non Omnis ho mo disputat, Quidam homo non disputat. Similiter & hae, omnia homo disputat, Non ciuidam homo non disputat.
192쪽
Secundum documentum, si alicui signo uniuersali pom Ponatur negatio , aeqUipollet suo contrario , verbi gratia, equi pollentes sunROmnis homo non disputat , dc nullus homo diis utat. Et sirniliter hae, omnis homo cii sputat & nullus homo non disputat. Tertium documentum, si alicui signo uniuersali, vel particulari praeponatur & post ponatur negatio aequi pollet suo sub alterno , verbi gratia, Istae equi pollent. Non omnis homo no disputat, Sc,quidam homo disputat: sicut S hae, omnis homo disputat, S, non quidam homo non disputat. Hae regulae his dictionibus memoriae mandari poterunt .Prae contra dic, Post contrari. Diae-
post sub alter . Ex istis regulis colligitur, quod si duo signa
Vniuersialia negativa ponantur in eadem locutione unum in subiecto & alterum in praedicato, Primum equi pollet suo contrario per secundam regulam e & secundum suo contradictorio per primam regulam. Ponunt e X emptu in hac propositione mihil est nihil& aiunt aequi pollere huic: Quod libet est aliquid, sed melius dixissent: Nihil nihil est squiualere huic, Quod libet est aliquid, ut utraque esset affirmari Lia: alias illa negativa est Nihil est Nihil. Sed hec missa faciamus, quae eX communi modo loquendi constare possunt.
193쪽
aequipollentiis in modalibus enun
Caput primum. De dissinitione modalis enuntiationis
modo denominatur, dissiniunt Moder ores cu Petro Hispano, quid sit modus dicentes ; Modus est adiacens reicieterminatio . Quae prosed o descriptio ad physicum modum accommo-ciatior videtur esse, quam ad eum qui constituit modaIem propositioneUM Nos vero considerantes Praesentem tractatum Non de rem. modo esse, sed de speciali modo modalem propositionem constituente aliter diffinire debemus. Aduertcndumqde est non quemvis modum inuentum in propositione illam ni o date apud Dialecticos denominare. Est enim multipleκ modus modificandi enuntiationem . Quidam enim negativam conitituit alius uniuersalem alius alteri oppositam sed nunc specialem modum enuntiationis inquirimus habentem speciate1nditficultatem dignam Dialemca consideratione adolicernendam quarundam enuntiationum Oppositione aut A qui in
194쪽
arquipolletiam. Quocirca ita modum definimius.Modus est sibilixossas
dictio modificans unionem praedicati cum iubiecto. Pro caius intelligentia aduerte multa esse adverbia quae modificat Verba enuntiationUm, ut Petrus velociter curiit, diserte disputat, pigre ambUlat. Verumta lucri haec adverbia verbis adiuncta non modificant Vnionem importatam per verbum. Pro ut e sit copula eorum quae Praedicantur : sed modificant ipsam verbi actionem , Vel passionem , efficiunturque pars praedicati . Quapropter llaec adverbia non constituunt specialerti enuntiationem IVOdalem de qua inquirimus. Sunt autem uictiones, quae unionem praedicati cum subiecto modificant, partim aduerbia , partim nomina. Nomina quidem
sunt haec quatuor; Nece arium, Impossibile, Possibile, Continges. Ad uerbia vero sunt haec Quinq Necessario Impossibit iter, possibili ter, Possibili ter non, Sc cotingenter. Aliqui additi vere, vel false, seu veru vel falsum. Sed hoc superfluuest nam comune est omni enutiationi significare vere vel false. Et qui dicit Petrus, currit,perinde est ac si dicere Petrus vere currit. Et qui dicit Petrus non currit, affirmat sal sumo esse Petrum currere . Est igitur superflua consideratio illius
modi vere vel false . Sed circa praedictos modos nominalesct aduerbialeε nota rationem quare non posuimus aequalem
numerum. Nam modorum nominalium numerum quaternario finiuimus: adverbialium veris,quinario numero terminavimus. Ratio esti quia, Possibiliter non, directe &formaliter contradicit necessario: ut postea Videbimus. At vero:
Possibile non non est complexum quod sit in usu. Nam possibile cum sit nomen , semper e t subiectUm, vel praedicatum,cili negatio, non , non Pos sporritur congrue ne Que aparte sub lachi, neque a Parte Praedicati. Ad uerbio autem, Dossibiliter, cum de se habeat adiungi verbo, congrue ad ij-citur negatio : vrcum dicis Petrus possibiliter non disputat, vel Petrus non possibiliter disputat, quod est idem ac si diceres , impossibiliter ,& propterea non fecimus mentio nem de speciali modo, Possibiliter, cum Praeponitiar negatio. Nota secundo, quod modi adverbiales eκpressius ct formalius constituunt innodales propostiones in qVi-
bus ςSpressior est oppositio Sc equivalentia. Ratio est, quia modatis
195쪽
modalis propositio denominatur a speciaIi modo qui spe-ἰ cialiter in ipsa enuntiatione determinat copuis principalis unionem praedicati cum subiecto. Sed quando modus est nomen non determinat expresse unionem copulae principalis, ut patet in hac propositione,Petrum currere est po1sibile In illa enim, possibile,modificat copulam infinitivi qua se tenet e X parte subiecti cum accusativo, Petrum . Est enim subiectum totum illud Petrum currere ; quod est dictum vel enuntiatum, non enuntiatio. Hinc sequitur quod in illa propositione.Petrum currere est possibile, non expresse eXercetur ratio modalis pro postionis . Similiter in eius, quae dicitur contradictoria, Petrum currere est impossibile , non est formalis S eκ pressa negatio principali S co putrem eque formaliter participant in extremis: sicut neque istae, Petru currere est necesse,Petru no currere est possibile quae neu; participant in subiecto neque in praedicato, &ambae sunt affirmativae respectu copulae principalis: ergo inter illas non est oppositio contradictionis, nisi virtualite to S aequivalenter,videlicet, quatenus sunt aequipolletes cum istis . necessario Petrus currit & possibiliter Petrus non currit, Habeo igitur intentum expressam rationem modalis SeeXpressam oppositionis S et Qui pollentiae legem immediatius conuenire Sc expressius enuntiationibus, in quibus modus adverbialiter ponitur. Ac proinde uniuersas modales quas de dicto Sc modo nominali multiplicant Dialectici, reuocandas esse ad modales, in quibus modus adverbialiter sumptus in fronte' propositionis praeponitur: id quod statim docebimus Nota tertio totum artificium ad discernendam modaliuoppositione S aequi polletiam inter hos modos adverbiales debere prius constitui. Sunt itaque quinque modi adverbiales, Vide Iicet. Necessario Impossibil1ter, Possibiliter, Possi-bri ter non, dc contingenter, de quo seorsum speciaIem con siderati*nem sumus facturi. Nunc vero quatuor priores m
di sint tibi aingulares Et quasi cardinales, ad quos OmΠis Va rietas in modalibus reducenda est. De quatuor itaque prioribus fingamus figuram quadrata qualem in hac pagina Oculis ob ij cimus De in.
196쪽
C troj Contingenter. Contrarii. Α. NecesTario. Contrarij. Impossibiliter. B. C. Possibilier. Sub eoutυνῆ. Possibiliter noti. D. DE inceps saepe breuitatis & claritatis causa his quatuor litteris A B.C.D. vleatur ad commemorandum quatuor angulos & modos elidum litteris affines- Accipe ergo documentum pro fundamento di udicandae variae oppositionis Sc subalternationis S aequipollentiae in
Α & B.vniuersales modi sunt. Prior affirmativus alter no ratiuus,ac proinde contrarie opponuntur. Rursus C. S D. particulares modi sunt, C. quidem affirmativus I autem nefatiuus o fit ut A. & D. eκ diametro ad in uicem contradicant: sicut etiam B. & C. sibi contrassicunt. DeoiQue A. cum, C. subaliernatim se habet , sicut & B. cum D . ita tamen ut inferiores modi sint subalternati, superiores vero dicuntur & sunt sutialternates.Vnde tequatur, C.& D. ad inuicem subcontrariari. Quod autem qua tuor praedicti modi tales ad inuicem respectus habeant, acut comNemorauinius; Opcraepretium est pro Noumjs
197쪽
aliquo eXemplo explicare. Habent enim se illi quatuo, d Ioc anguli instar horum. A. Semper Nunquam. B.
Alisuando non . D. v ides itaque inpra dictis quatuor dictionibus mammeniorem differentiam oppositionis. Etenim, semper Nunquam, uniuersalitatem prau ferunt affirmantem & neo antem Item, Aliquando sic Zc, Aliquando non, particularitate utraque dictio ostendit alteram affirmativam & alteram negativam:& utraque continetur subali era uniuersali eiusdem qualitatis , ac proinde utraque contradicit uniuersali differentis qualitatis. nde constat, sem Der S Nunquam, cono tranari. Et, Aliquando sic & Aliquando non, sub contraria. vi. Cum igitur Necessario includat semper: Sc I pessibile includat nunquam , manitiessum est similem proportionem habere inter se se quatuor anguli Praedictarum modalium,
quam habent istae quatuor Metiones. Quaeret aure alio uis, quare modum, Co Et ingenter , a quatuor angulis excJesi-m Us, cum tamen in alia fornia modalium, ubi modus est nomen a Dialecticis in rotulis sepositionumrcollocetur Ad hanc interrogationem respondetur modernos cum Petro Hispano collocasia,Contii gens , in quadratis rotulis accipientes, Contingens. Pro,POisibille. Alias ut cito ostendemus non poterat collocari, Contingens, in rotulis si acciperetur specialiter dictilin pro eo quod possibile essi esse ' noeiae. Sic enim a Moderni S ad regularitatem hactenus non vidi, Contingens aut Contingς Her, rectactum. Iano quidam ex moderim de his modab regulam nullam dedit: Dropter il-
loria irre Ulaetit te. OS tame ad arte reducemus huc modii D ixtu uae aci uero talite acci Platur ut C 5 tingeter, siue nomina iter, ut Coi inges. N a C aus C D lus D cam' cle Cotino etcr,
specialiter dicto, ex docuina, Aristotelis libro L. Ilii sica pill
198쪽
,te i a.Vbi Contingenter dupliciter accipi insinuat. Vno modo pro Possibili, ut continetur sub Necessario. Alio modo specialius pro eo quod possibile est esse dc possibile est
non e ste. Et hoc secundo modo dicit, Contingenter conuerti in oppositam qualitatem, ita ut hae sint aequivalentes: Petrus contingenter currit Petrus contingenter non currit.
Nota igitur Contingenter specialiter die im esse virtualiter compositum ex C. dc D. includens quanda uniuersalitatem coniunctionis,&, non collectim, sed diuisisti acceptae: AEquivalet enim Contingenter, huic complexo, Possibiliter cic Possibiliter non: ubi vides miX tam qualitatem; vides etiam particularitatem in modo Possibiliter ue vides etiam uniuersalitatem in ipsa coniunctione, & , diuis in accepta: sicut esst uniuersalitas cum dicis Petrus 3c Paulus est homo, cuius contradictoria est , Petrus vel Paulus non est homo. In qua necesse fuit mutari,&,in vel .Eκ dictis sequitur pri.
mo,modum Contingenter comparatum cum A. vel cum B. opponi illis contrarie ratione uniuersalitatis, verbi gratia haec enuntiatio Petrus contingenter est albus, contrararia est huic Petrus necessario est albus. Et similiter huic Petrus impossibiliter est: albus. Quod lic ostendo quia enuntiatio de Contingenter cum utraque illarum repugnat in veritate Sc potest conuenire in falsitate ergo est singulis
contraria. Consequemia patet eX lege contrariarum. Antecedens sic demonstratur. Nam haec Petrus conrIngenter est albus infert contradictoriam viri usque Sc non infertureta illa, ergo repugnat cum A.& cum B. in veritate. Quod autem non repugnet cum A.& B in fallitate etiam ostenditur Per eandem regulam supra politam circa Oppositio
nem cathegorica viam non modalium. Quomodo Vero, Con
tingenter riserat ipsius A Sipsus B,contradictorias, manifestum est. Nam bene sequitur: Petrus contingenter currit ergo possibiliter currit, quae est contradictoria ipsi. B. .& infertur ex contingenter, a copulativa virtuali ad partem Rursus per eundem locum sequitur, Petrus contingenter currit ergo possibiliter non currit,quae est contradicto-rra ipsi A. Quod autem Petrus contingenter currit Non inseratur ex singulis praedictis contradictoriis non minUS ma
199쪽
Difestum est i quia nulla est argumentatio a parte copia
tiuae virtualis ad totam. Sequitur secundo quod, Contin. Lenter subalternans est ad C. & ad D: & C. S D. sub alteria Dantur illi. Ecce tibi causam quare e Xtra numerum qua- ati constitui modum , contingenter S cOΙlocaui inter A. dc B. quibus solis opponitur: S contrarie apponitur: εe imponimus nomen ipsi contingenter per litteram, da, quia
Iam vero hoc unico mente comprehenso fundamento, in figura oculi 3 obiecha facile tibi erit ingeniose adolescens omne varietate modaltu, quae fieri solet negatione praeposita vel postposita, aut etia simul praeposita S pol posita praefatis modis,d scernere. Recole i3itur eX praece leutibus comune proloquita; Negatione erie malignantis naturae: quatenus totum quod poli inuenit non solum destruit, sed etiaeius contradictorium constituit. Conuertit enim uniueris salitatem in part stularitatem dc partiatalamatem in uniuersalitatem ; & affirmationem in negationem, dc negatio isonem in affirmationem. Ex quo sequitur in materia maxime modalium non esse certius contradicere quam toti propositioni negationem praeponere et scut etiam in ali is, s enuntiationibus non modalibus. Nota secundo tripliciter posse adiungi negationem alicui modo ex praedictis. In primis si unica negatio singulis modis praeponatur:& tunc est prima regula manilesta dc fundamentalis, Praeposita negatione aequivalet suo contra distorio modo v. ix.si addideris negationem ipsi A , aequivalet. D : fi autem addideris negationem ipsi D. aequi ualentiam facies cum A. dc si addideris negationem ipsi B. resultat aequivalentia cum C et & Vice versa haec manifestis,ima sunt, Sc ipse poteris eNer Lςrς- Si autem addideris negationem ipsi , M , sicut non habet simplicem modum contradictorium ita neque habet modum cui cequiuaIeat praeposta negatione. Nihilominus praeposita negatio- . e duobus modis disiuneii insumptis contradi i t. v. g. .si dicas. PetrUS non Conti1 genter currit , contradicis huic Petrus possibiliter currit Vci Petrus possibiliter non curritu neutri tamen determinaῖς-AEquiuatit enim huic, Pe-
200쪽
trus necessario vel impossibiliter currit; Nam ex ea parte qua contingerater includit porsibiliter cum PraepoDitur. Hugulo inquinalet ipsi,B ex ea vero parte qua includit Polsibiliter Ron, cum praeponitur negatio aequivalet ipsi, A. Sed
quia incla It,oc, quae est uniuersalitas, Pra posita negasioneae ciuiuatat .vei, que est ParticularataSώHanctequitu hasi Cuas Propolmones esse veras, Petrus non contingentex esthb-mo,o . Petrus non eontingenter est equus, Huia certe 4ἱIa
Prior aequiralat huic , Petrus necessario vel impossibit
ter est holito, altera vero aequivalet huic, Petrus necessario Velim Poisibiliter est equus. Quarum utraque pro altera parte disiuncti vera est. Ala ex potest negatio postponi illis uiodis cardinalibus Sc tunc sit 1ecunda regulaia Si neget Mo post Pomzar ipse, ni, aequivalet suo coninario, B,& vice, Verta. . Ut istae tuiti quivaletu es, Petrus necessapio non est equus& Petrus irripiassibiliten est equus Similiter l& istae Petrus impossibiliter non est homo , ct Petrusinecessario est homo. Tertia regula. Si negatio postponatur ipsi C,aeqniuam let tuo iubcotrario, lino resulcati de modus. Si auic PostPOm Osueris negatione ipfi, Daamiliter aqvivalebit tuo subcotra' vio, C,L, quod e rex ac fasere noli poteris, neq; .enim V uvat modo loquedi dice Polsibiliter no Petrus: no eurrit. Sed si ita loquaris, visus es dice ,Poisibiliter Pe trus curi it. Habeo itaq; Ve in sui rima dica, quod post polita negatione Gliuguli quadrati augulis,aequivalebit quilibet altera angulo oreo One posito no eκ diametro nem deorsum aut1ursuiu ueriuauis
Sed rogas ia: QMia si ipsi, Cotingenter postponatur imgati Duquia alicui alter I moeo aequivalebit - Respondetur Nulli alteri aequivalebit nisi sibii et AEquiuaΙetenim enutiata O
nes hc, Petrus cotingeter currit Petrus cotinget ex nocuIrάt, Ratio huius demoliratoria est Nam cum illa lint coiit dictoriae, Perius currit S Petrius non currit neceste en si dia-altes a est xontingens Sci alteram esse Condici Sentcm.
Alias eiu in darentur duae cotradictoriae vel simul veraeivri simul faba . Si enuti haec, Detrus currit est cottia gens:&ba Gno esset contingens, Petrus non currit, tunc ista esset VςIHς cessaria vel impossibilis. Tunc sic argumentor, si esset necessaraa, ergo semper vera , ct quia altera contingens erae PQ