장음표시 사용
271쪽
citum ratur. E TR VS Hispanus sic habeti Quia Aristoteles in prioribus ostendit conIugationes in quibus non sequuntur conclusiones eκ praemissis esse inutiles, per inuentionem term orum in quibus non tenet huiusmodi coniugatio: ideo utilis est inuentio talium terminorum ubicunque fiat inutilis coniugatio contra regulas syllogismorum prius assignatas Accipiendi igitur sunt duo termini diuersi,scilicet, duae species sub uno genere vl; homo equus; animal;vel duo temmini quorum alter de altero praedicetur siue conuertibiliter siue non,cum eXtraneo utriusque vi, Homo isibile; Lapis. I cI accipiendi sunt duo termini, quorum alter de altero praedicetur siue conuertibiliter sive no,cum superiore ad utrumque ut homo, risibile;su bstantia. Vel,Homo, Animal; substantia.Per hanc igitur regulam trimembrem S disiucti am inquocunque genere siue substantiae siue quantitatis. siue alicuius aliorum,scra per inuenientur termini per quos inutilis contusatio demonstrabitur non tenereia Et tales 'Ilat Aristoteles in Prioribus, Terminos ita
initius non. Et nota quod inuenire terminos in quibus non; est acceptis tribus terminiS facere coniungationem, in qua praernissae sunt γerae dc conclusio falsa, manente ea
dem qualitate & quantitate Propositionum,uerbi gratia hec est inutilis coniugatio;Nullus homo est equus nullus lapis
esti homoaergo nullus lapis est equus. Contra hanc inuti- Iem coniugationem acci Piuntur , termini in quibus non, per secundum membrum regulae:Homo: Equus , Risibile, Se
fiet talis coniugatio Nullus equus est risibilis, Nullus homo est equus,ergo Nullus homo ςst risibilis. Quae coitigatio si milis forniae est cum illa Priore dc tame praemissae sunt verae Scis elusio falsa,ergo S altςx Coiugatio inutilis erit siquidem non est uniuersalixςr bQna consequentia. Hactenus
272쪽
Cap. VII. De explicat. artis inuenim. ara
eX Petro Hispano.Veruntamen modermores non content
Praedicta trimembri regula,plures alias adiecerunt ad intelligendam artem inueniendi medium. In primis de lut quid sit ars inueniendi me diurn; S aiunt artem inueniendi mediuesse per Quam proposita quavis propositione inueniatur Vnus terminus, qui sit medium ad concludedum illam in aliquo certo modo syllogistico V. g. Proposita hac propositione Darticulari. Animal est Iubstantia, ut concludatur in Darii medium debet esse corpus, ct ut syllogigetur in Darae timedium debet esse homo.Et in negatiuis proportionabiliter, ut statim apparebit. Supponit enim, ut aiut Μoderniores) Aris oteles,quod syllogismus de t constare ex praedicationibus directis. Quod quidem ego suppositu falsum existimo. Etenim quantiis in demonstrationibus praedicationes directae postulentur ut in plurimum,tamen recte syllogiza di ars libera est,&indifferenter dire die vel in Girecte co 'cludit & eκ necessarijs vel impossibilibus vel contingentibus Procedit praemissis. Est enim optimus syllogistrius , omne rasib ile est equus. Omne tisibile est homo ergo homo est equusrin quo nulla ratio habetur directae Praedicationis vi Pateta Vnde ego eXistimo Aristotelem in loco citato nuIIa- tenus sua documenta eo direXisse, Vt arte a demonstranc syllogistice doceret. Hoc enim ad blarbs posterioris reso1utionis reiecit. Sed mens eius fuit adolesce tum ingenia
CXercere,ut facile inuenirent medium adgysmis; in quibus conclusio non syllogis Ice Cori 1gitur conneKione medii cuni extremitat ibus . Et quoniam vera in Rantia est, dare antecedens verum Scoralequens fali Um,id- Circo necesse erit ad inuenire tale rei edium; ut in simili forma
praemisi arum S conclusionis fiat suillis parato gysmus an 'quo euidenter praemissae sint verae & conclusio talia. Et ad hunc finem trimembris regula Petri Hispani ingenio sis dis cipulis sufficiens est i rudioribus vero nullae regulge. Nos autem feret per pers stimus in hoc fietem Aristotelis libro primo Priorum capite a 3. & et V eam fuisse,tradere artem facilest syllogizandi cotta eum qui paralogysmis decipere in te dit. R Ad quem finem maκime conducit inuenire terminOS in si- forma in Quibus oppolitum consisqueni S Pdrdi Ogyimi
273쪽
ostendatur verum Atqui horsurri ipse Aristoteles varias te eminorum coniugationes Alphabeticis literis multiplicat, ut doceat omnem modum concludendi omnem propositac-nem stiue uniuersalem affirmasivam,sive negatiuam siue particularem affirmativam vel negativa in , & hac via contra Paralogysmos concludentes particularem negatiuam inueniuetuc termini in quibus omni :& contra concludentes part1-cularem assi rautio in Inueniendi sunt Iermini in quibus nulli. terum contra Paralogysmos concludentes uniuersaleam rinatiuam, non neceste est inuenire terminos in quibus nulli,tametsi inuetis, optime concluditur falsam esse conclusi omni uniuer1alem amrmativam Paralogysmi, quia eius cotraria uniuersalis negativa ostenditur esse vera. Si qui lo duae
contrariae non possunt esse verae. DiXimus autem ad instandum contra Paralogysmum concludentem uniUersalem affirmativam, non opus esse inuenire terminos in quibus nulli, hoc est, in quibus nulli supposito subiem conueniat praedicatum, sufficiet etenim inuenire rerminos in quibus alicui non conueniat. Tunc enim Particularis negativa contradia choria est conclusionis uniuersalis affirma imae. Pro Portio innabiliter contra Paralogismum male concludentem una uersalem negat tu auri,no opus erit inuenire terminos in quibus
omni in alia consequemia similis formataeis sufficiet inuetiire ter in inmita quibus eri praemissis similis formae, alicui c5- ueniat praedaritum. Er it enim talis conclusio contra distor ia ega tiuae.Neque huius doctrinae immemor fuit Aristoteles ubi supra, non enim duntaxat mentionem fecit de terminis in quibus omni Sin quibus nulli, sed etia de terminis in quibus alicui insit praedicatum, S de terminis in quibus alicui non insit , regulam dedit in principio capriis 29. ubi supra. In ratione itaque S arte instandi aduersus P inralogiimos maXime ad olescenti lini ingenia se se e Xercere debent. Fiet etenim hoc exercitio ut veri syllogii mirationem bonitatis penetrent, Id quod spero futurum si sequentia documenta obseruaue rint S in promptu habucrint.
274쪽
6qVIII de Regulis cognoscendi. a Isc aput octauum In quo Mutor fundamentas regulas dignoscendi legitimum D logismum, distinguendi a Paralogi o tradit.
V MER VS omnium init in sece requisit.
r am ad legitimum syllogis nium septenarius est, DiXi autem intrinsec e requisitorum; nunc enim de dispositione legitima praemissarum agimus , quibus si aliquid desit ex septemre-qNilitis, inurilis erit praeimissatum d inpositio: ita nullam conclusiionem syllogistice infe 1 re valeant. Primulta requisiturii et . Vt lyllogismus constet eκ duabus tantum propositionibus praemissis S ipsis ex tribus tantum terminis, ac Proinde unus ex tribus terminis bis debeqcsse extremum in praemissis, ex curus varietate distinximus histra tres figuras. Secundo requisitur,ut medium Om- Dirio teneatur und uoce in utraque P mi has non esses 'revera medium niti tantum voce tenus. Ter siseu siritur
completa distributio medis, saltem in aliquepraemissarum s fuerit incomplexu angi autem fuerit comptu altera praemissa unam partem complete distrabui Salteram in altera praemissa ubi cauendum est, ne pars distributa rnvna praernissa respectu alterius stantis confuse , mane. t i, altera confuse respectu eiusdem: ut pollea ostende- u. Q ri trio requiritur , ut vel ambae prauatissae sint affir-atiuae vel saliena altera , in quo re quisito includitur iIIa regula eκ puris negati uis nihil sequitur. Quinto requirit Hr, messiam ubi non distributum fuerit, non teneatur magis ample vel minus restri fite quam ubi distribuitur. beNto remi ritur , ne medium in aftirmativa teneatur magiS ample.vel minus restricte quam in negativa. SC- Ptimo requiritur , Ut medium sit totale extremum sal. cur in altera praeimissarunt . Ωd Permittitur in altera
275쪽
praemissaru aliquid adijcere medio cllani modo alia reqvisita
Veruntamen non sufficit, haec septem requisita comm morasse, nisi eorum rationem ex notissimo & Vniuersali fundamento recte syllogigandi reddiderimus. Id ut fiat adeNaminationem regularum S conditionum legitimi syllogismi de scendamus, ubi simul septem requisita quae quasi in Epilogum collegimus manifestabuntur. Prima regula fuit communis omni syllogismo,ut no procedat ex puris particularibus vel indefinitis. Cui Petrus HisPanus adiecit: neque singularibus. Sed haec adiectio necessaria non est,quia ut postea videbimus, syllogismus eNpositorius optimus est Ec omni tum syllogismorum fundametu, S tame costat ex praernis sis singularibus. Sed quia usq; adeo
manifestum est,ut arte non indigeat, non comprehenditur inter modos trium figurarum. Haec regula intelligenda est de praemissis propositionibus de usitato modo loquendi,inter quas non annumeratur propositio affirmativa cuius praedicatum distribuitur. v. g. homo est omne animal. Si autem uiusmodi propositiones admittantur, fieri poterit syllogismus eκ primissis particuIaribus. v. g. homo est omne animaloquus non est hamo erro equus non est animal. Sed quia maior illa insut binc, omnου animal est homo non vere Proceo dimus eκ 'rruiparticularibus.Nam ex illa maiore cUm minois negati at syllogismus in Baroco , Omne animal est non est homo ergo equus no est animal ac proinde ex illis primis praemissis non procedebamus eX pui is particularibus. Fundatur enim haec regula in eo quod in particularibus prespositionibus vel medium non distri tur, vel si distribuatur non distribuitur extremitas quae cum di- ributione concludenda est. Sed quando cauetur,ne medius maneat absque completa distributione 3c ne procc datur a non distributo ad distributum, nihil impedit praemissas secudum formam esse particulares, dummodo eκ eisdem terminis aliae duae praemissarin ferantur habitet iuκta regulas co-m es syllogizandi.
Secunda regula est, Ex puris negatiuis nihil syllogistice sequitur. Quae quidem proportionabilater intelligenda est' obser
276쪽
o se ruando particulam, eκ puras. Nam poterid esse aliqR propositio mixtae copulae Quae virtualiter tit δε firmat tua nbilis ut e e eis dein torminis cum altera n
It haec,omnis hi, ferat tyllo ithicam conclusionem. uallis emo fuit & non est albus, quae infert hanc omnis nomo V valbus, quae cum hac negativa aliquod anintiu non fuit atomuest habilis ad inserendam conclusionem in Baroco, ergo ai quod animas sion fuit homo. Imo & hanc aliquo animal non ei vel fuit homo. Obseruanctam est autem,propolita O-Dem mi Riae copulae disiunctim,vt haec omnis homo est vel non fuit albus a istimandam esse quasi pure negatiuam ad artem fulloRigandi. Propterea quod illa sequitur eX PUre ne- 'At tu qualis est haec omnis homo non fuit a Ious.Ac proin He non amplius requirit ad sui veritatem propositio desiuncta copula mista qua pure negatiua,unde Intertur. AIIo quin daretur facile antecedens verum S consequens fallum, Ratio huius regulae 8c praecedentis fundatur in eo quod syllogis ica conclusio debet consequi eX vi cocineri ionis me dij cum extremitatibus. Nam primum pri cistrum est. Quaecu-que sunt eadem uni tertio, sunt cadem inter se. At vero cunila puris particularibus medium sit ternamus commUΠIS non distributus, poterit utraqtre extremitas claungi cUm Ciuerisis suppositis medij & de illis veri sic ra, Sc tamen inde non colligetur extremitates esse idem interse: hQm em in antecedenti non est necessie ad veritatem utriusqsint eaedem uni tertio, v. g. haec consequentIa ,stus, homo est doctus ergo doctus est iustus mala est. Nam antecedens verificabitur pro dacter sis homini ous Uc consequens erit falsum in casu Quo nullus homo doditus sit iustus. Similiter ex puris negatiuis Ost editur nihil syllogistice posrecollim Narn ex eo quod e X tremitates negentur de uno tertio non sequitur negari de Ie inuicem V. g. CN his praemis sis nullus homo ei laprs nullum insensibile est homo no infertur ergo nullum iniensibile est i pis . Nulla enim est conne Nio in antecedenti cum aItera fallem eX tremItat C. Tertia regula. Si aliqua praemissarum fueritFia, LL, Ula. ISeonclusio debet esse particularis Ratim huius regUi eri iam fundamentum per se notum;nihil Oalet conseque DI non
277쪽
distributo ad distributu. Na ex eo quod praedicatu coueniat
uni, lao icquitur omnibus couenire prG quibus terminus accipitur. Haec regula patitur exceptione u admittatur particularis praemidia de no usitato modo loque si vi v. g. bene sequatur equus est omne animal omnis homo est animal,erino omnis homo es equus S ratio est, quia illa particularis,equ' est omne animal infert hac uniuersale omne animal est equ'quae cum altera inseri conclutione in Bai bara. Et huiusmodi syllogismos irregulares dixerim quia non sequuntur usitatum modum loquendi neque communes regulas secundum formam ; quanuis sint reducibiles ad communem formam syllogistiuW MD. , in arta regula es . Si aliqua prie initarum fuerit negativa conclutio debet eis e negativa. Haec regula intelligaenda ei de pure negat via. Nam ii fuerit mi κtae copulae talis quae possit inferre e X eisde-terminis unam pure affirmat suam habilem cum aliena praemissa ; non continget detectu S huius regulae, verbi gratia omnis homo est dc non fuit albus risibi te est homo ergo risibile est album. Bona consequeritia ethin syllogistica qua uuis secvadum faciem poIs id dici iraegularis. inta regula. Aledium non debet poni in conclusione Haec Intelligi Iur ut lyrlogistice inferatur conclusio. Nihilominus inmmi aiunt aliquadolicitum esse mediii intrare coκlusionem euitandum alἔquem defectum eAtrinsecum,
mirandam variationem Appellationis in hoc syllo-:gi 1 ino,omne album est disgregat iuuin visus, omne dulae est album ergo omne dulce et si disgregat u visus, licitu erit cocludere ergo omne dulce est album quod est disgregativum visus Sed profecto haesi eNceptio S aduerte alia, non vade--tur nobis utilis ad syllogistice concludendum, quanuis illa sit bona consequentia,quid totum antecedens in Come quenti repetitur &fortui 1S Conuenientius adderetur in con
.clutione;ali uis terminus tranicendentalis cum maiori
tremitate, ut in hoc syllogis no in Darapti ori nis uicitus est actio, omnis motus est PQi io Crgo passio est aetio: commit- initur defectus extrinsecuβ db identica ad formalem loquutio . . Dem, qui defcctu. sit quati Variatio Appellationis S potetiec buiad
278쪽
obuiara si concio damus ergo passero est res 'u 'h aec doctrina utilis erit aes syllogigandunt in terminxs diu Inis ut ui fine huius tractatus in gratiam Thoologor tam ostesuri tui s. Prater regulas praefixas aduertunt iniuPer Uialectici, quatuor conditiones generales Sesierit,ale S aci legitimum syllogii, num necessariaS. Priatia cond tio est. Mediu debet esse totale eXtremu sata cum te in altera praemissa ratio desumi tur ere illo Per te noto fusa nerales da meto, quia coclusio syllogistica debet sequi eX vi conne-Nionis medi j cu extrem ratibus. Si aute in neutra praemisia mediu fu et idi totale e Artemia, no conectetur cu Pliqua eκ tremitate cu Do sit subiectu . vel puaedicatu in quod resoluitur Propositio, unde costat nihil seqvi e X vi conixionis visi nulla eli conexio. Sed contra arguit Sophista. haec consequetia est syllogismus. Cuius bet hominis equus ambulat, S cuiuslibet hominis canis quiescit, ergo cuius canis quiescit equus ambulat. Et tam e mediu quod est ille obliquus, hominis, in neutra piae mima est totale eNtreinu. Respori detur ea consequentiam nullatenus habere forma syllogismi. Nam in prinais p r usi ae costat ex quatuor terra inis, stiliae t. homini equus .& hominis canis, Si ambulat, ct quiescit. Deinde in cocluso ne ponitur relatiuu illud, cuius quoia' erat positumici antecedenti. Quo fit ut quantiis illa cole qgentia sit materialis, S m luis terminis no possit instar qtaim reccipiendo alios quatuor terminos, aperietur eius malit in equus homi nis currit,& quilibet canis hominis o quiesces est curres. Ite eκ parre coclusonis in se obitUr ea de materialiscosequentia si loco illius relativi cuius,posueris cuius angeli, Calais qui eicit equus ambulat. Ver V en ip .eta ad per qoanda aequivalentiam postula us ex iIla materialion sequentia syllogistrum producere.Vt si dicamus quilibet homo est eras cui' equus cui rit, & quilibet homo est enscclius canis quiescit ergo cras cuius cani, quiescit est ens cui equus currit,qui syllogisinus tenet eta presse in Darapi L Cu
279쪽
erum hic syllogismus in Darii cuiuslibet hominis e citruq est
niger, risibile st homo ergo rili bilis equus est niger. Secunda coditio an neXa superiori Id quod additur medici in oraemiisa in qua non est totale extremum, si illa praemissa fuerit maior debet illud additum ad ij ci minori extremitati in conclusione,Vt in eNemplo praecedenti patet. Si autem illud ad ditum mectio Iuerit in axinora pram issa,debet ad ij ci in conclusione maiori eAtremitati. Est eκeplum omnis homoestanimal. aliquod sensibile est equus hominis. ereto aliquod
sensibile est equus animalis. Se imperque minor e Strem Itas debet concludi in eodem casu grammaticali in quo erat medium in maiori: dc maior eAtremitas viceversa debet conchidi in eodem casu in quo erat medium in minori ut patet in exemplis supra positis. Quorum ratio ultra communem sensum sapientum ea potest assignari, quia cum conclusio debeat sequi ex vi connexionis me dij cum extremitatibus nodebet in conclusione maior unio& conne X io significari in ater extremitates, quam habuerint cum medio in praemissis.
Sed quia medium cum illo addito in altera praemissiarum
natur alteri eAtremitati, necesse est quod alia extremitas eadem patiatur, quae medio adium' a sunt respectu alterius X tremitatis. Oa ruandurra est tamen in huiusmodi additis medio, ne variestir Appellatio inferendo conclusionem, vel alius desecrem trimecus contra communes regulas Diale
'omo est logicus, omne risibile est magnus S me risibile est magnus logicus. lihil valet c5 sequentia quia variatur Appellatio. Sed aiunt concludendueste ergo omne risibile est logicum quod est homo magnus,
ubi medium intrat conclusionem, ne varietur Appellat o. 1 ertia conditio ma Xime intrinseca est, ut medium conplete distrabuatur. Quae conditio secum assert rationem eκ
viseeribus syllogismi desumptam. Nam si eκ puris particularibus nihil sequitur quia non fit debita connexio medij caestremi ratibus;multo minus poterit concludi eAtremi tarii identitas,vel separatio,si medium in praemiis is non compIectaur ea omnia supposita Pro quibus iuXta exigentiam copulae supponit, vel de quibus verificatur. Et confirmatur,
Quoniam alias non posset syllogiimus aliqua via reduci ad
280쪽
ductionis fieret argumentatio a non GHstributo ad otiti iutum si auidem medium in quatuor primis Inoais syllogizandi perfectis semper distribuitur. Notandum vero est circa hanc conditionem,primo quidem non esse necessarium ut medium in utraque praemissa distribuatur : ut patet in Varii&Ferto,sed 1 uincit ut ita: altera praemussa complete di m-buatur: Dropter cuius deis Rum haec consequentia mala esst. Omne animal fuit in arca Noe, Petrus est animal, ergo Petrus fuit in arca Noe. Quia in maiori medium dis tribuitur in complete non pro singulis suppositis animalis quae sunt, vel fuerunt, sed pro generibus singulorum, ut aiunt, videlIcet, prosin alis speciebusvini malis. Si autem velis medium In
maiori complete distribui pro singulis indiuiduis gener u &specierum, bona erit consequentia & syllogistica. Deinde etiam aduerte, quod quando medium est comple Xum cu1us una pars coplete distribuitur in una praemissa & altera pars non distribuitur in eadem, sufficiet si complete distribuatur in altera, verbi gratia. Hic syllogismus est in Barbara iussib et hominis equus currit, omne hinni bile est hominis quilibet equus,ergo omne hinnibile currit. bi vides medium esse complexurri, hominis equuM ae' tum plumo acceptionibus cuius singulae partes seorsum bute sunt. Si autem complexum illud eX recto dc sumere
tur unica acceptione, sufficienter distribue ceti
cadistributione determinabilis rectuverbi gratia in hoc syllo simo Quilibet equus hominis currit, omne hinniba Ie est
equus hominis, non opus est in minori clistriouere ociliquuhominis ed statim poteris inferre ergo omne hinni bile cur in Tunc enim ut in superioribus dictum est, rectus & oo Iiquus reputantur Vt v DUX terminus compositus ex substanti- uo&adiectivo. Visi diceres omnis homo albus curtat Petrus est homo albus ergo Petrus currit, ubi non opus est distribuere immediate adiectivii albus. De qua re satis ci Rimus lib. . circa legitimam constatutionem contradictoriarUm- Notant tertio moderni quod quando medium est aIi- quod copulatu cuius una pars distribuitur in una prae nulla,