장음표시 사용
251쪽
quod appellatur , Dici de omni, vel in toto altero alterum inesse. Secundum est pro negati uis , quod Vocatur, dici de nullo vel de nullo alterum praedicati. Quae principia ita clarius a modernis dissi nititur. Dici de omni est. cu nihil est subsumere sub subiecto distributo de quo non dIcatur Praeis dicatum. Vt si dicas, omnis homo est albUs, necesse est consequenter ut de quouis dicatur homo praecirca Ur ct album. Vt v. g. si lubilia uniuersali subsumeres ; omnis musicus est homo: statim necessario secvitur, ergo omnis muticus est albus. Proportionabiliter dici de nullo est alma principiti naturali lumine cognitum, quod quide lac e X plicatur: Quotiescunque Praedicatum negatur de subiecto distributo tunc necesse est v c de quouis affirmetur subsecitan de eodem idem Ecce paraphrasim primi capitis libri primi Prioru Aristotelis, in qua vix potui me continere, quin In Iane Modern ru Dialecticorum dictione claritatis gratia uterer. Porro si l. qua quae in eis libris Aristoteles docvst,cosis liter inter retari niti remu longu opus nobis conficiendia esset & frustra tantum laboris suscipererou S, e X quo minima alat certe nulla utilitas discipulis accederet. Quamobrem deinceps usitatum loquendi modum in schola Modernorum Dialectic cilecticorum libenter sequemur; nec tamen a Philosophi documentis , discedemus.
sitionu conuersione in hunc us De locum distuli tum qui ipse Philosophus hic oportu ne hac de re agendu censuit,tum etia quia huius rei cognitio hactenus necessaria non suit. Nunc vero ad reductione im Persecto rus vllogilrnoru ad perfectos per necessaria est. Dua igitur sunt breuiter a nobis dicenda, quid sit in propositQ conuersio:& quotuplex sit. Sed
252쪽
Cap. II Conuersi propositisum. ass
in primis nota nomen. Conuersio, varie a Dialecticis usurpari Aliquando accipitur pro aequi pollentia enuntiationum, quar mutuo se inferiit. Vt homo est rationalis, homo est risibilis. Inter quas oro potitiones est mutua colaquetra eX Vtra Que in altera. Aliquando etia & ipsi termini dicuntur ad conuertentia vi flebile & risio te & rationale. Nucaute multo aliter de covertione agimus.Huius diffinitione Petrus His
Panus inter modernos Dialecticos suspiciedus n5 diffiniuit sed statim diuisit. Ob ici fortassis quia vix unica comunis diffinitio designari poterat singulis Partibus conuertionis quas . ille distinxJt. Nihilominus ab alijs recetioribus haec diffini. Milo traditur. Conuersio est bona cosseu uetia eκ una simplici μςγ ρ
cathegoricaan altera , permutatis duraXat e X tremis in qui-bUS Darii IDant. v. g. homo est animiat ergo animal eit homo nullus homo est e qaus ergo nullus equus est homo, Ne ciit finitio in i pia diustione couersionis mani reuior erit. IJI uicit .
turitan; couerito in triplice foraria Prima forma dicitur con ar/l ex conuersio simplex,&co tingit Quado praedicatu unius ponitur Reb ο- pro subiecto alterius & iubiectu pro praedicato, sed manete
a te qaalitate & qualitate propolatio inis. Qua forma coue
tItur uniuersalis negatiua,ut nullus homo est lapis ergonius lapis est homo:& etia prrricularis afnrmatura, Vt quida
homo est animal ergo quod a animal est horno. H.S ego c5 .usequetias naturali lumine immediate cognita. ei ς arbitror - ἡ. . no minus qua illa principia dici cie omni & dici de nullo. Ici L Jquod obseruariu est pro reductione imperiecto p fylcogasiarnora ad perfectios,quae tape 11t couerno tars mini iter Io. E stsecuda forma coerlicinas, quae dicitur Couerito per aCcidie Set quae cor insti qua do fit quide de subiecto praedicatum S cie praedicato subiectu S manete ea de qualitate propositionis sed permutata quatitate.Hac forma couertitUr viam Cria S affirmativa in particulare affirmativa ut omnis homo est animal ergo aliouod animal est honno sed iro fit couersio a particulast ad uniuersale. Potest etia uniuersalis ricyatiua coUerti hac forma couertionas per accides, ut nullus hoIno est la Couersio prePiser' o quida lao is no est homo seci non fit couertio a Prir- accidem non vicuIata ad uniuersale. Adverte dinia est hic hac Coen Uersione es perse
Per aceides non esse Uerle nota. sed reuocatur aci Perse DO- ta.
253쪽
tas cosequentias v. g. omnis homo est animaI ergo homo es animal que leui des est a sub alternate ad subalternata. Mirius eκ illa subalternata insertur, ergo aliquod animal est homo per simplice couersione Ec P se nota. Et ea de est cosideratio in couersione uniuersalis Uegaticiae,Vt nullus homo est lapi, ergo llus lapis est homo per couersione simplice Rursus e go apis no est homo a sub alternate ad sub alternata. Vnde de primo ad vlaimu , nullus homo est lapis ergo lapis non est homo. Hae duae formae couersionii c5ducut A 1ufficiunt suo misi isterio deseruare reuocationi imperfectoru sy Ilo. isia moru ad perfectos. Nihilominus est alia tertia forma couer
s ed cotradi chorioru ita incla cotradristorio idicati fi at 1ubiectu Sc de cotradictorio subiecti fiat predicatu,manete nihilominus eade qualitate dc qualitate. Et hoc pacto amico uerti uniuersale affirmativa in uniuersale affirmatiua S particula negativa in particulare alia negat tua, si rutriusque ex e pluomnis homo est animal ergo omne lao animal est no I, Omo. Quida homo no est lapis ergo quodda no lapis non est non homo. Verutamen ut appareat qua sit inutilis haec forma couersionis ad ministeri u syllogismoru, obseruandu est praedi-chas cosequentias malas esse ;& instabiles, nisi accesserit alia propositio in antecedeti quq ,importet existetia subiecti cosequetas. Tuc enim firma eris conseqUetII v. g. omnIs homo
est albus Sc no albu est, ergo omne non albu est non homo. Alioquin si constantia illa non posueris in a ateced et i instabitur illi c5sequetiae, in euetu in quo nihil sit no albu, & omnis homo sit albus ubi vides antecedes veru S conseques sesse saliua quia est propositio affirmativa desubiecto non serit in antecedet i costatia subiecti negatiua: antecedetis, ut v. g. equus n5 est albus ergo aliquod non album noti est non equus . Antecedes eri r verti & coseques Risum in ca in quo nullus sit equus in inundo,tunc enim antecedens est he ali-
254쪽
O II de conuersipropositionum. as T
ua propositio de subiecho no supponenti, ergo vera , conse quens aute erit falsum si qui de eius contradictoriu est Veru,
scilicet, omne no albia est non equus,supponimus enim eskmulta alia in litudo, quae no sunt alba, si aute in antecedenti posuisses costantia,& equus est : firma faceres consequentia in omni euentu. Ratione huius pro ingeniosioribus profera. Etenim couersio per contrapositione fundatur in illis duabus regulis Aristotelicis in libro a. periher. Quaru prior est; ab affirmativa ad negativa praedicato variato penes finitu Scin finitu, ut homo est anima ergo homo no est no animat,ira alias duo termini cotradictor ij verificaretur de eode: ac proinde daretur duae cotradictoriae vere. Etenim si illa nocst bona cosequentia, dabitur antecedens versi ct cos eques falsum. Eris agitur haec vera, homo est animal,& coseques falsum homo no est n5 animal, ac proind c5 tradictoria, sinis homo est no animal esset vera,Quod imp Iicat contra die Cne. Aliora regula est .a negativa ad affirmativa cu c5 statia subiecti,vartiato praedicato penes finitu S infinitu, est bona colaquetia, ut bene sequitur homo no en albus S homo est, ergo homo e no albus alias duo termini cotradictorii faificaretur de eadi re existeti.His regulis suppositis, colligitur uniuersale affirmativa couerti posse in altera viamersale affirmativa per co-
trapositione immiterio praedictaru regulam, procededo de Primo ad ulatum. v. g. bene sequitur, omnis homo est animal ergo omnis homo no est no animal. Deinceps e X illo confe-queti per couersione simplice ergo omne no animal non est homo Rursus omne no animal no est holmo ct aliquod non animal et , ergo omne Dd animal e sit no homo,per iecuda regula. Igitur de primo ad ultimii bene sequitur ab uniuersali affirmativa per cotra postione ultimu coseques : sed no sine ministerio costatiae cotradictorij ad praedicatu primae viriuersalis a lirmatiuae. Eadem via fere dc ordine Particularis negativa couertetur in particulare negativa per cotra nostionem; lea no sine intercessione costantiae subiecti antecedetis. Haei eri' de coversionibus dicta sufficiat, es innodo aduertas in couersione sistifici S in couersione per accideris,c Umfut de propositionibus de eκtrici seco tepore vel modalit, , Pt caueas ne cottagat alius defectus cotrareSulas Ampliationis
255쪽
nis vel Appellationis. Esto exemplum. Nullus homo necessario est albus ergo nullum album necessario est homo haec consequentia mala est, vides enim antecedes eise necessariia, Sconsequens impossibile mo aliquod albu necessario essi homo, ostendam enim Petrum album qui necessario est ho-imo Spol sibiliter est hoc albuim sed de hoc alias diXimus.
6 ut tertia De explicatione di nitionis
1FFINITIONEM rullogismi eκ primo
capite recoletes explicare necesse est: qtiar disssinitio talis ab Aristotele habetur. Syllogismus es t Cratio,in qua quibusdamὶ positis aliud quid-da ab his quae posta sunt, necessario accidit; eo quod haec sunt.In hac diffinitione, oratio,ponitUr loco generis ea ratione qua etia ponitur in diffinitione argiarnetationis, quae est: tertia species modi sciedi. Quanis enim argUme qitio de syllogismus sit hypothetica propositio,tamen loco eneris no ponitur propositio; quonia argum etatio dc syllogismus no sunt propita species propositionisi eo quod pro 'Positio formaliter importat modu si enifi cadi vere vel false: argumetatio vero &syllogis naus n5 denominatur formaliter a vero vel falso. sed a bene vel male collige di ratione. de coringet syllogismu esse falsiam propositione , ct nihilo mita' esse bonu syllogismu .v. g. omnis homo esti lapis S omnis equus est homo, ergo omnis equus est lapis, est optimus svllogismus:&tame undiq; est falsa ppositio, nota itur Pro Positio genus est ad syllogismu, sed potius oratio. Obij ciet tamen aliquis pctius argumentationem, qua oratione collocandam esse loco generis in dita itione syllogismi: quia syllogismus species legitima est argumentationis. Res On detur ita se rem habere ut dicit obiectio. Verum tame Π, quoniam oratio est quid notius quam argumentatio maluit Aristoteles orationem quae commune genus est modi sciendi ponere loco generis etiam si non sit immediatu genus ad lyllogismum. Omnes aliae particulae circunscri-but disserentiam propriam syllogismi ab omni alia specio
256쪽
argumentationis. Est igitur alia particula: in qua quibuGria in positis , ac .si diceret, in qua oratione positis quibuidam propositionibus, hoc est ut Moderni aiunt dispositis in modo S in figura. Sed profecto Aristoteles per ea quae se quiantur in diffinitione insinuauit talem dispositionem requisitam in praemiliis e X eo quod ex illis necessario sequatur alia propositio. Adiecit enam, eo quod haec sunt. Et si in mul explicat quid intenderit per illa verba eo quod haec sunt, dum inquit ; Dico autem eo quod haec sunt; propter
haec euenire sicilicet conclusioneru) propter haec vero euenire est,ut necessarium non sit alicuius extrinseci termini indigere. Quibus verbis satis dat Aristoteles intelligere conclusionem debere constare ex terminis subiecto cic praedi- Cato qui fuerunt termini utriusque praemissa: absque indigetia alterius termini rei aliate de subnantia praemisiarum alia distinista enutiatione. Quod qui de fieri non poterit. nisi termini conclusionis fuerint tam apte conneSi cum ali Quo medio, ut necessarium sit ipsam conclusionem consequi ab his que posita sunt. Qualis autem debeat esse hec dispositio, Postea eLplicatur per distinctionem figurarum & modoetu:
sed haec omnia in ipsa diffinitione syllogismi implicite tanqdam in radice continentur. Ad ij ciunt praeterea Modernicum Petro Hispano particulam, & concessis 3 quae quibus dam superflua omnino videtur .: nam si Pra iraissae propositiones bene & legitime sint dispositae, etiam si non conce dantUr, tamen necessiario parianz coraclusionem. Nihilominus illa particula, si bene intelligatur, non supet sua, sed ad intelligentiam diffinitionis accommodata es L Certu est enim bonitatem syllogismi&consequentrie non pendere eX concessione antecedentis. Sed quia sinis syllogis ni est efficaci
missam falsiam essetiam Icum conclusione, ion poterit tyllogismus est e verus elenchus, ici est, captio de corruietio ad aIterum redarguendo illum de talsitate , nisi concesserit praemissas esse veras . Sensus igitur illius particulae necessi radem
Consequentiae in tantum explicat, ut qui concesserit antecedens , teneatur concedere consequens, cum sit prHTu principium, si consequentia est bona sic antecedensi est Verum,
257쪽
consequens est verum. Ut igitur Moderni doceant bonitatatem sullogismi non consistere in veritate antecedentis addi.
derunt illam Oarticulam , & concessi S : dc iterum eam repli cant, cu aiunt per ea qUae potita iunt Sc cocella. Hactenus de
summaria intelligentia diffinitionis syllogrimi. Nunc dei l diuisione syllcigi Di perfecti ab imperfecto breuiter etiam dicamus. De qua divisione & utriusq; diffinitione Atinio telas sic ait syllogismus perfect us est qui nullius alterius indi
et praeterea quae sumpta sun Vt aPpareat nece Harius cuius
diffinitionis haec est intelligentia; syllogismus perfectus ille
Io imum euidentiorem,ut appareat quam sit Decetiar miruita concludere sicut ille cocludit. Syllogismus autem imperfectus ille est qui licet bene S necessario inferat conclutio nem ex praemissis secundum diffinitionem S legem 1ylio risimi, tamen non est ita evides in prima rro te eiustilatio, ut non onorteat adhibere aliquid aliud, unde conuel de lacni- . tale illationis eius Hoc aute aliud Hue alia quo ruita Arastoteles meminit dicens; svllogismus imperfectus est qui unius aut plurium indiget, quae sunt quiae necessarra perlumptos terminos, non autem per sum pCas propoli ioncS; si . e Pii-cancla sunt. Etenim syllogismi imperiam,vi statim videbimus, multipliciter reducuntur ad perfectos. Nunc Per conuersionem simplicem. aut per accidens unius propositionis aut plurium, aut transpositione praemissarum, vel utroque modo simu nuc reductione ad impossibile. Et ob hoc dicit Aristoteles,quae sunt quidem necessaria. id est quatenus unuvetiolura sunt necessam ad illuminationem imperfecti syl- Iogismi. Id autem quod sequitur per sumptos termino S, no autem persum Ptas Propositiones; indicat in t eductione syllogismi imperfecti ad perfectium debere semper seruari eosdem terminos,sed non easdem propositiones mam Pieriaque in huiusmocli re tactione utendum eth conuersione unius propositionis in alteram ; interdum etiam afui utar contradictoria propositio coclusioni, ut cito e XPlicabatur. De nidue de illis duobus prisci piis , dici de omni & dici de nullo, nihil amplius occurrit explicandum, quam id quod capite et
258쪽
Ap. IIII de Diuersit Mefigurarum. asst
capite primo huius libri dictum est pratei' quam quod, dici de omni, eli principium regulatiuum pro syllogismis persectis assismatiuis. At vero, dici de nullo, regulatiuum est syl logismi perrecti negativi, hoc c1t, cuius altera praemisia de
Caput quartum diuersitate formaru seu gurarum s modorum ad constitutionem omnis θύο-
X Aristotele habemus, omne syllogismum e X Lib i. Pris
gil duabus tantum praemissis propositioiubus, S li i l ex tribus terminis consitare. At vero dila propositiones ex tribus tatu terminisco stare, fieri nopotest nisi aliquis eoru bis officiu eAtremi eNerceat in utraqHemunc vicem stabiecti , munc praedicati obtinens. IS vero terminus merito dicitur medium in syllogi Lmo: alij vero duo dicuntur eX tremitates. Quarum altera dicitur maior eX tremitas si est in maiore Propositione: ca Itera dicitur minor extremitas; quae est in minori propositio-De. Notandum etiam est, tunc syllogii num concludere directe, quando maior eAtremitas praed i catur de minori in con-Husione, fac autem in directe concludit, si minor eX tremitas in conclusione praedicati locum teneat, & maior erit remitas subiectum sit. His ita constitutis diuisionem figurarufacile intelligemus. Cum enim figura sit dispositio trium terminorum secun dum debitam subiectionem & praedicationem, e X hac Patre
differunt figurae. Triplex figura sullogismorum distingui, tile ab Aristotele libro primo Prio in capi c Scr.& 6. Prima figura s ue forma est, quando medrum est subiectum in maiori S praedicata in minori. Utv .g omnis homo est animal, omne risibile est bomo. Secuda figura est qua do media I dic tur in utraq; premissa: ut null= homo eit equ',Omne uuat bile est equus. Tertia figuracpnlurgit quando nycdju
259쪽
stabiicitur in utraque praemissa: ut on injstromo est albus de omnis homo est Hostus. Sed qua ritur: Quare non Asserituro uarta figura ex eo quod potest ui edium prae dicari in nra1o ri Sc subi jci in minori P vi v. g. omne risibile est homo,& om nas homo est animal. Quam si guram ut aiunt, Avicena adiecit, ct videtur necessaria,nam figura distinguitur secundum Varietatena meclij cum eXtremitatibus penes subiectionem ct praedicationem. Sed ista quarta corruagatio possibilis est ergo asserenda esst quarta figura. Confirmatur ; quia non est maior ratio quare medium cum sub citur in maiori. S praedicatur in minori, constituat siguram qu m vice versa , cum
praedicatur in maiori S subijcitur in minori. Nihilominus respondetur ; quartam figuram si, perfluam esse , Sc inutilem ad artem syllogigandi. Ratio est ue quia, ut statim videbimus , non poterit quarta figura variari per modos alios , nisi per eos , per quos variantur modi primae si-gurae: nam sola permutatione praemissarum, Ita ut maior constatuatur loco minoris dc minor loco maioris constitueeturcilla figura: Sc regularetur facili permutatione per illa duo notus ima principia, Dici de omni&, Dici de nullo quae populant ut medium prius subijciatur quam predicetur.
Deinceps diccndum est quid est modus & quo tu pleκ sit
qμβ modus. Modus est ordinatio duarum propositionum secuntΗ-ς dum debitam qualitatem & quantitatem. Est autem debita quantitas; ut si una ex prat missis fuerit particularis, necesse est ut altera sit uniuersalis. Debito autem 'qualitas est; ut fi a tera sit negativa, necessario altera debet esse assirmativa. Et hoc est commune in omnibus modis cuiuslibet figurae. Vn- Tegulae com de tales dantur regulae uniuersales. Prima re la. LX puris manes q8M particularibus vel indefinitis nihil sequitur. Secunda regula;ex puris Oegati uis nihil sequitur. Tertia regula coseques ad primam , si aliqua pretzmissa merit particularis conc uso debet esse particularis sed non viceversa. Quarta regulaόsi aliqua pra missa fuerit negatina, coiiclusio erit negatiua. Quicita regula. Medium non debet intrare conclusonem. Omnes hae regula: quinque examinabuntur Postea. Nianc autem sic intelligamur necessariae. ad hoc ut conclusio syllogistice consequatur composita ex ipsis extremitatibus, m
260쪽
C . IIIIde Diuersitat gurarum. a r
irtute conne Nionis medii iniviraq re vel in altera Praenras D. Sed ut haec omnia plenius comprehendantur, o Perepre lium est modos omnes trium figurarum ante oculos discipulorum ob ij cere,&suis Proprietatibus dis inguere. Sunt io itur omnium figurarum ' modi undeviginti. Prima fiσura nouem ocupat mocios. Secuca figura qEatuor modis contenta est.Tertia denique sex modis eAhauritur. Et in
hoc mirabile fuit Aristotelis ingenium; qui in singulis figuris possibiles omnes modos iuXta usitatum modum loquendi. ad inuenerit: S unicuique suum Proprium numerum di
Prima itaque figura ad nouem modos extenditur, qui sequentibus dictionibus indicantur, ut memoria teneri pose sint. Barbara. Celarent. Darij. Ferio.Baralipton. Celates. Dabitis. Fapesino. Frises morum. Secundae figurae modi per quatuor dictiones indicantur. Cesare Camestres .Festino. Baroco. Tertiae figurae modi se X dictionibus significantur. Dar Pti. Felapto n. Difamis. Datili. BO cardo,Feris omVt autem harum dictionum significatio intelligatur , obseruandum est, primo has vocales. A. E. I. O. Signa esse clifferentis quantitatis,& qualitatis propositionum praemissarum de conclusionis, sicut etiam in modalibus S conuersionibus dic hum est. A, nota est propositionis uniuersalis affir-nratiuae. E,denotat uniuersalem negatiuam. I, particularem affirmativam representat. O, particularem negatiuam indicat. Nota secundo; in qualibet dictione praedictorum solas tres priores vocales notant quantitatem dc qualitatem Proposition ut reliquae vero vocales si quae fuerint nihil significa nt: sed propter mensuram versus adiectae sunt Nota tertio in praedictis dictionibus essie etiam quasdam eonsonantes significatiuas. Et in primis omnes modi inci piunt ab aliqua consonanti ex his quatuor. B. C.D. P. quae originaliter inueniuntur in quatuor printis modis primae figurae. Et in quovis modo inueniatur in principio aliqua CNipsis quatuor, notat modum illum reducendum esse aci VnueN quatuor primis ab ea em litem incipientem. Sunt praeterea & aliae quatuor literae consonantes in meaio modorum,